Wychowanie i nauczanie integracyjne Nowe do�wiadczenia Wyb�r tekst�w i opracowanie Jadwiga Bogucka i Ma�gorzata Ko�cielska Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN Warszawa 1996 Opracowanie redakcyjne Stanis�aw Wi�ckowski Foto Piotr Bogucki Zdj�cia pochodz� z Publicznej Szko�y Podstawowej nr 317 w Warszawie Projekt ok�adki Tomasz Kalinowski Wydanie ksi��ki sfinansowano ze �rodk�w Pa�stwowego Funduszu Rehabilitacji Os�b Niepe�nosprawnych w ramach realizacji rz�dowego �Programu dzia�a� na rzecz os�b niepe�nosprawnych i ich integracji ze spo�ecze�stwem ". � Copyright by Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN Warszawa 1996 ISBN 83-904199-9-8 Sk�ad: �Sk�adacz" s.c, Ostro��ka, ul. Ko�ciuszki 8, tel (0-29) 36-94 Druk: �A-Z Color", Ostro��ka, ul. Psarskiego 16, tel. (0-29) 45-85 SPIS TRE�CI .... 5 . . 8 PRZEDMOWA � Krystyna Ostrowska...................... Gra�yna Rdzanek-Piwowar � Prawa dziecka niepe�nosprawnego w �wietle Konwencji Praw Dziecka........................... I. FILOZOFIA I ETYKA INTEGRACJI Ma�gorzata Ko�cielska � Integracja � szansa dla wszystkich uczni�w czy spos�b zaspokajania potrzeb dzieci specjalnej troski?......... ......13 Alison Davis � Prawo do �ycia � prawo do edukacji............. Gavin J.Fairbairn � Integracja, warto�ci, spo�ecze�stwo........... Aleksandra Maciarz � Psychoemocjonalne problemy spo�ecznej integracji dzieci niepe�nosprawnych.................... 18 24 30 II. MODELE INTEGRACJI PEDAGOGICZNEJ Phil Bayliss � Ameryka�ski spos�b integracji uczni�w. Przegl�d stanowisk "? "'-��;"~ D�t,fi�tViwaite � Integracja szkolna w systemach Torsten Husen.T. Neville Postlethwaite ameryka�skim i w�oskim....................... Monika Figiel, Agnieszka Magryta�15 typ�w szk� w systemie holenderskim Jadwiga Bogucka � Nauczanie integracyjne w Polsce ................... III. INTEGRACJA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH DONIESIENIA Z PLAC�WEK Anna Florek � Specyficzne potrzeby dzieci niepe�nosprawnych a spos�b prowadzenia zaj��............................... Urszula Lesiewicz � Na czym polega wsp�praca rodzic�w z przedszkolem?...... Miros�awa Suchocka � Ma�e innowacje wychowawcze.................. Anna Gromadzka, Micha� Lisicki � Jak uczymy?..................... Joanna Strzatkowska-Kuczy�ska � Zaj�cia rozwijaj�ce mow� i my�lenie sze�ciolatk�w . Joanna Kraczkowska, �aneta Kozaczuk, Ewa Sutryk � Zaj�cia muzyczno-ruchowe dla sze�ciolatk�w .................................... Anna G�bal � O przyja�ni dzieci.............................. 35 41 46 59* 66 K 69 73 */ 78 >< . 81 . 84 IV. INTEGRACJA SZKOLNA I POZASZKOLNA W OPINII UCZESTNIK�W 1. M�wi� dzieci.................. 2. Opinie rodzic�w ................ Izabela K�dzierska � Jaka by�aby dzi� Kinga? Gra�yna Sobczyk � Mo�na pom�c ..... . . 86 . . 90 . . 90 . . 94 Danuta Sielu�ycka � Nie po�wi�cili�my dziecka dla eksperyment�w.......... 96 Gra�yna i Marek Motikowie � Pragn�li�my normalno�ci................98 *** � jeste�my rodzin� jak ka�da............................ 99 Co s�dz� o szkole rodzice z Bielska-Biatej? .......................101 Genowefa Kuszek � Integracja w opinii rodzic�w i uczni�w z Katowic........105 3. Do�wiadczenia nauczycieli, wychowawc�w i innych specjalist�w...........108 Gra�yna Chor��y � Jak zak�adali�my pierwsz� klas� integracyjn� i ile to kosztowa�o?...................................110 Maria Le�niak, Krystyna Drozda � Trzeba pozyska� dyrektora, rodzic�w, uczni�w i sponsor�w .................................114 Ewa Biskupska i inni � Przedszkole dato pocz�tek...................118^ Magdalena Studencka � Milo jest w naszej klasie....................123 Anna Klimkowska � Lekcj� prowadzi dw�ch pedagog�w ...............126 Adam Paszkowski� Wychodz� poza program......................133 Irena Boreczko-Aksiucik � Indywidualizujemy zadania.................136 Ma�gorzata Machaczek � Moja �wietlica ........................140 S�awomir �ukowski � Stworzyli�my teatr........................144 Ma�gorzata Mroziak� Rola logopedy..........................147 Katarzyna Soszy�ska � Jak dopom�c uczniowi z uszkodzonym s�uchem?.......150 V. PRZYK�ADY LEKCJI W SZKOLNYM ZESPOLE INTEGRACYJNYM Genowefa Kuszek � J�zyk polski, klasa I. Praca rewalidacyjna z dzieckiem upo�ledzonym umys�owo.................................153 Teresa Charko � Matematyka, klasa I. �Kwadratowa �amig��wka" ...........162 Ma�gorzata W�asnowolska, Dorota �yro � Zaj�cia muzyczno-ruchowe, klasa II. �Walczyk �owicki"....................................165 Anna Klimkowska � J�zyk polski, klasa III. �List" ....................169 Irena Borecka-Aksiucik � �rodowisko spoteczno-przyrodnicze, klasa III. �Dlaczego chronimy lasy?"................................172 Wioleta Smykowska, Beata Strecker � J�zyk polski, klasa IV. � Prezentujemy ciekawe ksi��ki".............................175 Anna Klimkowska � Matematyka, klasa IV. Rysowanie siatki sze�cianu i konstruowanie z niej bry�y przestrzennej........................179 Anna Zegarek � Historia, klasa V. Teatr w �yciu mieszka�c�w Hellady .........180 ANEKS Krajowi liderzy integracji...................................182 Instytucje wspieraj�ce o�wiatowe dzia�ania integracyjne ..................184 Ankieta dla rodzic�w ubiegaj�cych si� o przyj�cie dziecka do szko�y integracyjnej .... 187 Akty normatywne reguluj�ce kszta�cenie i wychowanie w systemie integracyjnym .... 189 Instrukcja przygotowania dokumentacji innowacji......................190 Program UNESCO �Potrzeby specjalne w klasie"......................191 Przedmowa Min�o dwa lata od momentu, gdy ukaza�a si� ksi��ka Wychowanie i nauczanie integracyjne pod redakcj� Jadwigi Boguckiej i Ma�gorzaty Ko�cielskiej. Zainteresowanie nauczycieli, wychowawc�w i rodzic�w, jakim cieszy�a si� ta pozycja, mile zaskoczy�o Autorki i Wydawc� � Spo�eczne Towarzystwo O�wiatowe. Ksi��ka zosta�a zauwa�ona bardzo szybko i sta�a si� przewodnikiem w trudnym dziele wprowadzania systemu i zasad kszta�cenia integracyjnego w Polsce. Mo�na powiedzie�, �e tamta publikacja o�ywi�a r�wnie� dzia�ania na rzecz integracji os�b niepe�nosprawnych ze �rodowiskiem szkolnym i lokalnym. Dzi� jest wi�cej przedszkoli, klas i szk� integracyjnych ni� w roku 1994. Wychowawcy, nauczyciele, rodzice, a tak�e nadz�r pedagogiczny zdobyli wi�cej i bardziej pog��bionych do�wiadcze� w trakcie realizowania konkretnych cel�w i zada� procesu nauczania i wychowania integracyjnego. Coraz wi�cej os�b widzi w takiej formie kszta�cenia szans� osobowego rozwoju zar�wno os�b niepe�nosprawnych, jak i nie maj�cych wyra�nych niepe�nosprawno�ci. Jeste�my wi�c w sytuacji, kt�ra zmusza do dokonania bilansu i oceny wypracowanych form organizacyjnych, metod dydaktycznych i oddzia�ywa� wychowawczych, a jednocze�nie przynaglaj�cej do odkrywania i poszukiwania bardziej w�a�ciwych form realizacji zada� edukacji i peda-gogizacji nauczycieli, rodzic�w, dzieci. Jest te� odpowiedni czas, aby dokona� ewaluacji tego, co zosta�o dokonane, jakie przynios�o efekty, a co mo�na i trzeba poprawi�, co zachowywa� i rozwija�. Te w�a�nie przes�anki zadecydowa�y o przygotowaniu przez obie znakomite Autorki nowego wyboru artyku��w, tworz�cych tom pt. Wychowanie i nauczanie integracyjne. Nowe do�wiadczenia. -i v Praca, kt�r� obecnie oddajemy Pa�stwu do r�k, sk�ada si� z pi�ciu tematycznie wydzielonych zagadnie�. W pierwszej cz�ci Autorki umie�ci�y prace ukazuj�ce fundament, na kt�rym opiera si� nauczanie i wycho- wanie integracyjne- Ma�gorzata Ko�cielska, Alison Davis, Gavin J. Fair-bairn, Aleksandra Maciarz, ka�dy z innego punktu widzenia ukazuje koncepcj� cz�owieka, stymulowanie i prowadzenie jego rozwoju fizycznego, psychicznego, spo�ecznego i duchowego w aspekcie tych zada� i cel�w, kt�re stawia sobie system edukacyjny. Autorzy nie unikaj� trudnych pyta� i staraj� si� formu�owa� r�ne odpowiedzi o sens i cel �ycia w spo�eczno�ci ludzkiej ka�dej jednostki, niezale�nie od poziomu tych czy innych sprawno�ci, kt�rymi mo�e si� ona wykaza� dla w�asnego dobra i dobra wsp�lnoty, w kt�rej przysz�o jej realizowa� swoje �ycie. Cz�� druga ukazuje dorobek nauczania i wychowania integracyjnego w innych krajach. Udost�pnienie polskiemu czytelnikowi za�o�e� i do�wiadcze� integracyjnych m.in. Stan�w Zjednoczonych, Holandii, W�och, ma nie tylko warto�� poznawcz�, ale przede wszystkim mo�e stanowi� okazj� do inspirowania i innowacyjnych rozwi�za� w polskich przedszkolach i szko�ach, mo�e tak�e uchroni� przed niekt�rymi b��dami, kt�re pojawiaj� si� wtedy, gdy tylko sam entuzjazm i �ywio�owo�� innowacyjna podpowiadaj� rezygnacj� z form nauczania i wychowania niepe�nosprawnych, wypracowywanych w szkolnictwie specjalnym. Cz�� trzecia i czwarta to przede wszystkim prace polskich autor�w, realizuj�cych edukacj� integracyjn� na r�nych poziomach i w r�nych wymiarach. Przedstawiono do�wiadczenia z grupami dzieci m�odszych w przedszkolach oraz dzieci starszych w szkole i �rodowisku lokalnym. Niezwykle cenne jest to, �e Autorkom ksi��ki uda�o si� zebra� do�wiadczenia i przemy�lenia ukazuj�ce prac� z dzie�mi niepe�nosprawnymi i bez dysfunkcji rozwojowych, z rodzicami jednej i drugiej grupy uczni�w i przedszkolak�w, nauczycieli oraz os�b pe�ni�cych nadz�r nad zadaniami edukacyjnymi w szkole i przedszkolu. S� to wypowiedzi wielu os�b, zr�nicowane ze wzgl�du na kompetencje i rol� w procesie nauczania i wychowania integracyjnego, pochodz�ce z r�nych �rodowisk lokalnych, du�ych i ma�ych miast. Ta bogata paleta stanowisk i do�wiadcze� jest niezwykle cenna, gdy� ukazuje r�ne drogi dzia�a� innowacyjnych, r�ne wykorzystanie �rodk�w i r�ne formy wsparcia �rodowisk lokalnych. W pi�tej cz�ci Autorki zebra�y bardzo cenne dla nauczycieli przyk�ady lekcji i zaj��. Wreszcie w aneksie znajd� Czytelnicy przydatne informacje o statusie prawnym plac�wek integracyjnych, list� lider�w krajowych, przyk�ad ankiety dla rodzic�w itp. Szko�...
AGARR