(Odtajnione dane).pdf

Cig dalszy ze strony 15

BIOLOGIA

cza oko¸o pitej rano, gdy temperatura

cia¸a wi«kszoæci zdrowych doros¸ych

ludzi spada do minimum, moýe syn-

chronizowa oko¸odobowy oscylator,

opniajc albo przyspieszajc rytmy

procesw fizjologicznych zachodzcych

w organizmie.

ãRezultaty wydaj si« wiarygodne Ð

twierdzi Thomas A. Wehr z National In-

stitute of Mental Health, ale dodaje: Ð

Mam kilka zastrzeýeÄ dotyczcych meto-

dyki tych badaÄ i statystycznej analizy

danych.Ó Inaczej przeprowadzone mo-

g nie przynieæ tak przekonujcych wy-

nikw. Jednak ãwaýne jest rzucenie wy-

zwania tradycyjnej wiedzy. Naleý im

si« za to brawaÓ Ð koÄczy myæl Wehr.

W jaki sposb moýliwe jest takie po-

zawzrokowe wejæcie informacji æwietl-

nej? Jeszcze za wczeænie, aby odpowie-

dzie na to pytanie. Campbell przy-

tacza jednak hipotez« Dana A. Orena

z Yale University, ktry zak¸ada, ýe he-

moglobina we krwi funkcjonuje jak fo-

toreceptor, absorbujc æwiat¸o i generu-

jc chemiczn wiadomoæ, przenoszon

nast«pnie przez uk¸ad krýenia do nad-

rz«dnego oko¸odobowego zegara biolo-

gicznego umiejscowionego w jdrach

nadskrzyýowaniowych (SCN Ð supra-

chiasmatic nucleus) mzgu.

Inni badacze bardziej sceptycznie od-

nosz si« do tzw. humoralnej hipotezy

Orena. ãHemoglobina nie jest barwni-

kiem fotoaktywnym Ð twierdzi Aziz

Sancar z University of North Carolina

w Chapel Hill. Ð Bia¸ko to absorbuje

æwiat¸o jak czarna dziura i w nast«p-

Odtajnione dane

Arctic Submarine Laboratory odtajni¸o

niedawno na polecenie dowdcy marynarki

wojennej bogate informacje zebrane

przez okr«ty podwodne przemierzajce

od 1986 roku wody Oceanu Arktycznego.

Dokonano z nich pomiarw miýszoæci

lodu morskiego w celach nawigacyjnych

i obronnych. Dane te pozwol naukowcom

lepiej przewidywa wp¸yw globalnych zmian

klimatycznych na ld arktyczny. G¸wny

jego blok ma powierzchni« Stanw

Zjednoczonych, a ponad po¸owa bry¸y

co roku topnieje i ponownie zamarza.

Przez ca¸y czas trwaj intensywne badania

lodu realizowane w ramach projektu Surface

Heat Budget of the Arctic Ocean (SHEBA).

Nastawianie zegara

Naæwietlenie kolan

moýe synchronizowa

oko¸odobowe rytmy cz¸owieka

zmw, od grzybw pleæniowych

ýyjcych na chlebie po piekarza,

ktry go wypieka, zaleýy od wewn«trz-

nych oko¸odobowych zegarw (oscyla-

torw) biologicznych reagujcych na

bodce æwietlne, ktre umoýliwiaj

zsynchronizowanie w¸asnego ãtykaniaÓ

zegara ze wschodami i zachodami S¸oÄ-

ca. W organizmie cz¸owieka oscylator

oko¸odobowy reguluje rýne procesy fi-

zjologiczne, takie jak dobowy rytm

zmian temperatury cia¸a, produkcja hor-

monw oraz sen. Scott S. Campbell i Pa-

tricia J. Murphy z Cornell University

Medical College w White Plains (stan

Nowy Jork), donieæli ostatnio w Science ,

ýe potrafi synchronizowa nadrz«d-

ny oko¸odobowy zegar biologiczny

cz¸owieka, oæwietlajc zamiast oczu ba-

danych osb ich skr« w zgi«ciach pod-

kolanowych.

ãWyniki te s wprost nies¸ychane Ð

twierdzi Steve Kay ze Scripps Research

Institute w La Jolla (Kalifornia). Ð

I zaskakujceÓ Ð dodaje. Z poprzednich

badaÄ przeprowadzonych u ludzi wyni-

ka¸o bowiem, ýe bodce æwietlne do-

cieraj do zegara biologicznego w m-

zgu przez siatkwk« oka.

Campbell i Murphy zdecydowali si«

przetestowa t« oglnie znan prawd«,

oæwietlajc cz«æ cia¸a, ktra leýy poza

zasi«giem oczu. Wybrali zgi«cia podko-

lanowe; w badaniach wykorzystywali

æwiat¸o sta¸e Ð jaæniejsze niý stosowane

w pomieszczeniach biurowych, ale nie

tak jasne jak s¸oneczne (nawet w po-

chmurny dzieÄ). W eksperymentach

pos¸ugiwali si« oæwietlaczami æwiat¸o-

wodowymi, uýywanymi do leczenia

ý¸taczki u noworodkw.

Badani naæwietlani byli w czasie trzy-

godzinnych sesji w rýnych porach dnia

i nocy. W tym samym czasie grupa kon-

trolna nosi¸a w zgi«ciach podkolano-

wych ok¸adki oæwietlacza, ktre nie emi-

towa¸y ýadnego æwiat¸a. Obie grupy

s¸ysza¸y w¸czanie i wy¸czanie urz-

dzenia. Nast«pnie Campbell i Murphy

rejestrowali funkcjonowanie zegarw

w organizmach badanych osb, notujc

zmiany temperatury cia¸a i æledzc po-

ziom melatoniny. Naukowcy wykryli,

ýe strumieÄ æwiat¸a skierowany na zgi«-

cia podkolanowe w cigu nocy, zw¸asz-

Intruz spoza Galaktyki

Rosemary F. G. Wyse i jej koledzy

z Johns Hopkins University stwierdzili,

ýe w g¸b naszej Galaktyki wdziera si«

niewielki obiekt okreælany przez astronomw

jako kar¸owata galaktyka w Strzelcu.

Ich uwag« zwrci¸a znajdujca si« blisko

centrum Drogi Mlecznej grupa gwiazd,

ktre porusza¸y si« zupe¸nie inaczej

niý reszta gwiazd w tej cz«æci nieba. Okaza¸o

si«, iý ãpodejrzaneÓ gwiazdy tworz odr«bn

galaktyk« o masie tysic razy mniejszej

od masy Drogi Mlecznej. Galaktyka

w Strzelcu najprawdopodobniej przenikn«¸a

juý przez Drog« Mleczn co najmniej

dziesi« razy. Pozwala to przypuszcza,

ýe kryje ona w sobie znaczne iloæci ciemnej

materii. W przeciwnym wypadku juý

dawno zosta¸aby rozproszona przez

si¸y przyp¸ywowe naszej Galaktyki.

A jednak kaligrafia!

Mi¸o czasem si« ¸udzi, ýe w epoce cyfrowej

nikt si« juý nie przejmuje charakterem pisma.

Jednakýe przeprowadzone niedawno

badania wykaza¸y, ýe wiczc si«

w kaligrafii, dzieci rozwijaj jednoczeænie

umiej«tnoæci wyraýania myæli na piæmie.

Virginia W. Berninger i Robert D. Abbott,

badacze z University of Washington,

przejrzawszy prace 700 pierwszoklasistw

z okolic Seattle, skierowali 144 z nich

na lekcje uzupe¸niajce. Okaza¸o si«,

ýe te dzieci, ktre nauczy¸y si«

automatycznego pisania liter, pisa¸y

najlepsze wypracowania. Badacze sugeruj,

ýe by moýe automatyczne stawianie

liter odciýa umys¸ i pozwala mu

na innego rodzaju aktywnoæ.

Kristin Leutwyler

OåWIETLACZE åWIATüOWODOWE

umieszczone w zgi«ciach

podkolanowych pos¸uýy¸y do

manipulowania zegarami biologicznymi.

16 å WIAT N AUKI Czerwiec 1998

F unkcjonowanie ýywych organi-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: