Notatka - filozofia nauk przyrodniczych,rozdział2 i 3.docx

Notatka: „Filozofia nauk przyrodniczych”, Carl G.Hempel

Rozdział2:BADANIA NAUKOWE: POMYSŁ I TEST

Przykład-testy Semmelweisa nad gorączką połogową

·         Klucz do rozwiązania-skaleczenie skalpelem kolegi Semmelweisa, i jego śmierć

·         Lekarze i studenci przychodzą z sekcji zwłok i badają rodzące(powierzchownie myjąc ręce)

·         Po myciu rąk w roztworze wapnia chlorowanego, odsetek zgonów zmalał

·         Na drugim oddziale, gdzie była mniejsza liczba zgonów, położne nie odbywały ćwiczeń podczas sekcji

·         Podstawowe kroki w testowaniu hipotezy:

·         W jaki sposób raz wysunięta hipoteza jest poddawana testom sprawdzającym

·         Czasami proste

·         Zwykle nie jest proste i bezpośrednie: można zastosować pośrednia metodę testowania-można zastosować eksperyment-np. jeżeli przypuszczenie o wpływie położenia jest prawdziwe, to stosowanie pozycji bocznej spowoduje spadek śmiertelności

·         Rozumowanie, które prowadzi do wniosku, że jeżeli rozważana hipoteza (H) jest prawdziwa, to w określonych warunkach wystąpią pewne obserwowalne fakty, których się oczekuje (s.18)

·         I wynika/daje się wywieść z H; I-implikacja testowa hipotezy H

·         Rozumowanie, które prowadzi do odrzucenia hipotezy:

Jeżeli H jest prawdziwa, to I jest prawdziwa

(2a) Ale (jak pokazuje doświadczenie)

I nie jest prawdziwa

H nie jest prawdziwa

·         rozumowanie przeprowadzone według tego schematu (modus tollens) jest dedukcyjne->niezawodne->przesłanki takiego rozumowania (pod kreską) są prawdziwe, też konkluzja (pod kreską) jest prawdziwa

·         o ile przesłanki rozumowania (typu 2a) zostały przyjęte, to H, która poddaje się testowi, musi być odrzucona

·         przypadek: eksperyment potwierdza implikację testową I

·         konkluzja może okazać się fałszywa nawet, kiedy przesłanki są prawdziwe

·         pozytywny wynik testu (fakt, że wywnioskowana z hipotezy implikacja testowa okazuje się prawdziwa) nie dowodzi prawdziwości hipotezy.

·         Nawet wtedy, gdy doświadczenie potwierdza wiele implikacji hipotezy, ona sam może jednak być fałszywa

·         ogół pozytywnych wyników uzyskanych przez ustalenie prawdziwości rozmaitych implikacji testowych I1, I2… naszej hipotezy, świadczy o tym, że w każdym razie w zakresie Tyc implikacji hipoteza została potwierdzona.

·         Częściowe potwierdzenie hipotezy-konfirmacja-stopień potwierdzenia zależy od rozmaitych własciwośi samej hipotezy i danych testowych

·         Przykład: pompa ssąca uczeń Galileusza-Torricelli –nowe rozwiązanie wytłumaczenia ograniczenia pompy-eksp. z rtęcią-sprawdziło się przypuszczenie o ciśnieniu atmosfery (s.23),dalsze wytłumaczenia-Pascal-rtęć w barometrze Torricellego jest równoważona przez ciśnienie powietrza na otwarte naczynie…

Rola indukcji w badaniu naukowym

·         Jak dochodzi do sformułowania hipotezy

·         Poprawne rozumowana dedukcyjne-stosunek między konkluzją a przesłankami –jeśli przesłanki SA prawdziwe to konkluzja nie może być fałszywa

·         Forma wniosków –modus tollens

·         Prowadzą od ogółu do szczegółu ; konkluzja wynika z przesłanek z całkowitą pewnością

·         A wnioskowanie indukcyjne ->od szczegółu do ogółu ; prowadzące do przesłanek o poszczególnych przypadkach do konkluzji, która jest uogólnioną zasadą-tutaj prawdziwość przesłanek NIE gwarantuje prawdziwości konkluzji.  Konkluzja wynika z przesłanek tylko w większym lub mniejszym prawdopodobieństwem.

·         4 STADIA IDEALNEGO BADANIA NAUKOWEGO:

1. Obserwacja i opis wszystkich faktów
2. Analiza i klasyfikacja tych faktów
3. Indukcyjne wywodzenie z nich uogólnień
4. Dalsze testowanie uogólnień

·         (wąskoindukcjonistyczna koncepcja badania naukowego) -jest z wielu powodów nie do utrzymania

·         1-Nie da się zebrać wszystkich faktów-powinny być zebrane wszystkie ISTOTNE fakty

·         Fakty mogą być logicznie istotne lub nieistotne ze względu na określona hipotezę

·         2-zbiór faktów można analizować i klasyfikować na różne sposoby-ten sposób musi opierać się na jakieś hipotezie dotyczącej wzajemnego związku tych zjawisk

·         3-w rzeczywistości nie dysponujemy żadną ogólną i mechaniczną procedurą indukcji-jedna z przyczyn-hipotezy i teorie naukowa są zwykle formułowanie prez użycie terminów niewystępujących w opisie danych empirycznych, na których SA oparte i których wyjaśnieniu mają służyć; reguły indykcji musiałby, więc Stanowic mechaniczną procedurę konstruowania hipotez i teorii sformułowanych w zupełnie nowych terminach (s.33)

·         Zasada UPRAWOMOCNIENIA przypuszczeń

·         Wiedzy naukowej nie osiąga się przez stosowanie jakieś indukcyjnej procedury inferencyjnej do zebranych uprzednio danych, –ale w drodze „METODA HIPOTEZY”à przez obmyślanie próbnych rozwiązań badanego problemu i poddawanie ich empirycznemu testowi

·         Hipoteza, którą chce się przyjąć powinna być zgodna ze znanymi już faktami

·         Sprawdzanie nowych implikacji testowych za pomocą obserwacji,eksperymentów

·         Badanie może być indukcyjne w szerszym sensie-zawiera akceptację hipotez na podstawie danych, które nie dostarczają im konkluzywnych dowodów, lecz udzielaj w rozmaitym stopniu „indukcyjnego popracia”-konfirmacji-zasady uprawomocnienia (nie odkrywanie prawd naukowych)

·         Reguły indukcji stanowią wiec kryteria prawomocności wnioskowania

·         Wg niektórych teorii-reguły te wyznaczają stopień, w jakim hipoteza potwierdzona jest przez dane, i pozwalają wyrazić ten stopień w kategoriach prawdopodobieństwa.

Rozmaite czynniki, wpływające na indukcje potwierdzenie i akceptację hipotez naukowych

3.TESOTWANIE HIPOTEZY: LOGIKA I MOC UZASADNIJĄCA TESTU

Testy eksperymentalne i nieeksperymenalna

·         Hipoteza-każde twierdzenie testowane

·         Implikacje testowe hipotez-charakter warunkowy-w pewnych określonych warunkach wystąpi określone zjawisko

·         (3a) Jeśli będzie spełniony warunek C,to wystąpi zdarzenie E.

Np.Jeśli pacjentki będą na boku, to śmiertelność spow.gorączka zmaleje.

Jedna z implikacji testowychà Jeśli osoby opiekujące się położnicami na 2 oddziale będą myły ręce w roztworze to śmiert. zmaleje

·         Implikacje testowe tego rodzaju to implikacje w dwojakim sensie :

1.implikacje hipotez , z których zostały wyprowadzone

2.mają postać zdań warunkowych, które w logice to ZDANIA IMPLIKACYJNE.IMPLIKACJE

·         Implikacje testowe tego rodzaju pozwalają na wykonanie TESTU EKSPERYMENTALNEGOà zrealizowanie warunku C i sprawdzeniu czy zgodnie z testowaną hipotezą występuje wówczas zjawisko E

·         Liczne hipotezy SA formułowane w terminach ilościowychàtekst eksperymentalny-zmienianie wartości zmiennych „niezal.” i sprawdzenie czy zmienna „zależna „ przyjmuje wartości zgodne z hipotezą

·         Gdy sterowanie eksperymentalne jest niemożliwe, to trzeba testować hipotezę nieeksperymentalnie- wyszukując, czekając na zrealizowanie przez naturę warunku –i dopiero wtedy sprawdzić czy E występuje

·         Eksp.à nie tylko, jako metoda testowania, ale i jako METODA ODKRYWANIA

Kiedy żadna hipoteza nie została dotąd sformułowana-punktem wyjścia do badań może być ogólnikowy domysł, a eksperyment może służyć do sprecyzowania tego domysłu?

Rola hipotez pomocniczych (s.50)

·         Np. Semmelweis- roztwór wapnia chlorowanego-substancja dezinfeksycjna-założenie pomocnicze-hipoteza pomocnicza

·         Jeśli H oraz hipoteza pomocnicza są prawdziwe, to prawdą jest też I (implikacja testowa) - odwoływanie się do hipotez pomocniczych to reguła w badaniach naukowych, ważna przy znalezieniu testu negatywnego-, kiedy I jest fałszywa, możne być podstawa do odrzucenia badanej hipotezy.

·         Jeśli hipotezach implikuje I, a dane emip. Wykazują fałszywość I, to H musi być też uznana za fałszywą) prowadzi do tego modus tollens 2a)

·         Jeśli I została wywiedziona z H w połączeniu z hipotez(ami) pomocniczymi A, to schemat (2a):

Jeżeli H i A SA jednocześnie prawdziwe,

To I jest prawdziwa.

(3b) Ale (jak pok.dośw.)

I nie jest prawdziwa

H i A nie są jednocześnie prawdziwe

Testy krzyżowe

·         Przeciwne implikacje testowe

·         Ostatecznie nawet najdokładniejszy i najbardziej uniwersalny test nie może ani obalić jednej z dwu hipotez, ani dowieść drugiej-eksperyment krzyżowy w ścisłym sensie jest niemożliwy

·         Ale eksperymenty (np. Lenarda, Foicaulta), SA krzyżowe w sensie praktycznym, mniej scisłym-wskazują one, że jedna z 2 przeciwstawnych teorii jest w znacznej mierze nieadekwatna, dostarczając zarazem silnym argumentów na rzecz 2 z nichà wpływają często decydująco na kierunek dalszych badań teoretycznych i eksperymentalnych

Hipotezy ad hoc

·         Gdy trzeba wyprowadzać coraz więcej hipotez jakościowych, aby pogodzić pewną podstawową koncepcję w nowymi danymi doświadczenia, wtedy system jako całość staje się w końcu tak skomplikowany, że musi ustąpić miejsca prostszej koncepcji alternatywnej, gdy taka zostanie wysunięta

Zasadnicza sprawdzalność i sens empiryczny

·         Twierdzenia T musza wynikać pewne implikacje testowe o schemacie”jeżeli SA spełnione warunki testowe  C, to wystąpi wynik E”

·         -ale warunki testowe nie muszą być zrealizowane ani nawet technicznie osiągalne w chwili, w której T jest wysuwane lub brane pod rozwagę

·         Jeśli twierdzenie nie podlega testowaniu –w ogóle nie ma ipmlikacji testowych, to nie może być wysunięte i podtrzymywane, jako hipoteza

·         Pseudohipotezy-hipotezy z pozoru

·         Hipoteza naukowa zwykle pociąga implikacje testowe dopiero po uzupełnieniu jej pewnymi założeniami pomocniczymi

·         Aby rozstrzygnąć, czy dana hipoteza ma sens empiryczny, musimy zapytać, czy jej kontekst zakłada explicite/implicite jakieś hipotezy pomocnicze i czy w koniunkcji z nimi hipoteza ta ma implikacje testowe (różne od tych, które można wywieść z samych założeń pomocniczych)

·         Nie ma wyraźnej granicy między hipotezami i teoriami, które są zasadniczo sprawdzalne-ale ma to duże znaczenie, rzuca światło na problem kryteriów oceny doniosłości i mocy wyjaśniającej wysuwanych w nauce hipotez i teorii

4