poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492 cz 1.pdf

Poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492

Katarzyna Badowska

Anna Rybarczyk

Wojciech Wasiak

Księga o stroju

Poradnik zasad doboru i kompozycji

stroju historycznego 1350-1492

A.D. 2004

Edycja dla grupy Entente Cordiale, na cele statutowe.

NIE DO SPRZEDAŻY. Powielanie tylko za zgodą autorów.

Poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492

SPIS TREŚCI:

WSTĘP………………………………………………………………...............................str.3

OGÓLNE ZASADY TWORZENIA STROJU

HISTORYCZNEGO..........................................................................................................str.3

WYKOŃCZANIE STROJU.............................................................................................str. 4

STRÓJ KOBIECY.............................................................................................................str. 5

KOSZULE....................................................................................................... str. 6

REFORMY, POŃCZOCHY............................................................................ str. 7

BUTY, SUKNIA SPODNIA........................................................................... str. 8

SUKNIE WIERZCHNIE................................................................................ str. 9

NAKRYCIE GŁOWY, FRYZURA................................................................. str. 16

PŁASZCZ....................................................................................................... .str. 19

STRÓJ MĘSKI................................................................................................................str. 20

KOSZULE...................................................................................................... str. 21

GACIE............................................................................................................ str. 22

NOGAWICE; NOGAWICOSPODNIE......................................................... str. 23

DOUBLET.......................................................................................................str. 26

BUTY...............................................................................................................str. 27

SZATY WIERZCHNIE.................................................................................. .str. 29

NAKRYCIA GŁOWY.....................................................................................str. 33

PŁASZCZ.........................................................................................................str. 35

POSŁOWIE, CZYLI DOBRY STRÓJ TO NIE KONIEC...............................................str. 36

ADRESY SKLEPÓW........................................................................................................str 36

LITERATURA.................................................................................................................. str. 37

CIEKAWE STRONY WWW............................................................................................str. 37

Edycja dla grupy Entente Cordiale, na cele statutowe.

NIE DO SPRZEDAŻY. Powielanie tylko za zgodą autorów.

Poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492

WSTĘP

W naszej pracy korzystaliśmy z podanej niżej literatury, ikonografii, zdobytej dotychczas wiedzy oraz

zdrowego rozsądku. Ponieważ tematyka jest dość szeroka i nie do końca usystematyzowana, niniejsza praca

próbuje ogólnie scharakteryzować zasady odtwarzania sposobów ubierania się w określonych czasach. Niniejsze

opracowanie uważamy jedynie za wstępne wprowadzenie w świat średniowiecznej mody. Dlatego też świadomie

zrezygnowaliśmy z opisu niektórych form ubioru, skupiając swoją uwagę na tych najpopularniejszych

lub prostszych w wykonaniu. Osoby chcące dowiedzieć się więcej na dany temat odsyłamy do podanych niżej

źródeł, oraz zachęcamy do własnych poszukiwań.

OGÓLNE ZASADY TWORZENIA STROJU HISTORYCZNEGO

Przyjęliśmy w naszych rozwazaniach symboliczne datowanie 1350 – 1492. Co jest raczej symboliczym

określeniem dla mody schyłkowego średniowiecza. Opisuje ten jej okres w którym stosowano ubiory

dopasowane, często zapinane albo sznurowane. Górną granicę omawianego przedziału czasowego wyznacza

koniec Średniowiecza, dolną – bardzo symboliczny czas popularyzacji odzieży o dopasowanym do sylwetki

(a opóźniej i ekstrawagancko ją stylizującym) wykroju. Najważniejsze wytyczne według których powinniśmy

rozpoczynać nasze działania rekonstrukcyjne, to określenie odpowiedniego kontekstu czasowego,

geograficznego, społecznego i funkcjonalnego stroju. W tym okresie kilkakrotnie następowała zmiana mody,

nie należy więc nieprzemyślanie łączyć różnych, niejednolicie datowanych elementów ubioru. Trzeba pamiętać

także o stosowności stroju w danej sytuacji (społecznej, towarzyskiej czy funkcjonalnej). Innymi słowy

o różnicach między strojem dworskim, mieszczańskim czy też reprezentacyjnym a roboczym. Dokładne opisanie

tych subtelności nie jest rolą tej pracy, Opisującej tylko podstawowe aspekty wymienionych kontekstów

dla zachowania klarowności przekazu. Jeśli chodzi o kontekst geograficzny, zaznaczmy tu , iż w polskich

warunkach za najstosowniejsze uznaje się odtwarzanie strojów typowych dla Europy Środkowej (Polska,

Czechy, kraje niemieckie). Ze względu jednak na niedostatek materiałów źródłowych dotyczących tego tematu,

musimy polegać na przekazach i wykopaliskach pochodzących z Anglii, Francji, Skandynawii, a także czasami

i Italii oraz Hiszpanii. Te ostatnie dwa kraje odznaczały się specyfiką nierzadko obcą naszym wzorom. W tym

opracowaniu opisano stroje uznane przez autorów za najbardziej uniwersalne. Często te wzory ulegały lokalnym

adaptacjom, my jednak postaraliśmy się ukazać je w najbardziej sprawdzalnych i potwierdzalnych formach.

Dodajmy jeszcze, iż strój z epoki posiada także pewną logikę konstrukcji i noszenia, która w naszych

czasach moze wydawać się obca i często nierozsądna. Pojawia się więc nieunikniona i mimowolna nawet

tendencja do “oswajania” kroju przez dodawanie do wykroju współczesnych rozwiązań. Radzimy unikać takich

pokus, tak samo jak tworzenia własnych wariacji na temat konkretnego stroju. Prowadzić to może do

wykreowania ubiorów-mutantów, nie będących ani rekonstrukcją ani szykownym kostiumem balowym. Dla

oddalenia tego niebezpieczestwa lepiej sięgać albo po wzory znane i sprawdzone (podkreślmy to jeszcze raz).

Najskuteczniejsze jest wręcz wykonanie możliwie wiernych kopii konkretnych strojów (na podstawie ikonografii,

opisu czy konkretnego, zachowanego zestawu zabytków). Rekomenduje się szycie ręczne, albo przynajmniej

ręczne wykańczanie. Szycie maszynowe jest często dopuszczane, ale należy pamiętać, że jest tak nie zawsze i nie

wszędzie. Z reguły użycie maszynowych szwów nośnych i wykończenie widocznymi bywa udanym wybiegiem.

Oczywiście pozostaje pytanie czy opłaca się iść na takie kompromisy i czy nie lepiej od razu wykonać całe dzieło

ręcznie.

Strój, rzecz jasna, musi być także wykonany z odpowiednich materiałów . Będą to, więc tkaniny (nie

dzianiny!) wykonane z surowców naturalnych, takie jak:

- płótno lniane

- płótno bawełniane

- barchan (len z bawełną)

- cienki materiał wełniany

- sukno, czyli (upraszczając) grubszy materiał wełniany

- aksamit jedwabny i bawełniany (jako dopuszczalny substytut jedwabnego)

- inne tkaniny jedwabne

Ze względów praktycznych, dopuszcza się pewne odstępstwa od zasady wykorzystywania w pełni naturalnych

tkanin. Użycie wełny, która może zawierać syntetyczne domieszki (praktycznie nie więcej niż ok. 20%). Można

też użyć sztucznego futra do wykończenia stroju, pod warunkiem, że wygląda ono naturalnie (co jednak jest

bardzo ryzykowne, efekt niezwykkle rzadko jest zadowalający). Akceptujemy też użycie aksamitu bawełnianego,

aczkolwiek odradzamy to rozwiązanie.

Edycja dla grupy Entente Cordiale, na cele statutowe.

NIE DO SPRZEDAŻY. Powielanie tylko za zgodą autorów.

Poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492

Kupując tkaninę dobrze jest spytać się sprzedawcy o to, z jakiego surowca jest wykonana. Pozwoli to

uniknąć pomyłek - np. kupna polaru zamiast wełny. Pamiętajmy jednak, że nie zawsze sprzedawcy znają się

na towarze, którym handlują. Najlepiej jest wybierać tkaniny gładkie, deseń może być niepasujący stylistycznie

i popsuć końcowy efekt. Bardzo ważny jest dobór odpowiedniego materiału do typu stroju, przy opisach strojów

wymieniono stosowne materiały z jakich powinne być wykonane. Ważne jest też odpowiednie dobranie koloru

ubioru. Dlatego przy opisie poszczególnych części ubioru zamieściliśmy wytyczne pozwalające uniknąć

najbardziej rażących błędów. W niektórych miejscach nie określaliśmy koloru, pozostawiając uwagę o jego

stosowności. W praktyce oznacza to czerpanie z pełnej gamy kolorów dostępnych w danych czasach i warunkach

geograficznych oraz społecznych. Warto jednak napomknąć, że często odradzane jest stosowanie koloru żółtego,

którego pewnych, zdecydowanych odcieni używano dla oznaczenia postaci jednzonacznie negatywnych bądź

zasługujących na potępienie. Jednak należy też pamiętać, że nie zawsze i nie wszystkie odcienie żółtego mogły

pełnić te rolę.

Szyjąc strój trzeba pamiętać, że naszym celem jest rekonstrukcja ubioru średniowiecznego. Dlatego

kompletnie bezsensowne jest używanie współczesnych “usprawnień”, takich jak plastikowe guziki, zamki

błyskawiczne, rzepy, napy, zatrzaski, itd. Wykańczając strój, również trzeba zachować ostrożność.

Nieodpowiedni dodatek zamiast ozdobić może zupełnie zepsuć efekt końcowy. Należy wystrzegać się dodawania

pasmanterii, koronek i falbanek. Dobrą ozdobą jest haft, oczywiście mający odpowiedni wzór i umieszczony we

właściwym miejscu. Warto również wspomnieć, iż lwia część strojów, zarówno kobiecych, jak i męskich była

szyta z podszewką ; czego należałoby dziś też przestrzegać!

WYKOŃCZENIE STROJU

- sznurowanie:

Sznurek, bądź tasiemkę lub rzemyk można przeciągnąć przez dziurki w materiale lub specjalnie w tym celu

naszyte na tkaninę, metalowe kółeczka (takie jak w kolczudze). Zamiast kółeczek wykorzystać można haftki,

a dokładniej element w kształcie litery “U”. Elementy te można naszyć po zewnętrznej, lub spodniej stronie

stroju. W tym drugim wypadku sznurowanie pozostanie niewidoczne. Nie jest pewne czy przy wykańczaniu

odzieży stosowano okuwane dziurki, natomiast na pewno występowały one przy paskach. Należy pamiętać,

że sznurek, tak jak i reszta stroju musi być wykonany z naturalnych surowców!

-sposoby wykończenia dziurek:

Najprostszym sposobem jest obszycie dziurki nitką. Wykonuje się to przy pomocy ściegu zadziergiwanego,

lub zwyczajnie „na okrętkę”. Inna metoda to tzw. odszywanie dziurek. Nie zalecamy okuwania dziurek,

ponieważ istnieją bardzo słabe przesłanki przemawiające za używaniem tego rozwiązania w wiekach średnich.

Jednak, nie uważamy tego za rzecz niedopuszczalną w stroju późnośredniowiecznym.

-zapinanie na guziki:

Bardzo popularne były w średniowieczu metalowe guziki na nóżce, kuliste w kształcie. Repliki takich guzików są

do nabycia np. z pośrednictwem internetu. Dużo tańsze, a nie mniej historyczne są guziki wykonane z materiału.

Można je z łatwością sporządzić własnoręcznie. W tym celu należy obciągnąć odpowiednim materiałem ścinki

tkanin, lub specjalnie wycięte kawałki filcu lub skóry. Od spodu guzika formujemy z materiału rodzaj nóżki,

która zostanie przyszyta do stroju.

-zapinanie na haftki:

Wykorzystywanie haftek jest potwierdzone wykopaliskowo. Rzecz jest na tyle oczywista, że nie potrzebuje

dodatkowych wyjaśnień. Pamiętać jednak trzeba, że nie każda część garderoby może być w ten sposób zapinana.

- mocowanie nogawic do dubletu:

Nogawice przywiązywano do dubletu sznureczkami, lub rzemykami. Ich końcówki posiadały specjalne skuwki

zwane po francusku aiguillettes . Sznurki mogły być na stałe przymocowane do nogawic i przewlekane przez

dziurki w dublecie (choć na niektórych ilustracjach widuje się też odwrotny układ).

Edycja dla grupy Entente Cordiale, na cele statutowe.

NIE DO SPRZEDAŻY. Powielanie tylko za zgodą autorów.

Poradnik doboru i kompozycji stroju historycznego 1350-1492

STRÓJ KOBIECY

CZĘŚCI STROJU KOBIECEGO

Strój kobiecy w interesującym nas okresie składał się z następujących części:

- koszula,

- reformy,

- pończochy,

- suknia spodnia,

- suknia wierzchnia,

- pasek,

- nakrycie głowy,

- obuwie,

- płaszcz.

Poszczególne części garderoby przybierały różną formę w zależności od mody, pozycji społecznej

i zamożności właścicielki.

Szyjąc strój, należy pamiętać, że przez większość interesującego nas okresu, suknie były szyte jednodzielnie ,

spódnice doszywane do stanika, czyli górnej części sukni pojawiły się dopiero w drugiej połowie XV

wieku.

Pierwszym, rekomendowanym strojem jest ubiór roboczy – praktyczny, do chodzenia, na co dzień, a także

wymagający mniejszej wiedzy i pracy przy szyciu, wreszcie tańszy od dworskiego. Zakładamy, że kobieca suknia

robocza może być noszona bezpośrednio na koszuli, (co znacznie ułatwia wykonanie kompletnego stroju).

Kilka uwag o wymaganiach stawianych zazwyczaj wobec podstawowego, początkowego ubioru,

w grupach zajmujących się odtwarzaniem kultury wieków średnich:

Należy zazwyczaj skompletować spójny zestaw składający się z następujących części garderoby:

- koszuli

- sukni spodniej lub roboczej

- nakrycia głowy

- obuwia

– paska

W nastepnej kolejności koniecznym jest też posiadanie płaszcza i sukni wierzchniej.

Niezwykle pożyteczne wydają się też takie elementy jak zakiewki i torby.

Posiadanie pozostałych części garderoby nie jest zazwyczaj obowiązkowe, ale naturalnym dążeniem

wynikającym ze specyfiki tego rodzaju hobby powinno być dążenie do uzupełniania i rozwijania swojej

garderoby. Ze względów praktycznych i reprezentacyjnych korzystne jest posiadanie więcej niż jednego

kompletu garderoby, a ze względów czysto higienicznych – kilku kompletów bielizny (praktycznie – trzech).

UWAGA:

Szyjąc strój należy ściśle przestrzegać podanych wytycznych.

Ewentualne wątpliwości prosimy konsultować z odpowiednio dobrze zorientowanymi osobami, korzystającymi

z poważnych źródeł popularnonaukowych i współczsnych opracowań naukowych.

Zdecydowanie odradza sie podejmowanie decyzji na podstawie zawierzenia “powszechnie przyjętym

zwyczajom”. Bardzo wiele używanych rozwiązań może być mitami powstałymi i rozprzestrzeniającymi się

w środowisku na zasadzie “głuchego telefonu”.

Edycja dla grupy Entente Cordiale, na cele statutowe.

NIE DO SPRZEDAŻY. Powielanie tylko za zgodą autorów.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: