Metoda sześciu kroków. Wstęp
Na tym kursie poznasz Metodę sześciu kroków, która pozwoli Ci szybko napisać tekst, pokrywający się w znacznym obszarze z modelem odpowiedzi.
A oto poszczególne etapy-kroki pisania dobrego wypracowania:
1. analiza tematu,
2. analiza tekstu,
3. wnioski,
4. kompozycja,
5. pisanie tekstu,
6. poprawki.
Analiza tematu to kluczowy moment w tworzeniu wypracowania. Złe zrozumienie tematu przekreśla nasze szanse na powodzenie. Dlatego pokażemy Ci, jak zbudowane są tematy maturalne i na co trzeba zwrócić uwagę, aby zrozumieć temat i odczytać w nim wskazówki dotyczące naszej dalszej pracy.
Analiza tekstu
Analiza tekstu to bardzo ważny krok. Na tym etapie zbieramy informacje na podstawie, których zbudujemy naszą wypowiedź. Aby nasze wysiłki zakończyły się powodzeniem konieczna jest:
* znajomość lektury
* podstawowa wiedza teoretycznoliteracka (rodzaje literackie, narrator, podmiot liryczny itp.)
* umiejętność analitycznego myślenia
Aby wspomóc nasze analityczne myślenie wystarczy zadać sobie kilka podstawowych pytań, czytając tekst. Na naszym kursie poznasz te pytania i zobaczysz, jak można je zastosować.
Umiejętność formułowania wniosków z lektury tekstów jest konieczna, jeśli chcemy, aby nasze wypracowanie pokrywało się z modelem odpowiedzi i jeśli chcemy uzyskać jakiekolwiek punkty za podsumowanie w zakończeniu. Pokażemy Ci dwie metody, ułatwiające formułowanie odpowiednich wniosków.
W tym kroku poznasz zasady tworzenia dobrej kompozycji wypracowania. Dowiesz się również, czym charakteryzuje się kompozycja spójna, przejrzysta i logiczna w układzie.
Pisanie tekstu
Wcześniejsze etapy były przygotowaniem planów i zebraniem materiałów, teraz przystępujemy do budowy. Podczas pisanie musimy zwrócić uwagę na język i styl naszej wypowiedzi. Na naszym kursie omówimy kryteria, które nasze wypowiedź musi spełniać, zdobyli możliwie dużo punktów za język i styl. Dowiesz się też, jakich błędów językowych i stylistycznych należy się wystrzegać.
Ostatni etap to przeczytanie wypracowania i wprowadzenie koniecznych poprawek. Pamiętaj, błędy zdarzają się każdemu. Koniecznie popraw swoją pracę przed oddaniem jej komisji egzaminacyjnej.
Pisanie wypracowań jest umiejętnością praktyczną. Kurs, nawet najlepszy, to
tylko teoria – bardzo ważna i pomocna, ale tylko teoria. Jeśli chcesz naprawdę
pisać dobre wypracowania, musisz ćwiczyć tę umiejętność. Pisz i poproś dobrego polonistę, aby sprawdzał twoje zadania. To najlepszy sposób na maturalny sukces.
Temat wymaga pełnego zrozumienia, gdyż w nim jest zawarta najważniejsza wskazówka (idea), według której należy budować swoją wypowiedź. Poprawne odczytanie tematu decyduje o tym, czy nasza matura pisemna zakończy się sukcesem.
W temacie znajduje się klucz odpowiedzi. Jeśli dobrze odczytasz temat, odgadniesz, jak wygląda model odpowiedzi.
Dzięki tej lekcji:
- Poznasz schemat budowy tematów maturalnych.
- Dowiesz się, jak odczytywać w tematach wskazówki dotyczące modelu odpowiedzi.
Być może zauważyłeś, że tematy maturalne zbudowane są według pewnego schematu. W każdym z nich możemy wyodrębnić następujące elementy:
Ø zagadnienie,
Ø polecenie,
Ø zakres,
Ø wskazówka interpretacyjna.
ZAGADNIENIE informuje nas o zasadniczym problemie, którym mamy się zajmować. Wszystkie nasze wysiłki muszą prowadzić do przedstawienia tego właśnie zagadnienia.
Zawsze, ale to zawsze, w zakończeniu swojej pracy musisz przedstawić wnioski dotyczące zagadnienia. Tylko takie podsumowanie będzie punktowane!
Przyjrzyjmy się tematowi: Carska Rosja i jej stolica. Na podstawie załączonych fragmentów Pana Tadeusza i Dziadów cz. III napisz, czym charakteryzowało się życie ludzi w Rosji początku XIX wieku.
Zagadnienie, o którym mamy pisać, to: Carska Rosja i jej stolica, czym charakteryzowało się życie ludzi w Rosji początku XIX wieku. Nie wiele Ci więc da, jeśli napiszesz wszystko, co wiesz na temat Pana Tadeusza czy Dziadów. Jeśli na przykład napiszesz o bohaterach Pana Tadeusza, to na pewno nie dostaniesz za to punktów.
I jeszcze jeden przykładowy temat:
Jak żyć ma człowiek? Kto, komu, jakich i jak udziela rad w Pieśni XI i w innych pieśniach Jana Kochanowskiego? Wykorzystaj w wypracowaniu stosowne konteksty filozoficzne i historycznoliterackie.
Tutaj zagadnieniem jest kwestia: Jak żyć ma człowiek (wg Jana Kochanowskiego)?
POLECENIE określa czynność, którą mamy wykonać, aby efekt naszych wysiłków pokrywał się z modelem odpowiedzi. Najczęściej spotykane polecenia w tematach maturalnych, to:
· porównaj,
· przedstaw,
· scharakteryzuj,
· wyjaśnij,
· zanalizuj.
Jeśli temat brzmi: Analizując wypowiedzi bohaterów romantycznych, porównaj postawę Kordiana i Męża. W interpretacyjnych wnioskach wykorzystaj wiedzę o utworach, z których pochodzą fragmenty; to efektem naszej pracy powinno być porównanie. Oznacza to, że nasze wnioski interpretacyjne powinny wskazywać na podobieństwa i różnice pomiędzy postawami obu bohaterów.
Zastanówmy się nad tematem: Carska Rosja i jej stolica. Na podstawie załączonych fragmentów Pana Tadeusza i Dziadów cz. III napisz, czym charakteryzowało się życie ludzi w Rosji początku XIX wieku. Polecenie napisz właściwie niczego nam nie wyjaśnia. Co innego można by zrobić, pisząc wypracowanie, jak nie napisać właśnie? Musimy więc wykazać się dobrą wolą i spróbować zrozumieć intencje autora tematu. Myślę, że nie popełnimy błędu, jeśli postaramy się scharakteryzować lub zanalizować życie ludzi w Rosji.
ZAKRES mówi nam, jakie teksty i konteksty musimy uwzględnić w naszej pracy.
Carska Rosja i jej stolica. Na podstawie załączonych fragmentów Pana Tadeusza i Dziadów cz. III napisz, czym charakteryzowało się życie ludzi w Rosji początku XIX wieku.
W powyższym temacie wyznaczono następujący zakres: załączone fragmenty Pana Tadeusza i Dziadów cz. III.
Jeśli więc w swojej pracy przedstawisz obraz carskiej Rosji wyłaniający się z innych tekstów, to niestety nie dostaniesz za to punktów. Co więcej, niewiele punktów dostaniesz, jeśli skupisz się na samym Panu Tadeuszu (lub Dziadach), a z załączonymi fragmentami rozprawisz się w dwóch lub trzech zdaniach. Czy to oznacza, że lepiej w ogóle nie przywoływać innych tekstów? Czasami możesz, a nawet powinieneś odwołać się do innych tekstów, ale musi być to uzasadnione (chcesz na przykład przedstawić pewien kontekst historycznoliteracki). Strzeż się jednak przed pisaniem o Kordianie i Słowackim w pracy dotyczącej tekstów Mickiewicza.
Oto zakresy spotykane w tematach maturalnych:
Tekst- tekst (dwa teksty do porównania)
Spotkania wrogów w Iliadzie Homera i Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza. Porównaj fragmenty – zwróć uwagę na rodzaj przedstawionych sytuacji, portrety bohaterów i wpisany w teksty obraz człowieka.
Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego.
Na podstawie analizy podanego fragmentu i znajomości całego utworu scharakteryzuj Wertera. Zwróć uwagę na rolę miłości i literatury w życiu bohatera oraz jego stosunek do natury.
tekst -kontekst
W niektórych tematach pojawia się wskazówka interpretacyjna, która informuje nas, na czym powinniśmy skupić naszą uwagę i jaką drogą podążać, aby przedstawić główne zagadnienie.
Na przykład, pisząc na temat "Carska Rosja...", powinniśmy zwrócić uwagę na to, czym charakteryzowało się życie ludzi w Rosji początku XIX wieku (a nie jak wyglądała architektura Petersburga).
W pracy na temat: "Analizując dany fragment powieści, zwróć uwagę na prezentowane przez bohaterów racje. Wnioski z analizy wykorzystaj w pracy: Przedwiośnie jako powieść – dyskusja nad kształtem odrodzonej Polski." piszemy o Przedwiośniu jako powieści-dyskusji nad kształtem odrodzonej Polski, zwracając uwagę na prezentowane przez bohaterów racje.
W temacie ukryty jest klucz odpowiedzi. Jeśli dobrze odczytasz temat, odgadniesz, jak wygląda model odpowiedzi.
Tematy zbudowane są według schematu:
1. zagadnienie,
2. polecenie,
3. zakres,
4. wskazówka interpretacyjna (występuje w większości tematów).
W zakończeniu wypracowania należy przedstawić wnioski dotyczące zagadnienia. Tylko takie podsumowanie będzie punktowane!
2. Analiza tekstu
Etap ten polega na dokładnej lekturze załączonych tekstów i wypisaniu wszystkich informacji, które mogą być przydatne podczas pisania wypracowania i doprowadzą nas do sformułowanie wniosków interpretacyjnych.
- Poznasz kolejność czynności wykonywanych podczas pracy z tekstem.
- Dowiesz się, jakich informacji należy szukać.
- Poznasz pytania, które ułatwią Ci analizę tekstu.
Przed rozpoczęciem pisania musimy zgromadzić informacje, które będą stanowiły treść naszego wypracowania. Gdzie je znaleźć? Po pierwsze, w dołączonych tekstach, to oczywiste. Po drugie, w zasobach naszej wiedzy.
Proponujemy Ci następującą kolejność pracy nad tekstem:
Krok 1.
Przeczytaj utwór, który masz zanalizować, a następnie spróbuj odpowiedzieć na poniższe pytania:
Ø Do jakiego rodzajów i gatunku literackiego należy?
Ø W jakich kontekstach (historyczno-literackim, filozoficznym) utwór funkcjonuje? Czynimy to nawet
wtedy, kiedy zakres wyznaczony przez temat nie obejmuje kontekstów.
Ø Jaką rolę podane fragmenty pełnią w całości dzieła?
Krok 2.
Przeczytaj tekst (teksty) powtórnie i wynotuj wszystkie informacje, które w jakimś stopniu łączą się z zagadnieniem.
Zaznacz odpowiednie fragmenty w tekście, a obok, na marginesie, wypisz własne spostrzeżenia i uwagi.
=>>>>notatki
Przykład notatek zapisywanych na marginesie analizowanego tekstu
Wiele informacji potrzebnych do napisania wypracowania uzyskasz, jeśli będzie szukał w tekście odpowiedzi na następujące pytania: KTO? CO? JAK? DLACZEGO? KIEDY? GDZIE?
Powyższe pytania powinniśmy zadać sobie na dwóch poziomach: poziomie idei i poziomie organizacji tekstu. Brzmi skomplikowanie? Zaraz wszystko się wyjaśni.
Kto jest bohaterem tekstu?
O czym jest w tekście mowa? Co się dzieje? Co czynią, mówią i myślą bohaterowie
Jak postępują, mówią i działają bohaterowie?
Jakie są motywacje bohaterów? Skąd te motywacje wypływają? Do czego bohaterowie dążą?
Kiedy rozgrywają się opisywane wydarzenia (czas akcji)?
Kiedy opowiada się o tych wydarzeniach (czas narracji)?
Gdzie rozgrywają się opisywane wydarzenia (miejsce akcji)?
Kto mówi? Z jakim rodzajem narracji (lub z jakim podmiotem lirycznym) mamy do czynienia? Kto jest bohaterem lirycznym?
Z jakim gatunkiem mamy do czynienia?
Co jest główną dominantą tekstu?
Jak mówi nadawca komunikatu? Jakie środki stylistyczne zostały użyte?
Dlaczego zostały wybrane takie środki stylistyczne (jaką funkcję pełnią)?
Jakie są motywacje autora, narratora, podmiotu lirycznego?
Gdzie i kiedy dzieło powstało? W jakich kontekstach funkcjonuje?
Sześciu doradców wiernych mam.
Od nich wiem wszystko, to co wiem.
Słuchaj ich - taką radę Ci dam.
Zwą się: KTO? CO? JAK? DLACZEGO? KIEDY? GDZIE?
Na przykładzie tematu - Jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez Żegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieży polskiej? Analizując przytoczony fragment Dziadów Adama Mickiewicza, zwróć uwagę na sytuację studentów i ich postawy - pokażemy podstawowy błąd popełniany przez wielu maturzystów - streszczanie zamiast analizowania i interpretowania. Jak rozpoznać różnicę? Streszczanie to napisanie tego, co już jest napisane, tyle że w pewnym uproszczeniu. Metoda pytań KTO? CO? JAK? DLACZEGO? dostarcza kryterium odróżniania informacji podanych wprost w tekście od sądów analitycznych. Streszczenie to głównie odpowiedź na pytania KTO? CO? Zwrócimy na to uwagę w dalszej części rozważań. Metoda naszych pytań nie daje stuprocentowej gwarancji trafienia w model. Jest natomiast formą treningu umiejętności analityczno-interpretacyjnych. Punktem docelowym pracy pisemnej jest zawsze zadany temat. To znaczy, że z naszej analizy wybieramy to, czego wymaga temat.
Jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez Żegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieży polskiej? Analizując przytoczony fragment Dziadów Adama Mickiewicza, zwróć uwagę na sytuację studentów i ich postawy.
Posługując się metodą sześciu pytań, dokonajmy interpretacji fragmentu. Nasze wypracowanie początkowo różni się od modelu odpowiedzi Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (ten jest powszechnie dostępny i można porównywać).
CZAS, MIEJSCE, BOHATEROWIE (KTO?) I ZDARZENIA (CO?) to składniki świata przedstawionego utworu literackiego.
W większości modeli odpowiedzi punktuje się sądy na temat relacji nadawczo-odbiorczych, nawet gdy temat wprost tego nie sugeruje, ale zakłada to polecenie ‘analizując’ (Analiza to działania badawcze, zmierzające do ustalenia, z jakich elementów i w jaki sposób zbudowany jest utwór literacki.) Warto powtórzyć odmiany narracji! Tutaj mamy do czynienia z dramatem, więc nie jest obecny nadrzędny podmiot wypowiadający, mamy natomiast pełne usamodzielnienie wypowiedzi oraz działań postaci.
Bohaterami sceny są studenci Uniwersytetu Wileńskiego filomaci i filareci. Bohaterami nieobecnymi, lecz wspominanymi przez uczestników, są młodzi chłopcy wywożeni na Syberię. Z nich wyróżnieni w opowieści Sobolewskiego są dwaj: Janczewski i Wasilewski. Rozważając sytuację, w jakiej się znaleźli, przywołują także sprawców ich niedoli: senatora Nowosilcowa i cara. Wspomniane też są postacie z planu biblijnego: bezpośrednio – Piłat a także „krew niewinna” jako synonim Chrystusa z biblijnej historii o męce Pańskiej oraz ewangelicznych niewiniątek z historii o narodzeniu Pańskim. Obie te historie, podobnie jak w Widzeniu ks. Piotra, nakładają się na siebie. We fragmencie podkreślona jest dziecinność ofiar („Biedne chłopcy! – najmłodszy, dziesięć lat, nieboże”), mimo że są to na ogół dwudziestokilkuletni studenci. Sam Mickiewicz w czasie procesu miał 25 lat. Metafizycznym tłem rozgrywanych wydarzeń jest konflikt sił dobra i zła uosabianych przez Boga i szatana.
Rozmowa odbywa się w więzieniu w Wilnie. W opowieści Sobolewskiego przenosimy się na ulice miasta w miejsce, z którego wywozi się młodych więźniów na Syberię. W tle znajduje się kościół.
W świątyni właśnie celebrowane jest nabożeństwo. Wywożenie skazańców odbywa się w momencie Podniesienia. Ta równoległość zdarzeń jest szczególnie nacechowana symboliką męczeństwa i ofiary. Msza to ciągłe odtwarzanie zdarzeń, które rozegrały się niegdyś, ale których zbawiennych skutków nieustannie doświadczamy. Za pośrednictwem Podniesienia w czasie mszy następuje wpisanie rozgrywanych zdarzeń w rzeczywistość mitu religijnego.
Zwróćmy uwagę na to, że jest to najczęściej (bo najłatwiejsze) realizowane przez maturzystów zagadnienie. Bywa też punktowane. Jest to pytanie o informacje podane w tekście. Odpowiedź jest na ogół streszczaniem, a nie analizowaniem i interpretowaniem. Umiejętność odróżnienia istoty tego pytania od podanych w dalszej części jest kluczem do wyższego poziomu umiejętności pisania tekstu analizującego i interpretującego tekst literacki.
Więźniowie rozmawiają o sytuacji, w jakiej się znaleźli. Żegota ma nadzieję, że nie będą zesłani, ponieważ są niewinni. Prosi kolegów o wyjaśnienie przyczyn. Według Tomasza, sprawcą ich sytuacji jest Nowosilcow, który po swoich śledczych niepowodzeniach w Warszawie przeniósł się do Wilna. Jego celem jest zdobycie łaski cara. Żegota wierzy, że się uniewinnią. W opinii Tomasza sytuacja jest beznadziejna, ponieważ śledztwo i proces są tajne, a los więźniów jest przesądzony. Z wypowiedzi Frejenda dowiadujemy się, że stracili orientację w czasie, ponieważ odcięto ich od korespondencji, nie mają też kalendarza. Jednak nie do końca, ponieważ Sobolewski był na śledztwie w mieście. Wszyscy proszą go więc o nowiny. W opowieści Sobolewskiego przedstawione są dramatyczne sceny wywożenia młodych skazańców na Syberię. Sobolewski przedstawia bliżej postacie Janczewskiego i Wasilewskiego. Widać ślady przeżytej przez młodych więźniów udręki. Aby przezwyciężyć przygnębiające wrażenie, Żegota opowiada bajkę, która zawiera pocieszające przesłanie.
Nowosilcow posługuje się szpiegami i, wg Tomasza, wyolbrzymia spiskową rolę związków studenckich. Postępuje nikczemnie. Występuje w roli oskarżyciela i sędziego. Szuka sposobu odzyskania łaski cara. W tyranii nie mają znaczenia sprawiedliwe sądy, lecz wola władcy i interes jego imperium. Car jest tyranem, ...
moje-hobby