Diagnostyka zespolu trzeszczkowego u koni.pdf

Prace kliniczne i kazuistyczne

Diagnostics of navicular syndrome in horses

Diagnostyka zespołu trzeszczkowego

u koni

Kalisiak O., Samsel J. • Horse Hospital „Służe-

wiec”, Warsaw.

Navicular syndrome is a chronic degeneration of the

navicular bone in which there is damage to its ﬂ e-

xor surface and the overlying ﬂ exor tendon in the

front feet. There may be an accompanying navicu-

lar bursitis and osteophyte formation. In this article

the diagnostics of navicular syndrome is described

with emphasis on radiological and ultrasonographi-

cal examination.

Olga Kalisiak, Jan Samsel

ze Szpitala Koni „Służewiec” w Warszawie

1. Badanie w spoczynku:

a) postawa – konie dotknięte zespołem

trzeszczkowym często odciążają cho-

rą kończynę, ustawiają ją z przodu

w stosunku do drugiej kończyny

i opierają na czubku kopyta;

b) symetria kopyt – najczęściej kopyto

chorej kończyny jest mniejsze i bar-

dziej strome; ponadto zdarza się, że

uporczywie gnije w niej strzałka ko-

pytowa;

c) badanie czułkami kopytowymi –

ucisk na okolicę strzałki kopytowej

często powoduje reakcję bólową;

d) próba klinowa – wynik tej próby jest

zazwyczaj dodatni.;

2. Badanie dynamiczne (w ruchu):

a) badanie dynamiczne najlepiej wyko-

nywać bezpośrednio po wyprowadze-

niu konia ze stajni (na zimno), prowa-

dząc konia kłusem po małym okręgu

na twardym podłożu, ponieważ wte-

dy kulawizna jest najlepiej widoczna;

często zdarza się, że koń kuleje w za-

leżności od kierunku ruchu; gdy ku-

lawizna jest obustronna przeważnie

kuleje na wewnętrzną kończynę;

b) próby zginania są często dodatnie.

3. Znieczulenia diagnostyczne; są one obo-

wiązkowym elementem diagnozowa-

nia zespołu trzeszczkowego; dzięki temu

można ustalić czy przyczyna kulawizny

rzeczywiście leży w kopycie, czy są inne

towarzyszące przyczyny oraz czy kula-

wizna jest jednostronna, czy dwustron-

na (wtedy po znieczuleniu kończyny, na

którą koń kuleje pojawia się kulawizna

przeciwległej kończyny piersiowej);

w diagnostyce zespołu trzeszczkowe-

go przydatne są trzy znieczulenia:

a) przewodowe znieczulenie gałązek

dłoniowych nerwów palcowych

(palmar digital block) – znieczule-

nie to obejmuje znaczną część ko-

ści kopytowej, dystalną część ścię-

gna mięśnia zginacza głębokiego

palców, trzeszczkę kopytową i jej

więzadła, kaletkę kopytową, skórę

właściwą podeszwy (tzw. tworzywo

podeszwy) oraz dużą część stawu ko-

pytowego. Uwaga: czasem znieczule-

nie obejmuje także staw koronowy!

b) znieczulenie stawu kopytowego –

jest to znieczulenie bardzo przy-

Keywords: navicular syndrome, diagnostics, radiolo-

gy, ultrasonography.

espół trzeszczkowy (navicular syndro-

me) jest częstym powodem kulawizny

kończyn piersiowych u koni. Zespół ten

obejmuje patologiczne zmiany trzeszczki

dalszej, więzadła trzeszczkowego pobocz-

nego, więzadła trzeszczkowego dalszego

nieparzystego, części dalszej ścięgna mię-

śnia zginacza głębokiego palców oraz ka-

letki kopytowej ( ryc. 1 ).

Diagnostyka zespołu trzeszczkowego

bywa trudna i kłopotliwa. Do niedawna

dodatni wynik znieczulenia gałązek dło-

niowych nerwów palcowych, bez wykaza-

nia zmian radiologicznych, nie pozwalał na

postawienie precyzyjnej diagnozy.

Obecnie dwie metody obrazowania po-

zwalają na ocenę tkanek miękkich kopy-

ta. Są to rezonans magnetyczny oraz ul-

trasonograﬁ a.

Rezonans magnetyczny jest najczul-

szym sposobem obrazowania struktur

palca. Niestety ze względu na koszt urzą-

dzenia i konieczność wykonywania bada-

nia w znieczuleniu ogólnym jest ono nie-

dostępne w rutynowym badaniu ortope-

dycznym.

Bardziej dostępne badanie ultraso-

nograﬁ czne struktur palca daje możli-

wość postawienia wiarygodnej diagno-

zy zmian patologicznych stawu kopyto-

wego, kaletki kopytowej, ścięgna mięśnia

zginacza głębokiego palców oraz więza-

deł trzeszczki, co pozwala na dostoso-

wanie leczenia do przyczyn kulawizny

oraz umożliwia dokumentację przebie-

gu choroby.

Badanie kliniczne

Badanie obrazowe zawsze musi być po-

przedzone dokładnym badaniem klinicz-

nym. Wobec tego, że celem tego artyku-

łu nie jest opisanie pełnego badania orto-

pedycznego wymienione zostaną jedynie

elementy charakterystyczne dla zespołu

trzeszczkowego.

Ryc. 1. Budowa kopyta

228

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

228

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace kliniczne i kazuistyczne

Ryc. 2a. Projekcja boczna, ustawienie kończyny

Ryc. 2b. Projekcja boczna palca, promień centralny prostopadły do kończyny

Ryc. 3a. Kończyna na klocku przy zgiętym palcu

Ryc. 3b. Kość koronowa, użyta kratka przeciwrozproszeniowa

Ryc. 4a. Projekcja sky line

Ryc. 4b. Obraz rentgenowski przy projekcji sky line

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

229

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace kliniczne i kazuistyczne

Ryc. 5. Obrazowanie stawu kopytowego w projekcji strzałkowej

Ryc. 6. Ustawienie palca w pozycji nadwyprostnej

Ryc. 7. Projekcja poprzeczna

Ryc. 8. Ocena mięśnia zginacza głębokiego palców

datne, ale należy uważać na wyniki

fałszywie dodatnie; już po kilkuna-

stu minutach środek znieczulający

dyfunduje, znieczulając także kalet-

kę kopytową, trzeszczkę kopytową,

część kości kopytowej oraz tworzy-

wo podeszwy;

c) znieczulenie kaletki kopytowej – jest

to najbardziej precyzyjne znieczule-

nie; środek znieczulający praktycz-

nie nie przenika do stawu kopyto-

wego, więc nie ma ryzyka fałszywie

dodatnich wyników.

Pozytywny wynik znieczulenia kaletki

kopytowej wskazuje, że przyczyną kulawi-

zny jest choroba zwyrodnieniowa trzeszcz-

ki kopytowej lub zapalenie kaletki. Jednak

jest to znieczulenie trudne technicznie,

poza tym nie każdy koń pozwala na taki

zabieg i dlatego nie jest to rutynowe znie-

czulenie w warunkach terenowych.

na puszka kopytowa, obecność podków, złe

parametry ekspozycji lub rozprojektowanie

zdjęć nie pozwalają na rzetelną ocenę.

Wskazane są 3 projekcje:

– projekcja boczna ( ryc. 2a, 2b ); promień

centralny powinien być prostopadły do

osi kończyny;

– projekcja ox-spring (AP na klocku przy

zgiętym palcu; ryc. 3a, 3b ); w celu uzyska-

nia zdjęć dobrej jakości konieczna jest

kratka przeciwrozproszeniowa;

– projekcja sky line ( ryc. 4a, 4b ); w zależno-

ści od ustawienia kończyny konia i bu-

dowy kopyta kąt padania promienia

centralnego powinien wynosić od 30

do 50° w stosunku do podłoża.

Przy ocenie radiologicznej trzeszczki

kopytowej zwraca się uwagę na:

– rozgraniczenie warstw korowej i rdzen-

nej oraz ich grubość;

– strukturę beleczkową warstwy rdzen-

nej;

– ilość, kształt i wielkość kanałów naczy-

niowych;

– obecność osteoﬁ tów i torbieli kost-

nych;

– symetryczność trzeszczek lewej i prawej.

Powinno się zawsze wykonać badanie

radiologiczne obu kończyn, gdyż zmia-

ny są często obustronne. Ponadto wyraź-

na różnica pomiędzy obrazem kończyny

prawej i lewej jest zaliczana do zmian pa-

tologicznych.

Ryc. 9. Obraz powierzchni struktur kopyta

Badanie ultrasonograﬁ czne

Do przeprowadzenia badania wystarczają-

cy jest przenośny aparat ultrasonograﬁ czny

oraz dwie sondy o częstotliwości 7,5 MzH

lub wyższej: liniowa i mikrokonweks.

W celu przygotowania konia do bada-

nia należy:

– skórę palca ostrzyc maszynką elektrycz-

ną lub wygolić, a następnie namoczyć

około 5 minut w ciepłej wodzie;

– strzałkę rogową kopyta maksymalnie

przyciąć, wyrównać i namoczyć po-

przez ustawienie konia na mokrej gąb-

ce lub w mokrym opatrunku kopyto-

wym przez 15–30 minut.

Badanie ultrasonograﬁ czne wykonu-

je się w oparciu o zdjęcia rentgenowskie,

jednak bez względu na wynik badania ra-

Badanie rentgenowskie

Przygotowanie konia do badania rentge-

nowskiego obejmuje rozkucie, rozczysz-

czenie puszki kopytowej, jej dokładne umy-

cie oraz wypełnienie rowków przystrzałko-

wych mokrymi otrębami lub plasteliną.

Bardzo ważne jest, by zdjęcia, na podsta-

wie których dokonuje się oceny struktur pal-

ca, a w szczególności trzeszczki kopytowej,

były bardzo dobrej jakości. Źle przygotowa-

230

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace poglądowe

230

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Prace kliniczne i kazuistyczne

Ryc. 10a. Badanie wykonuje się poprzez strzałkę rogową

Ryc. 10b. Obraz powierzchni zginaczowej trzeszczki i kości kopytowej

diologicznego. Zmiany struktury kostnej

trzeszczki kopytowej nie wykluczają jed-

noczesnych zmian patologicznych tkanek

miękkich.

Badanie rozpoczyna się od obrazowa-

nia stawu kopytowego w projekcji strzał-

kowej, przykładając sondę prostopadle do

szpary stawowej ( ryc. 5 ). Ocenia się wygląd

powierzchni kości koronowej i kształt wy-

rostka wyprostnego, wypełnienie zachyłka

przedniego stawu kopytowego oraz gru-

bość torebki stawowej.

Następnie bada się więzadła poboczne

stawu kopytowego, znajdujące się przed-

nio-bocznie i przednio-przyśrodkowo,

ustawiając sondę najpierw równolegle do

szpary stawowej, a następnie prostopadle

do niej. Porównuje się wielkość, echoge-

niczność więzadeł oraz kształt powierzchni

skóry nad nimi parami – wpierw więzadeł

pobocznego przyśrodkowego i bocznego

tej samej kończyny, a następnie poboczne-

go przyśrodkowego kończyny prawej z po-

bocznym przyśrodkowym kończyny lewej

i bocznego kończyny prawej z pobocznym

bocznym kończyny lewej. Uszkodzone wię-

zadło jest grubsze i w początkowym okre-

sie po urazie hipoechogeniczne.

Uszkodzenie więzadeł pobocznych sta-

wu kopytowego może być przyczyną na-

głej, ostrej kulawizny.

Opisane projekcje wykonuje się son-

dą liniową o częstotliwości 7,5 mHz lub

wyższej. Do kolejnych projekcji koniecz-

na jest sonda mikrokonweks o częstotli-

wości 7,5 mHz lub wyższej.

Kolejnym etapem jest badanie dłonio-

wej powierzchni palca na wysokości kości

koronowej i stawu kopytowego. Aby uzy-

skać prawidłowy obraz, konieczne jest

ustawienie palca w pozycji nadwyprost-

nej ( ryc. 6 ).

Najpierw wykonujemy projekcję po-

przeczną, przykładając sondę na wyso-

kości około połowy kości koronowej po

jej stronie dłoniowej i prostopadle do niej

( ryc . 7 ). Pozwala to na ocenę mięśnia zgina-

cza głębokiego palców ( ryc. 8 ). Ścięgno to

na tej wysokości składa się z dwóch pasm,

dających w badaniu ultrasonograﬁ cznym

obraz nieechogenicznych (czarnych) „oku-

larów”. Ocenia się wielkość tych pasm oraz

ich symetrię. Zaburzenie symetrii jest ob-

jawem zapalenia lub zwyrodnienia ścięgna.

Jeśli pasma są symetryczne, jednak wydają

nieproporcjonalnie duże, należy porównać

obraz z drugą kończyną przednią.

Następnie nachyla się sondę tak, by skie-

rować wiązkę w kierunku stawu kopyto-

wego. Grzbietowo i pobocznie od ścię-

gna mięśnia zginacza głębokiego palców

uwidaczniają się zachyłki kaletki kopyto-

wej. Kaletki przy prawidłowym wypełnie-

niu są niewielkie, a w przypadku zapalenia

się powiększają. W obrazie ultrasograﬁ cz-

nym, dolnie od ścięgna mięśnia zginacza

głębokiego palców widoczne jest echoge-

niczne więzadło poboczne trzeszczkowe,

a poniżej niego zachyłek tylny stawu ko-

pytowego.

Kolejną projekcję otrzymuje się po-

przez przyłożenie sondy równolegle do

przebiegu ścięgna zginacza głębokiego

palców ( ryc. 9 ). Otrzymuje się obraz po-

wierzchni kości koronowej, powierzchni

proksymalnej trzeszczki kopytowej, za-

chyłka stawu kopytowego i kaletki kopy-

towej. Nad tymi strukturami biegną ścię-

gno mięśnia zginacza głębokiego palców

oraz więzadło poboczne trzeszczkowe.

Ze względu na budowę anatomiczną tych

struktur, aby je oceniać należy przesunąć

sondę przyśrodkowo, a potem bocznie od

linii strzałkowej.

Bardzo ważnym elementem badania jest

ocena przyczepu ścięgna mięśnia zginacza

powierzchownego palców na kości kopy-

towej. Badanie to wykonuje się poprzez

strzałkę rogową, przykładając sondę po-

dłużnie w linii centralnej ( ryc. 10a ). Moż-

na wykorzystać tu sondy typów konweks,

mikrokonweks lub liniową.

W badaniu tym ocenia się powierzchnię

zginaczową trzeszczki kopytowej i kości ko-

pytowej ( ryc. 10b ), które powinny być gładkie

i jednolicie hiperechogeniczne. Ocenia się

także ścięgno mięśnia zginacza głębokiego

palców, w tej części kończyny w większości

nieechogeniczne. Uszkodzenie przyczepu

tego ścięgna będzie się objawiało zaburze-

niem linii powierzchni kości kopytowej na

wysokości przyczepu. Zmiany zapalne lub

zwyrodnieniowe tego ścięgna objawiają się

zgrubieniem, co diagnozuje się, porównu-

jąc w obu kończynach odległość między

powierzchnią trzeszczki kopytowej i kości

kopytowej a strzałką gąbczastą.

Zmiana wyglądu powierzchni dal-

szej trzeszczki kopytowej lub powierzch-

ni bliższej kości kopytowej jest oznaką

uszkodzenia więzadła trzeszczkowo-ko-

pytowego.

Badanie ultrasonograﬁ czne wprowadzi-

ło znaczny postęp w diagnostyce zespołu

trzeszczkowego. Dzięki tej technice moż-

na w rutynowym badaniu ortopedycznym

oceniać nie tylko struktury kostne kopy-

ta, lecz także tkanki miękkie, w tym kalet-

kę kopytową, więzadła trzeszczki oraz dy-

stalną część ścięgna mięśnia zginacza głę-

bokiego palców.

Zdiagnozowanie przyczyny kulawizny

pozwala na dobranie optymalnego postę-

powania terapeutycznego.

Piśmiennictwo

, 534–540.

2. Denoix J.-M.: Ultrasonographic examination of the liga-

ments of the distal interphalangeal joint. WEVA Proce-

edings , Paris 1999.

3. Ross M.W., Dyson S.J.: Diagnosis and Management of La-

meness in the Horse . Saunders, Philadelphia 2003.

Lekarz wet. O. Kalisiak, Szpital Koni „Służewiec”, ul. Puław-

ska 266, 00-976 Warszawa, www.szpitalkoni.pl

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

231

1. Busoni V., Denoix J.-M.: Ultrasonography of the podo-

trochlear apparatus in the horse using a transcuneal ap-

proach: technique and reference images. Vet. Radiol. Ul-

trasound 2001,

231

Życie Weterynaryjne • 2005 • 80(4)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: