FLEKSJA IMIENNA
Praindoeuropeiszczyzna à brak podziału na części mowy
à każdy wyraz składał się z trzech części:
a) część leksykalna
b) przyrostek tematyczny
c) końcówka
Prasłowiańszczyzna à każdy wyraz składał się z DWÓCH części
a) temat fleksyjny
b) końcówka
DEKLINACJA à uzależniona od przyrostka tematycznego:
Deklinacja I -o- -jo-
↓
Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego
Deklinacja II -u-
Sześć rzeczowników : a) syn
b)dom
c) miód
d) pół
e) wierzch
f) wół
Deklinacja III -a- -ja- -i-
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego
Deklinacja IV –i-
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego i nieliczne rzeczowniki rodzaju męskiego à zakończone na spółgłoskę miękką np. Połąg, gwóźdź, gość, niedźwiedź
Deklinacja V
-u-
-n-
-r-
-t-
-s-
Rodzaj żeński, sufiks „ew”
Np. brew, chorągiew, krew, rzodkiew…
Rodzaj nijaki, sufiks „eń” np. kamień, jeleń…
Rodzaj żeński, wskazują stopień pokrewieństwa np. brater, mater…
Rodzaj nijaki, oznaczają istoty małe
Np. cielę, koźlę, oślę…
Rodzaj nijaki àTYLKO WYRAZY:
a) ciało
b) niebo
c) koło
d) oko
e) ucho
f) czoło
g) udo
h) słowo
TO CO TERAZ UWAŻAMY ZA KOŃCÓWKĘ KIEDYŚ BYŁO PRZYROSTKIEM TEMATYCZNYM
OD PRZYROSTAK ZALEŻY JAK WYRAZ SIĘ ODMIENIA
KATEGORIA LICZBY
- liczba pojedyncza
- liczba mnoga à oznacza więcej niż dwa
- liczba podwójna – oznacza dwie rzeczy
KATEGORIA PRZYPADKA
Osiem przypadków
Człowiek
Forma dzisiejsza Forma prasłowiańska Forma staropolska
M. człowiek – Ø M. človĕk - Ъ M. człowiek - Ø
D. człowiek – a D. človĕk- a D. człowiek – a // -u
C. człowiek – owi C. človĕk – u C. człowiek – u // -owi
B. człowiek- a B. človĕk – Ъ == M. B. człowiek – Ø // -a ==M
N. człowieki-em N. človĕk – omЪ N. człowieki - em
Msc. Człowiek – u Msc. Človĕc- ĕ Msc. Człowiek - e
W. człowiek – u W. človĕč – e W. człowiecz - e
Okrąg
Forma dzisiejsza forma prasłowiańska forma staropolska
M.
D.
C.
B .
N.
Msc.
W.
Język
B.
Początek
KATEGORIA ZYWOTNOŚCI I NIEŻYWOTNOŚCI
Do XVI wieku kształtuje się kategoria żywotności i nieżywotności
M. == D (żywotne)
Polacy -Polaki è dzis M, ale historycznie B. l.mn
Chłopcy – chłopi è dziś M. ale historycznie B. l.mn
KATEGORIA MESKOOSOBOWOŚCI I NIEMĘSKOOSOBOWOŚCI
Po XVI wieku kształtuje się kategoria męskoosobowości i niemęskoosobowości
PRZYMIOTNIK
Wesół Gotów
Zdrów
Pełen
Rad…
Odmiana prosta rzeczownikowa, przymiotniki o odmianie rzeczownikowej à przymiotnik odmienia się ja rzeczownik:
Wóz dobry à voz – Ъ dobr – Ъ
r.męski àwesół – Ø * Ъ
r.żeński à wesoł – a * a
r. nijaki àwesoł – o * o
M. dobr – i voz – i
D. dobr- Ъ voz- Ъ
C. dobr- omЪ voz- omЪ
B. dobr- y voz- y
N. dobr- y voz- y
Msc. dobr- e xЪ voz- e xЪ
W. dobr- i voz- i
Przykłady à dobrze – przysówek, historycznie przymiotnik w odmianie prostej
Kraków – historycznie przymiotnik w odmianie prostej
Częstochowa – historycznie przymiotnik w odmianie prostej
Starosta, starościna – odmiana prosta
Pomału- odmiana prosta (C.)
Po prostu - odmiana prosta (C.)
Po cichu – odmiana prosta (C.)
Mądrze, wściekle, pięknie, gwałtownie – odmiana prosta ( Msc.)
Z Adamowa boku - prosta
< WYRAZY, KTÓRE MAJĄ SUFIKSY –ÓW, -OWA TO ZAWSZE HISTORYCZNE PRZYMIOTNIKI W ODMIANIE PROSTEJ>
ADWERBIZACJA è proces, w którym historyczny przymiotnik w odmianie prostej zmienia formę i staje się przysłówkiem
SUBSTANTYWACJA è urzeczownikowienie np. dobro , zło, piekno è M.l.poj.r.n
Kraków, Dawidów, Częśtochowa è przymiotniki dzierżawcze
Wojewodzina, starościna è nazwy kobiet od nazwiska lub zawodu męża
ADIEKTYWIZACJA è uprzymiotnikowieni ; podgaja jej przede wszystkim imiesłowy
a) imiesłów bierny czasu teraźniejszego np. łakomy, świadomy, znajomy
b) imiesłów czynny czasu przeszłego np. biały, czuły mąż
c) imiesłów bierny czasu przeszłego np. znany, pisany
Wesoły
Gotowy
Zdrowy
Pełny…
Odmiana złożona, przymiotnikowa odmiana zaimkowa (dodanie zaimka, ji, ja, je)
r. męski à wesoł – y * Ъ + jb è y
r. żeński à wesoł-a * a + ja è ā
r. nijakià wesoł –e * o + je è ē
Przykłady:
Po staremu à odmiana złozona
Po pijanemu à odmiana złożona
Po dawnemu à odmiana złożona
Po bożemu à odmiana złożona
Dobre àodmiana złozona
Zwierz ziemski à odmiana złożona
...
joasia_klaudia