EDUKACJA ZDROWOTNA

Mgr pielęgniarstwa Ewelina Czeleń

n                   Ilość zajęć – 15 godzin

n                   Literatura:

•       BarbaraWoynarowska: Edukacja zdrowotna, PWN 2012

•         Ewa  Syrek , Katarzyna  Borzucka - Sitkiewicz:  Edukacja zdrowotna,  Warszawa: Wydaw. Akademickie i Profesjonalne, 2009.

•         Mirosław Kowalski, Anna Gaweł:  Zdrowie - wartość   –  edukacja,  Uniwersytet Zielonogórski w Zielonej Górze. - [Wyd. 2]. - Krak ó w: "Impuls", 2007

n                   Przedmiot kończy się zaliczeniem

Zdrowie - definicje

n                   WHO (1946r) – stan pełnego dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego, społecznego a nie tylko brak choroby lub ułomności (niedomagania)

n                   Boorse C. (1977) - Zdolność i gotowość każdej części organizmu człowieka do podjęcia w normalnych warunkach mikro- i makrośrodowiska wszystkich typowych czynności z wystarczającą wydolnością

n                   Stan w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji

Zdrowie współcześnie

n                    Trzy płaszczyzny

n                    Zdrowie fizyczne dotyczące stanu organizmu ludzkiego, podlegającego zarówno naturalnym oddziaływaniom czynników przyrodniczych, jak też higienicznym zabiegom ze strony celowej, kreacyjnej działalności człowieka.

n                    Zdrowie psychiczne dotyczące stanu integracji osobowości zarówno w sensie strukturalnym, chodzi mianowicie o harmonię wewnętrzną człowieka jak tez o współbrzmienie z zewnętrznym otoczeniem.

n                    Zdrowie społeczne dotyczące stanu „prawidłowej” relacji między jednostką a społeczeństwem, tj. taki stan rzeczy, który wyraża się w postaci syntonii czy harmonii.

Laickie koncepcje zdrowia

n                   Nieprofesjonalne koncepcje zdrowia kształtowane w toku zdobywania doświadczeń życiowych w określonym kontekście kulturowym – społecznym i określonych warunkach bytu

n                   Koncepcje zdrowia zależne od wieku, płci, i statusu społecznego (znaczenie sprawności fizycznej jako elementu zdrowia zmienia się wraz z wiekiem i zależnie od płci)

Zdrowie jako wartość

n                    Wartości –idee, zjawiska, materialne i niematerialne przedmioty, stany, rzeczy, osoby, grupy itp.., oceniane lub aprobowane czy odrzucane. Stanowią jeden z głównych wyznaczników i celów ludzkiego działania

n                    Wartość „zdrowie”:

•         Wartość odczuwana – jednostka zdrowie uznaje za rzeczywiście cenione, atrakcyjne i pożądane, generuje zachowania profilaktyczne i lecznicze

•         Wartość uznawana – jednostka przekonana jest, że zdrowie powinno być cenione, ponieważ postrzegane w ten sposób jest w środowisku. Mniejsze natężenie emocjonalne, brak zachowań, jedynie deklaracje

Zdrowie jako wartość

n                   Wartość zdrowia – siła z jaką jest ono cenione lub pożądane (w porównaniu z innymi wartościami)

n                   Wartości uroczyste – wartości wyższe, uroczyste, obdarzone powszechnym szacunkiem, publiczne manifestowane, doceniane szczególnie w sytuacjach wyjątkowych (zagrożenie, sukces)

n                   Wartości codzienne – wiążące się z praktycznymi, codziennymi, prywatnymi celami jednostek

              Pozycja zdrowia w hierarchii lub w systemie wartości????

Zdrowie w opinii Polaków

n                    2005 r, CBOS – Które z podanych wartości są dla Pani/Pana najważniejsze? – szczęście rodzinne – 84%, zdrowie – 69%,  praca zawodowa i uczciwość po 23%

n                    2006r, CBOS – Co jest w życiu najważniejsze? – zdrowie – 51%, pieniądze – 46%, rodzina i panująca w niej zgoda – 34%

n                    2010r, CBOS, - Które z podanych wartości są dla Pani/Pana najważniejsze? – zdrowie – 97%, szczęście rodzinne – 95%,  uczciwość – 95%, szacunek innych ludzi – 94%

Co wpływa na zdrowie?

Pola zdrowotne wg La londa

Zachowania zagrażające zdrowiu

n                    Termin wykorzystywany w promocji zdrowia i w prewencji chorób (czynniki ryzyka)

n                    Przyjmuje się, że pochodzą z „bezsiły” – konieczność poszukiwania mechanizmów radzenia sobie z trudnościami dnia codziennego w celu odzyskania równowagi fiz. i psych.

n                    Pochodzą też z kulturowo uwarunkowanej akceptacji społecznej dla ich występowania (wpływ na styl życia)

n                    Promocja zdrowia ma na uwadze zwiększenie efektywności działania i poszukiwań źródeł zachowań zagrażających zdrowiu w celu ich eliminacji

Edukacja zdrowotna - współdziałanie

Promocję zdrowia traktowano początkowo jako synonim profilaktyki chorobowej, jednak obecnie już się tego nie czyni.

WHO obok promocji zdrowia wymienia także profilaktykę i edukację zdrowotną.

W ten sposób powstała tendencja do wyróżniania przynajmniej trzech nurtów działalności na rzecz zdrowia, a nierzadko dodaje się kierunek czwarty – politykę zdrowotną.

Promocja zdrowia

Promocja zdrowia

n                   Jednolity proces działań zmierzających do poprawy i utrzymania ludzkiego zdrowia, składający się z trzech elementów  (WHO)

n                   Edukacja zdrowotna – podstawowy element promocji zdrowia mający prowadzić do zapoznania z celami działań na rzecz zdrowia pozytywnego i zapobieganie chorobom przez wpływ na zachowanie jednostki, jak postawy i wykazanie korzyści płynących z zachowania zdrowia

Zapobieganie chorobom- III poziomy

n                    Profilaktyka I fazy (pierwotna) – zapobieganie chorobom i dysfunkcjom ustroju, gdy nie zachodzi niepożądane zjawisko chorobowe poprzez wczesne wykrycie choroby lub nie (ukierunkowana na ludzi „zdrowych”)

n                    Profilaktyka II fazy (wtórna) – ma na celu powstrzymanie rozwoju choroby – zaburzeń oraz skróceniu czasu trwania gdy zostaną wykryte wczesne ich sygnały

n                    Profilaktyka III fazy – ma na celu powstrzymanie przebytej choroby oraz przeciwdziałanie nawrotom, zapobieganie ujemnym skutkom życia z chorobą (promowanie „zdrowia” u chorego)

Ochrona zdrowia – polityka zdrowotna

n                   Zbiór zadań, głównie politycznych, które maja ułatwić dokonywanie indywidualnego wyboru tego, co lepsze z punktu zachowania i poprawy zdrowia, wpływać na dokonywanie zmian w środowisku życia nauki i pracy, zmian w zakresie indywidualnego ryzyka zdrowotnego i odporności na czynniki szkodliwe dla zdrowia oraz na rozwijanie technologii nieszkodliwych dla zdrowia

Różnice między promocją zdrowia
a profilaktyką

Edukacja zdrowotna jest to proces, poprzez który poszczególne osoby i grupy ludzi uczą się zachowywać w sposób sprzyjający promocji zdrowia oraz podtrzymywaniu
i odzyskiwaniu zdrowia swojego i społeczności.

Inne definicje

n                    Proces oparty na naukowych zasadach, stwarzający sposobność planowego uczenia się i zmierzający do umożliwienia jednostkom podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia i postępować zgodnie z nimi. Odpowiedzialność za ten złożony proces ponosi rodzina, system edukacji i społeczeństwo (Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej)

n                    Całokształt działań zmierzających do kształtowania zachowań zdrowotnych ludzi, by rozwijać kompetencje skutecznego wpływania na zdrowie własne i społeczności w której żyją (Charońska)

n                    Każda planowana działalność ukierunkowana na uczenie się o zdrowiu i chorobie (Tones, Green)

Edukacja zdrowotna i inne działania na rzecz zdrowia

              Najważniejszym czynnikiem, który zapoczątkował proces kształtowania się edukacji zdrowotnej była radykalna zmiana w sposobie zrozumienia uwarunkowań zdrowia, a zwłaszcza obrazu chorób
w krajach wysoko uprzemysłowionych.
 

Najważniejszym problemem stały się choroby przewlekłe – silnie powiązane ze stylem życia człowieka i cechami jego środowiska

Edukacja zdrowotna – obiektem jej zainteresowań jest z jednej strony choroba,
z drugiej strony jej przeciwstawienie zdrowotne, utożsamiane z szeroko pojętym dobrostanem psychicznym, fizycznym i społecznym.

Początkowe błędy w rozumieniu edukacji zdrowotnej:

n                    niesłuszne przekonanie o edukacji zdrowotnej jako
o jedynej i wystarczającej dla upowszechnienia zagadnień zdrowotnych;

n                    koncentrowanie się tylko na jednostce, zapominając
o kontekście jej funkcjonowania i skupianie się na chorobie;

n                    przeniesienie ideologii chorób zakaźnych na choroby przewlekłe np. dobra rada nie pal to nie zachorujesz;

n                    przyjęcie tezy, że człowiek poinformowany
o szkodliwości danego zachowania porzuci to zachowanie, albo nigdy go nie podejmie.

Edukacja zdrowotna w historii

n                   Temat podejmowany od wieków

n                   Starożytność:

n                   V w.p.n.e. Bogini Higiea, piękna córka Asklepiosa nauczała Greków, że żyjąc mądrze i przestrzegając praw natury można uniknąć choroby

n                   W Rzymie symbolem zdrowia była Minerwa Medica, która uzdrawiała ludzi w świętym gaju

n                    IV w.p.n.e Hipokrates (460-377p.n.e.) powiedział, że zdrowie (dobre samopoczucie) i choroba (złe samopoczucie) są zależne od równowagi między tym, co nas otacza, a nami samymi. Natomiast zewnętrzna równowaga między człowiekiem a środowiskiem pozwala na stworzenie równowagi wewnętrznej człowieka.

n                    Głosił, że źródła choroby to:

•         Nieodpowiednie czynniki i warunki otaczające człowieka

•         Czynniki powstające w organizmie człowieka

n                    Podkreślał konieczność:

•         Obserwacji samego chorego

•         Obserwacji otoczenia chorego

•         Zaznajomienia się z warunkami życia mieszkańców

•         Sposobem żywienia i bytowania

•         Poznania klimatu powietrza, wiatrów, właściwości gleby i wody

n                   Platon (437-347 p.n.e.)

•         Zdrowie – doskonalenie stylu życia, mające związek z dietą oraz rozwojem duchowym i kulturowym

•         Dla zdrowia zasadnicze znaczenie ma aktywność fizyczna i praca

n                   Plutarch (50-125 n.e)

•         Zalecał dla zachowania zdrowia aktywność i pracę

•         Podkreślał znaczenie stanu aktywności człowieka i jego wolności osobistej

n                    Galen (129-199)

n                    De sanitate tuenda (gr. Higieina), 6 tomów– zebrana i usystematyzowana wiedza medyczna, nawiązanie do nauk Hipokratesa.

n                    4 podstawowe płyny w organizmie człowieka:

-krew, -flegma, -żółta żółć, -czarna żółć

n                    Płyny odpowiadają 4 elementom świata

-powietrze, -woda, -ogień, -ziemia

n                    4 płyny i 4 elementy tworzyły cztery jakości

-gorąco, -wilgotno, -sucho, -zimno

n                    Twierdził, że płyny w organizmie odpowiednio zmieszane stosownie do ich ilości, jakości, siły i temperatury mogą świadczyć o doskonałym zdrowiu człowieka (współczesna hemostaza)

n                    Średniowiecze

n                    Zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz zdolność znoszenia różnych przypadłości

n                    Choroba to religijny test lub kara za grzechy

n                    Ból i śmierć to zasadnicze cechy życia ludzkiego

n                    Niezbędna jest higiena  do utrzymania ciała w czystości, gdyż stanowi ono naczynie duszy

n                    Przepisy porządku klasztornego obejmowały zasady higieny ogólnej i higieny żywienia

n                    Wiara w bezwartościowość egzystencji ziemskiej determinowała troskę o zdrowie

n...