Typ: NEMATHELEMINTHES – OBLEŃCE
Cechy wyróżniające:
- wydłużone cylindryczne ciało
- symetria pierwotnie promienista
- kutikula (wydzielana przez nabłonek pokrywający umięśnioną powłokę ciała)
- gardziel wyścielona kutikulą
- proste jelito (otwór gębowy ze strukturami i odbyt)>dwuboczna symetria nałożona na osiową
- pierwotna jama ciała wypełniona płynem pod ciśnieniem
- rozwój pierwotnie prosty (bez planktonowej larwy)
ECDYSOZOA –ZWIERZĘTA LINIEJĄCE
- bez regularnego urzęsienia w powłoce ciała
- linienie regulowane przez hormon- ekdyzon
- odbyt powstaje w miejscu pragęby (WTÓROUSTE)
- przydenne
- wyłącznie morskie drapieżniki
- wyodrębniona przednia część ciała (PROBOSCIS) pokryta rzędami haków -> może być wysuwana pod wpływem turgoru płynu jamy ciała i wciągana przez skurcz 8 podłużnych mięśni
- jelito, protonefrydia, gonady i odbyt
- kutikularne haki czuciowe i lokomotoryczne są zrzucane podczas linienia
- JEDYNA GRUPA ROBAKÓW OBŁYCH, KTÓRE E WYTWARZAJĄ PLEMNIKI O PIERWOTNEJ BUDOWIE : prosty akrosom i zwarte jądro, u którego podstawy znajdują się centriole otoczone zwiniętymi mitochondriami, z długą wicią na końcu (podobnie jak u człowieka)
- Po ZEWNĘTRZNYM ZAPŁODNIENIU rozwija się bentosowa larwa (ze skorupką o symetrii biradialnej), która wytwarza spłaszczony pancerzyk z podłużnymi żebrami
- Wykazują symetrię promienistą( cylindryczny pokrój ciała, osiem mięśni wciągających ryjek, ułożenie haków w przodzie ciała, jelito, okołogębowy pierścień nerwowy)
- Od wokółjelitowego pierścienia komórek nerwowych odchodzi tylko jeden brzuszny pień nerwowy kończący się zwojem w okolicach odbytu
- Komórki nerwowe leżą śródnabłonkowo przy powierzchni ciała, co jest pierwotną cechą w świecie zwierząt
- Dwuboczna organizacja układu rozrodczego i wydalniczego > po 2 gonady i protonefrydia uchodzą przez wspólne przewody w okolicy przyodbytowej
- Hydrostatyczny szkielet- płyn wypełniający jamę ciała
- praca mięśni podłużnych i okrężnych umożliwia persytaltyczne rycie w osadzie dennym
- mleczny płyn jamy ciała (hemolimfa) zawiera amebocyty fagocytujące. Stanowią one układ odpornościowy > Na błonie amebocytów są białka- lektyny które rozpoznają glikoproteiny (białka z resztą cukrowa) innych komórek. Po rozpoznaniu białek własnych od obcych amebocyty przystępują do fagocytozy lub zlepiania (aglutynacji) komórek.
- Zadanie wiązania tlenu rozprowadzanego przez hemolomfę wypełnia białko HEMERYTRYNA w cytoplazmie kulistych erytrocytów. Zawiera żelazo powiązane bezpośrednio z łańcuchem polipeptydowym (a nie w cząsteczce hemu). Jest to najpierwotniejszy rodzaj przenośnika tlenu w świecie zwierząt.
- Osmoregulacja i wydalanie odbywają się z udziałem komórek protonefrydialnych zebranych w pęczki, które posiadają przewód odprowadzający metabolity przez otwory w pokryciu ciała. Przewody te to
wnikające z powierzchni do jamy ciała cylindryczne wpuklenia nabłonka zakonczone komorkami wiciowymi ( płomykowe, podobne do choanocytów) Wić komórki płomykowej otoczona jest kołnierzykiem microvilli. Ruch wici wytwarza podciśnienie (wspomagane przez ciśnienie płynu jamy ciała) wymusza wypływ filtratu z protonefrydium. Kolagenowa błona podstawna otaczająca microvilli służy jako filtr, przez który przenikają tylko niektóre cząsteczki.
- narządy czucia to włoski okryte kutikulą, zawierające pęczki wici. Zagięcie włoska powoduje przesuwanie się wiciw stosunku do siebie i wyzwolenie impulsu nerwowego przekazywanego następnie na komórki nerwowe bądź między mięśniowe. W oparciu o tę samą zasadę konstrukcyjną uformowały się , już w obrębie robaków obłych, narządy zmysłu smaku (CHEMOSENSILLA). Kluczową rolę pełnią w nich białka receptorowe na powierzchni błony komórkowej skróconej wici.
* swobodnie żyjące morskie priapule są drapieżnikami ryjącymi w mule dzięki falom pobudzenia okrężnych i podłużnych mięśni przemieszczających płyn jamy ciała (hydrauliczny mechanizm ruchu perystaltycznego)
Gromada: NEMATOMORPHA - NITNIKOWCE
- formy dorosłe silnie wydłużone
- brak chityny w kutikuli ( co sprzyja absorbcji i osmoregulacji przez powłoki)
- brak okrężnych mięśni i struktur wydalniczych
- jama ciała wypełniona płynem
- układ pokarmowy u form dorosłych nie funkcjonuje
- brak komórek z funkcjonującymi wiciami, plemniki są bez wici (jak u NEMATODA)
- zapłodnienie wewnętrzne ale kopulacja bez penetracji
- stadium larwalne pasożytuje w jamie ciała stawonogów
- larwy mają uzbrojony ryjek, przy pomocy którego przewiercają się przez ścianę jelita żywiciela. W ich kutikuli jest chityna.
- Nitnikowce wyróżnia budowa kutikuli( brak chityny) która nawiącuje do pokrycia ciała u pierścienic>jej wewnętrzna powierzchnia wzmocniona jest warstwami poprzecznie do siebie orientowanych włókien kolagenu, pomiedzy które wnikają cylindryczne wypustki komórek nabłonkowych.
- Zapewne zajmują one kluczową pozycję w ewolucji bezkręgowców
· morskie i słodkowodne nitnikowce pływają wyginając ciało na boki dzięki skurczom i rozkurczom podłużnych mięśni zgodnie z przechodzącą przeciwstawnie po bokach ciała falą pobudzenia (jak u węży)
+ priapula i nematomorpha sa dzis reliktowe a dominują nicienie
Gromada: NEMATODA – NICIENIE
- w odniesieniu do pozostałych najbardziej jednorodna morfologicznie gromada
- u niektórych kopulacja z penetracją spikul
- ustalona liczba linień (4)
- nie mają wysuwanej gardzieli jak u poprzednich gromad ale u pierwotnych wokół otworu gębowego są 2-3 okółki 6 brodawek nawiązujących do haków ryjka lub proposcis u priapulów lub larwy nitnikowców
- kutikula jest wielowarstwowa > warstwa najgłębsza, leżąca na błonie podstawnej zawiera chitynę i jest pokryta warstwą kolagenową, w której układ włókien w warstwach fibrylarnych jest przeciwstawny. Włókna kolagenu tworzą sieć nadającą kutikuli sprężystość , dzięki której nicienie się poruszają. Ważną cechą kutikuli jest jej nierozciągliwość, co powodowane jest obecnością włókien chityny.
> Kutikula pokrywająca ciało nicieni jest w odróznieniu od pozostałych gromad bardzo gruba a płyn jamy ciała jest pod bardzo dużym ciśnieniem.
Stałe napięcie wywierane od wewnątrz na powłoki ciała wyeliminowało udział mięśni okrężnych z funkcji lokomotorycznej i zanik tej warstwy umięśnienia. Nicienie poruszają się dzięki skurczom mięśni podłużnych.
- brak komórek z aktywnie poruszaną wicią. Komórki z rudymentami lub zmodyfikowanymi wiciami budują struktury w narządach zmysłu. Te specyficzne narządy zmysłu (AMFIDIA) występują w okolicy gębowej; u form wodnych miewają złożoną budowę.
- Nicienie są dominującą dziś gałęzią rozwojową obleńców
- Rozmiary i organizacja ciała są wyrazem uproszczenia i daleko posuniętej specjalizacji, jeśli chodzi o układ rozrodczy i powłoki ciała
- Zapłodnienie wewnętrzne. Odcinek ciała poza odbytem samców ma fałdy (TOREBKA KOPULACYJNA, BURSA) umożliwiające przytrzymanie samicy w czasie kopulacji. Plemniki są pozbawione wici i przemieszczają się ruchem amebowatym w górę układu rozrodczego, w kierunku jajowodów. U niektórych nicieni do wprowadzenia spermy przez otwór pochwy służą samcowi kutikularne spikule
- Rozwój nicieni jest zdeterminowany, a liczba komórek ciała jest stała (EUTELIA)
- Składane jaja zawierają zygote lub bruzdkujący zarodek, albo uformowaną larwę.
- U wszystkich nicieni jest 5 kolejnych form rozwojowych wyznaczonych przez 4 linienia: larwy L1, L2, L3, i L4 ( dla pasożytów roślin używane są oznaczenia Jl-4 ang . juveniles) i postać dorosłą.
- Wielowarstwowa kutikula pasożytniczych nicieni chroni je przed reakcjami układu odpornościowego gospodarza, a także sprawia, że zwierzęta są bardziej odporne na stres osmotyczny i wysychanie. Dotyczy to zwłaszcza pasożywów roślin, które mogą przetrwać lata w stanie niemal kompletnego odwodnienia.
Warstwy kutikuli, których włókna ułożone są pod różnym kątem mogą się w nieznacznym stopniu przesuwać względem siebie, co decyduje o jej sprężystości. Dzięki tej właściwości mniejsze są straty energii podczas skurczu mięśni, jednakże nie jest możliwy wzrost i kutikula musi być okresowo zrzuciana. Powiększanie rozmiarów następuje między linieniami zanim nowa kutikula zesztywnieje
- u nicieni nie występują mięśnie okrężne, są natomiast 4 pasma mięśni podłużnych. Kurczą się naprzemiennie w parach, a rozciągają pod wpływem ciśnienia wywieranego przez płyn jamy ciała.Ciało wyginane jest w płaszczyźnie grzbietowo-brzusznej, gdyż nicienie leżą na jednym z boków. Wprawiają one organizm w ruch sinusoidalny, co pozwala na sprawne poruszanie się, zwłaszcza w gęstym, kleistym środowisku.
- Nabłonek syncytialny (HYPODERMA) tworzy 4 symetryczne zgrubienia.W bocznych przebiegają kanały wydalnicze połączone przewodem poprzecznym, w grzbietowym i brzusznym- pnie nerwowe połączone poprzecznymi spoidłami.
- Każdy element układu wydalniczego zbudowany jest z jednej komórki.U dużych nicieni kanałami rozprowadzane są też subst. Odżywcze.
- JEDYNIE U TEJ GRUPY ZWIERZĄT (I LANCETNIKA) WYPUSTKI PLAZMATYCZNE KOMÓREK MIĘŚNIOWYCH DOCHODZĄ DO KOMÓREK NERWOWYCH, A NIE KOMÓRKI NERWOWE DO MIĘŚNI. JEST TO STAN PIERWOTNY EWOLUCYJNIE.
- Pierwsze zwierzęta posiadające pseudocelomę
- Rozdzielnopłciowość, dymorfizm płciowy
- Większość samic jajorodna. Część jajożyworodna – np. włosień
* nicienie powstały w morzu i ich ewolucja pierwotnie związana była ze środowiskiem mułu bogatego z subst. Organiczne i polegała na zmniejszaniu rozmiarów. Pierwotne nicienie morskie, słodkowodne i glebowe odżywiają się bakteriami przy pomocy umięśnionej przedniej części jelita- gardzieli.
Formy drapieżne mają w gardzieli kutikularne szczęki. Z nicieni glebowych odżywiających się bakteriami wywodzą się nicienie pasożytujące na roślinach, które penetrują ich komórki sztyletami zwykle rurkowatymi.
· w co najmniej 3 liniach doszło do pasożytnictwa na zwierzętach
- pierwotne ewolucyjnie pasożyty owadów i ssaków
- wiekszość pozostałych nicieni pasożytniczych ma narządy o nieznanej funkcji (FASMIDIA) po bokach odbytu. Należą do nich formy bez torebek kopulacyjnych(np. owsiki i glisty) a także niezależnie przystosowane do pasożytnictwa na ssakach formy z torebkami kopulacyjnymi i niekiedy kutikularnymi szczękami (np. nicienie żołądkowo-jelitowe)
-
+ Węgorki i Mątwiki
+ Glista ludzka (Ascaris) , Tęgoryjec, Włosień (Trichinella spiralis), Wuchereria , Owsiki , Włosogłówka
biologia