Czy, co i kiedy badać w bólach głowy.pdf

ISSN 1734–5251

Czy, co i kiedy badać

w bólach głowy?

Jacek J. Rożniecki

Katedra i Klinika Neurologii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

STRESZCZENIE

Badania diagnostyczne w bólach głowy, którym towarzyszą odchy-

lenia od normy w przedmiotowym badaniu neurologicznym, nie są

zagadnieniem kontrowersyjnym i zasady postępowania są ogólnie

znane — wynikają bardziej z istoty objawów w tym badaniu niż z sa-

mych bólów głowy. Dyskusyjne jest natomiast prowadzenie diagno-

styki za pomocą badań dodatkowych u pacjentów z bólami głowy

bez odchyleń w przedmiotowym badaniu neurologicznym, najczęściej

z bólami głowy o charakterze migreny, napięciowego bólu głowy, trój-

dzielno-autonomicznych bólów głowy lub innych, rzadziej spotyka-

nych, podobnych dolegliwości bólowych. Celem niniejszego artyku-

łu jest uporządkowanie wiedzy na ten temat i podanie wskazówek,

które mogą być przydatne w codziennej pracy neurologa. Omówiono

różne badania dodatkowe, które mogą być pomocne w diagnostyce

bólów głowy, kładąc nacisk na techniki neuroobrazowe oraz na uwa-

runkowania, którymi lekarz powinien się kierować przy ich zalecaniu.

Poruszono również zagadnienie innych technik przydatnych do tego

celu, ale także badań, które były i nadal są zlecane „zwyczajowo”,

a których przeprowadzanie nie ma żadnego uzasadnienia.

Słowa kluczowe: migrena, bóle głowy, diagnostyka bólów głowy,

MRI, CT, EEG

ku bólu głowy. Jest ono obligatoryjne przy każdym

pierwszym kontakcie neurologa z chorym skarżą-

cym się na bóle głowy, a często jest konieczne tak-

że przy kolejnych spotkaniach pacjenta z tym sa-

mym lekarzem. Jeżeli neurolog stwierdzi odchyle-

nia od normy w badaniu przedmiotowym, które

mają czasowy lub domniemany związek przyczy-

nowy z podawanymi skargami na bóle głowy albo

nie były nigdy wcześniej wyjaśnione, należy wdro-

żyć postępowanie diagnostyczne, mające na celu

wykrycie ewentualnego organicznego podłoża do-

legliwości.

Większość bólów głowy, z którymi pacjenci

zgłaszają się do lekarza, to bóle „pierwotne”, zwa-

ne dawniej „samoistnymi”. Są one najczęstszymi

dolegliwościami nie tylko neurologicznymi i zwy-

kle nie zagrażają życiu lub zdrowiu. Cierpiący na

nie pacjenci zgłaszają się do lekarza, zwykle neu-

rologa, dopiero wtedy, gdy dolegliwości przybie-

rają na sile lub zwiększa się ich częstotliwość.

Rozpoznanie jednego z najczęstszych, samoist-

nych bólów głowy — migreny — czy równie czę-

stego bólu głowy typu napięciowego, jak również

rzadziej występujących: klasterowego bólu głowy,

przewlekłej lub epizodycznej napadowej hemikra-

nii (CPH [ chronic paroxysmal hemicrania ] i EPH

[ episodic paroxysmal hemicrania ]), hemikranii cią-

głej albo zespołu krótkotrwałych jednostronnych

napadów, przypominających neuralgię z prze-

krwieniem spojówek i łzawieniem (SUNCT, short-

-lasting, unilateral, neuralgiform headache attacks

with conjunctival injection and tearing ), opiera się

na wywiadzie od chorego i wyniku (prawidłowym)

przedmiotowego badania neurologicznego.

Oczywiście, chodzi głównie o badania pomoc-

nicze, a nie o przedmiotowe badanie neurologicz-

ne, które nie podlega dyskusji w żadnym przypad-

Adres do korespondencji: dr hab. med. Jacek J. Rożniecki

Katedra i Klinika Neurologii Wydziału Lekarskiego

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

ul. Kopcińskiego 22, 90–153 Łódź

Tel.: 0 42 677 66 78

e-mail: jjrozniecki@afazja.am.lodz.pl

Polski Przegląd Neurologiczny 2006, tom 2, 2, 78–86

Wydawca: Wydawnictwo Via Medica

www.ppn.viamedica.pl

Jacek J. Rożniecki, Czy, co i kiedy badać w bólach głowy?

W większości przypadków jest to postępowanie wy-

starczające. Istnieją jednak sytuacje, w których le-

karz nie jest w pełni przekonany o „czynnościo-

wym” charakterze bólów głowy, o jego łagodnej

i „nieobjawowej” naturze, czyli o braku innych or-

ganicznych stanów patologicznych, będących przy-

czyną analizowanych bólów głowy. Sytuacje te

dotyczą przede wszystkim różnych nietypowych

bólów głowy, zwłaszcza z obecnością ogólnych lub

przedmiotowych objawów neurologicznych. Jed-

nak dla niektórych lekarzy nawet klasyczny wy-

wiad migrenowy i brak odchyleń w przedmioto-

wym badaniu neurologicznym nie są wystarczają-

cymi argumentami, że dany ból głowy nie jest bó-

lem objawowym. Może właściwiej byłoby rzec, że

nie są oni pewni swego rozpoznania migreny lub

pokrewnego samoistnego bólu głowy. W Polsce

wciąż nie ma jednolitego stanowiska w kwestii po-

stępowania diagnostycznego w bólach głowy. Po-

dobnie nie istnieją oficjalnie obowiązujące algoryt-

my postępowania w chorobach neurologicznych.

Należy więc rozważyć celowość wykonywania róż-

nych badań diagnostycznych w przypadku bólów

głowy, porównać pozornie równoważne techniki

diagnostyczne oraz ukazać wzorce będące wyni-

kiem metaanaliz, a stanowiące podstawę do formu-

łowania wytycznych postępowania lekarskiego

zgodnie z zasadami „medycyny opartej na dowo-

dach naukowych”.

Przesłanki dla badań diagnostycznych u pacjen-

tów z bólami głowy mogą mieć dwa, a potencjal-

nie — nawet trzy źródła.

Pierwszy powód badań dodatkowych to moty-

wy poznawcze — poszukiwanie mechanizmów

i podłoża patogenetycznego bólów głowy. Podejście

to cechuje jednak nie klinicystów praktyków, mają-

cych na co dzień kontakt z chorymi cierpiącymi na

bóle głowy, ale lekarzy prowadzących badania na-

ukowe, poszukujących przyczyn tak zwanych „sa-

moistnych” bólów głowy. Przykładem dawnych

prób badań o takiej poznawczej genezie było na przy-

kład EEG, co okazało się bezowocne, oraz angiogra-

fia, która wprawdzie dostarczyła licznych danych,

analizowanych zwłaszcza w kontekście naczynio-

wej teorii patogenezy migreny, ale nie były one jed-

noznaczne i nie można było na ich podstawie wy-

ciągać odpowiednich wniosków. Wydaje się, że tech-

niki neuroobrazowe, takie jak: jądrowy rezonans

magnetyczny (MRI, magnetic resonance imaging ),

zwłaszcza czynnościowy — techniki perfuzyjne i dy-

fuzyjne [1], pozytronowa tomografia emisyjna (PET,

positron emission tomography ) [2, 3], a zwłaszcza

połączenie tych metod, znacznie bardziej zbliżą do

sedna patomechanizmu migreny i pokrewnych bó-

lów głowy [4]. Niewykluczone, że istotną rolę w tym

zakresie może pełnić także wielorzędowa tomogra-

fia komputerowa, ale bardziej prawdopodobne, że

techniki spektroskopii rezonansu magnetycznego.

Ten kierunek „badań dodatkowych” nie jest jednak

domeną lekarzy leczących w ramach swojej prakty-

ki pacjentów z bólami głowy. Patrząc na to zagad-

nienie z innej strony, potencjalnym uzasadnieniem

takich badań byłoby obiektywne potwierdzenie

i różnicowanie „samoistnych” bólów głowy w co-

dziennej praktyce. Warunkiem takiego zastosowa-

nia technik diagnostycznych musiałoby być jednak

najpierw wyjaśnienie natury i patomechanizmu

dolegliwości, z wykorzystaniem wcześniej wymie-

nionych metod.

Najważniejszym uzasadnieniem wykonywania

badań pomocniczych w bólach głowy jest wyklu-

czenie ich objawowego charakteru.

Najczęstsze powody zlecania badań diagnostycz-

nych u pacjentów z bólami głowy to:

• chęć zwiększenia pewności diagnostycznej;

• obawa przed popełnieniem błędu w sztuce le-

karskiej — odpowiednio dobrane badania dia-

gnostyczne zmniejszają, a nawet często elimi-

nują ryzyko popełnienia takiego błędu;

• pogląd, że „lepiej przedobrzyć” z zakresem ba-

dań pomocniczych niż przeoczyć chorobę —

wiąże się z brakiem doświadczenia i pewności

siebie, a często z niedostatkiem wiedzy lekarza;

wykonanie badań dodatkowych, poza zwiększe-

niem kosztów procesu diagnostycznego, zwykle

nie stanowi dodatkowego zagrożenia dla pacjen-

ta, bo najczęściej są to badania nieinwazyjne;

• wybór drogi „na skróty”, związany z pośpiechem

i przepracowaniem — ustalenie rozpoznania wy-

maga pogłębionego, wnikliwego wywiadu, a tak-

że dokładnego przedmiotowego badania neuro-

logicznego; podmiotowe i przedmiotowe bada-

nie neurologiczne jest czasochłonne — niekie-

dy pacjenta trzeba zbadać kilkakrotnie w krót-

kich lub dłuższych odstępach czasu, by z prze-

konaniem dokonać rozpoznania choroby, na

przykład samoistnych bólów głowy, które nie

wymagałoby żadnych badań pomocniczych; pro-

ściej i szybciej jest przy pierwszym spotkaniu

z pacjentem, nawet nie zbierając dokładnego

wywiadu lub jedynie pobieżnie go badając, zle-

cić badania dodatkowe, które wykluczą orga-

niczną przyczynę bólów głowy; jeszcze spraw-

niej można przeprowadzić wstępne rozpoznanie

różnicowe, wymagając od chorego, by już na

pierwszą wizytę zgłosił się z wynikami określo-

www.ppn.viamedica.pl

Polski Przegląd Neurologiczny, 2006, tom 2, nr 2

nych badań — przyspiesza to cały proces dia-

gnostyczny, oszczędza czas lekarza, ale ograni-

cza jego wysiłek intelektualny i zaangażowanie

w badanie pacjenta, niestety, jest często bardzo

kosztowne, a poza tym absorbuje zarówno pa-

cjenta, który musi udać się na zalecone bada-

nia, jak również i innych lekarzy lub techników,

którzy te badania wykonują;

• oczekiwania pacjenta i jego rodziny — wśród

chorych powszechne jest przekonanie, że, aby

postawić dobrą i pewną diagnozę choroby, ko-

nieczne jest nie tylko zebranie wywiadu i przed-

miotowe zbadanie chorego, ale i wykonanie licz-

nych, a przede wszystkim „dobrych”, „nowocze-

snych” badań; im badanie droższe i trudniej

dostępne, tym bardziej pacjent sobie je ceni, czę-

sto więc sam sugeruje lekarzowi konkretne ba-

dania lub wręcz próbuje wymusić wystawienie

skierowania na pożądane przezeń badania dia-

gnostyczne — podobną postawę wykazują też

czasem rodziny pacjentów, także tych cierpią-

cych na bóle głowy;

• ewentualne korzyści finansowe — powód zle-

cania badań dodatkowych, który w Polsce nie

ma (jeszcze?) istotnego znaczenia, może mieć

przesłanki komercyjne; w uspołecznionej ochro-

nie zdrowia, a w Polsce taka zdecydowanie do-

minuje, nie ma prawdopodobnie silnych struk-

tur i grup oraz powiązań między nimi, które

miałyby żywotne interesy związane z pomnaża-

niem ordynowanych i wykonywanych dodatko-

wych badań diagnostycznych, w systemach or-

ganizacji opieki zdrowotnej, gdzie wynagradza-

ne jest oddzielnie wykonanie każdego badania

diagnostycznego, a zlecających te badania nie

ograniczają żadne istotne limity, istnieje duże

pole do nadużyć w tym zakresie — podobna sy-

tuacja może dotyczyć prywatnego systemu

ochrony zdrowia, zwłaszcza wówczas, gdy za-

kres diagnostyki wiąże się z korzyściami finan-

sowymi lekarzy;

• powody „prawne” — chęć uniknięcia prawnych

konsekwencji błędów w sztuce lekarskiej, prze-

wodów sądowych i odszkodowań dla pacjentów.

Praktyka konsultanta w zakresie bólów głowy, do

którego trafiają pacjenci już wcześniej badani i leczeni

przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej lub

nawet innych neurologów, wskazuje, że rutynowo

zlecane badana pomocnicze to przede wszystkim

RTG czaszki i kręgosłupa szyjnego oraz EEG.

W istocie żadne z tych badań nie ma pełnego

uzasadnienia w rutynowym postępowaniu diagno-

stycznym ani też w sytuacjach szczególnych, któ-

re wprawdzie mogą wymagać przeprowadzenia

celowanych badań dodatkowych, jednak innych

niż wymienione powyżej.

Badanie RTG czaszki u pacjenta z bólami głowy

bez odchyleń w przedmiotowym badaniu neuro-

logicznym nie ma żadnego praktycznego znacze-

nia. Szanse wykrycia stanów patologicznych mo-

gących odbić się na wyniku tego badania są zniko-

me, a procesy chorobowe, które mogłyby się uwi-

docznić, najpierw najprawdopodobniej spowodo-

wałyby wystąpienie innych jeszcze skarg lub obja-

wów neurologicznych stwierdzanych w badaniu

przedmiotowym. Na przeglądowym RTG czaszki

tylko wyjątkowo może się uwidocznić cień opo-

niaka lub skąpodrzewiaka, może zarysować się

zniszczone przez guz przysadki siodło tureckie lub

mogą być widoczne zmiany w kościach pokrywy

czaszki spowodowane przez szpiczaka mnogiego.

Wszystkie te stany są jednak, zresztą, stosunkowo

rzadkie, najczęściej powodują wystąpienie obja-

wów ogniskowych ze strony ośrodkowego układu

nerwowego (OUN) albo objawów okulistycznych,

endokrynologicznych lub ogólnych. Bóle głowy

będące objawem tych chorób mają nietypowy dla

bólów samoistnych charakter i wymagają zastoso-

wania nowoczesnych obrazowych technik diagno-

stycznych, a nie badania RTG czaszki.

Innym, często zlecanym badaniem dodatkowym

w samoistnych bólach głowy jest RTG kręgosłupa

szyjnego. Wiąże się to z powszechnym, acz błęd-

nym, przekonaniem, że zmiany zwyrodnieniowe

i wytwórcze w odcinku szyjnym kręgosłupa są od-

powiedzialne za występowanie bólów głowy.

Wprawdzie nie można zanegować poglądu, że nie-

które, bardzo nasilone zmiany związane z przebu-

dową kręgów szyjnych lub ich istotną dysfunkcją,

na przykład po urazie kręgosłupa szyjnego, mogą

być przyczyną niektórych bólów szyi i głowy, jed-

nak stanowisko to jest nadużywane i najczęściej nie

znajduje uzasadnienia. Zmiany w odcinku szyjnym

kręgosłupa są niezwykle częste, w pewnym wieku

stanowią nieodłączną cechę niemal wszystkich,

również tych osób, które nie cierpią na bóle głowy.

Są to zatem zmiany niespecyficzne i ich bezkry-

tyczne, a najczęściej rutynowe łączenie z patome-

chanizmem bólów głowy jest nieuzasadnione i nie-

uprawnione. Wprawdzie wyróżniono jednostkę

chorobową zwaną „szyjnopochodnym bólem gło-

wy”, jednak przypisano jej konkretny, sprecyzowa-

ny obraz kliniczny, którego kryteria są bardzo rzad-

ko spełniane przez pacjentów z bólami głowy. Fak-

tem jest także, że wyróżnienie tego zespołu choro-

bowego i przypisanie mu przyczynowej roli ze stro-

www.ppn.viamedica.pl

Jacek J. Rożniecki, Czy, co i kiedy badać w bólach głowy?

ny kręgosłupa szyjnego nie jest uznawane przez

wszystkich, a jedynie przez niektórych lekarzy,

nawet specjalistycznie zajmujących się diagnostyką

i leczeniem bólów głowy. Zlecanie RTG kręgosłu-

pa szyjnego jako badania w diagnostyce bólów gło-

wy nie jest więc dostatecznie zasadne.

Jednym z najczęstszych ambulatoryjnych ba-

dań w diagnostyce zarówno bólów głowy, jak i in-

nych chorób układu nerwowego, jest badanie EEG.

Jest to scheda po dawnych czasach, gdy badanie

to było jednym z niewielu nieinwazyjnych badań

w diagnostyce OUN. Czasy jednak się zmieniły,

a badanie EEG niemal zupełnie straciło na znacze-

niu. Znajduje ono obecnie uzasadnione zastosowa-

nie, choć też w nieco ograniczonym już zakresie,

jedynie w epileptologii. Przekonania o jakiejkol-

wiek pomocnej roli EEG w diagnostyce bólów gło-

wy nie potwierdzono w badaniach zgłębiających

ten problem.

Najważniejsze i najrzetelniej opracowane stano-

wisko opublikował Quality Standards Subcommit-

tee of the American Academy of Neurology (czyli

Podkomitet Jakości Standardów Amerykańskiej

Akademii Neurologicznej), które oparto na metaana-

lizie 90, a w ostatecznym podsumowaniu 60 arty-

kułów, dotyczących zapisu EEG w bólach głowy

i związanych z tym implikacji diagnostycznych [5].

Podstawą analizy były publikacje z lat 1966–1994.

Celem tego opracowania było znalezienie odpowie-

dzi na pytania:

• czy u pacjentów z bólami głowy częściej wystę-

pują nieprawidłowości w EEG?

• czy EEG jest pomocne w klasyfikacji bólów gło-

wy?

• czy EEG jest pomocne w wykrywaniu objawo-

wego podłoża organicznego u pacjentów z bóla-

mi głowy?

W dobrze metodologicznie zaprojektowanych

badaniach kontrolowanych albo nie wykazano

większej częstości nieprawidłowości w zapisie EEG

u pacjentów z bólami głowy, albo, choć pewne ele-

menty zapisu mogły być w tej grupie częstsze, nie

miało to żadnego znaczenia diagnostycznego. Ba-

danie to nie okazało się więc też pomocne w klasy-

fikacji bólów głowy, zaś przy podejrzeniu współ-

istniejącej padaczki miałoby ono i tak niezależne

od bólów głowy wskazanie i zastosowanie. Zarów-

no czułość, jak i swoistość zapisu EEG nie jest też

współcześnie wystarczająca, by zalecić to badanie

w celu wykrycia objawowego organicznego podło-

ża bólów głowy. Jeśli wywiad od pacjenta lub jego

przedmiotowe badanie neurologiczne mogłyby

nasuwać podejrzenie objawowego charakteru bó-

lów głowy, to nie EEG, a znacznie czulsze i bar-

dziej specyficzne badania, takie jak tomografia kom-

puterowa (CT, computed tomography ) i MRI, będą

zalecane do rozstrzygnięcia tego problemu diagno-

stycznego. Końcowy wniosek wspomnianego pod-

komitetu American Academy of Neurology brzmi:

„EEG nie jest użyteczne w rutynowej ocenie pacjen-

tów z bólami głowy. Nie wyklucza to wprawdzie

użycia EEG w bólach głowy z objawami sugerują-

cymi padaczkę. Biorąc pod uwagę dostępność ba-

dań neuroobrazowych, EEG nie zaleca się jako ba-

dania do wykluczenia organicznego podłoża bólów

głowy”.

Badaniem, z wynikiem którego chory często zgła-

sza się już na pierwszą wizytę u neurologa, jest

badanie dna oka przeprowadzone przez okulistę.

Nie można odmówić zasadności badaniu dna oka,

należy się jedynie zastanowić, czy traktować je jako

badanie dodatkowe czy też jako nieodłączny ele-

ment badania pacjenta, i to badania neurologicz-

nego. W istocie, w Stanach Zjednoczonych i wie-

lu krajach Europy ocena dna oczu jest integralną

częścią badania neurologicznego — badaniem prze-

prowadzanym rutynowo, osobiście przez neurolo-

ga u każdego badanego pacjenta. Oczywiście,

stwierdzenie obecności tarczy zastoinowej na dnie

oka jest wskazaniem do podjęcia dalszej diagno-

styki w zakresie technik neuroobrazowych. Bada-

nie okulistyczne jako badanie dodatkowe znajduje

natomiast uzasadnienie do wykluczenia jaskry jako

przyczyny bólów głowy.

Nie podlega dyskusji celowość zastosowania

badań neuroobrazowych, i to w trybie pilnym,

u pacjentów z bólami głowy podających inne do-

datkowe niepokojące objawy, a zwłaszcza z towa-

rzyszącymi objawami neurologicznymi stwierdza-

nymi w badaniu przedmiotowym. Badania takie jak

CT lub MRI głowy powinno się wówczas wykonać

nawet niezależnie od obecności bólów głowy.

Istotnym problemem praktycznym i dyskusyj-

nym, kontrowersyjnym zagadnieniem klinicznym

jest uzasadnienie przeprowadzenia badań neuro-

obrazowych u pacjentów z bólami głowy, ale bez

odchyleń w przedmiotowym badaniu neurologicz-

nym. Główny cel analizy tego zagadnienia to osza-

cowanie ryzyka objawowych bólów głowy, które,

przynajmniej w początkowej fazie choroby, mogą

się kryć pod maską samoistnych bólów głowy. Istot-

na jest też ocena, w jakim odsetku wykonanych

badań neuroobrazowych u pacjentów z bólami gło-

wy bez odchyleń w badaniu przedmiotowym bada-

nia CT lub MRI pozwolą wykryć organiczną przy-

czynę powodującą objawowe, jednak, bóle głowy.

www.ppn.viamedica.pl

Polski Przegląd Neurologiczny, 2006, tom 2, nr 2

Tabela 1. Wykrywalność poważnych zmian chorobowych

z użyciem badań neuroobrazowych

Tabela 2. Występowanie powikłań po podaniu środka

kontrastowego w badaniu CT

Rodzaj

Liczba

Liczba i % wykrytych

„Ryzyko”

MRI

bólów głowy

badanych

znaczących zmian

(guzy, tętniaki itp.)

Reakcja na środek

kontrastowy:

• lekka

Migrena

897

4 = 0,4%

10%

Przewlekły ból głowy 337

4 = 1,0%

• średnia

Różne bóle głowy

1825

34 = 2,0%

• ciężka

0,01%

Łącznie

3059

42 = 3,4 %

• śmierć

0,002%

Klaustrofobia:

• łagodna

15%

• średnia (wymaga leków

5–10%

Ważne też, choć bardziej z ekonomicznego i logi-

stycznego niż medycznego punktu widzenia, jest

oszacowanie kosztów wykrycia jednej zmiany or-

ganicznej u pacjentów zgłaszających tylko bóle gło-

wy. Powyższe parametry można wyrazić wskaźni-

kami, które mogą być pomocne w podejmowaniu

decyzji diagnostycznych i wytyczaniu standardów

badań dodatkowych:

• koszt/korzyść;

• korzyść/ryzyko.

W tabeli 1 przedstawiono częstość i odsetek

wykrycia za pomocą badań neuroobrazowych po-

ważnych zmian chorobowych, typu guz mózgu czy

tętniak, u pacjentów z bólami głowy o obrazie mi-

greny, przewlekłego bólu głowy i innych bólów

głowy niespełniających kryteriów rozpoznania

pierwszych dwóch typów (za [6]).

Koszt wykrycia jednej zmiany organicznej u pa-

cjentów z bólami głowy bez przedmiotowych obja-

wów neurologicznych wyniósł w Polsce 74 000 $

(za [6])!

Badania neuroobrazowe, takie jak CT głowy z po-

daniem środka kontrastowego, MRI głowy z poda-

niem środka kontrastowego czy angio-MRI, mogą

być powikłane różnie nasiloną reakcją na ten śro-

dek, która może nawet zagrozić życiu ([7], za [8]).

W tabeli 2 przedstawiono odsetki występowania

powikłań po podaniu środka kontrastowego w ba-

daniu CT oraz innych działań niepożądanych ba-

dań neuroobrazowych związanych z klaustrofobią.

Zagadnienie zasadności stosowania takich ba-

dań, jak CT i MRI głowy, u tych pacjentów było

również obiektem zainteresowania i metaanalizy

dokonanej przez Quality Standards Subcommittee

of the American Academy of Neurology [9]. Wnio-

sek końcowy brzmi: „U dorosłych pacjentów z na-

wracającymi bólami głowy o typie migreny, rów-

nież migreny z aurą wzrokową, bez zmiany cha-

rakteru bólów w ostatnim czasie, napadów padacz-

uspokajających)

• ciężka (uniemożliwia

1–2%

badanie)

Wyniki fałszywie dodatnie

Brak danych Brak danych

CT ( computed tomography ) — tomografia komputerowa; MRI ( magnetic

resonance imaging ) — rezonans magnetyczny

kowych i objawów ogniskowych, rutynowe stoso-

wanie badań neuroobrazowych nie ma uzasadnie-

nia; CT lub MRI może być wskazane u pacjentów

z nietypowymi bólami głowy, chorych z bólami gło-

wy i napadami padaczkowymi lub przy występo-

waniu wraz z bólem głowy neurologicznych obja-

wów ogniskowych”.

Mimo braku odchyleń w przedmiotowym bada-

niu neurologicznym istnieją określone cechy cha-

rakterystyczne bólów głowy oraz uwarunkowania

i sytuacje, w jakich on występuje, kiedy wykona-

nie badań neuroobrazowych jest nie tylko uzasad-

nione, ale wręcz wskazane.

Cechy bólu głowy, które powinny zwracać

szczególną uwagę lekarza i uzasadniają przeprowa-

dzenie badań neuroobrazowych, to (za [6], za [8]):

• „tak silny ból po raz pierwszy w życiu” —

przypomina cechy krwotoku podpajęczynówko-

wego i powinien być z nim różnicowany; wska-

zane jest jak najszybsze wykonanie badania CT

głowy, a w przypadku wątpliwości lub dłuższe-

go (co najmniej 5-dniowego) okresu badania od

początku bólu głowy — punkcji lędźwiowej i ba-

dania płynu mózgowo-rdzeniowego;

• podostre bóle głowy o wzrastającej częstości i na-

tężeniu — mogą być objawem guza mózgu,

zwłaszcza o charakterze nowotworowym; stan

ten wymaga wykonania dwufazowego badania

CT lub MRI głowy;

www.ppn.viamedica.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: