Finanse samorządu terytorialnego
Literatura:
M. Jastrzębska „Finanse jednostek samorządu terytorialnego”
1. Samorząd terytorialny w Polsce
· Istota i cechy samorządu terytorialnego
· Model samorządu terytorialnego w Polsce – jednostki samorządu terytorialnego
· Funkcje samorządu terytorialnego
· Sfery samodzielności JST
2. Gospodarka finansowa i system finansowy JST
· Pojęcie i zakres finansów samorządu terytorialnego (finansów samorządowych)
· Finanse na szczeblu samorządu terytorialnego a finanse na szczeblu centralnym
· Pojęcie i zakres gospodarki finansowej i systemu JST
· Samodzielność finansowa JST, gwarancje samodzielności finansowej JST (EKST)
3. Budżet i gospodarka budżetowa JST
· Pojęcie budżetu JST i względy prawne, ekonomiczne, polityczne, organizacyjne, jego istnienia
· Pojęcie i zakres samorządowej gospodarki budżetowej i jej zasady
· System budżetowy na szczeblu JST
· Formy organizacyjne samorządowej gospodarki budżetowej i pozabudżetowej
4. Procedura budżetowa JST
· Pojęcie procedury budżetowej i jej uwarunkowania
· Planowanie budżetu JST
· Uchwalanie budżetu JST
· Wykonanie i kontrola budżetu JST
5. Dochody JST
27.05.1990r. – pierwsze wybory rady gminy
· Władzy publicznej – władze centralne i samorządowe
Szczebel centralny
Szczebel JST
Organy stanowiące prawo
Sejm + senat
Gmina – Rada Gminy
Powiat – Rada Powiatu
Województwo – Sejmik Województwa
Organy wykonawcze
Prezydent, Rada Ministrów, Wojewoda
Gmina – Wójt, Burmistrz
Powiat – Zarząd Powiatu
Województwo – Zarząd województwa
· Administracji publicznej – administracja centralna i samorządowa
Gmina – urząd gminy/miasta – wójt/burmistrz/prezydent
Powiat- starostwo powiatowe- starosta (na czele zarządu powiatu)
Województwo – urząd marszałkowski – marszałek województwa
· Podmiotów publicznych – podsektor: rządowy, samorządowy i ubezpieczeń społecznych
Podsektor samorządowy – jednostki organizacyjne:
o Gminy, Powiaty, Województwa (brak osobowości prawnej)
Samorządowe zakłady budżetowe
o Samorządowe instytucje kultury
o Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
(Spółki komunalne nie są podmiotami sektora finansów publicznych)
· Zadań publicznych – zadania ogólnokrajowe, regionalne, lokalne
Zadania JST wynikają z tzw. Ustaw samorządowych (Ustawa o samorządzie gminnym 08.03.1990, Ustawa o samorządzie powiatowym 05.06.1998, Ustawa o samorządzie wojewódzkim 05.06.1998)
Zadania regionalne to zadania województw samorządowych, natomiast zadania na szczeblu powiatowym i gminnym to zadania lokalne.
· Kompetencji – kompetencje podmiotów na szczeblu centralnym i jednostek samorządu terytorialnego wykonujących zadania publiczne
· Majątku publicznego – majątek skarbu państwa, majątek gmin, powiatów, województw samorządowych
· Finansów publicznych, w tym systemu budżetowego, systemu dochodów i wydatków publicznych
W województwie mamy dualizm władzy, wojewoda jest przedstawicielem władzy centralnej w terenie.
· Na szczeblu gminy wykonywanie zadań o charakterze publicznym powierzono radzie gminy oraz wójtowi, burmistrzowi i prezydentowi miasta.
· Na szczeblu powiatu zadania publiczne wykonuje rada powiatu i zarząd powiatu oraz terenowe organy administracji rządowej o kompetencji szczególnej.
· W województwie występuje dualizm władzy.
Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym jest obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin powiatów i województw samorządowych utworzonym dla realizowania zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiaty oraz zadań o charakterze regionalnym przez województwa samorządowe, w celu zapewnienia rozwoju danego terenu i zaspokojenia potrzeb zbiorowych z zakresu użyteczności publicznej ludności owego terenu. Model trójszczeblowy funkcjonuje od roku 1999.
Miasta na prawach powiatu – np. Sopot ma status gminy, a więc władze są takie jak w gminie, ale jednostka ta ma zadania o wiele szersze. Spełnia ona również zadania Sopotu.
W modelu trójszczeblowym samorządu terytorialnego gmina jest szczeblem podstawowym, powiat – szczeblem pośrednim, a województwo – szczeblem najwyższym. Podział taki został dokonany z uwagi na zakres ich zadań.
Gmina, powiat, województwo, jako jednostka samorządu terytorialnego stanowi szczególnego rodzaju system, na który składają się następujące elementy:
ü Obszar, który zajmuje gmina, powiat, województwo
O obszarze gminy/powiatu decyduje Rada Ministrów. O obszarze województwa decyduje Sejm odpowiednią ustawą dot. granic województwa.
ü Mieszkańcy tworzący wspólnotę samorządową
ü Władza – wybieralne demokratycznie organy gminy, powiatu i województwa
Wśród podstawowych funkcji samorządu terytorialnego wyróżnić należy:
· Upodmiotowienie społeczności lokalnej i regionalnej – władze samorządowe są bliżej mieszkańców, a mieszkańcy mają wpływ na ich działania, co jednak zależy od aktywności członków społeczności samorządowej.
· Organizowanie rozwoju społecznego poprzez realizowanie zadań np. z zakresu oświaty, kultury, sportu, ochrony zdrowia, gospodarki komunalnej i ochrony środowiska.
· Formułowanie i realizację polityki gospodarczej na terenie danej gminy, powiatu, województwa samorządowego oraz uczestnictwo w przedsięwzięciach gospodarczych.
Regionalna Izba Obrachunkowa jest organem centralnym sprawującym nadzór.
· Nadzór nad działalnością JST (wykonywaniem zadań) sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem (legalności).
· Organami nadzoru są prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa.
· Sejm może rozwiązać (na wniosek premiera) radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa, jeżeli organ ten rażąco narusza prawo (konstytucję lub ustawy).
· Premier może zawiesić organy JST na dwa lata i ustanowić zarząd komisaryczny. Z premierem należy uzgodnić statut gminy o liczbie powyżej 300tys. Mieszkańców oraz statut województwa.
· Wojewoda może złożyc wniosek do premiera o odwołanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zarządu powiatu, zarządu województwa, jeżeli mimo zaleceń nadzorycznych organy te nadal naruszają prawo.
nightelf87