Układ moczowy.pdf

wraz z otaczającą je

korą odpowiadają

płatom nerki, które

nie posiadają

odgraniczenia

łącznotkankowego.

Nefron: jest

jednostką

strukturalną i

czynnościową nerki.

To pojedynczy

kanalik nabłonkowy

o zróżnicowanej

odcinkowo

budowie. Zachodzi w nim zarówno wytwarzanie moczu jak i jego przemiana w mocz

ostateczny. Rozpoczyna się w korze nerki w ciałku nerkowym. Kolejne odcinki biegną do

rdzenia i z powrotem, przyjmując na zmianę formę kanalika krętego lub prostego.

Wyróżnia się kanalik proksymalny, pośredni i dystalny. Proksymalny i dystalny zawierają

odcinki o przebiegu krętym i proste, a kanalik pośredni ma przebieg wyłącznie prosty.

Kanaliki dystalne uchodzą do cewek zbiorczych w obrębie kory. Cewki nie należą już do

nefronu i kierują się promieniście w stronę kielichów nerkowych. Odcinki kręte tworzą

labirynt kory w sąsiedztwie ciałek nerkowych. Odcinki proste znajdują się obok cewek

zbiorczych w promienistościach rdzennych i rdzeniu nerki. Układ odcinków prostych

tworzy pętlę Henlego, o kształcie wydłużonej litery „U”, rozpoczyna się w

promienistościach rdzennych, sięga do rdzenia, po czym zawraca, by skończyć się w

okolicy wyjścia. Pętlę dzieli się na ramię zstępujące, kolanko oraz ramię wstępujące, co nie

pokrywa się z rozmieszczeniem kolejnych odcinków w obrębie pętli. Część prosta kanalika

proksymalnego znajduje się zawsze na ramieniu zstępującym pętli, ale położenie

odcinków dalszych zmienia się w zależności od długości pętli.

Ciałko nerkowe to kulisty twór złożony z kłębuszka naczyniowego i torebki Bowmana.

Torebka Bowmana to początkowy, rozszerzony odcinek nefronu. Składa się z blaszki

ściennej oraz trzewnej. Ścienna zbudowana jest z nabłonka 1w płaskiego, spoczywającego

na błonie podstawnej, otaczającej całe ciałko nerkowe. Trzewna pokrywa naczynia

kłębuszka, stanowią ją komórki nabłonkowe zwane podocytami; wspierają się one na kilku

grubych wypustkach, które rozgałęziają się na drobniejsze wypustki drugorzędowe, które

spoczywają na błonie podstawnej naczynia włosowatego i tworzą obejmujący je ciągły

Uklad moczowy

W jego skład wchodzą

parzyste nerki, moczowody

oraz pęcherz moczowy i

cewka moczowa.

Podstawowym procesem

zachodzącym w nerkach jest

oczyszczanie krwi z

produktów przemiany

materii i obcych substancji.

W związku z wytwarzaniem

moczu nerki utrzymują

odpowiedni poziom wody i

elektrolitów w organizmie.

Pełnią też funkcję dokrewną,

wydzielając

substancję związaną

z regulacją ciśnienia

krwi.

Nerka

Otoczona jest

włóknistą torebką

łącznotkankową, na

zewnątrz której

znajduje się tkanka

tłuszczowa –

dodatkowa ochrona mechaniczna dla tego delikatnego narządu. Od strony wnęki w miąższ

nerki wnika miedniczka nerkowa zakończona kielichami nerkowymi. Na przekroju

wyróżnia się korę o strukturze ziarnistej i rdzeń o strukturze pasmowatej. Granicę między

nimi wyznaczają leżące poziomo naczynia łukowate. Elementy strukturalne kory wnikają w

głąb rdzenia jako słupy nerkowe i dzielą go na piramidy skierowane szczytami do kielichów

nerkowych. Od podstawy piramid w stronę kory odchodzą promienie rdzenne. Piramidy

mankiet. Mają

duże jądro o

nieregularnym

kształcie, wypustki

mają dużo

mikrofilamentów

aktynowych i gruby

glikokaliks. Między

dwiema blaszkami

torebki mieści się

przestrzeń

śródtorebkowa, do

której przesącza się

mocz pierwotny.

Kłębuszek naczyniowy utworzony jest z licznych pętli naczyń włosowatych, zazwyczaj nie

anastomozujących ze sobą. Naczynia te mają okienkowy tym budowy z licznymi porami

pozbawionymi przeponek. Pory te umożliwiają przepływ składników płynnych krwi oraz

jonów (glikokaliks ma swój ładunek elektryczny), poza elementami morfotycznymi.

Komórki śródbłonkowe spoczywają na stosunkowo grubej błonie podstawnej, z dwiema

powierzchniowymi blaszkami jasnymi i środkową ciemną. Powstała ona z połączenia

blaszki podstawnej podocytów i naczyń włosowatych. Jej budowa (kolagen IV) ogranicza

przepływ substancji

wielkocząsteczkowych. Na błonie

podstawnej spoczywają wypustki

podocytów, a w szczelinach między

nimi rozpięte są białkowe przeponki z

grubą warstwą glikokaliksu, które

zatrzymują cząsteczki o masie

przekraczającej 70kDa. Komórki

śródbłonka, trójwarstwowa błona

podstawna i szczeliny zasłonięte

przeponkami stanowią barierę

filtracyjną nerki. Powstający przesącz

przypomina osocze krwi pozbawione

białek i zażywany jest moczem

pierwotnym. Między naczyniami

włosowatymi

łącznotkankowe gwiaździste komórki mezangium, odpowiedzialne za fagocytozę

fragmentów błony podstawnej wraz z zalegającymi na niej makrocząsteczkami białkowymi

– oczyszczanie i odnowa błony. Obecne w tych komórkach liczne mikrofilamenty

aktynowe wskazują na ich zdolności kurczliwe, co nadaje im charakter miofibroblastów.

Biegun naczyniowy ciałka nerkowego – miejsce, gdzie wchodzi tętniczka doprowadzająca

i wychodzi mniejsza odprowadzająca. Ta pierwsza rozpada się na kapilary kłębuszka, które

łączą się w tętniczkę odprowadzającą – sieć dziwna tętniczo-tętnicza. W ścianach tętniczek

i w ich sąsiedztwie zlokalizowane są elementy aparatu przykłębuszkowego. Na terenie

tego bieguna blaszka ścienna torebki przechodzi w blaszkę trzewną.

Biegun moczowy (kanalikowy) ciałka nerkowego – w tym miejscu uchodzi kanalik

proksymalny. Leży zwykle po stronie przeciwnej do bieguna naczyniowego. Odznacza się

zmianą charakteru nabłonka blaszki ściennej torebki – staje się sześcienny i przypomina

komórki kanalika proksymalnego. Przestrzeń śródtorebkowa przedłuża się w światło

kanalika, który po odejściu od ciałka ulega skręceniu.

Kanalik proksymalny (bliższy, I rzędu, główny) składa się z części krętej i prostej. Część

kręta tworzy kilkanaście skrętów położonych w korze w pobliżu ciałka nerkowego. Część

prosta biegnie w promienistości rdzennej i kończy się w rdzeniu zewnętrznym. Ma grubą

ścianę i niewielkie światło. Kontur światła jest nieostry, zatarte są granice między

komórkami nabłonka 1w sześciennego, z okrągłymi jądrami, kwasochłonną cytoplazmą i

brzeżkiem szczoteczkowym, którego obecność wskazuje na intensywną funkcję

resorpcyjną, dobrze rozwinięty AG, liczne pęcherzyki pinocytotyczne, lizosomy i

peroksysomy. Boczne ściany są wzajemnie pozazębiane. Kontur przypodstawny również

nie jest równy, występują tu wysokie wypustki, które wchodzą miedzy wypustki komórek

sąsiednich. W wypustkach tkwią pionowo długie, wąskie mitochondria, co związane jest z

koniecznością

dostarczenia E

dla

pracy

pompy

sodowo-

potasowej. W

kanaliku

proksymalnym

następuje

resorpcja

zwrotna 80%

wody

znajdują

się

pramoczu, jej przepływ między komórkami wywołany jest gromadzeniem się w tkance

międzykanalikowej NaCl. Zachodzi tu także całkowite wchłanianie glukozy, aminokwasów i

witamin, które przechodzą przez komórki dzięki specjalnym białkom transportowym.

Niskocząsteczkowe białka pobierane są na drodze endocytozy i rozkładane w lizosomach.

Tu także odbierane są obecne w krwi kwasy żółciowe, związki toksyczne i niektóre

antybiotyki. Komórki kanalika wykazują również dużą aktywność wydzielniczą: wydzielają

do pramoczu organiczne pochodne jodu, kreatyninę i kwas paraaminohipurowy,

stosowane w badaniach czynnościowych nerek.

Kanalik pośredni, część cienka pętli Henlego, rozpoczyna się na jej ramieniu zstępującym.

W miejscu przejścia kanalika proksymalnego w pośredni wielkość nabłonka ulega redukcji,

zaznacza się ono makroskopowo w postaci podziału rdzenia zewnętrznego na pasma

zewnętrzne i wewnętrzne. Przejście w kanalik dystalny ma różną lokalizację w obrębie

pętli. W nefronach o pętlach krótkich kanalik pośredni jest krótki, leży w całości w obrębie

ramienia zstępującego pętli, może też w ogóle nie występować. W nefronach z pętlami

długimi kanalik pośredni sięga od ramienia zstępującego poprzez kolanko do ramienia

wstępującego i przejście w kanalik dystalny wypada mniej więcej na tym samym poziomie

w pętlach krótkich i długich, choć na różnych ramionach pętli. Makroskopowo wyznacza

to granicę rdzenia zewnętrznego i wewnętrznego – pętle krótkie kończą się w pobliżu tej

granicy, a długie docierają do rdzenia wewnętrznego. Ściana kanalika zbudowana jest z

komórek nabłonka 1w płaskiego, którego jądra wpuklają się do światła kanalika.

Cytoplazma wyposażona jest w nieliczne organelle. Boczne granice komórek są

pozazębiane. Ściana zlokalizowana na ramieniu zstępującym jest przepuszczalna dla wody,

ale nie dla jonów Na i Cl. Ze względu na koncentrację NaCl i mocznika w otaczającej

kanalik tkance śródmiąższowej woda odciągana jest z pramoczu, co prowadzi do jego

zagęszczenia. W części zlokalizowanej na ramieniu wstępującym zachodzi transport jonów

Na i Cl ze światła kanalika na zewnątrz, czego efektem jest wtórne rozcieńczenie

pramoczu. Współdziałanie obu ramion określa się jako wzmacniacz przeciwprądowy.

Kanalik dystalny (dalszy, II rzędu) składa się z odcinka prostego wchodzącego w skład

pętli jako jej część gruba, oraz odcinka krętego leżącego w labiryncie kory. Początek

kanalika zlokalizowany jest na ramieniu zstępującym lub wstępującym pętli Henlego.

Przejście odcinka prostego w kręty dokonuje się poza plamką gęstą w pobliżu

macierzystego ciałka nerkowego. Kanalik ten zbudowany jest z nabłonka 1w sześciennego,

którego wysokość ulega wahaniom. Najwyższe komórki znajdują się w części krętej, ale

światło jest wyraźne. Część kręta kanalika dystalnego jest krótsza od części krętej kanalika

proksymalnego, dlatego na terenie kory nerki obserwuje się mniej liczne przekroje przez

kanalik dystalny. Jądra ułożone są przyszczytowo, niekiedy po dwa w jednej komórce.

Komórki wykazują

nieregularne kontury,

co wynika z obecności

licznych

długich

wypustek,

zazębiających się

wzajemnie, w których

zlokalizowane są

długie i smukłe

mitochondria. Na

górnej powierzchni

komórek występują

nie liczne

mikrokosmki, brak

brzeżka

szczoteczkowego. Połączone są ze sobą za pomocą stref zamykających, co czyni ścianę

słabo przepuszczalną dla wody. W części prostej kanalika następuje aktywny transport

jonów Cl zależny od gradientu Na (współtransporter Na-Cl), dzięki któremu oba te jony

przemieszczają się ze światła kanalika do miąższu rdzenia nerki. W części krętej – aktywny

transport Na, które pociągają za sobą Cl. Efektem jest dalszy spadek ciśnienia

osmotycznego pramoczu i wzrost stężenia NaCl w przestrzeni okołokanalikowej (gradient

wzrasta w głąb rdzenia w miarę zbliżania się do kielichów nerkowych). Drugim

elektrolitem aktywnie transportowanym do tkanki śródmiąższowej rdzenia jest mocznik.

Aktywność białek transportowych regulowana jest przez prostaglandyny. Za utrzymanie

gradientu stężeń elektrolitów dodatkowy wpływ mają naczynia włosowate i żylne o

układzie pętlowym, również wyposażone w białka współtransportujące Na, K i Cl.

Elektrolity pobierane przez krew spływającą w dół oddawane są z powrotem w trakcie jej

przepływu ku górze – wymiennik przeciwprądowy. Komórki części krętej kanalika

dystalnego stanowią miejsce działania aldosteronu, który indukuje syntezę błonowych

transporterów Na. Zwrotnej resorpcji Na towarzyszy wydalanie do pramoczu jonów K i H,

co powoduje jego zakwaszenie. W odcinku tym zachodzi również wytwarzanie i wydalanie

jonów amonowych. Część kręta kanalika to ostatni odcinek nefronu, po przejściu przez

niego pramocz staje się moczem ostatecznym.

Aparat przykłębuszkowy znajduje się przy biegunie naczyniowym ciałka nerkowego, w

rejonie styku obu tętniczek z częścią prostą kanalika dystalnego, który po wyjściu z

promienistości rdzennych wraca w okolice ciałka nerkowego. Aparat ten utworzony jest z

elementów wchodzących w

skład ściany wymienionych

naczyń i kanalika, jak i z

dodatkowych struktur z nimi

sąsiadujących. Wyróżnia się

kilka rodzajów komórek.

Komórki ziarniste

(nabłonkowate) to

przekształcone komórki

mięśniowe gładkie.

Charakteryzują się obecnością

wypustek oraz ziarnistości wydzielniczych. Poza wyposażeniem komórek kurczliwych

posiadają też dobrze rozwinięty RER i AG. W ziarnistościach zawarta jest renina, która po

przekształceniu w angiotensynę powoduje wzrost ciśnienia krwi przez skurcz tętnic i za

pośrednictwem aldosteronu, który pod jej wpływem wydzielany jest przez korę

nadnerczy.

Komórki plamki gęstej zlokalizowane w ścianie kanalika dystalnego w miejscu, gdzie

przylega ona do bieguna naczyniowego ciałka nerkowego. Są wysokie, wąskie, nie

posiadają prążkowania przypodstawnego, ale posiadają liczne mikrokosmki. Błona

podstawna, na której spoczywają jest szczególnie cienka. Komórki te mają pełnić rolę

receptora rejestrującego stężenie pramoczu i szybkość jego przepływu.

Komórki mezangium pozakłębuszkowego wypełniają przestrzeń między plamką gęstą a

tętniczkami bieguna naczyniowego. Wyposażone są podobnie do komórek mezangium

kłębuszka. Mają szczególnie liczne wypustki, które przez neksusy łączą się z sąsiednimi

komórkami mezangialnymi oraz z komórkami mięśniowymi. Możliwe, że reagują na

sygnały przekazywane z plamki gęstej, dzięki czemu mogą regulować lokalny przepływ

krwi przez ciałko nerkowe.

Cewki zbiorcze zbierają mocz z kanalików dystalnych i doprowadzają go do kanalików

nerkowych. Stanowią przewody rozgałęzione. Rozpoczynają się krótkimi odcinkami

łączącymi w korze nerki, które wchodzą z labiryntu do promienistości rdzennych. Cewki

zbiorcze wyścielone są nabłonkiem 1w, którego komórki przechodzą z sześciennych w

walcowate w miarę zbliżania się do miedniczki nerkowej. Komórki te można podzielić na

jasne (główne) i ciemne (wstawkowe). Jasne występują na całej długości cewek. Cechują

je głębokie fałdy przypodstawne błony komórkowej pozbawione mitochondriów. Na

powierzchni każdej z tych komórek znajduje się pojedyncza migawka. Komórki ciemne

mają ciemnobarwliwą elektronowo gęstą cytoplazmę. Posiadają liczne mikrokosmki i

wiele

mitochondriów.

Są liczne w

górnych

odcinkach

cewek. Komórki

cewek

połączone są ze

sobą

połączeniami

ścisłymi, co

uniemożliwia

transport wody.

Ściana staje

przepuszczalna

dla wody pod

wpływem hormonu antydiuretycznego, który indukuje działalność akwaporyn w błonach.

Umożliwia to masywny przepływ wody wywołany wysokim stężeniem elektrolitów wokół

cewek, co prowadzi do ostatecznego zagęszczenia moczu.

Tkanka śródmiąższowa nerki wypełnia przestrzenie między ciałkami nerkowymi,

kanalikami nefronu, cewkami zbiorczymi i naczyniami krwionośnymi. W części korowej

jest jej mało, reprezentowana jest tam głównie przez fibroblasty i makrofagi. Komórki te

namnażają się w przypadku uszkodzenia ciałek lub kanalików nerkowych, efektem jest

zwłóknienie miąższu. Komórki śródbłonkowe naczyń włosowatych okołokanalikowych

produkują erytropoetynę, pobudzającą erytropoezę w szpiku kostnym. W części rdzennej

nerki tkanka śródmiąższowa jest obfita, jej ilość wzrasta w kierunku kielichów nerkowych.

Cechuje ją tu obecność szczególnych komórek z licznymi wypustkami i cytoplazmą

wypełnioną kroplami lipidowymi. Komórki te mają kształt wydłużony, układają się

poprzecznie w stosunku do osi kanalików nerkowych i pętli naczyniowych. Układ taki ma

stwarzać warunki dla oddzielania w miąższu obszarów o niejednakowej zawartości

elektrolitów i sprzyjać narastaniu ich gradientu w miarę przesuwania w głąb rdzenia. W

celu obrony przed działaniem panującego wokół ciśnienia osmotycznego komórki

śródmiąższowe wytwarzają znaczne ilości organicznych osmolitów. Mogą też uczestniczyć

w regulacji przepływu krwi przez naczynia rdzeniowe, albo bezpośrednio, dzięki swoim

właściwościom kurczliwym, albo przez produkcję czynników rozszerzających naczynia.

Drogi

wyprowadzające

mocz rozpoczynają

się kielichami

nerkowymi, które

łączą się z miedniczką

nerkową,

przechodzącą w

moczowód. Parzyste

moczowody

doprowadzają mocz

do pęcherza

moczowego, gdzie

jest magazynowany, po czym wydalany za pośrednictwem cewki moczowej. Z wyjątkiem

cewki wszystkie pozostałe elementy mają podobny schemat budowy. Wyścielone są błoną

śluzową pokrytą charakterystycznym nabłonkiem przejściowym. Blaszka właściwa z

wiotkiej lub zbitej tkanki łącznej nie zawiera gruczołów, a wilgotność powierzchni błony

śluzowej zapewnia przepływający stale mocz. Granica z bardziej wiotką błoną podśluzową

jest nieostro zaznaczona, w pęcherzu można tam zaobserwować blaszkę mięśniową.

Błona mięśniowa (mięśniówka gładka) w kielichach i miedniczkach ma przebieg spiralny.

W moczowodzie można wyróżnić trzy pokłady: środkowy okrężny oraz zewnętrzny i

wewnętrzny o przebiegu podłużnym lub skośnym. W pęcherzu moczowym trójwarstwowy

układ pęczków mięśniowych jest mniej wyraźny i wszystkie kurczą się jednocześnie,

warunkując opróżnienie pęcherza. Z całej mięśniówki pęcherza wyróżniają się tylko

okrężne pasma zwieracza pęcherza. Ostatnią warstwę wszystkich odcinków dróg

wyprowadzających mocz stanowi łącznotkankowa przydanka, która na tylnej ścianie

pęcherza zastąpiona jest błoną surowiczą. Cewka moczowa zbudowana jest odmiennie u

obu płci. U płci żeńskiej nabłonek pokrywający błonę śluzową zmienia się w walcowaty,

potem w ww płaski. Mięśniówka gładka ułożona jest od wewnątrz okrężnie a na zewnątrz

podłużnie. W środkowym odcinku otoczona jest dodatkowo zwieraczem z mięśniówki

prążkowanej. Cewka moczowa męska stanowi równocześnie końcowy fragment dróg

wyprowadzających nasienie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: