Liturgia Wielkiego Piątku Męki Pańskiej [A25].pdf

Ks. Józef Sroka

Liturgia Wielkiego Pi ą tku M ę ki Pa ń skiej

Opracowanie niniejsze skupia swą uwagę wyłącznie na liturgii i treści teologicznej Wielkiego Piątku, ale

nie wolno nam zapomnieć, Ŝe wszystkie dni Triduum Paschalnego mają tę samą, jedną i niepodzielną te-

matykę: misterium Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Dzieła "odkupienia ludzi i doskonałego

uwielbienia Boga, które zapowiadały wielkie sprawy BoŜe spełnione wśród ludu Starego Testamentu,

dokonał bowiem Chrystus Pan głównie przez paschalne misterium swojej błogosławionej Męki, Zmar-

twychwstania i chwalebnego Wniebowstąpienia. Przez to misterium, umierając, zniweczył naszą śmierć, i

zmartwychwstając, przywrócił nam Ŝycie" (KL 5). "Stąd święte paschalne Triduum Męki i Zmartwych-

wstania Pańskiego jaśnieje jako szczyt całego roku liturgicznego. [...] Triduum paschalne [...] rozpoczyna

się Mszą świętą wieczorną Wieczerzy Pańskiej, ma swój szczyt w Wigilii Paschalnej, a kończy się nie-

szporami niedzieli Zmartwychwstania" 1 .

Celebrowanie i przeŜywanie Paschy w Kościele staroŜytnym przedstawiało jedność działania Boga oraz

odpowiedzi i współdziałania w odkupieniu ludu Nowego Przymierza. Kościół pierwszych wieków

uobecniał to misterium w ciągu jednego tylko dnia, a dokładniej w ciągu jedynej nocy paschalnej, zaś

chrześcijanie rozumieli treść i wielkość swojej Paschy tak, jak to syntetycznie ujmuje O. Casel: "Pascha

jest głoszeniem i kultycznym uobecnieniem zbawczego dzieła Chrystusa w Jego śmierci i uwielbieniu,

jest zwycięstwem nad grzechem poprzez krzyŜ oraz pojednaniem między Bogiem i człowiekiem. Jest ona

takŜe początkiem Kościoła odkupionego przez krew Chrystusa i zjednoczonego ze swoim Oblubieńcem

przez Ducha Pańskiego. Jest ona równieŜ przejściem człowieka ze świata do Ŝycia z Bogiem i wejściem

odkupionej ludzkości do królestwa BoŜego. Dla Kościoła Pascha jest kultycznym misterium zbawczego

dzieła Boga w Chrystusie. Dlatego Pascha jako "święto" jest słusznie umiejscowiona w centrum roku li-

turgicznego i kosmicznego stanowiącego obraz wieczności Boga" 2 .

Począwszy od IV wieku, na bazie tendencji zmierzających do bardziej historycznego ujmowania tajemni-

cy zbawczej Chrystusa i przedstawiania jej na sposób pewnej imitacji czasowej, dotychczasowa jedność i

syntetyczna pełnia treści Paschy Jezusowej zaczyna być przeŜywana w poszczególnych jej aspektach.

Podczas gdy początkowo Wigilia Paschalna jako "matka wszystkich wigilii" aŜ do północy stanowiła

czas postu i Ŝałoby z powodu śmierci Chrystusa i dopiero po północy nadchodził czas radości ze zmar-

twychwstania i uwielbienia Pana, to odtąd zaczyna się formować najświętsze triduum Pana ukrzyŜowa-

nego, pogrzebanego i zmartwychwstałego 3 . Rozwój ten poszedł w następujących kierunkach:

1. wzbogacenie liturgii nocy paschalnej poprzez ryty związane z sakramentami inicjacji chrześcijańskiej i

obrzędu światła;

2. powstanie Triduum Sacrum i Wielkiego Tygodnia;

3. związanie wydarzeń z Ŝycia Chrystusa z określonymi datami, co prowadzi do utematyzowania Pięć-

dziesiątnicy paschalnej;

4. utworzenie okresu przygotowania do Wielkanocy (okres Wielkiego Postu) 4 .

Kongregacja Obrzędów, Normy ogólne dotyczące roku liturgicznego i Kalendarza Rzymskiego, nr. 18-19.

O. CASEL, Art und Sinn der ältesten christlichen Osterfeier, w: Jahrbuch für Liturgiewissenschaft 14(1938), s. 53.

ŚW. AUGUSTYN, Epistula 55,24; CSEL 34/2, s. 195. Zob. A. BERGAMINI, Triduo Pasquale, w: D. SARTORE -

A. M. TRIACCA (ed.), Nuovo dizionario di liturgia, Roma 1984, s. 1535. Por. A. ADAM, Das Kirchenjahr mitfeiern,

Freiburg im B. 1979. (Tłum. z niem.); R. DALLA MUTTA, L'Anno liturgico. Celebrazione del mistero di Cristo, Tori-

no 1984, s. 71.

H. AUF DER MAUR, Feiern im Rythmus der Zeit, Regensburg 1983, s. 70-76; B. NADOLSKI, Liturgika, t. II, Litur-

gia i czas, Poznań 1991, s. 57 (odtąd skrót: Liturgia i czas; J. C. CERVERA, L'Anno liturgico. Memoeriale di Cristo

e mistagogia della Chiesa con Maria Madre di Gesu. Corso di spiritualita liturgica, Roma 1987, s. 81-82.

Od tego czasu obrzędy liturgiczne trzech ostatnich dni Wielkiego Tygodnia sprawowane oddzielnie, ale

mające tę samą treść, stanowią prawdziwą i właściwą celebrację doroczną misterium paschalnego.

Wieczorna liturgia Wielkiego Czwartku stanowi nie tylko początek Triduum Paschalnego, ale jest ona juŜ

liturgią Wielkiego Piątku. Wynika to z hebrajskiego sposobu liczenia doby na zasadzie: noc i dzień, czyli

od wieczora do wieczora, przejętego przez pierwotny Kościół i stosowanego do dziś, czego oczywistym

potwierdzeniem są I Nieszpory w dniu poprzedzającym niedziele, uroczystości i niektóre święta. Jest to

usprawiedliwione takŜe na płaszczyźnie treściowej tego dnia, gdyŜ podczas Ostatniej Wieczerzy jest juŜ

sakramentalnie obecna ofiara Chrystusa na krzyŜu. TakŜe umywanie nóg jest czytelnym znakiem miłości

Chrystusa, która doprowadzi Go aŜ do złoŜenia krwawej ofiary z Siebie samego. Zresztą Jego agonia w

Getsemani, dobrowolne wydanie się nieprzyjaciołom i uwięzienie w tamten czwartkowy wieczór jest

właśnie początkiem Jego męki stanowiącej główną treść Wielkiego Piątku. Mówi o tym równieŜ litur-

giczny tekst antyfony na wejście Mszy Wieczerzy Pańskiej. Jest on nie tylko zapowiedzią pełnej tematyki

całego Triduum Paschalnego, lecz równieŜ ukierunkowaniem naszej myśli na najbliŜsze godziny Wiel-

kiego Piątku. �Chlubimy się krzyŜem naszego Pana Jezusa Chrystusa; w nim jest nasze zbawienie, Ŝycie

i zmartwychwstanie, przez niego jesteśmy zbawieni i oswobodzeni" (Ga 6,14). Mieści się więc w tej an-

tyfonie pełne znaczenie misterium paschalnego, a w najbliŜszej perspektywie treść Wielkiego Piątku: po-

przez cierpienie Chrystusa na krzyŜu, które uobecniamy w liturgii tego dnia, jaśnieje równocześnie dla

nas radość z Jego zmartwychwstania i z naszego odkupienia 5 .

I. WIELKI PI Ą TEK DNIEM POSTU Ś CISŁEGO

Wielki Piątek 6 jako dzień śmierci Chrystusa od niepamiętnych czasów był dniem Ŝałoby, a jeszcze bar-

dziej dniem naszego współuczestnictwa w męce Pana poprzez post, nazywany czasem "postem współ-

czucia". Najstarsze świadectwa o poście w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę sięgają II wieku. Był to post

pełny, tzn. taki, który nie pozwalał na spoŜywanie nawet odrobiny pokarmu i napoju 7 . Potwierdzeniem ta-

kiego pojmowania postu jest przepis kościelny św. Hipolita w Traditio Apostolica, który tylko chorym i

słabym pozwala wyjątkowo na spoŜywanie chleba i wody w Wielki Piątek. Podobne zobowiązanie za-

wiera Epistula Apostolorum 8 . "Zobowiązanie do dwudniowego (początkowo tylko jednodniowego) postu

było tak ściśle rozumiane, Ŝe ci, którzy z jakichś powodów nie dopełnili go, winni to uczynić po zakoń-

czeniu Pięćdziesiątnicy (podczas bowiem tego okresu nie wolno było pościć ani przyklękać)" 9 .

Post traktowany jest w Kościele jako oczekiwanie na Pana w Eucharystii, która jest Jego obecnością. Eu-

charystia bowiem i post, pokarm i wstrzemięźliwość, wzajemnie się uzupełniają i stanowią dwa bieguny

Ŝycia Kościoła. "Sprawowanie Eucharystii winno być poprzedzone oczekiwaniem, postem. To, co współ-

cześnie nazywamy postem eucharystycznym, nie tyle polega na nieprzyjmowaniu pokarmu przed Komu-

nią świętą, ile przede wszystkim na oczekiwaniu, przygotowaniu duchowym, oczekiwaniu sakramentalnej

paruzji. Post paschalny identyfikuje się w jakiś sposób z postem eucharystycznym, jest >stanem samego

Kościoła<, jest postem Kościoła" 10 .

MR nr 2, s. 126. Por. A. ADAM, L'Anno liturgico..., s. 72-73.

W liturgii rzymskiej ten dzień nosił róŜne nazwy, a m.in.: Feria VI in Parasceve, czyli dzień przygotowania Paschy;

Feria VI ante noctu magna - piątek przed wielką nocą; w starszej tradycji (por. Mk 15,42) dzień ten nosił nazwę:

Feria VI in Passione et Morte Domini, czyli piątek męki i śmierci Pana [por. Ordo Hebdomadae Sanctae instaura-

tus z roku 1956; por. takŜe: Kongregacja Obrzędów, Zalecenia i wyjaśnienia dotyczące Odnowionego Obrzędu

Wielkiego Tygodnia z dnia 1.02 1957 nr 15, w: AAS49(1957) 94]. Nowy Mszał Rzymski (1970) opuszcza ostatnie

słowo i przyjmuje ostateczną wersję: Wielki Piątek Męki Pańskiej. Por. A. ADAM, L'Anno liturgico..., s. 78; B.

NADOLSKI, Liturgia i czas..., s. 68.

A. ADAM, L'Anno liturgico..., dz. cyt., s. 78.

J. SCHÜMMER, Die altchristliche Fastenpraxis mit besonderer Berücksichtigung Tertulians, w: Liturgiegeschicht-

liche Quellen und Forschungen, Münster 1928, s. 74.

B. NADOLSKI, Liturgia i czas..., s. 68.

TamŜe, s. 69; P. JOUNEL, Le jeune pascal, w: LMD nr 45(1956), s. 87-93.

Odnosząc się z szacunkiem do tej czcigodnej tradycji staje się rzeczą zrozumiałą, iŜ takŜe dzisiejszy Ko-

ściół, mimo wielkiego złagodzenia dyscypliny postnej, obchodzi Wielki Piątek jako dzień postu ilościo-

wego i abstynencji 11 .

II. CZAS I MIEJSCE LITURGII WIELKIEGO PI Ą TKU

Od staroŜytności chrześcijańskiej aŜ do Średniowiecza porą celebrowania liturgii w Wielki Piątek była

godzina 15. W późnym Średniowieczu gdy praktyka postu została znacznie złagodzona, wydano formal-

ny przepis, Ŝe celebracja ta moŜe mieć miejsce po odmówieniu Nony (dzisiejszej godziny popołudniowej

Liturgii godzin), czyli jak dotąd około godziny 15. Gdy potem przesunięto Nonę na godziny poranne, to i

celebracja Wielkiego Piątku odbywała się juŜ w godzinach porannych. Reguła ta została przyjęta i usank-

cjonowana w Mszale Piusa V z roku 1570 po tym, jak cztery lata wcześniej ten sam PapieŜ z motywów

mocno dyskusyjnych zabronił odprawiania Mszy świętej po południu lub wieczorem. Dekret o reformie

Triduum Paschalnego, Ordo Hebdomadae Sanctae instauratus widział w tej antycypacji zuboŜenie "sen-

su liturgicznego" w odczuciach wiernych i przywrócił na nowo wieczorne celebracje tego dnia posta-

nawiając, Ŝe liturgia Wielkiego Piątku ma być odprawiana po południu, a dokładniej około godziny 15.

Ten sam dekret, z waŜnych racji duszpasterskich, dopuszcza przesunięcie tej celebracji na godziny póź-

niejsze, ale nie później niŜ godzina 18:00 12 .

Posoborowy Mszał Rzymski z roku 1970 przyjął to postanowienie bez precyzowania jednakŜe godzin

najpóźniejszych rozpoczęcia sprawowania liturgii wielkopiątkowej. Uczyniła to Kongregacja Kultu Bo-

Ŝego, uściślając ten przepis w następujący sposób: "Obrzęd Męki Pańskiej winien być sprawowany w go-

dzinach popołudniowych, około godziny 15.00. Z racji duszpasterskich moŜna wybrać inną, bardziej sto-

sowną godzinę, w której lud łatwiej moŜe się zgromadzić, np. tuŜ po południu, albo w późniejszych go-

dzinach, jednakŜe nie po godzinie 21:00 13 .

Miejscem sprawowania liturgii Wielkiego Piątku powinien być kościół parafialny. W tak wielkim dniu

ma on bowiem jednoczyć wszystkich wiernych w jedną wspólnotę Kościoła lokalnego. Wydany w roku

1988 dokument Paschalis sollemnitatis 14 , odnoszący się do Triduum Paschalnego, a tym samym i do

Wielkiego Piątku, stwierdza: "Przez sprawowanie tego misterium w znakach liturgicznych i sakramental-

nych Kościół jednoczy się wewnętrznie z Chrystusem, swoim Oblubieńcem" (n. 38). Pragnie on teŜ jed-

noczyć między sobą naleŜącą do niego wspólnotę. "Stosowną jest rzeczą, aby małe wspólnoty zakonne,

tak kleryckie jak i nie kleryckie [zakonne] oraz inne wspólnoty świeckie uczestniczyły w sprawowaniu

Paschalnego Triduum w większych kościołach. Tam, gdzie nie moŜna zgromadzić wystarczającej liczby

uczestników, ministrantów i śpiewaków, nie naleŜy sprawować obrzędów Paschalnego Triduum, a wierni

niech się razem zgromadzą w jakimś większym kościele. Wypada równieŜ, aby tam gdzie kilka małych

parafii jest powierzonych jednemu prezbiterowi, ich wierni, o ile to moŜliwe, zgromadzili się w głównym

kościele, by uczestniczyć w obrzędach" (n. 43).

III. LITURGIA GODZIN WIELKIEGO PI Ą TKU

Liturgia tego dnia jest surowa i powściągliwa, ale teŜ jest przepełniona duchem majestatyczności i wiel-

kiej powagi. Koncentruje się ona wokół ofiary Baranka BoŜego, który gładzi grzechy świata w znaku

swojej chwalebnej śmierci, jakim jest krzyŜ. Po świątecznym preludium wieczoru Wielkiego Czwartku,

Kościół zaprasza dziś wiernych do kroczenia razem z Chrystusem poprzez misterium Jego męki, śmierci i

pogrzebu ku światłom zmartwychwstania.

Kongregacja Kultu BoŜego, List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu Świąt Paschalnych z dnia 16.01. 1988, nr

60.

A. ADAM, L'Anno liturgico..., s. 79-80.

Kongregacja Obrzędów, Zalecenia i wyjaśnienia..., dok. cyt., s. 94.

Kongregacja Kultu BoŜego, List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu Świąt Paschalnych.

Kongregacja Kultu BoŜego w cytowanym wyŜej Liście okólnym mówi: "Zaleca się dzisiaj sprawowanie

w kościołach z udziałem ludu Godziny Czytań i Jutrzni" (nr 62, por. takŜe nr 40).

Godzina Czytań rozpoczyna się trzema psalmami, które w szczególniejszy i profetyczny sposób odnoszą

się do Chrystusa wydającego się na mękę dla zbawienia świata. Psalm 2 mówi o sprzysięŜeniu się królów

i nieprzyjaciół Pana i Jego Pomazańca (por. Dz 4,24-30), którego jednak Ojciec uczyni Królem i podda

Mu we władanie wszystkie narody. Psalm 22 zawiera przejmujące słowa, które wypowiedział Jezus przed

swoim skonaniem, gdy poczuł się całkowicie osamotniony: "BoŜe mój, BoŜe, czemuś Mnie opuścił?"

(por. Mt 27,39-44). Psalm 38 nakreśla wizję Chrystusa w kontekście dramatu człowieka cierpiącego, któ-

rego opuścili nawet przyjaciele i trzymają się z daleka (por. Łk 23,49). Pierwsze czytanie biblijne (Hbr

9,11-28) stawia nam przed oczy Chrystusa jako najwyŜszego Kapłana i Pośrednika Nowego Przymierza,

który ofiarując Ojcu swoją własną odkupieńczą krew, a nie krew zastępczą, wchodzi do sanktuarium nie-

bieskiego w chwale ostatecznego uwielbienia. Czytanie to uzupełnia katecheza chrzcielna św. Jana Chry-

zostoma. Wyjaśnia ona typologię baranka paschalnego i komentuje przebicie włócznią boku Chrystusa

jako źródła sakramentów Kościoła.

Jutrznia, a w niej poszczególne antyfony, podkreśla odkupieńczą wartość śmierci Pana i triumf Jego

krzyŜa. Czytanie krótkie tej godziny, podobnie jak czytania z godzin w ciągu dnia, zostały zaczerpnięte z

IV pieśni Sługi Jahwe (Iz 53), który wziął na siebie wszystkie nasze winy i zapłacił za nie cenę własnego

unicestwienia dla zbawienia człowieka. Antyfony poszczególnych godzin w ciągu dnia przypominają od-

dzielnie róŜne momenty z męki Chrystusa, a psalmy 40, 54 i 88 stanowią jakby przejmujący głos Jezusa,

który dobrowolnie ofiaruje się Ojcu na krzyŜu 15 . Ten głos skierowany jest takŜe do nas, byśmy uprzy-

tomnili sobie ogrom miłości Zbawiciela dla wyrównania naszych win.

IV. WIECZORNA LITURGIA WIELKIEGO PI Ą TKU

O istnieniu obrzędów liturgicznych w Wielki Piątek w pierwszych wiekach chrześcijaństwa nie mamy

pewnych wiadomości źródłowych. Niektórzy historycy liturgii twierdzą, Ŝe w staroŜytności chrześcijań-

skiej nie istniała jakaś szczególna liturgia w tym dniu i dopiero w IV wieku zostały wypracowane i utrwa-

lone róŜne formy liturgii nieeucharystycznej na dzień męki Pańskiej 16 . Inni twierdzą, iŜ jest rzeczą praw-

dopodobną, Ŝe dla pierwotnego Kościoła takŜe Wielki Piątek był dniem celebracji liturgicznej 17 .

Pierwszym i niezastąpionym dokumentem z IV wieku, świadczącym dość szczegółowo o istnieniu rozbu-

dowanej juŜ liturgii wielkopiątkowej w Jerozolimie jest Itinerarium lub Peregrinatio ad loca sancta pąt-

niczki Eterii 18 . Eteria (ok. r. 400) informuje, Ŝe w Jerozolimie chrześcijanie zbierali się na Golgocie naj-

pierw rano (ok. godz. 8) na adorację krzyŜa Chrystusowego odnalezionego przez cesarzową Helenę w ro-

ku 320, a następnie, we wczesnych godzinach popołudniowych, zbierali się ponownie na liturgię Słowa i

czytanie męki Pańskiej 19 .

Warto moŜe na tym miejscu przytoczyć obszerniejsze fragmenty przekazanego nam przez Eterię opisu

adoracji krzyŜa w Jerozolimie:

„ Ustawiaj ą biskupowi katedr ę na Golgocie, u Krzy Ŝ a, który tam stoi; biskup zasiada na katedrze; sta-

wiaj ą przed nim stół przykryty lnian ą materi ą . Wokół stoj ą diakoni; przynosz ą srebrn ą , pozłacan ą

skrzynk ę , w której jest ś wi ę te drzewo krzy Ŝ a; otwieraj ą , wyjmuj ą jej zawarto ść ; tak drzewo krzy Ŝ a jaki i

tytuł [napis] kład ą na stole.

Por. J. L. MARTIN, L'Anno liturgico. Storia e teologia, Cinisello Balsamo (Milano) 1986, s. 169-170.

Tak twierdzi A. ADAM, L'Anno liturgico..., s. 78.

Por. A. NOCENT, Il "Triduum sacrum", w: M. AUGÉ - A.J. CHUPUNGCO i in (red.), Anamnesis, t. VI: L'Anno li-

turgico. Storia, teologia e celebrazione, Genova 1988, s. 106.

Tłum. polskie: W. Szołdrski, Eteria. Pielgrzymka do miejsc świętych, w: Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy,

Warszawa 1970, s. 160-227.

TamŜe, rozdz. 37, s. 215.

Gdy ju Ŝ zostało zło Ŝ one na stole, biskup siedz ą c bierze mocno w r ę ce oba ko ń ce ś wi ę tego drzewa, a dia-

koni, stoj ą cy wokoło, pilnuj ą . Dlatego tak si ę pilnuje, bo jest zwyczajem, Ŝ e ka Ŝ dy - tak wierni jak i kate-

chumeni - przyst ę puje pojedynczo, nachyla si ę nad stołem, całuje ś wi ę te drzewo i odchodzi. Poniewa Ŝ

niegdy ś , nie wiem kiedy, jak mówi ą , kto ś odgryzł i ukradł cz ą stk ę ś wi ę tego drzewa, dlatego teraz diakoni,

stoj ą c wokoło, pilnuj ą , aby kto ś z przyst ę puj ą cych nie odwa Ŝ ył si ę uczyni ć znowu tego samego.

I tak cały lud przechodzi, jeden po drugim; wszyscy si ę nachylaj ą , dotykaj ą krzy Ŝ a najpierw czołem, po-

tem oczami; całuj ą krzy Ŝ i tytuł i przechodz ą ; nikt jednak r ę kami krzy Ŝ a nie dotyka". 20

Eteria przechodzi następnie do opisu liturgii Słowa. TakŜe i ten opis warto przytoczyć chociaŜ częściowo:

„Z nadej ś ciem szóstej godziny [nasza 12] zbieraj ą si ę przed Krzy Ŝ em, bez wzgl ę du na deszcz czy upał;

miejsce to bowiem jest pod otwartym niebem. Jest ono jakby dziedzi ń cem bardzo wielkim i pi ę knym mi ę -

dzy Krzy Ŝ em a Anastasis. Tam wi ę c gromadzi si ę cały lud, tak Ŝ e nie mo Ŝ na si ę docisn ąć .

Dla biskupa ustawiaj ą katedr ę przed Krzy Ŝ em i od szóstej do dziewi ą tej godziny [nasza 15] nic innego nie

czyni ą , tylko czytaj ą lekcje; najpierw ust ę py z psalmów, gdziekolwiek jest mowa o m ę ce; i z Apostoła albo

z Listów Apostolskich lub z dziejów, cokolwiek tam jest napisane o m ę ce Pana; i z Ewangelii czytaj ą

ust ę py odnosz ą ce si ę do jego m ę ki; tak Ŝ e teksty z proroków, zapowiadaj ą cych m ę k ę Pa ń sk ą ; równie Ŝ co

mówi ą Ewangelie o m ę ce.

I tak od godziny szóstej a Ŝ do dziewi ą tej czytaj ą zawsze lekcje lub ś piewaj ą hymny dla wykazania całemu

ludowi, Ŝ e to, co zapowiadali prorocy o m ę ce Pa ń skiej, spełniło si ę , jak to wida ć z Ewangelii i z pism

apostolskich [...] Wszystko zawsze jest przeplatane modlitwami do dnia przystosowanymi [...] Nast ę pnie z

pocz ą tkiem godziny dziewi ą tej odczytuje si ę ów ust ę p z Ewangelii Jana, w którym jest mowa, Ŝ e Pan od-

dał ducha. Po jego odczytaniu modlitwa na tym si ę ko ń czy. Po nabo Ŝ e ń stwie przed krzy Ŝ em zaraz wszyscy

si ę udaj ą do wi ę kszego ko ś cioła, do Martyrium, i tam tak wszystko si ę odbywa jak w ci ą gu tygodnia”. 21 A

chodzi tu najprawdopodobniej o przyjmowanie Komunii św. konsekrowanej poprzedniego dnia.

Liturgia jerozolimska była inspiracją dla zachodniej liturgii Wielkiego Tygodnia, zwłaszcza w tych Ko-

ściołach, które były w posiadaniu relikwii krzyŜa. Tak było np. w Rzymie juŜ w IV wieku. Liturgia ta nie

była jednolita i kształtowała się w następujące układy:

1. Liturgia słowa BoŜego - Komunia św.;

2. Adoracja krzyŜa - liturgia słowa BoŜego - Komunia św. tylko ludu (Ordo Romanus XXIII);

3. Liturgia słowa - adoracja krzyŜa i Komunia św. celebransa - adoracja krzyŜa i Komunia św. wiernych

(Sakr. Gelazjański starszy);

4. Liturgia słowa - adoracja krzyŜa - Komunia św. celebransa i wiernych.

Ten ostatni układ został przejęty przez Mszał Piusa V z 1570 roku 22 , z tym, Ŝe w konsekwencji zaniku

przyjmowania Komunii św. przez wiernych Mszał ten pozostawił tylko komunikowanie celebransa jako

normę, która przetrwała w niezmienionej formie przez 400 lat. Reforma z roku 1955 utrzymała ten trady-

cyjny trójczęściowy podział celebracji Wielkiego Piątku na liturgię słowa, adorację krzyŜa i Komunię

św., ale zniosła niektóre ryty i rubryki odnoszące się do Komunii św. oraz potwierdziła zakaz komuniko-

wania wiernych. Powróciła do tych elementów reforma Mszału Rzymskiego z roku 1970.

W przeszłości w liturgii Wielkiego Piątku uŜywano koloru czarnego. Obecnie uŜywa się koloru czerwo-

nego. Jest to znak królewskości Chrystusa i Jego zwycięstwa nad śmiercią oraz znak Jego najwyŜszego

męczeństwa we własnej krwi na krzyŜu. Jest to teŜ kolor męczenników, którzy w Chrystusie widzieli

swój ideał i wzór, a w posłuszeństwie Bogu aŜ do śmierci widzieli źródło własnej ofiary i własnego

triumfu 23 .

TamŜe, s. 216.

TamŜe, s. 216-217.

B. NADOLSKI, Liturgia i czas..., s. 69.

Por. A. ADAM, L'Anno liturgico..., s. 80; B. NADOLSKI, Liturgia i czas..., s. 70. A. NOCENT, Il "Triduum sa-

crum"..., s. 110.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: