Błąd językowy to nie uświadomione i niczym nie uzasadnione funkcjonalnie odstępstwo od normy językowej.
Przykładem często spotykanych błędów językowych w języku polskim są wyrażenia: poszłem (zamiast poszedłem), wzięłem (wziąłem), te okno (to okno), czy też nadużywanie poprawnego tylko w niektórych sytuacjach zwrotu na dzień dzisiejszy (dzisiaj).
Zgodnie ze starożytną jeszcze klasyfikacją opisaną przez Kwintyliana błędy językowe dzielą się na barbaryzmy i solecyzmy. Barbaryzm jest to użycie niepoprawnej formy wyrazu (np. wzięłem), solecyzm natomiast polega na połączeniu poprawnych formalnie wyrazów w niepoprawną konstrukcję składniową (np. używam długopis).
Błędy językowe używane szczególnie często, trafiają po jakimś czasie do słowników jako wyrażenia poprawne, na początku jedynie w mowie potocznej, potem także starannej. Proces ten ilustruje doskonale dokonująca się właśnie zmiana zachodząca w przypadku biernika liczby pojedynczej zaimka ta, przyjmującego w tym przypadku formę tę np. tę książkę (jest to forma poprawna, wzorcowa). Jednak coraz częściej spotykana forma tą wypiera formę wcześniejszą i niedawno poprzez wpisanie jej do słownika języka polskiego zezwolono oficjalnie na jej używanie, choć na razie tylko w mowie niestarannej, potocznej. Jednak można się spodziewać, że niedługo trafi ona także do mowy starannej. Podobny proces zachodził w dziejach każdego języka wielokrotnie.
· BŁĘDY GRAMATYCZNE
o Błędy fleksyjne:
§ wybór niewłaściwej postaci wyrazu,
§ wybór niewłaściwego wzorca odmiany,
§ wybór niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego,
§ wybór niewłaściwej końcówki fleksyjnej,
§ nieodmienienie wyrazu, posiadającego swój wzorzec deklinacyjny,
§ odmienienie wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca odmiany.
o Błędy składniowe:
§ w zakresie związku zgody,
§ w zakresie związku rządu,
§ w używaniu przyimków,
§ w zakresie używania wyrażeń przyimkowych,
§ niepoprawne skróty składniowe,
§ niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania,
§ konstrukcje niepoprawne pod względem szyku,
§ zbędne zapożyczenia składniowe.
· BŁĘDY LEKSYKALNE
o Błędy słownikowe (wyrazowe):
§ neosemantyzacja; używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu,
§ mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub morfologicznie i ich niepoprawne wymienne stosowanie,
§ posługiwanie się pleonazmami,
§ nadużywanie wyrazów modnych.
o Błędy frazeologiczne:
§ zmiana formy frazeologizmów wskutek wymiany, redukcji lub uzupełnienia składu związku,
§ zmiana formy frazeologizmu wskutek zmiany postaci gramatycznej jednego ze składników,
§ zmiana znaczenia frazeologizmu,
§ użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, powodującym odżycie znaczenia dosłownego.
o Błędy słowotwórcze:
§ używanie formacji zbudowanej niezgodnie z polskimi modelami słowotwórczymi,
§ zastosowanie niewłaściwego formantu,
§ wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej.
· BŁĘDY FONETYCZNE
o Niepoprawna wymowa:
§ pojedynczych głosek,
§ grup głoskowych.
o Literowe odczytywanie wyrazów:
o Redukcja głosek i grup głoskowych,
o Niepoprawne akcentowanie wyrazów i form wyrazowych.
· BŁĘDY STYLISTYCZNE (UŻYCIA)
o Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowanie ich do jej funkcji:
§ używanie elementów oficjalnych w wypowiedziach potocznych,
§ używanie elementów potocznych o charakterze publicznym,
§ stylizacja językowa nie mająca uzasadnienia w treści i charakterze stylowym wypowiedzi.
o naruszenie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu:
· BŁĘDY ZEWNĘTRZNOJEZYKOWE (ZAPISU)
o Błędy ortograficzne:
§ używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie,
§ niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna; także niewłaściwe użycie dywizu,
§ niewłaściwe używanie wielkich i małych liter na początku wyrazów.
o Błędy interpunkcyjne:
§ brak właściwego znaku interpunkcyjnego (zwłaszcza przecinka),
§ zbędne użycie znaku interpunkcyjnego,
§ użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego.
§
Norma językowa jest to utrwalony i przyjęty powszechnie sposób wymawiania i zapisywania słów w danym języku. Norma językowa zmienia się w czasie i jest węwnętrznie zróżnicowana. Uwzględnia ona różnice między językiem literackim, urzędowym a dialektami czy gwarami.
Innowacja językowa to celowe odstępstwo od normy językowej w mowie bądź piśmie, popierane przez językoznawców i uznane przez nich za zasadne. Przykładem takiej innowacji w języku polskim jest dokonująca się obecnie zmiana pisowni w zapożyczonych wyrazach, np. serfowanie (zamiast surfowanie).
Uzus językowy (zwyczaj językowy) - przyjęty w danej społeczności sposób posługiwania się systemem językowym, jego jednostkami i regułami ich łączenia. Uzus jest podstawą kształtowania się normy językowej.
podstawowe funkcje języka: (jacobson)- funkcja poznawcza - dzięki niej może być osiągnięty cel komunikatywny wypowiedzi (naszej potocznej lub literackiej), ona też pozwala odbiorcy zorientować się w temacie, w treści nam przekazywanej; utworze artystycznym jest uchwytna najłatwiej, gdy mamy do czynienia z epiką; jest funkcją wyłączną w tekstach o charakterze czysto informacyjnym lub naukowym;- funkcja ekspresywna - dzięki niej ujawnia się, uzewnętrznia postawa "ja" mówiącego wobec przedmiotu wypowiedzi; mogą to być okrzyki czy bezpośrednie wyznania; w liryce opisowej postawa przedmiotu ujawnia się pośrednio - poprzez sposób konstruowania obrazu, np. w "Wysokich drzewach" L. Staffa czy "Stepach Akermańskich" A. Mickiewicza;- funkcja impresywna - wywołuje ona subiektywne reakcje odbiorcy, odczucia, pobudza wyobraźnię; wołacze i apostrofy (inwokacje) rodzą takie reakcje w sposób bezpośredni, ale wypowiedź oddziaływa na odbiorcę także poprzez wartości emocjonalne czy obrazowe używanego w niej słownictwa;- funkcja artystyczna (poetycka) - jest funkcją najbardziej złożoną; jej spełnienie polega na łącznym, świadomym i celowym posługiwaniem się wszystkimi czterema tzw. poziomami języka: poziomem fonicznym (dźwiękowym), najłatwiej uchwytnym w tekstach budowanych na formach instrumentacyjnych, poziomem leksykalnym (zasobem słownictwa), morfologicznym (formami fleksyjnymi i słowotwórczymi) oraz składniowo - intonacyjnym.
Dziks