3. Rozbudowa form i zakresu ubezpieczenia społecznego w okresie międzywojennym.pdf
(
1126 KB
)
Pobierz
3.
Rozbudowa form i zakresu
ubezpieczenia spolecznego
w okresie miedzywojennym
3.1. Rozwój
ubezpieczenia
spolecznego
w swiecie
Model socjalistyczny.
W Rosji w wyniku rewolucji
w 1917 r. Rada
Komisarzy
Ludowych
wydala komunikat
programowy
w sprawie budowy systemu ubezpie-
czen, stanowiacych
zdobycz socjalna
swiata pracy. Wprowadzono
ubezpieczenie
na wypadek bezrobocia
i wydano dekret wprowadzajacy
ubezpieczenie
chorobo-
we dajace
prawo
do zasilków
i pomocy
lekarskiej,
obejmujace
równiez
zasilki
w razie macierzynstwa
pracownicy
i w zwiazku z pogrzebem
w rodzinie.
Pracow-
nicy zostali
calkowicie
zwolnieni
z placenia
skladek.
Kolejnym
aktem byl dekret
z 1918 r. o zabezpieczeniu
spolecznym
ludnosci
pracujacej.
Gwarantowal
on wszystkim
pracownikom
zatrudnionym
w zakla-
dach panstwowych,
spóldzielczych,
spolecznych
i prywatnych
prawo
do zabez-
pieczenia
od
wszelkich
przypadków
tymczasowej
lub
stalej
niezdolnosci
do
pracy, braku pracy i w razie smierci. Dekret
wprowadzal
szeroki i wszechstronny
program
zabezpieczenia
pracowników
przed skutkami
wypadków losowych, któ-
re moglyby pozbawic
go srodków
do zycia otrzymywanych
z pracy.
W okresie
przejscia
od komunizmu
wojennego
do Nowej
Ekonomicznej
Polityki
wydano
w 1921 r. dekret
o ubezpieczeniu
spolecznym.
Rozbudowano
system swiadczen
ubezpieczeniowych.
Od
1931 r. zaprzestano
wyplat zasilków
w razie
braku
pracy.
W zwiazku z realizacja
polityki
zapewnienia
zatrudnienia
wszystkim
obywatelom
w przeciwienstwie
do innych
krajów
ubezpieczenie
od
bezrobocia
w Zwiazku
Radzieckim
przestalo
istniec.
W 1932 r. wprowadzono
system
emerytalny
dla wszystkich
pracowników,
a zasilki
chorobowe
uzaleznio-
no od czlonkostwa
w zwiazku zawodowym,
ciaglosci i stazu pracy. W tym samym
roku wprowadzono
klasyfikacje
inwalidztwa
na trzy grupy.
W 1933 r. zniesiono
Ministerstwo
Pracy
i podlegle
mu
terenowe
organy
ubezpieczen
spolecznych,
a ich zadania
przejely
zwiazki
zawodowe
na
czele
z Wszechzwiazkowa
Centralna
Rada
Zwiazków
Zawodowych.
Budzet
ubezpie-
czen spolecznych
pozostal
nadal
czescia budzetu
panstwa.
Zaklady
pracy wpla-
caly na jego
rzecz jedna
skladke
ubezpieczeniowa.
Wysokosc
jej byla jednak
47
zróznicowana
i zalezala
od przynaleznosci
zakladu
pracy do branzowego
zwiaz-
ku zawodowego.
W pierwszych
latach
po
drugiej
wojnie
swiatowej
wysokosc
skladki wynosila 3,7-10,7%
wyplat na wynagrodzenia.
Z funduszów
ubezpiecze-
niowych
byly finansowane
sanatoria
administrowane
przez
zwiazki zawodowe,
a nie przez sluzbe zdrowia. W 1937 r. pozostawiono
zwiazkom zawodowym
spra-
we zasilków,
wyplate
rent
powierzono
zas administracji
panstwowej.
Ten
dua-
lizm administracji
ubezpieczen
wystepowal
do lat dziewiecdziesiatych.
Skladka
zakladów
pracy zostala
przeznaczona
na wyplate zasilków, renty zas finansowa-
no z budzetu
panstwa.
Równiez
w 1937 r. budzet
panstwa
przejal
od budzetu
ubezpieczen
finansowanie
przedszkoli,
zlobków i niektórych
innych swiadczen.
Kolchoznicy
nie zostali objeci systemem
ubezpieczenia
spolecznego.
Nato-
miast w 1935 r. wydano przepisy ustalajace,
ze ogólne zebranie
czlonków kolcho-
zu okresla
fundusz
pomocy
na wypadek
ich niezdolnosci
do pracy w wysokosci
do 2% globalnej
produkcji.
Okreslono
ponownie
zasady dzialania
kas wzajem-
nej pomocy w kolchozach,
które
ustalono
poprzednio
w 1932 r. Dzialalnosc
kas
oparta
byla na wplatach
ich uczestników
i ewentualnych
dotacjach
kolchozu
lub
panstwa
na rzecz sierot.
Kasy równiez
udzielaly
swym czlonkom
pozyczek.
Niezaleznie
od
ubezpieczenia
zostala
zorganizowana
panstwowa
sluzba
zdrowia poprzez
terenowa
siec placówek
zdrowia oraz przy zakladach
pracy. Po-
czatkowo
pierwszenstwo
przyjecia
w placówkach
tej sluzby przyslugiwalo
pra-
cownikom
i ich rodzinom.
Od
1937 r. zaprzestano
finansowania
sluzby zdro-
wia ze srodków
na ubezpieczenie
spoleczne.
Prawo
do zabezpieczenia
spolecz-
nego
oraz
do bezplatnej
pomocy
lekarskiej
zostalo
ujete
w wydanej
w 1935 r.
Konstytucji
Zwiazku
Radzieckiego.
Tworzenie i rozszerzenie ubezpieczenia w krajach europejskich.
W pozos-
talych krajach
Europy
w okresie
miedzywojennym
ulegly rozbudowie
piony za-
bezpieczenia:
na starosc,
w razie
inwalidztwa
lub smierci
zywiciela. Do
konca
tego okresu
prawie wszystkie panstwa
europejskie
organizowaly
to zabezpiecze-
nie
za
pomoca
technik
ubezpieczeniowej
lub
zaopatrzeniowej.
Przymusowe
ubezpieczenie
na starosc i na wypadek
inwalidztwa
wprowadzono
we Wloszech,
w Hiszpanii
(tylko emerytalne)
i Holandii
w 1919 f.,
W
Belgii i Bulgarii w 1924 r.,
w Polsce i Portugalii
w 1933 r., w Grecji w 1934
f.,
w Jugoslawii
w 1937 r.
We Francji
opór przeciwko
wprowadzeniu
ubezpieczenia
emerytalnego
byl
bardzo
znaczny.
Uchwalona
w 1928 r. ustawa zostala
przed jej wejsciem w zycie
znowelizowana
w 1930 r. Przewidywala
emerytury
w wysokosci skalkulowanej
na
podstawie
srednich
zarobków
z calego
zycia. W Austrii
wprawdzie
w 1927 r.
wskutek
trudnej
sytuacji politycznej
uchwalono
ustawe o emeryturach
dla robot-
ników, ale jej wejscie w zycie odlozono
do czasu lepszej koniunktury
gospodar-
czej, wprowadzajac
tylko zapomogi
dla potrzebujacych
pomocy w wieku powyzej
60 lat.
Charakterystyczna
dla modelu
zaopatrzeniowego
zmiana
nastapila
w Wiel-
kiej Brytanii w 1925 r. Ustalila
ona równa, zryczaltowana
i wyplacana
co tydzien
emeryture
na niskim poziomie
dla osób w wieku od 65 do 70 lat, które poprzed-
48
nio oplacaly
skladke
(podatek
celowy). Osoby te po przekroczeniu
tego wieku
zachowywaly
nadal
emeryture
bez badania
dochodu.
Natomiast
nieoplacajacy
skladki w tymze wieku 70 lat, podobnie
jak poprzednio,
uzyskiwali takie swiad-
czenie, ale na podstawie
badania
dochodu.
Dla kobiet wiek obnizono
od 1940 r.
dla pozyskania
przychylnosci
ludnosci w okresie wojny pod haslem umozliwienia
przechodzenia
malzonków
na emeryture
mniej wiecej w jednym
czasie.
Do
tworzenia
systemu
ubezpieczenia
chorobowego
przystapily:
Bulgaria
(1918), Grecja
(1922), Holandia
(1930), Portugalia
(1933). Doskonalily
ten sys-
tem kraje powstale
w wyniku rozpadu
monarchii
austro-wegierskiej.
Do konca
okresu
miedzywojennego
nie istnial
on jednak
nadal
we Francji,
Belgii, Wlo-
szech, Hiszpanii.
Ubezpieczenie
chorobowe
pozostawalo
w nich nadal ubezpie-
czeniem
dobrowolnym.
W tym wiec zakresie
nie nastapily
zasadnicze
zmiany ani
w ustawodawstwie,
ani w liberalnym
nastawieniu.
W konsekwencji
nie polepszy-
ly sie warunki
bytu
ludnosci
pracujacej
w tych krajach.
Natomiast
w krajach
skandynawskich
nastepowal
rozwój subwencjonowanego
przez panstwo
dobro-
wolnego
ubezpieczenia,
przy jednoczesnej
rozbudowie
bazy leczniczej nalezacej
do zwiazków zawodowych.
W Niemczech,
ojczyznie
ustawodawstwa
ubezpieczeniowego,
na
którym
wzorowany
byl tworzony
w Polsce w okresie
miedzywojennym
system ubezpie-
czen,
dokonano
rozszerzenia
uprawnien
z tytulu
ubezpieczenia
chorobowego:
okres
zasilkowy przedluzono
z 26 do 52 tygodni,
upodobniajac
tym samym to
ubezpieczenie
do swiadczen
inwalidzkich.
W 1922 r. doszlo do ostatecznego
wy-
dzielenia
systemu
ubezpieczenia
emerytalno-inwalidzkiego
dla
pracowników
umyslowych,
a w 1923 r. dla górników.
Obnizenie
wieku
emerytalnego
do 65
lat dla mezczyzn i 60 lat dla kobiet
nastapilo
juz w 1916 r. Do zakresu
ubezpie-
czenia wypadkowego
wlaczono w 1925 r. ryzyko wypadków w drodze
do pracy i z
pracy. W 1938 r. po raz pierwszy ubezpieczenie
rozszerzono
poza krag pracow-
niczy: ubezpieczeniem
emerytalnym
objeto
samodzielnych
rzemieslników.
Oprócz
rozbudowy
ubezpieczenia
emerytalnego
w Niemczech
w okresie
miedzywojennym
stworzono
ubezpieczenie
od bezrobocia
oraz wprowadzono
system zasilków rodzinnych.
Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia.
Rozwój
form ubezpieczenia
od bez-
robocia
przypada
na okres zaraz po pierwszej
wojnie
swiatowej
oraz wielkiego
kryzysu
gospodarczego
lat
trzydziestych.
Po
wojnie
bezrobocie
wystapilo
ze
znacznym
natezeniem
ze wzgledu na zalamanie
zycia gospodarczego,
demobili-
zacje, wrzenie
rewolucyjne
i zniszczenia,
zwlaszcza w krajach
pokonanych.
Po-
szczególne
panstwa
podjely
srodki
doraznej
pomocy
i przystapily
do organizo-
wania sluzb zatrudnienia.
Miedzynarodowa
Organizacja
Pracyna
swej pierwszej
sesji w 1919 r. uchwalila
Konwencje
nr 2 o zwalczaniu
bezrobocia,
zalecajaca
tworzenie
w kazdym
panstwie
systemu bezplatnych
publicznych
biur posrednic-
twa pracy pod kontrola
wladz centralnych.
Bezposrednio
po wojnie w wielu krajach,
np. w Austrii,
Niemczech,
Cze-
choslowacji,
Polsce
i na
Wegrzech,
wyplacano
zapomogi
dla
bezrobotnych.
49
Koszt tych zapomóg
ponosilo
panstwo.
We Francji
wprowadzono
w 1919 L, fi-
nansowane
przez panstwo
przy wspóludziale
gmin, powszechne
zasilki dla bez-
robotnych.
W tym samym roku
uregulowano
subwencjonowanie
zapomóg
wy-
placanych
przez organizacje
robotnicze
w Hiszpanii,
a rok pózniej wprowadzono
w Belgii. W 1919
L
wprowa-
subwencjonowanie
dobrowolnego
ubezpieczenia
dzono
ubezpieczenie
od bezrobocia
w Czechoslowacji,
a w 1920
L
W
Austrii
i we
Wloszech;
zreformowano
je
takze
w Wielkiej
Brytanii.
W
Niemczech
a w 1927
L
wydano
w 1922 r. utworzono
sluzbe zatrudnienia,
ustawe
o posred-
nictwie
pracy
i ubezpieczeniu
od
bezrobocia.
Rozszerzeniu
ulegla
wiec
sfera
dzialalnosci
administracji
panstwowej
(o sluzby zatrudnienia)
i zostaly zbudowa-
ne systemy ubezpieczeniowe.
Ich zadaniem
bylo zlagodzenie
skutków
bezrobo-
cia wystepujacego
jako trwale zjawisko ustroju
kapitalistycznego.
Rozmiar
tego
zjawiska byl uwazany w tym okresie
za normalny.
Wielki kryzys gospodarczy,
który rozpoczal
sie w 1929 L, i zwiazane
z nim
bezrobocie
sprawilo,
ze wskazane
srodki
okazaly
sie niewystarczajace.
Kleska
dla swiata pracy. W 1932
L
w Wielkiej
bezrobocia
stala sie zmora
Brytanii
bylo
2,5 mln bezrobotnych,
prawie
6 mln w Niemczech
i 14 mln w Stanach
Zjedno-
czonych Ameryki.
Rzady poszczególnych
krajów wprowadzily
w dziedzinie
gos-
podarki
polityke
interwencji.
W celu stworzenia
miejsc pracy starano
sie orga-
nizowac m.in. roboty publiczne.
Dzialalnosc
urzedów
posrednictwa
pracy zosta-
la powiazana
nierozerwalnie
z wyplata
zasilków dla bezrobotnych,
a udzial pan-
stwa w finansowaniu
tych zasilków wzrósl. Miedzynarodowa
Organizacja
Pracy
podjela
inicjatywy
majace
na
celu
zlagodzenie
spolecznych
skutków
kryzysu
w skali miedzynarodowej,
glównie poprzez
ograniczanie
czasu pracy i wyplaca-
nie zasilków dla bezrobotnych.
W obliczu kryzysu po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych wydano
w 1935
L
ustawe federalna o zabezpieczeniu spolecznym
(Social Security Act),
która rozpowszechnila ten termin. Stanowilo to przelom w dotychczasowej sy-
tuacji kraju, poniewaz dotad wladze federalne nie zajmowaly sie w ogóle sfera
polityki spolecznej. Ustawa ta odegrala w polityce podobna role jak w Niem-
czech oredzie cesarskie z 1881 L, dotyczace ubezpieczen. Byla czescia programu
polityki Nowego Ladu
(New Deal)
prezydenta Roosevelta, skierowana na walke
z bezrobociem i kryzysem gospodarczym o nieznanej dotad skali. Wprowadze-
nie ustawy uznano za interwencje panstwa w sfere spoleczno-gospodarcza i na-
ruszenie wolnosci jednostki i wolnej konkurencji, a tym samym ograniczenie
inicjatywy jednostki. Wydanie tej ustawy zmienilo zasady sprawowania ochrony
pracownika, wprowadzilo przymus ubezpieczenia, wywolalo zmiany w swiatopo-
gladzie. W rzeczywistosci wbrew tytulowi zakres ustawy byl waski. Wprowadzala
ona przymusowe
ubezpieczenie
w razie bezrobocia
i pewne
elementy
dotyczace
opieki
spolecznej,
a takze
ubezpieczenie
emerytalne
majace
na celu zmniejsze-
nie podazy pracy, z tym jednak
zalozeniem,
ze swiadczenie
nie moglo byc wyzsze
niz zasilek dla bezrobotnego.
Ustawa
miala wiec realizowac
zupelnie
inny cel niz
w Europie.
To ostatnie
ubezpieczenie
rozszerzono
dopiero
w okresie
powojen-
nym. Obie te formy ubezpieczenia
sa jedynymi,
jakie istnieja
do tej pory w Sta-
50
nach Zjednoczonych.
Pod tym wzgledem
sytuacja pracowników
amerykanskich
jest mniej korzystna
od sytuacji pracowników
w Europie.
Na podstawie
ustawy
utworzono
Federalny
Fundusz
Bezrobocia,
którego
glównymi
wplywami
byly
skladki placone
przez pracodawców.
Z funduszu
wyplacano
zasilki dla tych, któ-
rzy utracili
prace.
Okreslenie
wysokosci
skladek
i swiadczen
w znacznej
mierze
pozostawiono
ustawodawstwu
stanowemu.
Zmiany w realizacji
polityki zatrudnienia,
w tym zmiany dotyczace
zasilków
dla bezrobotnych,
nastapily
równiez w krajach
europejskich.
W 1934 r. wydano
w Wielkiej
Brytanii
ustawe
o bezrobociu
wykraczajaca
poza zakres ubezpiecze-
nia, a rok pózniej
ustawe kodyfikujaca
przepisy
ubezpieczenia
na wypadek
bez-
robocia.
Faszystowskie
Wlochy
i hitlerowskie
Niemcy
podjely
wielostronna
dzialalnosc
zmierzajaca
do
ograniczenia
bezrobocia,
takze
przez
rozbudowe
przemyslu zbrojeniowego.
Do konca tego okresu,
tj. do wybuchu wojny, brak bylo systemów ubezpie-
czenia
spolecznego
na wypadek
bezrobocia
we Francji,
w Grecji,
na Wegrzech
i w Rumunii.
Ubezpieczenie
dobrowolne
istnialo
w krajach
skandynawskich:
Danii,
Szwecji, Norwegii,
Finlandii
oraz w Belgii i Holandii,
a takze w Portugalii
i Hiszpanii.
Powstanie ubezpieczenia rodzinnego.
Na okres miedzywojenny przypada
równiez powstanie nowego typu swiadczen, a mianowicie zasilków rodzinnych.
Ich geneza siega czasu pierwszej wojny swiatowej i okresu bezposrednio po nim
nastepujacego. Niektórzy przemyslowcy we Francji i w Belgii, chcac przyjsc z po-
moca pracownikom obarczonym rodzinami, zaczeli im wyplacac w specjalnej
formie dodatki do wynagrodzenia. Wobec zadan podwyzek plac ze strony robot-
ników byla to naj tansza forma ich realizacji dla pracodawców. Podwyzki w po-
staci takich dodatków dotyczyly bowiem tylko niektórych sposród pracowników,
a tym samym ograniczaly globalna sume wyplat. Jednoczesnie, mniej wiecej za-
spokajajac najpilniejsze potrzeby, stepialy ostrosc zadan o generalna podwyzke
plac. Aby uzyskac wyrównanie obciazen bez wzgledu na liczbe pracowników ma-
jacych rodziny, pracodawcy, zwlaszcza w Belgii, tworzyli specjalne kasy. Dobro-
wolnie oplacali skladke wyliczona jako procent od wyplaty ogólu wynagrodzen,
a kasy z kolei wyplacaly z tego funduszu dodatki do wynagrodzenia pracowni-
kom stosownie do wielkosci ich rodzin, a niezaleznie od wysokosci wynagrodze-
nia. W ten sposób uzyskiwano w pewnej mierze wyrównywanie
sie poziomu
bytu
ogólu pracowników
bez wzgledu
na obciazenie
rodzinne.
Dodatki
te stanowily
integralna
czesc systemu
placowego
i nie byly powiazane
z zadaniami
polityki
ludnosciowej.
Ten system plac upowszechnil
sie w Belgii i w drodze
ustawy zo-
stal wprowadzony
jako obowiazkowy
w 1930 r., a we Francji w 1932 r. W 1938 r.
Francja
wprowadzila
równiez
zasilek
dla
niepracujacej
zony
pracownika.
Do
1940 r. system zasilków rodzinnych
wprowadzono
w siedmiu
krajach
Europy.
Poczatki ubezpieczenia
poza Europa.
W okresie
miedzywojennym
w zaled-
wie kilku krajach pozaeuropejskich
(z wyjatkiem wspomnianej
ustawy w Stanach
51
Plik z chomika:
monikapiotr21
Inne pliki z tego folderu:
20. Funkcje ubezpieczenia społecznego.pdf
(2103 KB)
18. Ochrona zdrowia w Polsce.pdf
(609 KB)
17. Zabezpieczenie na wypadek bezrobocia w Polsce.pdf
(375 KB)
16. Ubezpieczenia społeczne rolników w Polsce.pdf
(389 KB)
15. Reforma emerytalna w Polsce.pdf
(1071 KB)
Inne foldery tego chomika:
--- Wojna w Jugosławii
(1)
`Książki rachunkowosc
► Zdrowy styl życia
Adaptacja do pracy oraz pokrewne
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin