OPŁATY-są szczególnym rodzajem dochodów publicznych. Jest jednostronnie określonym bezzwrotnym i odpłatnym świadectwem pieniężnym o charakterze ogólnym pobieranym na podst. przepisów od osób fizycznych i prawnych z tyt. Czynności urzędowych oraz usług sektora publicznego.
CECHA OPŁAT- ich ponoszenie za podmioty, znajdujące się poza sektorem publicznym jest zawsze związane z pewnym kontrświadczeniem ze strony władzy i administracji publicznej. Są wnoszone za usługi publiczne i czynności urzędowe (za paszport, dowód, ślub, zgon, zezwolenia na budowę domu)
PODSTAWOWE OPŁATY- za czynności administracyjne, za korzystanie z mienia publicznego
CŁA- forma opłat publicznych, ich wysokość zależy od polityki handlowej państwa, są związane z przemieszczeniem towaru przez granicę celną.
GŁ.FUNKCJE:
- fiskalna- dostarczanie pieniędzy budżetowi, traci na znaczeniu
- pozafiskalna
a) protekcjonistyczna- (ochronna), ochrona własnej gospodarki przed zagrożeniem konkurencji, importem
b) cenotwórcza
- prohibicyjna (cła zapasowe- wyższe cła, ceny na towary i wyroby szkodliwe)
PODATKI W POLSCE- p. od towarów i usług (VAT), p. pośredni, p. od wart. Dodanej, p. akcyzowy, p . dochodowy od osób prawnych, p. dochodowy od osób fizycznych
ZRYCZŁTOWANE FORMY OPODATKOWANIA- cła, p. importowy, p. rolny, p. od nieruchomości, p. od środków transportu, p. od posiadania psów, p. od spadków i darowizn, p. od gier, p. od dochodów nieujawnionych
OPŁATY- opłata skarbowa, targowa, administracyjna, miejscowa, eksploatacyjna (za wydobycie węgla)
1) dochody ekonomiczne ;krajowe: podatkowe, nie podatkowe, zagraniczne
2)prawne: zwrotne (pożyczki); bezzwrotne (opłaty); odpłatne (opłaty); nieodpłatne (podatki); przymusowe (podatki); dobrowolne (pożyczki); zasadnicze i uboczne (podatki i cło)
3)organizacyjne: dochody budżetu państwa; dochody budżetu samorządu terytorialnego
4)wydatki wg podmiotu opodatkowania: wydatki na funkcjonowanie państwa jako całości; w. socjalno-kulturowe; w. na gospodarkę; w. na obsługę długu państwowego
RÓWNOWAGA BUDŻETOWA stan budżetu w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach. Sytuacja taka nie występuje nigdy. Nie zrównoważenie budżetu oznacza deficyt. Deficyt budżetowy wynoszący 3% PKB 5% a nawet 10% nie prowadzi do katastrofy gospodarczej. UE wymaga 3 % deficytu.
1) podnoszenie podatków – nie popularnie ogranicza przedsieb. Oraz środki inwestowania. Podatki nie kreują dodatkowego popytu, powodują tylko przesunięcie siły nabywczej od podatnika do rządu.
2) prywatyzacja, sprzedaż mienia publicznego
3) emisja dodatkowa znaków pieniężnych- groźba inflacji
4) zaciąganie kredytów bankach zmniejsza możliwość sektora prywatnego- niekorzystne dla tego sektora (efekt wypielania)
PODATEK KATASTRALNY podatek od wart. nieruchomości ma zastąpić podatek rolny, leśny, od nieruchomości. Opodatkowane byłyby grunty, budynki i obiekty gospodarcze. Podstawą opodatkowania będzie fiskalna wart. nieruchomości. Duży wpływ na tę wart. będzie mieć lokalizacja.
Wprowadzenie tego podatku wymaga b. trudnych i ważnych operacji :
- utworzenie właściwej dla celów fiskalnych ewidencji nieruchomości
- ustalenie wart. nieruchomości, która będzie przyjmowana za podstawą opodatkowania
- przygotowanie b. dużej liczby specjalistów od wyceny.
Polski kataster może być pełzającą konfiskatą.
PODATEK SPADKOWY celem tego podatku jest m.in. walka z akumulacją bogactwa w ręku nielicznych uprzywilejowanych oraz wyrównanie nierówności społecznych.
Wady:
- niska wydajność
- trudny do pobierania
- argumenty natury humanitarnej
- nie zawsze sukcesja prowadzi do wzbogacenia
- często stawia spadkobiercę w trudnej sytuacji
- po śmierci głowy rodziny często występuje pogorszenie sytuacji
podatek spadkowy zachęca do jawnej tezauryzacji
Podatek spadkowy powstrzymuje akumulację majątku nielicznych uprzywilejowanych; nie pozwala aby wzrost majątku uzyskany przez spadkobiercę bez jego wysiłku pozostanie nie opodatkowany, gdy w tym samym czasie dochody z pracy są wysoko opodatkowane.
PODATEK PROPORCJONALNY (liniowy) stała stawka.
PODATEK PROGRESYWNY jego stawka rośnie wraz z wielkością przedmiotu opodatkowania. Umożliwia opodatkowanie wielkich podatników wyższymi stawkami.
DŁUG PUBLICZNY najpopularniejsza forma finansowania deficytu budżetowego
Jednym ze sposobów likwidacji deficytu jest zaciąganie długu publicznego. Państwo może zdobywać środki pieniężne poprzez emisję papierów wartościowych. Obecnie są to bony skarbowe i obligacje skarbowe.
Zapożyczanie się państwa w sektorze finansowym i prywatnym a także za granicą.
Sposoby finansowania długu publicznego:
- emisja papierów wart. (obligacje i bony). Obligacja- dłużny papier wart. ,w którym emitent (wystawca) potwierdza zaciągnięcie określonej pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. Obligacja jest dla emitenta instrumentem przy pomocy którego może zaciągać pożyczkę jednocześnie u wielu wierzycieli. Dzięki obligacją emitent może uzyskać znaczne kwoty pożyczek składając się z drobnych oszczędności wielu działaczy, którzy dzięki takiej lokacie kapitału otrzymują stabilny z góry dochód.
OBLIGACJE SKARBOWE są instrumentami dłużnymi o terminach dłuższych niż jeden rok emitowanych przez Skarb Państwa i reprezent przez Ministra Finansów. Ministerstwo Finansów emituje obligacje aktywne podlegających obrotowi na rynku wtórnym i pasywie nie podlegającemu takiemu obrotowi.
Miały oprocentowanie stałe i zmienne w postaci dyskonta lub płatności kupowanych (odsetki wpłacane od kapitału co 3 m-ce lub rocznie w zależności od rodzaju.
Rozróżniamy obligacje:
- detaliczne dla indywidualnych odbiorców
- hurtowe
RYNEK PIERWOTNY rynek nowoemitowanych instrumentów finansowych, akcje, obligacje.
RYNEK WTÓRNY rynek na którym posiadacze akcji, obligacji itp. Obracają nimi między sobą najczęściej za pośrednictwem giełdy tzw. Zorganizowanego rynku papierów wart.
DYSKONTO jest to różnica pomiędzy ceną sprzedaży (niższą) a wyższą ceną nominalną. Wartość nominalna to kwota na jaką opiewa dany papier wart.
ROLOWANIE ZOBOWIĄZAŃ spłacanie poprzedniej emisji papierów wart. następną emisję papierów wart. lub poprzedniego zaciągniętego kredytu kredytem nowym.
VIREMENT oznacza zwiększenie środków na wykonanie jednego zadania wraz z jednoczesnym zmniejszeniem środków dla innego zadania nie powodując zwiększenia globalnej kwoty wydatków. Ustawa o fin. Publicznym nie pozwala tej możliwości nadużywać.
Wg standardów UE deficyt budżetowy nie powinien przekraczać 3% PKB, natomiast dług publiczny 60% PKB.
WAŻNIEJSZE TEORIE FIN. PUBLICZNYCH
1. Starożytność- państwo miało dochody z majątku władców i naturalnych danin. Wydatki to utrzymanie dworu, armii i prowadzenie wojny.
2. Średniowiecze- istniał wtedy pogląd że ciężary powinny być odpowiednie do korzyści.
3. Kameraliści- podatki należy wykorzystywać w funkcji interwencjonistycznej i protekcjonistycznej. Uważali że należy ograniczać wydatki publiczne.
4. Merkantoniści- uważali że gospodarkę należy chronić za pomocą podatków i ceł a źródłem bogactwa jest handel.
5. Fizjokraci- jedynym źródłem bogactwa jest rolnictwo i jedyny podatek powinni płacić właściciele ziemscy.
Liberalna myśl fin.- twórca Adam Smith, podstawą rozwoju jest własność prywatna, a państwo ma zapewnić warunki do swobodnego działania rynku. Wg tych poglądów państwo powinno zapewnić obronę zew., bezp. Wew., ochronę własności, wymiar sprawiedliwości.
Ortodoksyjna teoria liberalna fin. zaleca, aby budżet państwa był najmniejszy i pozwalał załatwiać tylko ewidentne zadania, potrzeby państwa (ład wew.) i obrona narodowa. Dążyć do stale zrównoważonego budżetu.
REWOLUCJA KEYNESOWSKA – wielki kryzys 1925-1933 obalił że gospodarką może kształcić samoczynny organizm rynkowy. Konieczna jest interwencja państwa. W koncepcji interwencjonizmu państwowego zmieniła się rola fin. publicznych poprzez instrumenty dochodowe i wydatkowe stały się gł. narzędziem interwencji państwa w gospodarce. Deficyt budżetowy jest naturalnym zjawiskiem w okresie kryzysu gospodarczego.
NEOKEYNESOWSKIE TEORIE – Hansen odrzucił zasadę zrównoważonego budżetu. Rząd (państwo) powinno zaciągać kredyty w bankach handlowych. Wydatki publiczne powinny być fin. z progresywnych podatków dochodowych.
KONCEPCJA FIN. FUNKCJONALNYCH – Lerner – poprzez instrumenty fiskalne powinno się dążyć do pełnego zatrudnienia i spadku inflacji. Środkiem do tego celu jest regulowanie wydatków rządu.
TEORIA FIN. PUBLICZNYCH BUCHANANA – poprzez teorie publiczne rząd powinien maksymalizować ogólny dobrobyt. Państwo i obywatele są stronami antagonistycznymi.
ZAŁOŻENIA NOWEGO KONSERWATYZMU FISKALNEGO:
- zrównoważony budżet
- ograniczenia w skali redystrybucji PKB gdyż działa to antyinwestycyjnie (wypychanie zasobów poza obiekt gospodarczy)
- mały budżet (cięcie wydatków socjalnych)
- zmniejszenie podatków
- zmniejszenie długu publicznego który jest złem etycznym i ekonomicznym (obciąża przyszłe pokolenie)
Nie można w sposób jednoznaczny określic zasad polityki fiskalnej.
FIFNANSE LOKALNE- lokalna gospodarka fin. stanowi integralną część fin. publicznych.
PODZIAŁ ZADAŃ SAMORZĄDOWYCH:
- własne- fin. ze środków o których samorządy decydują samodzielnie i dotyczą gł. gosp. Komunalnej (zaopatrzenie w wodę, energię, kanalizacja, drogi lokalne, ochrona zdrowia). Są to zadania obligatoryjne, czyli obowiązkowe.
- ogólne- wolno robić wszystko co nie jest zakazane przez prawo i co nie jest zastrzeżone jako zadanie publiczne władz państwowych.
- zlecone- zadania doraźne do których państwo może zobowiązać samorząd przydzielając mu na ten cel odpowiednie środki finansowe. Zadania dotyczą obszarów działalności publicznej gdzie nie występują żadne dokumenty odpłatności.
Państwo sprawuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego. Nadzór poprzez: ministerstwo spraw wew. I administracji, ministerstwo fin., izby obrachunkowe, NIK. Samorząd musi otrzymywać pomoc fin. od państwa. Podstawową zasadą ustrojowa samorządu jest zasada samodzielności jednostek samorządu terytorialnego w tym przede wszystkim samodzielności fin. która może być rozumiana jako gwarantowanie dochodów i możności pozyskiwania innych środków fin. , samodzielność uchwalania budżetów regionalnych i lokalnych, dokonywanie wydatków w ramach gospodarki. Samodzielność fin. nie oznacza pełnej autonomii i pełnego samofinansowania.
1
Guardian11