Udzielanie kredytów to klasyczna, podstawowa czynność banku komercyjnego. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwroty kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.
Z tytułu udzielonego kredytu bank osiąga przychody w postaci:
- odsetek – naliczanych memoriałowo od kwoty wykorzystanego kredytu
- prowizji – naliczanych z góry od kwoty przyznanego kredytu, a pobieranych za: s.75
- opracowanie i ocenę wniosku kredytowego,
- udzielenie kredytu,
- przeznaczenie środków na kredyt,
- opłat manipulacyjnych i innych obciążeń kosztami bezpośrednimi.
Kredyt może być wykorzystany w różnych formach, z których najczęściej stosowane to:
- kredyt w rachunku bieżącym (w banku kredytodawcy),
- kredyt w rachunku kredytowym.
Kredyt w rachunku bieżącym może być przyznany podmiotowi posiadającemu rachunek bieżący w banku udzielającym kredytu.
W ramach tego typu kredytów wyróżnia się:
- kredyt otwarty (in blanco) – będący upoważnieniem kredytobiorcy do utworzenia salda debetowego na jego rachunku bankowym. Bank jest zobowiązany do zapłaty dokumentów płatniczych, nawet gdy na koncie kredytobiorcy nie było żadnego pokrycia,
- kredyt kasowy – przy którym bank upoważnia kredytobiorcę do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku.
Kredyt w rachunku kredytowym uruchamiany jest poprzez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego przeznaczonego do ewidencji wykorzystania i spłaty kredytu.
Kredyt może zostać udzielony jako:
- kredyt docelowy – na finansowanie jednej określonej transakcji,
- lina kredytowa – w ramach której można sfinansować w okresie kredytowania wiele transakcji o charakterze sukcesywnym i powtarzalnym.
Linia kredytowa może mieć formę:
- kredytu nieodnawialnego – gdy każda wypłata dokonana w ciężar rachunku powoduje zmniejszenie limitu kredytu, do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć,
- kredytu odnawialnego, gdy każda spłata kredytu powoduje jego odnowienie o spłaconą kwotę.
Jednym z elementów umowy kredytowe jest sposób zabezpieczenia spłaty kredytu. Zgodnie z prawem bankowym, w celu zabezpieczenia wierzytelności, bank może żądać zabezpieczenia przewidzianego w kodeksie cywilnym i prawie wekslowym oraz zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w obrocie krajowym i zagranicznym. S.76
Prawne zabezpieczenia kredytu obejmują:
- zabezpieczenia osobiste (weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe, pełnomocnictwo, cesja),
- zabezpieczenia rzeczowe (zastaw, przewłaszczenie, hipoteka, kaucja i inne). S.77
BARBARA GIERUSZ: RACHUNKOWOŚĆ BANKOWA, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z o.o., Gdańsk 1999,
Kredyty dla podmiotów niefinansowych to:
- kredyt dyskontowy – polegający na zakupie weksli przed upływem terminu ich płatności z potrąceniem przez bank odsetek zwanych dyskontem oraz prowizji.
- Kredyt finansujący operacje zagraniczne – eksportowe i importowe. Ujmuje się tu również weksle handlowe występujące w obrocie zagranicznym.
- Kredyt finansujący krajową gospodarkę – głównie rozwój produkcji, handlu i usług.
- Kredyt na cele mieszkaniowe – np. spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe, kredyty hipoteczne i inne przeznaczone na budownictwo mieszkaniowe.
- Kredyty na inwestycje centralne – przeznaczony na finansowanie inwestycji centralnych.
- Kredyt z tytułu kart płatniczych – stanowiący zrealizowane przez bank płatności dla posiadaczy kart płatniczych.
- Kredyty pozostałe – np. na realizację planów naprawczych, zakupy ratalne, pożyczki gotówkowe.
- Skupione wierzytelności – np. faktoring, leasing i inne wierzytelności. S.82
KREDYT BANKOWY
Kredyt to ekonomiczny wynikający ze świadczenia przez jedna ze stron (wierzyciela) na rzecz drugiej strony (dłużnika) określonej wartości w towarze lub w pieniądzu na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie[1].
Przekazanie towaru nabywcy przy uzgodnionym późniejszym terminie zapłaty jest kredytem towarowym, handlowym lub kupieckim.
Kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym polegającym na świadczeniu przez bank na rzecz klienta określonej wartości w pieniądzu na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie. Istota kredytu polega na tym, że kredytodawca, udostępniając środki pieniężne, staje się wierzycielem, a kredytobiorca – dłużnikiem zobowiązanym do wzajemnych świadczeń dopiero w przyszłości.
W działalności kredytowej rozróżnia się transakcje kredytowe i pożyczkowe. Obie transakcje wymagają zawarcia umowy na piśmie. O ile jednak udzielenie pożyczki pieniężnej oznacza postawienie do dyspozycji pożyczkobiorcy określonej kwoty na ustalony w umowie okres bez uprawnień pożyczkodawcy do wnikania w sposób jej wykorzystania, o tyle udzielenie kredytu jest przyrzeczeniem realizacji płatniczych kredytobiorcy do umownie ustalonej wysokości kredytu i zgodnie z określonym w umowie jego przeznaczeniem.
W odróżnieniu od pożyczki, kredyt cechuje ściśle sprecyzowany sposób wykorzystania środków pieniężnych oraz prawo kredytodawcy do jego kontroli w okresie kredytowania, a także prawo odstąpienia od umowy w razie stwierdzenia innego, niż przewidziano w umowie, zagospodarowania kredytu[2]. W praktyce jednak termin „pożyczka pieniężna” i „kredyt” jest często używany w tym samym znaczeniu[3].
Studiem bankowości, tom II praca zbiorowa pod red. Ryszarda Wierzby, Gdańsk 1998, s.5-9 opracowała Barbara Gruszka
KALSYFIKACJA KRDYTÓW
W rozwiniętych gospodarkach rynkowych różnorodność oferty kredytowej banków jest duża w wyniku stosowania od dłuższego czasu koncepcji marketingowego zarządzania działalnością banku. Kredyty się różnią między sobą szczególnymi cechami, co powoduje, że dla rozważań teoretycznych i praktyki bankowej cenne jest ich pogrupowanie. S.5
Przy klasyfikacji kredytów stosuje się najczęściej następujące kryteria:
1) okres kredytowania;
2) tryb udzielania kredytów;
3) przeznaczenie kredytu;
4) walutę kredytu.
W Polskiej praktyce bankowej dzieli się kredyty z punktu widzenia okresu kredytowania na:
- krótkoterminowe, z okresem kredytowania do 1 roku;
- średnioterminowe, z okresem kredytowania od 1 roku do 5 lat;
- długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 5 lat.
Na podstawie kryterium trybu udzielania kredytu wyróżnia się kredyty:
- w rachunku bieżącym,
- w rachunku kredytowym,
- udzielane w innych trybach.
Kredyty w rachunku bieżącym , są to kredyty krótkoterminowe, które mogą przyjąć formę kredytu płatniczego lub kredytu otwartego.
Kredyt płatniczy (kasowy) jest udzielany w związku z krótkotrwałymi utratami zdolności klienta do bieżącego regulowania zobowiązań. W umowie o udzielenie kredytu, zawieranej najczęściej na czas nieokreślony, ustala się limit zadłużenia.
Kredyt otwarty powstaje w drodze przyznania klientowi linii kredytowej, wyznaczającej górną granicę debetu w rachunku bieżącym. Kredyt otwarty jest wykorzystywany przez klienta w miarę potrzeb i spłacany automatycznie z wpływów na rachunek bieżący. Umowa o kredytowanie jest zwykle zawierana na okres od kilku miesięcy do 1 roku. Kredyt otwarty jest kredytem odnawialnym.
Kredyty w rachunku kredytowym polegają na otwarciu przez bank oddzielnego dla kredytu rachunku, na którym rejestrowana jest każda wypłata i spłata kredytu. Tą metodą są udzielane wszystkie pozostałe kredyty poza kredytami w rachunku bieżącym. Kredyty udzielane w innym trybie to m.in. faktoring, forfaiting i leasing.
Faktoring jest operacją która polega na nabywaniu przez bank (faktora) nie przeterminowanych należności przedsiębiorstwa za dostarczone odbiorcom dobra i usługi. Warunki tej operacji są określane w zawieranej najczęściej na kilka lat, umowie.
Dotyczą one:
- wysokości natychmiastowej płatności banku na rzecz faktoranta, ustalonej w relacji do nominalnych wartości nabywanych należności (na ogół 80 – 90%). Zmniejszenie wypłat natychmiastowych jest związane z ewentualnością zmniejszenia roszczeń wobec dłużników z tytułu reklamacji i rabatów; s.6
- limitów przejmowanych przez bank należności od poszczególnych odbiorców;
- przeniesienie przejętych przez faktoranta praw do zabezpieczeń należności;
- wyłączenie prawa regresu faktora wobec przedsiębiorstwa;
- wysokości oprocentowania, opłat i prowizji na rzecz faktora;
- dodatkowych usług faktora (np. ewidencji, fakturowania).
Klasyczny faktoring na podstawie standardowej umowy jest formą:
- kredytowania należności przedsiębiorstwa;
- przejęcia od przedsiębiorstwa ryzyka niewypłacalności dłużników;
- przejęcia funkcji technicznych w inkasowaniu należności.
Umowy są zawierane w różnych warunkach, co powoduje różnorodność form faktoringu.
W krajach zachodnich faktoring jest stosowany dość powszechnie jako sposób finansowania należności w przedsiębiorstwach, które mają znaczną liczbę odbiorców. Faktoring jest wówczas dużym ułatwieniem dla przedsiębiorstwa w zawieraniu transakcji z odbiorcami. Przedsiębiorstwo odpowiada tylko za wiarygodność odstąpionych faktorowi należności, nie musi sprawdzać wypłacalności dłużników. Faktor przejmuje na siebie analizę zdolności płatniczej dłużników. Stwierdzoną wysokość ryzyka odpowiednio uwzględnia się w prowizji.
Forfaiting jest odmianą faktoringu stosowana przy transakcjach eksportowych. Przedmiotem są należności średnioterminowe powyżej 6 miesięcy. Zakup należności polega na dyskoncie gwarantowanych przez bank weksli własnych importera lub też trat eksportera akceptowanych przez importera. Zasadą forfaitingu jest wyłączenie prawa regresu w stosunku do sprzedającego należność. Ze względu na długoterminowość zaangażowania kapitałowego banku i związane z tym podwyższone ryzyko koszty forfaitingu są wyższe od kosztów kredytu uzyskiwanego w drodze faktoringu.
Leasing jest formą kredytowania inwestycji. Jest to kredyt rzeczowy, polegający na umożliwieniu korzystania z ruchomości[4] (maszyn, urządzeń, środków transportowych), będących własnością leasingodawcy.
Leasingodawcą może być producent, przedsiębiorstwo leasingowe lub bank. Leasingobiorca spłaca w ratach kredyt wraz z odsetkami. Umowy leasingowe mogą przewidywać zwrot użytkowanego przedmiotu bądź przeniesienia własności na leasingobiorcę. S.7
W zależności od treści kontraktu wyróżnia się leasing:
- operacyjny;
- finansowy.
Leasing operacyjny charakteryzuje się krótkim w stosunku do ekonomicznego życia obiektu okresem trwania umowy, z możliwością wypowiedzenia przez leasingobiorcę. Stąd leasingodawca dla zamortyzowania obiektu i pokrycia własnych kosztów funkcjonowania musi zawrzeć kilka kolejnych kontraktów.
Przy leasingu finansowym umowy są zawierane na długi okres, który odpowiada 60 – 80% czasu ekonomicznego życia obiektu. Raty leasingowe w okresie trwania kontraktu i opłaty dodatkowe wnoszone przez leasingobiorcę pokrywają amortyzację obiektu i oczekiwane dochody leasingodawcy. Po wygaśnięciu umowy obiekt przechodzi na własność leasingobiorcy.
W zależności od liczby uczestniczących w transakcjach można wyróżnić leasing:
- bezpośredni;
- pośredni
W leasingu bezpośrednim producent oddaje swoje produkty w dzierżawę użytkownikom.
W leasingu pośrednim do transakcji dochodzi dodatkowo wyspecjalizowana instytucja leasingowa, która zakupuje dobra u producentów i udostępnia je użytkownikom. W leasingu pośrednim funkcję leasingodawcy mogą pełnić banki komercyjne lub ich wyspecjalizowane filie.
Wobec instytucji leasingowych banki mogą występować w roli:
- akcjonariuszy;
- pożyczkodawców;
- poręczycieli;
- doradców.
Na podstawie kryterium przeznaczenia kredytów wyróżnia się kredyty:
- gospodarcze;
- konsumpcyjne.
Kredyty gospodarcze to:
- kredyty obrotowe na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej. Są to na ogół kredyty krótkoterminowe przeznaczone na zakup materiałów i finansowanie procesów produkcyjnych (płace, energię itp.); s.8
- kredyty inwestycyjne na finansowanie działalności rozwojowej (budowę obiektów, zakup urządzeń produkcyjnych). Są to kredyty średnio- i długoterminowe.
Kredyty konsumpcyjne są udzielane osobom fizycznym (w rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych i na odrębnych rachunkach) na zakup dóbr trwałego użytku i budowę domów. Są to kredyty krótkoterminowe, mające charakter pożyczek pieniężnych, oraz kredyty średnio- i długoterminowe.
Na podstawie kryterium waluty wyodrębnia się kredyty:
- &#x...
Guardian11