Etyka.doc

Pielęgniarstwo- nauka o pielęgnowaniu o charakterze nauk humanistyczno-przyrodniczo-społecznych, to sztuka o charakterze moralnym, u swoich podstaw ma filozofie Troski.
Filozofia-wywodzi sie z j greckiego (Phileo-lubie,kocham, miluje; Sophia-mądrość) Oznacza dosłownie UMILOWANIE MĄDROŚCI
Główne dyscypliny filozoficzne:
-Ontologia-teoria bytu
-Epistemologia-teoria poznania
-Logika-nauka o poprawnym rozumowaniu
-Etyka-nauka o moralności
-Estetyka-nauka o pięknie, doświadczeniu estetycznym
-Historia Filozofii
-Filozofia człowieka
-Aksjologia-teoria wartości
-Filozofia religii, polityki
Filozofia-jest samym myśleniem, filozofowanie jest najwyższa z ludzkich czynności i nie służy niczemu poza samym poznawaniu prawdy czyli niczemu poza mądrością.
Filozofia pielęgniarstwa-pogłębianie filozoficznych rozważań jest niezbędne do ukierunkowania dalszego rozwoju pielęgniarstwa naukowego dla potrzeb praktyki

Filozofia PIELĘGNIARKI :to określenie jej przekonania, poglądów kształtujących jej postawę wobec życia, człowieka, rzeczywistości motywującej ją do działań, kierująca się refleksją o tym kim jest w działaniu oraz wpływające na podejmowane przez nią decyzje.
Moralność – zespół uznanych zasad, norm, wzorców.
Moralność =OCENY |NORMY(zakazy nakazy)|WZORCE| SAUKCJE

Kosmiczno-ewolucyjna koncepcja człowieka-twórcą był francuski jezuita Pierre Telhao

Założenia:

-człowiek jest połączeniem dwu form energii fizyczno-biologicznej i psychologiczno-duchowej

-człowiek przez prace kształtuje ziemię i samego siebie dlatego należy dostrzegać humanizm pracy i jej godność oraz doskonałość

-w pracy człowiek i zespół wzajemnie sie umacniają

-miłość łączy ludzi w sposób trwały nie naruszając ich osobowo-indywidualnego charakteru

Psychologiczno-Personalistyczna koncepcja człowieka wg.V Frankla

Austryjacki uczony mówiąc o człowieku jako o osobie wyróżnia jego podstawowe własności:

-wolność i odpowiedzialność,

-sumienie

-wrażliwość na wartości wyższe tj. Poznawcze i moralne; za fundamentalną wartość uznaje miłość

-poszukiwanie sensu życia

-zdolność odkrywania Boga

„CZŁOWIEK PRZEŻYJE KAŻDE JAK, JESLI MA PRZED SOBĄ WYRAŹNE PO CO”

Być człowiekiem wg.Frankla:

„Skierowanym na coś lub kogoś, być oddanym dziełu, któremu sie poświęcamy ,człowiekowi którego kochamy, lub Bogu, któremu służymy”

Egzystencjonalistyczna koncepcja człowieka wg G Marcela

Założenia:

-człowiek jest osobą zawierającą w sobie element duchowy

-nie jest samotną jednostką, istnieje zawsze w społeczności

-istotą człowieka jest współistnienie tzn. wzajemne pomaganie sobie

-istotnym znamieniem człowieka jako osoby jest uczestnictwo, czyli bycie z innymi ludźmi i dla nich

-człowiek drugi nie powinien być anonimowy lecz osobowy

EGZYSTENCJA=ISTNIENIE

Personalistycza koncepcja człowieka- to właśnie na niej jest KODEKS PIELĘGNIARKI ale tez o założenia HUMANIZMU.

Personalizm-to nurt filozoficzny- twórcą EMMANUEL MOUNIER 1905-1950; który uznaje:

-osobowy byt człowieka

-materialny i duchowy wymiar jego natury

-rozumność i wrażliwość na wyższe wartości

-nadrzędna wartość człowieka wobec świata rzeczy oraz struktur ekonomiczno-społecznych i politycznych

-tożsamość w człowieczeństwie

-człowiek od poczęcia aż po naturalną śmierć jest osobą

-wewnętrzne „ja” jest niezbywalną częścią każdego człowieka

-wszyscy ludzie są równi jako osoby

-szansa rozwoju człowieka jest włączenie sie w świat osób ludzi i Boga

-owo włączenie może sie odbywać poprzez realizacje wartości osobowych takich jak prawdę, dobro, wolność ,przyjaźń, miłość, sprawiedliwość, ofiarność, zaufanie.

-nigdy społeczna wspólnota nie niszczy osoby ludzkiej: jej autonomii, sumienia, osobistych przekonań  i należnych praw

-godność osoby ludzkiej jest czymś naturalnym-uniwersalnym.

-wiodącą rolę odgrywa miłość w życiu indywidualnym i społecznym

-osoba ludzka jest najwyzszym i nienaruszalnym dobrem świata

MERITUM SPRAWY; CZŁOWIEK JEST OSOBĄ I MA GODNOŚĆ.WSZYSCY LUDZIE SĄ RÓWNI!!

Humanizm-prąd filozoficzny, który przewija sie przez literaturę, sztukę, medycyne. Humanizm zakłada ludzkie traktowanie człowieka tz. z życzliwością ,kulturą i taktem z poszanowaniem praw oraz tolerancją człowieka. Humanizm łączy nie dzieli.

Godność=Szacunek=Nalezna wartość dla siebie i  innych

Pacjent trudny-trudno mu ze soba samym

Personalizm może być rozpatrywany w 2 formach:
-BYTOWA SPECYFIKA CZŁOWIEKA I JEGO OSOBOWA GODNOŚĆ - stanowi podstawę do teorii pielęgniarstwa i nauki o pielęgniarstwie
-PRAKTYCZNO-SPOŁECZNA -postawa troski o człowieka ważna w praktyce pielęgniarskiej
Koncepcje etyczne w praktyce pielęgniarskiej
I Adwokatura – ICN – określa misję :”Pielęgniarka to rzecznik i obrońca praw pacjenta”
-Prawo do ochrony zdrowia
-Prawo do intymności i poszanowania godności osobistej
-Prawo do natychmiastowej pomocy medycznej
-Prawo do godnego umierania
-Prawo do uzyskania informacji
-Wyrażenie zgody, niezgody, wyboru, sprzeciwu
-Prawo do wyznań i praktyk religijnych
II Współpraca

III Odpowiedzialność(świadomość ponoszenia konsekwencji za swoje czyny, świadomość poczucia obowiązku) Pielęgniarka ponosi ją w wymiarze prawnym, moralnym przed organami sądów .Organizacji zawodowych, sądy pielęgniarek przy okręgowej izbie pielęgniarek i położnych.
Pielęgniarka ponosi odpowiedzialność względem:-pacjenta –sumienia –innych
IV Troska
Teorie etyczne są podstawą do rozważań o dopuszczalności pewnych działań a także do ocen dotyczących sądów moralnych i ludzkich charakterów.

Dzielimy na:
-Klasyczne tworzyły się do XVIIIw. Charakteryzowały się poszukiwaniem pytania na odpowiedź jak być dobrym np. stoicyzm, hedonizm
-Współczesne- włączające analizę filozoficzną aby poznać znaczenie terminów i stwierdzeń w nich występujących np. naturalizm, emocjonalizm, intucjanizm
UTYLITARYZM-zakładając że działanie jest dobre jeśli jego efektem jest przysporzenie jak największej korzyści i zmniejszenie strat
DEONTOLOGIA- działanie dobre opiera się na prawie i zasadach związanych z wypełnianiem obowiązków i powinności
Najwybitniejszą teorią dentologiczną jest teoria Kanta: działanie jest dobre jeśli jest podejmowane z obowiązku a także wtedy gdy chciałoby się aby było ono uniwersalnym prawem dla każdego tak jakbyś chciał być sam traktowany przez innych

TEORIE ETYCZNE HERAKLITA I DEMOKRYTA
Heraklit- jeden z filozofów, który zainteresował się sprawami humanistycznymi. Uważał że istnieje moralność wyższa , niższa, tłumu i mędrca. Tłum pojmuje chorobę, smutek jako zło. Mędrzec ma świadomość, że choroba jak i zły nastrój są częścią życia ludzkiego. Należy się z tym pogodzić unikając narzekać na niedogodność i przeciwieństwa.
Demokryt – uważał, że postępowanie moralne polega nie tylko na nie czynieniu zła gdyż sama chęć uczynienia krzywdy jest niemoralna
TEORIE ETYCZNE PLATONA
Można je podzielić na 3 części:
-Naukę o cnotach- wszelkie zło jest konsekwencją braku wiedzy. Znalezienie dobrego życia stanowi intelektualne zadanie. Duszę człowieka podzielił na 3 częśći i przydzielił 3 cnoty
*Mądrość-część Rozumna
*Męstwo – cz. Impulsywna
*Panowanie nad sobą cz. Pożądliwą
Sprawiedliwość łączy wszystkie części duszy i utrzymuje wśród nich ład
- Naukę o miłości – zarówno byt jak i dobro dzielą się na 2 światy: idealny i realny, gdzie dobra realne są niezbędne dla osiągnięcia celu jakim jest dobro idealne. Miłość jest właściwym dążeniem duszy do osiągnięcia dobra. Przedmiotem miłości są myśli i czyny będące pięknem duchowym
- Nauka o państwie - oparta na ideach dobra i sprawiedliwości
TEORIE ETYCZNE ARYSTOTELESA:
- Miarą słuszności jest tutaj żywy wzór dobrego i mądrego człowieka. Był zwolennikiem założenia tzw. Doktryny środka, która wyznacza różnorodne cnoty spomiędzy skrajności. Żywy wzór dobrego i mądrego człowieka to człowiek posiadający cnotę umiaru. Stworzył on definicję szczęścia: które określił jako działanie duszy w zgodzie z doskonałą cnotą.
TEORIA ETYCZNA EPIKURA
- Poglądy na temat życia określa się mianem Hedonizmu nawołuje do życia z przyjemnością ale z umiarem. „O ile nie pogwałcisz praw nie nauczysz się dobrych obyczajów, nie zasmucisz bliźniego nie utracisz niezbędnych środków do życia to używaj jak chcesz swojej ochoty
ZASADY ETYCZNE
- są przewodnikami w podejmowaniu etycznych działań moralnych
-Stanowią główny ośrodek fomułowiania sądów
-Mają znaczenie uniwersalne
*dobroczynność, *sprawiedliwość, *wierność, *autonomia-niezależność, *prawdomówność
OGNIWA POEJMOWANIA DECYZJI ETYCZNYCH
-osobiste wartości i wierzenia
-koncepcje etyczne
-sposoby(metody)podchodzenia do zagadnień etyki
   1.Odwoływanie się do autorytetów
   2.Odw. się do porozumienia
   3.Odw. się do intuicji
   4.Metodia dialektyczna lub sokratesa oparta na argumentach i logicznym myśleniu
-standardy zachowań etycznych analiza kodeksu etycznego Polskiej pielęgniarki i położnej

KODEKS ETYCZNY:
1. Dekalog
2. Kodeks hipokratesa
3. kodeks majmonida
4. I kodekst ICN - 1423-53
5. Polskie Towarzystwo Pielegniarek 1973
6. Nowelizacja 1998/2000 i 2003

CELE KODEKSU ETYCZNEGO:
1. Wskazanie społeczeństwu czego można sie spodziewać od pielegnairek
2. Sprzyja integracji i indetyfikacji gr. zawodowej
3. dzielanie rad jak rozwiązać problemy natury etycznej
4. Uwrżliwia

FUNKCJE KODESU
1. Dyrektywna
2. Kontrolno-oceniajaca
3. Społeczno - wychowawcza
4. Ochrona autonomii zawodu

NORMY:
1. Profesjonalna opieka
2. przeciwdziałać cierpieniu, zapobiegac chorobom
3. tolerancja
4. szacunek i godność
5. Umiejętność współpracy
6. Ciągle zdobywać wiedze
7. Rzytelnie wypełniac obowiążki

CIERPIENIE:
1. Ma charakter indywidulny
2. Moze prowadzić do integracji lub dezintegracji
3. Ani jako zło, anni dobro
4. nie ma innego sensu, jak takie, które mu nadajemy
5. o jego wartośći decyduje odpowiedni sposób przyjmowania go i znoszenia

JPII podaje "wymiary sensu cierpienia":
1. indywidualny
- rozwijanie siebie prez doświadczenie milości
- ofiarowanie cierpienia dla kogoś
- pytanie - dlaczego? zamienione na pytanie - dla kogo?
- z cierpieni można uczynić dar dla kogoś
- imię kogoś lub czegoś jest darem z siebie
2. Interpersjonalny
- wyraza sie w postawie służby wobec drugiego człowieka
MODELSPOTKANIA SYTUACJ CIERPIENIA:
+ zatrzymanie sie wynikajace nie z cierpliwości, a z powinnosci pomocy
+ wzroszenie połaczone z współczuwaniem, współczuciem
+bezinteresowne zainteresowanie
SŁUŻBA- Świat tego nie lubi. : poswięcenie, oddanie sie jakiejś sprawie, wielkie zaangażowanie, niepokój
3. Cywilizacyjny
1) nieustannym zwrcniu uwagi na istnienie, cierpienie, gdyz współczesny człowiek uciek prezd nim
2) brk wiary w sens cierpienia
3) brak wiary, ze zycie jest przemijaniem

Ważne jest, aby we wspól. świecie zwracać szczególn uwage, na:
- nieuchronnosć cierpienia
- jego wrtość  sens
- szacunek wzgl. człowieka cierpicego
- pokory wobec tajemnicy cierpienia

SENS PSYCHOLOGICZNO- ETYCZNY CIERPIENIA:
- tylko cierpienie odsył nam prawde o nas samych
- cierpienie może być człowieka sclić przemienić zintegrować bądz też rozbić
- człowiek peez cierpienie głebiej prezzywa wł. człwoieczeństwo
- sprzyja wew. dojrzałości - wyzwala miłość
- pogłebia zycie moralno-duchowe
- jest najstarszą szkolą samotealizacji
- niszczac ja materialne rozwija ja duchowo

DYLEMT- kłopot, sprzeczność, konflikt pomiędzy wartościami, coś trudnego do osiagnięcia

RODZAJE DYLEMATÓW:
I. Charakter poznawczy- taki dylemat ze pojawi sie ze w takim kształceniu pojawią sie luki w szktałcebie w przyszłosci popelnienia błedów, z powodu niewiedzy
II. Charakter praktyczny - kIEDY PIELĘGNIRKA NIE ZNA ALGORYTMU LUB STANDARTU NIE POSTEPUJE ZGODNIE Z NIM I WTEDY POPEŁNIA BŁĄD
III. Charakter moralny- kiedy piel. nie prezstrzega zasad  kodeksu etycznego

OPINIA PODEJMOWIANIA DECYZJI ETYCZNYCH:
1) OSOBISTE WARTOŚCI I WIEREZNIA
2) ANALIZA KONCEPCJI ETYCZNYCH
odwoływanie sie do autorytetu, intuicji, porozumienia, argumentów i logicznego myślenia
3) WYKORZYSTYWANIE ZASAD ETYCZNYCH ZAWARTYCZ W KPKiK

TROSKA TO WARTOŚĆ UNIWERSALNA
Wartość troskliwości umacni etykę piel. chroniąc i umacnijąc poczucie godności ludzkiej
Troskliwość to ideał profesjonalny, moralny i społeczny.

CO TO ZNACZY PIELEGNIARSKA PROFESJA?:
- wykształcenie
- całe zycie sie uczca
- znajc wilozofie swojego zawodu
- stosuje etykę i specyficznie odrebna wiedze i umiejętności wyrżajc sie w naturez piel.

Brak troski to tak jkby brakowało człowieczeństwa
Troska to moralne zobowiązanie i powinność
Troska to forma jednoczenia sie z innymi

OD CZEGO ZALEŻY ROZWÓJ TROSKI:
- przekonań i wierzeń
- wychowania
- wykształcenia
- własnych doświadczeń zwizanych z opiekowaniem sie
Madrość troski cechuje sie twórczym niepokojem- kceptacj, empatią, nieustanna świadomością pracy nad rozwojem

CECHY TROSKLIWEJ PIELEGNIARKI:
-lubi ludzi
-ich los nie jest jej obojętny
- chce pomoagać
- dysponuje niezbędną wiedze

HISTORIA:
- I raz użył VAN RENSSELEAR POTTER w 1970 w pracy "bioetyka - nuka życia"
- w Europie 1975 - belgia - ks. J.Bone

ZDANIA BIOETYKI:
1. ochrona człowieka przed różnymi biotechnologiami
2. bycie mediatorem miedzy kultur naukowo techniczną a kulturą personalistyczną
3. w etyce filozoficznej scieraja sie co najmniej 3 konkurujące uzasadnienia norm moralnych:
-utylitarystyczne, deontonomiczne, personalistyczne

Utylitaryzm:
- maxymalizacja przyjemnosci
- eliminacja istot słabszych
- podważanie wartości zycia ludzi dotknietych wadami/
- aprobowanie aborcji
-dokonywanie selekcji prenatalnej
- dązenie do eutanazji

BOETYK KORZST Z NSTEPUJĄCYCH KORZYŚCI:
Bologii, medycyny, antropologi, prwa, socjologi, teologii, genetyki, itd.

TEMTY I PROBL. BIOETYCZNE:
- Rozmnażanie człowieka- płciowość człowieka rozmnażania sposobem naturalnym sztucznego zapłodnienia, nat. regulacji rodności, antykoncepsji, sterylizacji
-Gen. człowieka- genomu ludzkiego, biotechnologii i genoterapii, klonowania i kom. rozrodczych
- Embrionu: ludzkiego, poronien, diagnostyki prentalnej
- zycia w fazie terminalnej- ból eutanazja, terapia uporczywa

ZAŁOŻENI BIOETYCZNE JPII:
-człowiek obdarowany jest godnościa osobow
- zycie ludzkie jest szcególnym darem i pochodzi od boga i do boga powraca
- człowiek ponosi sczególn odpowiedzialnosc z zycie
-z godnościa wynika podmiotowość człwoiek i jego nienaruszalność
- azde zycie ludzkie ma te sm wartość
-pryzmat swietosci zyci nad jakościa

-poszanowanie zycia
-zycie człowieka jest powierzone jako skarb
-człowiek z zycia musi sie rozliczyc

ZAŁOZENIE BIOETYCZNE JPII - CYWILIZACJA SMIERCI:
1. niszczenie ludzkich embrionów
2. prokreacja technicyzowana
3. próby klonowni człowieka
4.antykoncepcja
5.przerywanie ciazy
6.diagnostyka prenatalna o charaktecze eugenicznym
7.eksperymenty na człowieku
8. eutanazja

BIOETYKA:
1. dzil etyki wartościujcy postawy i działani, których prezdmiotem jest zycie i zdr. człowieka - to nauka, która ustala normy zach. człwoieka w sferze zycia i zdr. wg. racjonalnych wartości i zasd moralnych
2. wykształciła sie wraz z rozwojem biomedycyny i ma charakter interdyscypilinarny zwiazany z fenomenem zycia ludzkiego
3. dzia filozoficznej etyki szczególowej, która ma ustalac oceny, normy moralne wazne w dziedzinie działan ludzkich polegajacych na integracji w granicznych sytuacjach zw. z pocztkiem zycia jego trwania i smierci

DZIEDZINY BIOETYKI:
poczatek, trwanie i koniec zycia

PRZYCZYNY CYWILIZACJI SMIERCI:
- zatracenie prawdy o człowieku
- fałszywe zrozumienie wolnosci
- Konsupcyjny styl zycia
- eutanatyczne myślenie

CYWILIZACJ ZYCIA i SŁUŻB ZYCIU:
- posznowanie zycia
- leczenie prewencja
- niwelowanie cierpienia
- towarzyszenie człowiekowi
- pozytywna diagnostyk prenatalna


BIOETYK LICKA:
Wartość Zycia ludzkiego uzależnila sie od:
- witalnosci i ewolucji gatunku ludzkiego
- obecnosci pewnych f. zyciowych, zdolności percepcji i myslenia
- Tylko niektóre aspekty zycia moga byc posznowane

PRAWA CZŁOWIEK UMEIRAJCEGO:
- do nalezytego traktowania
- do informacji
- do ulgi, bólu i cierpienia
- wolnossci od terapii przedłuzajacej proces umierania
- do pomocy psychologicvznej czy wsparcia duchowego zgodnie ze swiatopogladem
- do naturalnej godnej smierci
- nalezytego szacunku dla swojego ciał po smierci

NATURA- wymiar biologiczny i istota człowieczeństwa przejawijąca sie w rozumnej i wolnej woli

KTO POWOŁUJE SIE NA PRAWA NATURLNE?: zwolennicy zakazu eutanazji, zwolennicy uznawania zwiazków jednopłciowych

PRAWO NAT. JEST W OGNIU KRYTYKI SWIATOPOGLADOWEJ:
- wiedz na temat prawa nat. siega starożytności
- Od starożytnego rzymu, az do końca XVIII w starozytności gł. nurt filozofii panstwa
- Prawem nat. zajmowali sie tacy filozofowie jak arystoteles, sw. tomasz z akwinu