mgr psych. Jacek Formański
Podręcznik dla szkót medycznych
Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL
© Copyright by Jacek Formański 1998, 2000, 2003 © Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998, 2000, 2003
SPIS TREŚCI
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości
lub części książki bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione.
UWAGA!!! KOPIOWANIE
ZABIJA
KSIĄŻKĘ,
Redaktor mgr Anna Plewa
Redaktor techniczny Maria Karczewska
Korekta Zespół
Wydawnictwo Lekarskie PZWL 00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10 tel. (0-prefiks-22) 695-40-33
Księgarnia wysyłkowa:
tel. (0-prefiks-22) 695-44-80
infolinia: 0 801-142-080
www.pzwl.pl
e-maii. nromocia(a),pzwl,pl
Druk: Pabianickie Zakłady Graficzne SA
Przedmowa 11
DZIAŁ I — PRZEDMIOT I ZADANIA
PSYCHOLOGII 13
Przedmiot i rozwój psychologii 14
Działy psychologii 17
Zadania psychologii zdrowia 19
Blok samokształceniowy . 21
Piśmiennictwo 22
DZIAŁ II — OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
PROCESÓW PSYCHICZNYCH CZŁOWIEKA 23
1. Psychologia jako nauka o czynnościach człowieka ... 24
Czynności jako zachowania celowe 24
Fizjologiczne mechanizmy regulacji zachowania 26
Odbiór informacji — narządy zmysłów 27
Przekazywanie informacji 28
Przetwarzanie informacji 29
Rola świadomości w regulacji zachowania 30
Świadomość 30
Zaburzenia świadomości 32
Zaburzenia zachowania 35
Blok samokształceniowy 39
2. Procesy poznawcze 41
Spostrzeganie, uwaga i wyobraźnia 41
Pojęcie wrażenia i spostrzeżenia 41
Wrażliwość i czułość receptorów 42
Proces spostrzegania 43
Zaburzenia spostrzegania 44
Uwaga 47
Zaburzenia uwagi 49
Wyobraźnia 50
Pamięć i uczenie się 52
Pamięć 52
Zaburzenia pamięci 58
Uczenie się 60
Samokształcenie 61
Istota samokształcenia 61
Cechy psychiczne osoby podejmującej samokształcenie 62
Racjonalność i higiena samokształcenia 68
Myślenie i mowa 71
Proces myślenia 71
Rozwiązywanie problemów 78
Zaburzenia myślenia 84
Mowa 87
Zaburzenia mowy 88
Blok samokształceniowy 89
3. Procesy emocjonalne i motywacyjne 93
Emocje i uczucia 93
Procesy emocjonalne 93
Procesy motywacyjne 101
Regulacyjna rola procesów emocjonalno-motywacyjnych 104
Zaburzenia procesów emocjonalnych 108
Blok samokształceniowy 110
4. Osobowość 112
Pojęcie i koncepcje osobowości 112
Osobowość jako centralny system integracji i regulacji czynności .... 117
Poziom mechanizmów popędowo-emocjonalnych (MPE) 118
Poziom poznawczy 120
Składniki osobowości 123
Temperament 123
Zdolności i uzdolnienia 126
Potrzeby 130
Postawy . 139
Obraz samego siebie 142
Zaburzenia osobowości 146
Osobowość neurotyczna 146
Zaburzenia osobowości o typie psychopatii 148
Blok samokształceniowy 151
Piśmiennictwo 153
6
DZIAŁ III — PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY STANU
ZDROWIA CZŁOWIEKA 155
1. Stan psychiczny a zdrowie 156
Człowiek jako jedność biopsychospołeczna 156
Zachowania wobec zdrowia 159
Psychologiczne mechanizmy zaburzeń zdrowia 161
Blok samokształceniowy 168
2. Choroba a stan psychiczny 169
Człowiek w sytuacji trudnej 169
Człowiek w sytuacji 169
Stres, frustracja i sytuacja trudna 170
Rodzaje sytuacji trudnych 173
Radzenie sobie z sytuacją trudną 178
Odporność psychiczna 186
Bezpośredni wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta 188
Pośredni wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta 190
Ocena sytuacji choroby 191
Reakcje emocjonalne spowodowane chorobą 195
Sposoby radzenia sobie z sytuacją choroby 200
Wpływ niepełnosprawności na stan psychiczny 203
Rodzina w sytuacji choroby 206
Sytuacja śmierci i umierania 208
3. Stan psychiczny pacjenta a miejsce świadczenia usługpielęgniarskich 212
Pacjent w podstawowej opiece zdrowotnej 212
Pacjent w szpitalu 214
4. Zbieranie danych o stanie psychicznym pacjenta . . . . 217
Obserwacja 217
Wywiad 219
Inne metody badania stanu psychicznego 221
Blok samokształceniowy 223
Piśmiennictwo 225
DZIAŁ IV — PSYCHOLOGICZNE UWARUNKOWA-NIA KONTAKTU Z DRUGIM CZŁOWIEKEM ... 227
1. Sytuacja kontaktu pielęgniarka-odbiorca usług pielęgniar-skich 228
Zmienne psychologiczne sytuacji kontaktu pielęgniarka-odbiorca usług
pielęgniarskich 228
Mechanizmy psychologiczne wzajemnego spostrzegania 231
7
2. Komunikowanie się z drugim człowiekiem 235
Struktura procesu komunikowania się 235
Umiejętności skutecznego porozumiewania się 238
Style komunikowania się 242
Komunikowanie się parawerbalne i niewerbalne 243
Komunikowanie uczuć 247
Specyficzne sposoby komunikowania się pacjenta i pielęgniarki 249
Problemy i błędy w komunikowaniu się 252
Blok samokształceniowy 254
3. Udzielanie drugiemu człowiekowi pomocy psychologicznej . 257
Pomoc psychologiczna a psychoterapia ...
Elunsia