Obrazowanie spect.pdf

ARTYKU£ POGL¥DOWY/REVIEW PAPER

Obrazowanie czynnoœciowe w diagnostyce schorzeñ uk³adu pozapiramidowego

Functional imaging in movement disorders

Maciej Œwiat, Grzegorz Opala, Barbara Jasiñska-Myga

Katedra i Klinika Neurologii Wieku Podesz³ego, Œl¹ska Akademia Medyczna, Katowice

Neurologia i Neurochirurgia Polska 2006; 40, 1: 42–50

Streszczenie

Abstract

Diagnostyka schorzeñ uk³adu pozapiramidowego, szcze-

gólnie we wczesnej fazie choroby, stanowi nadal wyzwanie

dla klinicystów. Klasyczne badania neuroobrazowe dostar-

czaj¹ informacji o zmianach strukturalnych w obrêbie

oœrodkowego uk³adu nerwowego, które w przypadku cho-

rób uk³adu pozapiramidowego nie s¹ swoiste. Wprowadze-

nie metod czynnoœciowego obrazowania uk³adu dopami-

nergicznego z zastosowaniem znaczników receptorów do-

paminowych oraz znaczników bia³ek transportowych dopa-

miny umo¿liwi³o ocenê funkcji tego uk³adu z rozró¿nie-

niem na czêœæ presynaptyczn¹ i postsynaptyczn¹, co pozwa-

la na zró¿nicowanie poszczególnych procesów patologicz-

nych w obrêbie uk³adu pozapiramidowego, nawet we

wstêpnej fazie procesu chorobowego. Mo¿liwoœæ badañ za

pomoc¹ tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu

(SPECT) daje realn¹ perspektywê wykonywania badañ

czynnoœciowych uk³adu dopaminergicznego tak¿e w Pol-

sce. W niniejszej pracy przedstawiono aktualnie stosowane

metody obrazowania czynnoœciowego oœrodkowego uk³adu

nerwowego, w szczególnoœci metody obrazowania uk³adu

dopaminergicznego z zastosowaniem znaczników umo¿li-

wiaj¹cych wykonanie badania zu¿yciem SPECT. Omówio-

ne zosta³o równie¿ zastosowanie tych badañ w praktyce kli-

nicznej, w diagnostyce ró¿nicowej schorzeñ uk³adu pozapi-

ramidowego.

S³³owa klluczowe:: parkinsonizm, obrazowanie czynnoœcio-

we, tomografia emisyjna pojedynczego fotonu.

Parkinsonian syndromes in the early stage are often

misdiagnosed in the general practice. Neuroimaging brings

information about changes in the anatomical structure of

the brain, which are not typical of movement disorders. The

introduction of a functional imaging with the use of

presynaptic tracers of the dopaminergic system enables

proving nigrostriatal degeneration and supporting the

clinical diagnosis of Parkinsonism even in the early phase of

the disease. Availability of the single photon emission

computer tomography (SPECT) imaging in the nuclear

medicine departments gives an opportunity to introduce

this neuroimaging method in Poland. In this review we

present methods of functional imaging of the brain,

particularly of the dopaminergic pathway with the use of

SPECT tracers. The role of functional imaging in

movement disorders workup for the neurologist is

discussed.

Key worrdss:: Parkinsonism, functional imaging, single

photon emission tomography.

Adres do korespondencji: lek. med. Maciej Œwiat, Klinika Neurologii Wieku Podesz³ego, SP CSK Katowice Ligota, ul. Medyków 14, 40-752 Katowice,

tel. +48 32 252 50 04, faks +48 32 204 61 64, e-mail: mswiat@csk.katowice.pl

Pracê otrzymano: 11.07.2005; przyjêto do druku: 19.10.2005

Neurrollogiia ii Neurrochiirrurrgiia Pollska 2006; 40, 1

Obrazowanie czynnoœciowe w zespo³ach pozapiramidowych

Wstêp

wych oraz znaczników bia³ek transportowych dopami-

ny jest wykonywane zarówno w technice SPECT, jak

i PET. Umo¿liwia to ocenê funkcji tego uk³adu z roz-

ró¿nieniem na czêœæ presynaptyczn¹ i postsynaptyczn¹

oraz pozwala na zró¿nicowanie poszczególnych proce-

sów patologicznych wuk³adzie pozapiramidowym, na-

wet we wstêpnej fazie procesu chorobowego.

Inne badania czynnoœciowe OUN, do których za-

licza siê m.in. spektroskopiê rezonansu magnetyczne-

go ( magnetic resonance spectroscopy, MRS) oraz badanie

czynnoœciowe rezonansu magnetycznego ( functional

magnetic resonance imaging , fMRI), nie znalaz³y dotych-

czas zastosowania w diagnostyce chorób uk³adu poza-

piramidowego w praktyce klinicznej i ich stosowanie

jest ograniczone do badañ naukowych.

W artykule przedstawiono zastosowanie badañ

czynnoœciowych uk³adu pozapiramidowego w prakty-

ce klinicznej, ze szczególnym uwzglêdnieniem metod

opartych na badaniu SPECT, z uwagi na potencjalnie

³atwiejsz¹ dostêpnoœæ i realn¹ perspektywê wykonywa-

nia tych badañ w warunkach polskich.

Rozpoznanie chorób uk³adu pozapiramidowego

stawiane na podstawie obrazu klinicznego wymaga du-

¿ego doœwiadczenia iczêsto d³ugiej obserwacji klinicz-

nej. Klasyczne badania neuroobrazowe dostarczaj¹ in-

formacji o zmianach strukturalnych w obrêbie oœrod-

kowego uk³adu nerwowego (OUN), które wprzypad-

ku chorób uk³adu pozapiramidowego nie s¹ swoiste

i na ich podstawie (poza wykluczeniem niektórych ty-

pów parkinsonizmu wtórnego) nie mo¿na ich precy-

zyjnie zró¿nicowaæ.

Trafnoœæ rozpoznania choroby Parkinsona stawiane-

go przez specjalistów schorzeñ pozapiramidowych na

podstawie kryteriów klinicznych siêga 90% [1–3], nato-

miast b³êdne rozpoznanie choroby Parkinsona dotyczy

ok. 30% pacjentów diagnozowanych przez lekarzy nie-

specjalizuj¹cych siê w tej dziedzinie [4,5]. B³êdy dia-

gnostyczne wynikaj¹ przewa¿nie z trudnoœci interpreta-

cyjnych objawów klinicznych wpocz¹tkowej fazie choro-

by oraz dotycz¹ przypadków o nietypowym przebiegu.

Stopieñ trudnoœci odzwierciedla m.in. fakt, ¿e czas od po-

cz¹tku objawów klinicznych choroby Parkinsona do po-

stawienia prawid³owej diagnozy wynosi œrednio 1,5 roku

[6], st¹d zainteresowanie metodami obrazowania czyn-

noœciowego, które umo¿liwiaj¹ ocenê regionalnego oraz

globalnego metabolizmu OUN oraz zmian funkcjonal-

nych w uk³adach czynnoœciowych j¹der podkorowych.

Globalny metabolizm OUN mo¿e byæ oceniony za

pomoc¹ badania przep³ywu mózgowego ( cerebral blood

flow, CBF), odzwierciedlaj¹cego perfuzjê mózgow¹.

W badaniach przep³ywu mózgowego z zastosowaniem

tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu ( single pho-

ton emission computed tomography, SPECT) mo¿na do-

konaæ oceny perfuzji, a poœrednio metabolizmu w ob-

rêbie struktur korowych. Ocena perfuzji w obrêbie

uk³adu j¹der podkorowych nie znalaz³a zastosowania

z uwagi na niewystarczaj¹c¹ rozdzielczoœæ obrazu uzy-

skiwanego w tej metodzie. Dok³adniejsz¹ ocenê regio-

nalnego metabolizmu OUN mo¿na uzyskaæ w bada-

niu pozytronowej tomografii emisyjnej ( positron emis-

sion tomography, PET) z u¿yciem znakowanego tlenu

lub deoksyglukozy, jednak zastosowanie tego badania

jest ograniczone zarówno dostêpnoœci¹, jak i kosztami.

Informacje p³yn¹ce z badania SPECT i PET wskazu-

j¹ na obni¿enie metabolizmu w poszczególnych obsza-

rach OUN, które mog¹ wynikaæ m.in. ze zmian zwy-

rodnieniowych.

Czynnoœciowe badanie uk³adu dopaminergicznego

z zastosowaniem znaczników receptorów dopamino-

Podstawy

Patogeneza chorób uk³adu pozapiramidowego jest

zwi¹zana z zaburzeniem funkcji obwodów reguluj¹-

cych uk³adu j¹der podkorowych, najczêœciej spowodo-

wanym uszkodzeniem neuronów na tle zwyrodnienio-

wym. W chorobie Parkinsona (ChP) zasadnicze zna-

czenie ma zwyrodnienie komórek dopaminergicznych

istoty czarnej, prowadz¹ce do dysfunkcji presynap-

tycznej szlaku nigrostriatalnego spowodowanej niedo-

borem dopaminy, czego nastêpstwem jest pojawienie

siê typowych objawów ruchowych [7]. W zespo³ach

okreœlanych mianem parkinsonizmu atypowego (daw-

niej parkinsonizmu – plus), do których zalicza siê

m.in. zanik wielouk³adowy ( multiple system atrophy,

MSA), postêpuj¹ce pora¿enie ponadj¹drowe ( progres-

sive supranuclear palsy , PSP), zwyrodnienie korowo-

-podstawne ( corticobasal degenaration , CBD) i otêpienie

z cia³ami Lewy’ego ( dementia with mewy body, DLB),

proces neurodegeneracyjny ma znacznie szerszy zasiêg

i dotyczy innych struktur uk³adu pozapiramidowego,

kory mózgu i mó¿d¿ku. Dodatkowo w przebiegu

wiêkszoœci zespo³ów parkinsonizmu atypowego, poza

uszkodzeniem czêœci presynaptycznej uk³adu dopami-

nergicznego, dochodzi do uszkodzenia pr¹¿kowia, co

prowadzi do dysfunkcji czêœci postsynaptycznej szlaku

nigrostriatalnego.

Neurrollogiia ii Neurrochiirrurrgiia Pollska 2006; 40, 1

Maciej Œwiat, Grzegorz Opala, Barbara Jasiñska-Myga

Problemem we wczesnej fazie chorób uk³adu poza-

piramidowego jest okreœlenie przyczyn wystêpowania

dr¿enia. Jest to stosunkowo czêsty objaw, który wyma-

ga ró¿nicowania zdr¿eniem samoistnym ( essential tremor ,

ET). Wpatofizjologii tego schorzenia zasadnicze zna-

czenie ma zaburzenie funkcjonowania j¹dra dolnego

oliwki. Nie dochodzi natomiast do zaburzeñ funkcjo-

nowania uk³adu dopaminergicznego.

W przebiegu choroby Huntingtona dochodzi do

postêpuj¹cego zwyrodnienia komórek pr¹¿kowia oraz

kory mózgowej, co znajduje odzwierciedlenie w obni-

¿eniu metabolizmu w obrêbie tych struktur oraz

w zmniejszeniu iloœci receptorów dopaminergicznych.

Stwierdzenie zaburzeñ funkcjonowania uk³adu do-

paminergicznego oraz rozró¿nienie rodzaju uszkodze-

nia (uszkodzenie pre- i/lub postsynaptyczne) jest ce-

lem badañ czynnoœciowych uk³adu pozapiramidowe-

go. Jest to mo¿liwe do osi¹gniêcia dziêki zastosowaniu

znaczników bia³ek transportuj¹cych dopaminê

(DAT), które s¹ markerem uszkodzenia presynaptycz-

nego oraz znaczników receptorów dopaminowych,

które obrazuj¹ dysfunkcjê czêœci postsynaptycznej

szlaku nigrostriatalnego (ryc. 1.).

z procesem otêpiennym, co jest zbie¿ne z obserwowa-

nym obni¿eniem ca³kowitego przep³ywu mózgowego

lub w specyficznych rejonach korowych i podkoro-

wych, w zale¿noœci od charakteru zmian degeneracyj-

nych, w ró¿nych typach otêpienia [11–15]. WyraŸne

ró¿nice w przep³ywie mózgowym widoczne s¹ jednak

dopiero w przypadkach zaawansowanych klinicznie,

co zwiêksza znaczenie odpowiedniego doboru chorych

przy prowadzeniu badañ porównawczych.

W badaniu PET wykorzystywane s¹ nuklidy pro-

mieniotwórcze izotopów wêgla ( 11 C), tlenu ( 14 O) lub

fluoru ( 18 F). Zastosowanie radionuklidów umo¿liwia

iloœciow¹ ocenê przep³ywu mózgowego, zu¿ycia tlenu

lub glukozy, a w przypadku po³¹czenia znacznika z do-

pamin¹ ( 18 F-dopa – 18 fluoro-dopamina) mo¿na oceniæ

metabolizm tej substancji w OUN. Badania metaboli-

zmu struktur podkorowych zu¿yciem znakowanej glu-

kozy z zastosowaniem PET wykaza³y obni¿enie meta-

bolizmu wpr¹¿kowiu uchorych zMSA wodró¿nieniu

od chorych na ChP, u których nie stwierdzono zmian

metabolizmu w tym rejonie [16], co odzwierciedla lo-

kalizacjê zmian zwyrodnieniowych. Zastosowanie

Metody obrazowania

Zaburzeniia mettabolliizmu mózgowego

Ocena dokonywana w badaniu SPECT z u¿yciem

radioznaczników I- 123 IMP (izo-propylo-amfetamina),

Tc- 99 m HMPAO (heksametyleno-propylo-aminook-

sym) i Tc- 99 m ECD ( ester dietylowy etylenocysteiny ) po-

zwala na pomiar regionalnego przep³ywu mózgowego

( regional cerebral perfusion , rCP). Przep³yw radioznacz-

nika w mózgu jest proporcjonalny do dostarczanych

substancji od¿ywczych. Regionalna perfuzja znacznika

jest uzale¿niona od gêstoœci oraz stanu aktywnoœci sy-

naps w okreœlonych obszarach. Obni¿enie przep³ywu

mózgowego wskazuje na ograniczenie aktywnoœci neu-

ronów, wzwi¹zku zich zanikiem lub deaferentacj¹ spo-

wodowan¹ uszkodzeniem odleg³ych obszarów mózgu

[8]. Najczêœciej u¿ywane skanery SPECT nie dyspo-

nuj¹ wysok¹ rozdzielczoœci¹ przestrzenn¹, umo¿liwia-

j¹c¹ precyzyjne zró¿nicowanie struktur podkorowych.

W typowych przypadkach ChP nie wykazano zabu-

rzeñ uogólnionej perfuzji mózgowej za pomoc¹ bada-

nia SPECT [9,10].

Zmiany w metabolizmie mózgowym mog¹ byæ

uwidocznione w przypadkach, gdy ChP przebiega

F-dopy u chorych z ChP w porównaniu ze zdrow¹

grup¹ kontroln¹ [21]. Rocznie wychwyt 18 F-dopy

u chorych z ChP obni¿a siê œrednio o 9% w skorupie,

a o 3% w j¹drze ogoniastym [22].

W przebiegu PSP zmiany wwychwycie 18 F-dopy wy-

stêpuj¹ jednoczasowo w skorupie i w j¹drze ogoniastym,

obustronnie, co pozwala na ró¿nicowanie z ChP [19].

Uk³ad dopaminergiczny

– czêœæ presynaptyczna

Biia³³ka ttransporttowe

Bia³ka transportowe substancji przekaŸnikowych

mo¿na podzieliæ na 2 g³ówne grupy: (1) bia³ka b³ony

plazmatycznej odpowiedzialne za transport neuroprze-

kaŸników z przestrzeni pozakomórkowej do wnêtrza

Neurrollogiia ii Neurrochiirrurrgiia Pollska 2006; 40, 1

F-dopy wykaza³o u chorych z ChP asymetryczne ob-

ni¿enie wychwytu tego znacznika w skorupie [17,18],

sugeruj¹ce zwiêkszon¹ aktywnoœæ dekarboksylazy do-

paminowej w mechanizmie up-regulation [19].

W pierwszej fazie choroby stwierdza siê nawet 40%

obni¿enie wychwytu 18 F-dopy w skorupie kontralate-

ralnie do wystêpuj¹cych objawów ruchowych, nato-

miast w kolejnych fazach choroby dochodzi do zmian

w ca³ym pr¹¿kowiu [20]. W badaniu Vingerhoets

i wsp. wykazano szybsze obni¿anie siê wychwytu

Obrazowanie czynnoœciowe w zespo³ach pozapiramidowych

komórki oraz (2) bia³ka odpowiedzialne za transport

przekaŸników z cytoplazmy do pêcherzyków wydziel-

niczych [23]. Bia³ko transportuj¹ce dopaminê (DAT)

nale¿y do pierwszej grupy bia³ek transportowych, jest

bia³kiem b³ony presynaptycznej specyficznym dla neu-

ronów syntetyzuj¹cych dopaminê [24] (ryc. 1.).

Umiejscowienie DAT w OUN pokazuje zakoñczenia

w³ókien dopaminergicznych. Wykazano, ¿e g³ówna lo-

kalizacja DAT to pr¹¿kowie (skorupa, j¹dro ogoniaste,

j¹dro pó³le¿¹ce). Do znakowania DAT stosuje siê fe-

nylotropanowe pochodne kokainy znakowane fluorem

( 18 F) lub wêglem ( 11 C) w badaniach z u¿yciem PET

oraz znakowane jodem ( 123 J) lub technetem ( 99 Tc)

w badaniach z u¿yciem SPECT. Najczêœciej stosowa-

nymi znacznikami u¿ywanymi wSPECT s¹ 123 I-

rrecepttorr dopamiinowy

IIBZM

dopamiina

NEURON

DOPAMIINERGIICZNY

ttyrrozyna

dopamiina

L-DOPA

CIT

DAT

-CIIT

[4-iodophenyl]tropane]

oraz 123 I-FP-CIT [ 123 I- N -uorpropyl-2

carbomethoxy-3

carbometho-

[4-iodophenyl]tropane], który zosta³ zaaprobo-

wany przez Komisjê Europejsk¹ do stosowania wprak-

tyce klinicznej (DaTSCAN ® , Nycomed-Amersham).

123

DAT – bia³ko transportowe dopaminy

IBZM – znacznik receptorów dopaminowych

-CIT – znacznik bia³ka transportuj¹cego dopaminê

CIT charakteryzuje najkorzystniejszy wspó³-

czynnik regionalnego wychwytu w pr¹¿kowiu w sto-

sunku do mó¿d¿ku. Jest on nieselektywnym markerem

bia³ek transportowych dopaminy, wi¹¿e siê bowiem

równie¿ zbia³kami transportowymi noradrenaliny ise-

rotoniny. Utrudnieniem w zastosowaniu 123 I-

-CIT, wi¹¿¹c siê z bia³kiem transporto-

wym dopaminy (DAT), obrazuje czêœæ presynaptyczn¹ (neuron dopaminer-

giczny). IBZM, wi¹¿¹c siê z receptorami D2, obrazuje czêœæ postsynaptyczn¹

(pr¹¿kowie)

Fig. 1. The dopaminergic synapse.

CIT

jest 18–24-godzinny okres ekspozycyjny do zwi¹zania

z bia³kami, co wymaga podania go choremu na dzieñ

przed planowym badaniem. Natomiast, mimo ¿e 123 I-FP

CIT cechuje s³absze wi¹zanie z bia³kiem transporto-

wym dopaminy, mo¿na go podawaæ 3–6 godz. przed

badaniem, co pozwala wykonaæ badanie w tym samym

dniu [25]. Nowoœci¹ jest znacznik znakowany techne-

tem ([ 99 mTc]TRODAT-1), który wi¹¿e siê nieco s³a-

biej ni¿ markery znakowane jodem, ale jego zalet¹ jest

³atwiejszy proces przygotowania, co u³atwia jego stoso-

wanie w praktyce klinicznej.

W badaniach z zastosowaniem SPECT oraz PET

wykazano upoœledzony wychwyt znaczników DAT

w obrêbie pr¹¿kowia u chorych z idiopatyczn¹ ChP

[26–29], co wynika ze zwyrodnienia neuronów dopa-

minergicznych, maj¹cych swoj¹ projekcjê wtej okolicy.

Istnieje równie¿ korelacja pomiêdzy ubytkiem wy-

chwytu znacznika a progresj¹ choroby, a tak¿e pomiê-

dzy stopniem uszkodzenia a nasileniem zaburzeñ ru-

chowych, w szczególnoœci bradykinezy [30,31].

W badaniach Pirkera i wsp. stwierdzono korelacjê

pomiêdzy ubytkiem wychwytu 123 I-

-CIT binding dopamine transporter is

apresynaptic marker (dopaminergic neuron). IBZM binding D2 receptors is

apostsynaptic marker (striatum)

CIT astopniem

zaawansowania choroby mierzonym w skali Hoen &

Yahra oraz ADL ( Activity of Daily Living – aktywnoœci

codziennej) [32]. Stwierdzono równie¿ korelacjê

z bardziej szczegó³owymi parametrami oceny chorych

z ChP, jak punktacja ruchowa skali UPDRS ( Unified

Parkinson Disease Rating Scale – ujednolicona skala

oceny chorych z chorob¹ Parkinsona). Nie wykazano

natomiast zwi¹zku pomiêdzy ubytkiem wychwytu

znacznika a wystêpowaniem i nasileniem dr¿enia, co

jest zgodne z innymi obserwacjami zarówno w bada-

niach zu¿yciem SPECT [33–35], jak iPET [36,37].

Wyniki badañ czynnoœciowych z u¿yciem znaczni-

ków DAT s¹ zgodne z wynikami badañ patomorfolo-

gicznych, które wykazuj¹ ró¿nice w lokalizacji uszko-

dzenia w zale¿noœci od postaci ChP [32]. W postaci

z dominuj¹cymi objawami spowolnienia i sztywnoœci

znamienne jest uszkodzenie czêœci brzuszno-bocznej

substancji czarnej, podczas gdy w postaci z dominuj¹-

cym dr¿eniem uszkodzenie substancji czarnej nie jest

tak silnie wyra¿one, a stwierdza siê dodatkowo uszko-

dzenie pola A8 [38].

Neurrollogiia ii Neurrochiirrurrgiia Pollska 2006; 40, 1

[ 123 I-2

xy-3

I-

Ryc.. 1.. Synapsa dopaminergiczna.

Maciej Œwiat, Grzegorz Opala, Barbara Jasiñska-Myga

-CIT œrednio o 9% rocznie [39].

Zaburzenia wychwytu DAT w pr¹¿kowiu stwier-

dzono równie¿ u chorych z zespo³ami parkinsonizmu

atypowego, takimi jak MSA, PSP, DLB, co jest na-

stêpstwem procesu degeneracyjnego presynaptycznych

neuronów dopaminergicznych w tych schorzeniach.

U chorych z zespo³ami parkinsonizmu atypowego wy-

kazano szybsz¹ progresjê ubytku wychwytu DAT

[40]. Jednak sam typ zaburzeñ wychwytu jest podob-

ny do obserwowanego w przebiegu ChP [41], co nie

pozwala zró¿nicowaæ tych jednostek chorobowych na

podstawie badania z u¿yciem DAT [42].

Nie stwierdzono zaburzeñ w wychwycie znaczni-

ków DAT w grupie chorych z dr¿eniem samoistnym

zarówno w badaniach z u¿yciem SPECT [43,44], jak

i PET [45]. Opisano natomiast zaburzenia wychwytu

znacznika DAT w pr¹¿kowiu w postaciach dr¿enia

wystêpuj¹cych w uszkodzeniu uk³adu dopaminergicz-

nego (np. izolowane dr¿enie posturalne) [46].

nie agonistów receptorów dopaminowych mo¿e

zmniejszaæ wychwyt znacznika [51].

U chorych z MSA oraz PSP stwierdzono obni¿e-

nia wychwytu IBZM w pr¹¿kowiu [52,53], jak rów-

nie¿ zmniejszanie siê wychwytu w trakcie obserwacji

kilkuletniej [54]. Redukcja wychwytu korelowa³a ze

stopniem zaniku struktur j¹der podkorowych. Wykaza-

no równie¿ zmniejszony wychwyt IBZM u tych cho-

rych z objawami parkinsonowskimi, u których nie ob-

serwowano pozytywnej reakcji na leczenie l-dop¹ [55].

Zastosowanie w praktyce klinicznej

Najczêstsz¹ przyczyn¹ pomy³ek diagnostycznych

schorzeñ pozapiramidowych jest ocena przyczyny wy-

stêpowania dr¿enia [56], co jest szczególnie trudne we

wczesnym okresie choroby. Zastosowanie badañ

SPECT z u¿yciem znaczników DAT uwidacznia za-

burzenia uk³adu dopaminergicznego ju¿ we wcze-

snych fazach ChP, a wg niektórych doniesieñ ju¿ w fa-

zie przedklinicznej [57,58]. Badania SPECT w gru-

pie ET nie ró¿ni¹ siê od badañ uludzi zdrowych [43].

Czu³oœæ badania DAT w ró¿nicowaniu dr¿enia jest

bliska 100% [59,60]. Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e test

zpodaniem l-dopy mo¿e dawaæ fa³szywie ujemny wynik

u chorych z ChP, badanie to wydaje siê byæ szczególnie

przydatne w diagnostyce ró¿nicowej dr¿enia [59].

Uszkodzenie presynaptycznych neuronów dopami-

nergicznych wystêpuje równie¿ w zespo³ach parkinso-

nizmu atypowego, co powoduje, ¿e ró¿nicowanie tych

zespo³ów nie jest mo¿liwe na podstawie badania DAT

[61]. Wprzebiegu tych zespo³ów dochodzi bowiem do

jednoczesnego uszkodzenia neuronów postsynaptycz-

nych, czego wyrazem jest obni¿enie wychwytu znaczni-

ków receptorów dopaminowych (np. IBZM) [42]. Po-

zwala to na ró¿nicowanie zChP, wprzebiegu której nie

obserwuje siê obni¿enia wychwytu IBZM lub nawet

dochodzi do zwiêkszenia tego wychwytu, gdy¿ mo¿e

zwiêkszaæ siê iloœæ receptorów dopaminowych w me-

chanizmie up-regulation (ryc. 2.).

Badania czynnoœciowe SPECT uk³adu dopami-

nergicznego, w szczególnoœci czêœci presynaptycznej,

s¹ pomocne w ró¿nicowaniu zespo³ów parkinsonow-

skich z uszkodzeniem presynaptycznej czêœci szlaku

nigrostriatalnego i zespo³ów parkinsonowskich, prze-

biegaj¹cych bez takiego uszkodzenia [62].

Badania te znajduj¹ równie¿ zastosowanie w dia-

gnostyce innych przyczyn wystêpowania objawów po-

zapiramidowych, jak np. uszkodzenie naczyniowe,

Czêœæ postsynaptyczna

– receptory dopaminowe

Dziêki zastosowaniu markerów specyficznych dla

receptorów dopaminergicznych D2 znaczonych radio-

izotopami w badaniach SPECT oraz PET mo¿liwe

jest zlokalizowanie wystêpowania tych receptorów

w OUN. W badaniach SPECT najbardziej rozpo-

wszechnionym znacznikiem u¿ywanym do tego celu

jest IBZM znakowany jodem 123 ( 123 I–3iodo-6methoxy-

benzamide) [47]. W badaniu z u¿yciem PET stosuje

siê natomiast rakloprid znakowany wêglem C 11 [48].

Receptory D2 umiejscowione s¹ g³ównie w b³onie

postsynaptycznej oraz wewn¹trzkomórkowo w neuro-

nach zlokalizowanych w pr¹¿kowiu, gdzie dochodz¹

w³ókna neuronów dopaminergicznych z substancji

czarnej. Redukcja wychwytu znacznika przemawia za

zanikiem struktur postsynaptycznych. W badaniach

SPECT oraz PET u chorych na ChP nie wykazano

zmian w wychwycie znacznika lub te¿ obserwowano

nieznaczny jego wzrost [49,50], co mo¿e wskazywaæ

na mechanizm up-regulation zwi¹zany z niedoborem

dopaminy, wynikaj¹cym z uszkodzenia szlaku nigro-

striatalnego. Nie stwierdzono wp³ywu na wychwyt

znacznika podczas leczenia l-dop¹, natomiast stosowa-

Neurrollogiia ii Neurrochiirrurrgiia Pollska 2006; 40, 1

Badania z u¿yciem markerów DAT mog¹ s³u¿yæ

monitorowaniu degeneracji szlaku nigrostriatalnego

w przebiegu ChP. W grupie chorych we wczesnym

stadium ChP Marek i wsp. stwierdzili obni¿anie siê

wychwytu 123 I

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: