CZAS PRACY.doc

(45 KB) Pobierz

CZAS PRACY

Definicja czasu pracy
Czas pracy – czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Normy czasu pracy
Czas pracy nie może przekraczać 8h/dobę i 42h/tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 3 miesiące. Przyjęcie okresu rozliczeniowego oznacza możliwość przedłużenia norm podstawowych w niektórych tygodniach i kompensacja ich obniżonym wymiarem czasu pracy w innych tygodniach . W przypadku uzasadnionych przyczyn czas pracy może być przedłużony do 12 h. Okres rozliczeniowy w tych przypadkach nie może być dłuższy niż 1 miesiąc. Okres rozliczeniowy może wynosić 3 miesiące po powiadomieniu właściwego inspektora pracy. W przypadku, gdy dodatkowe dni wolne od pracy przekraczają 52 dni w roku kalendarzowym można wprowadzić przedłużony wymiar dobowy do 9 h.
Czas pracy mierzony wymiarem zadań.
Fakt wykonania pracy w systemie mierzonym wymiarem zadań nie ma wpływu na dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych, gdyż normy czasu pracy być powinny tak ustalone, aby pracę można było wykonać w normach kodeksowych.
Pracownicy, których nie dotyczą normy kodeksowe dotyczące nadgodzin:
- pracownicy zarządzający zakładami pracy w imieniu pracodawcy
- głowni księgowi i kierowcy jednostek organizacyjnych oraz zastępcy tych osób
Ta kategoria pracowników chroniona jest, jeśli chodzi o pracę w godzinach nadliczbowych w niedzielę, święta i dni dodatkowo wolne od pracy. W takiej sytuacji należy im się dodatkowe wynagrodzenie lub dni wolne. Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych wynosi 50% wynagrodzenia w 2 pierwszych godzinach nadliczbowych i 100% wynagrodzenia za pracę w dalszych godzinach nadliczbowych przypadających w nocy.
Czas pracy dyżuru pełnionego w godzinach nadliczbowych uzyskuje się po przekroczeniu norm kodeksowych. Odmienne uregulowania czasu pracy w umowach indywidualnych nie mają wpływu na przyznanie dodatku.
Praca w porze nocnej – 8 godzin przypadających między 21.00 – 7.00.
Szczegółowo pora nocna ustalona jest w regulaminach pracy.
Pracownikowi za pracę w godzinach nocnych przysługuje dodatek w wysokości 20% najniższego wynagrodzenia (ustalonego przez ministra pracy i polityki socjalnej).

Obecnie, po nowelizacji wyróżnić możemy następujące systemy czasu pracy:

· podstawowy,

· równoważnego czasu pracy,

· w ruchu ciągłym,

· przerywanego czasu pracy,

· zadaniowy,

· skróconego tygodnia pracy,

· „pracy weekendowej”.

Podstawowy - Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym

Równoważny czas pracy – występuje w trzech odmianach:

· podstawowy (do 12 godzin na dobę),

· związany z pracą przy dozorze urządzeń i pogotowie pracy (do 16 godzin na dobę), oraz

· związany z pracą przy pilnowaniu mienia, ochronie osób, zakładowych strażach pożarnych i zakładowych służbach pracowniczych.)

8-godzinny dzień pracy jest naczelną zasadą systemu podstawowego – praca w wymiarze przekraczającym 8 godzin podlega rygorom związanym z godzinami nadliczbowymi.

Dzięki równoważnemu czasowi pracy można w niektórych dniach czas pracy wydłużyć, w innych zaś skrócić. Ważne jest aby w okresie rozliczeniowym średnia nie przekroczyła 8 godzin.

Okres rozliczeniowy nie może być dłuższy od 1 miesiąca - KP nie upiera się jednak przy tej zasadzie wskazując, iż w przypadkach szczególnie uzasadnionych okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy. Natomiast w przypadku prac uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony nawet do 4 miesięcy.

Pamiętać należy, iż wymiar pracy w jednym dniu pracy nie może przekroczyć 12 godzin.

Równoważny system czasu pracy można wprowadzić jedynie wówczas gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Nie można go więc wprowadzać w sposób dowolny.

Dozór urządzeń i pogotowie pracy

W przypadku gdy praca polega na dozorze urządzeń oraz na częściowym pozostawaniu w pogotowiu pracy, KP umożliwia stosowanie równoważnego czasu pracy, w którym wymiar czasu w jednym dniu przedłużyć można aż do 16 godzin. W takim wypadku okres rozliczeniowy nie może być jednak dłuższy niż 1 miesiąc (nie ma wyjątków).

Dozór urządzeń to praca polegająca przede wszystkim na doglądaniu urządzeń i maszyn, kontrolowaniu ich stanu, dokonywaniu bieżących, drobnych napraw.

Pogotowie pracy polega na pozostawaniu w pełnej gotowości fizycznej oraz psychicznej do wykonywania czynności pracowniczych takich jak usuwanie skutków awarii, reagowanie na mniej lub bardziej nieprzewidziane zdarzenia. Pogotowie pracy należy odróżnić od dyżuru. Przede wszystkim dyżuru nie wlicza się do czasu pracy pogotowie zaś tak.

W omawianym systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku omówionego w artykule Okresy odpoczynku.

Przedłużenie do 24 godzin

KP w drodze wyjątku wprowadza również możliwość przedłużenia czasu pracy w systemie równoważnym do 24 godzin na dobę.

Przedłużyć w ten sposób czas pracy można jedynie określonym kategoriom pracowników, a mianowicie:

· zatrudnionym przy pilnowaniu mienia i ochronie osób,

· pracownikom zakładowych straży pożarnych oraz zakładowych służb pracowniczych.

Okres rozliczeniowy, jak to już bywa w czasie równoważnym nie może być dłuższy od 1 miesiąca. W przypadkach szczególnie uzasadnionych okres rozliczeniowy może być przedłużony do 3 miesięcy. Natomiast w przypadku prac uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony nawet do 4 miesięcy.

Również w tym systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od odpoczynku omówionego w artykule Okresy odpoczynku.

Praca w ruchu ciągłym

System pracy w ruchu ciągłym może być stosowany w przypadku prac, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane.

O tym jakie prace nie mogą być wstrzymana będą decydowały kryteria obiektywne (nie zaś uznanie pracodawcy).

Przykład: praca przy piecu hutniczym. Wstrzymanie pieca hutniczego wiązałoby się z długotrwałym przestojem w pracy huty. Praca w supermarkecie nie może być wykonywana w ruchu ciągłym, nawet jeżeli właściciel chciałby by był on otwarty 24 godziny na dobę.

Praca w ruchu ciągłym może być stosowana ponadto w przypadku gdy nie może być wstrzymana ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności (np. przedsiębiorstwo kanalizacyjne).

Przerywany czas pracy

Istotą przerywanego czasu pracy jest przerwa w trakcie jej wykonywania. Pracownik w trakcie jednego dnia pracuje kilka godzin, następnie ma kilka godzin przerwy, z kolei zaś znowu pracuje.

Ograniczenia:

· przerywany czas pracy może być wprowadzony jedynie w przypadku gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją,

· przerwa może być tylko jedna,

· przerwa nie może przekraczać 5 godzin,

· rozkład czasu pracy uwzględniający przerwę należy ustalić z góry (nie może być tak, że pracodawca wprowadza system przerywanego czasu pracy, natomiast przerwy ustala doraźnie np. „dzisiaj będziesz miał mój pracowniku przerwę od 13 do 17”).

Jako, że przerywany czas pracy jest dosyć uciążliwy ustawodawca zabronił jego łączenia z niektórymi innymi systemami, a mianowicie:

· z wszystkim odmianami systemu równoważnego,

· z pracą w ruchu ciągłym,

· z systemem skróconego tygodnia pracy,

· z systemem pracy weekendowej.

W zasadzie więc wyłączone są wszystkie systemy poza podstawowym oraz zadaniowym :). W zadaniowym zaś tego typu przerwa w czasie pracy jest bezprzedmiotowa, więc tak naprawdę można go stosować tylko z podstawowym :)

Czasu przerwy nie wlicza się co prawda do czasu pracy, za okres ten przysługuje jednak wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia za czas przestoju (czyli generalnie połowa stawki zasadniczej).

Wprowadzenie przerywanego czasu pracy nie jest to łatwe – należy tego bowiem dokonać w układzie zbiorowym pracy. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja gdy pracodawca jest osobą fizyczną prowadzącą działalność w zakresie rolnictwa i hodowli (czyli rolnikiem) i nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa. Taki pracodawca może system przerywany wprowadzić w umowie o pracę – w takim wypadku wynagrodzenie za czas przerwy będzie pracownikowi przysługiwało jedynie wtedy gdy przewiduje to umowa.

Zadaniowy czas pracy

Zadaniowy system czasu pracy polega na tym, iż pracownikowi nie ustala się rozkładu czasu pracy, wskazuje się jedynie jakie zadania powinien wykonać w ustalonym wymiarze czasu pracy.

Pracownik będzie miał więc pełną swobodę w ustaleniu w jakich godzinach będzie pracował, pracodawcę zaś interesuje tylko to by zadania zostały wykonane.

Zadaniem pracownika może być np. zapewnienie czystości na terenie zakładu pracy. Pracownik w niektóre dni pracować może 12 godzin w inne zaś nie przychodzić do pracy – byleby w zakładzie było czysto.

System skróconego tygodnia pracy

Nazwa tegoż systemu wskazuje nam, iż tydzień pracy danego pracownika będzie skrócony.

Tak jest w istocie. W omawianym systemie można skrócić tydzień pracy do mniej niż 5 dni w tygodniu. Skrócenie to będzie efektem przedłużenia dziennego wymiaru czasu pracy – np. pracownik będzie pracował 4 dni po 10 godzin, co da nam 40 godzin tygodniowo.

Ograniczenia:

· maksymalny dobowy wymiar czasu pracy to 12 godzin,

· okres rozliczeniowy skrócony jest do 1 miesiąca,

· system można wprowadzić tylko i wyłącznie na wniosek pracownika - pracodawca nie może wprowadzić go z własnej inicjatywy.

System weekendowy

System weekendowy polega na tym , iż pracownik wykonuje pracę jedynie w piątki, soboty, niedziele i święta. Również w tym systemie można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy.

Ograniczenia pokrywają się z tymi ze skróconego tygodnia pracy: