KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI
Opracowanie - Wstęp Biblioteki Narodowej
Jerzy Święch
Ur. 22 stycznia Warszawa 1943 – Przystępuje do Grup Szturmowych Szarych szeregów, czyli harcerskich oddziałów bojowych podległych Komendzie Głównej AK. Batalion „Zośka”. Zaangażowany w organizację powstania. Zginął w czwartym dniu powstania 4 sierpnia 1944 roku. Pseudonim – JAN BUGAJ Twórczość PIERWSZE PRÓBY POETYCKIE - Osobisty dziennik, wspomnienia, pierwsza miłość, obserwacje społeczno-obyczajowe, a nawet polityczne. - Nastrój dekadencki, baudelaire’owski spleen, odraza do tłumu, nuda - Natura, egzotyka – wymarzony kres wędrówek bohatera - Żywioł wodny czynnikiem poruszającym wyobraźnię poety - Bunt, nonkonformizm - Wzory : Baudelaire. Verlaine, Rimbaud, Tuwim, futuryści - Gust bardziej tradycyjny niż nowoczesny, większy nacisk na stronę techniczno-artystyczną niż sam pomysł - Troska o dobór odpowiednich form wierszowych, słownictwa, asonanse KATASTROFICZNE PRELUDIUM - Nuda i otępienie ustąpiły postawie lęku i grozy, przerażeniu -Skłonność do estetyzującej przesady, nadmierne zdobnictwo- - dały światu znamię nierealności, scenerie niby-sredniowieczne, romantyczne upodobanie do zjaw, upiorów... - Debiutanckie tomiki: „ Zamknięty echem” lato1940, „Dwie miłości” jesień 1940 Zamiłowanie do pozy jako rezultat wyniesienia ponad tłum zwykłych ludzi. Poeta mówi za Rimbaudem: „ja to ktoś inny” - Maski – rycerz, człowiek pierwotny – poeta marzy o odegraniu innej roli, niż ta, jaką musi odegrać w okrutnej, wojennej rzeczywistości -Metafizyczna groza, bohater zagubiony, ofiara katastrofy - Niezmienne, uniwersalne prawa, uniwersalny wymiar zjawisk -Wpływ przedwojennej maniery katastroficznej (Żagaryści, Miłosz) -Świadomość niewspółmierności między rozmiarem katastrofy a wartościami, które bohater chciałby ocalić : „Mała łódka z orzecha, a woda głęboka jak wieża „ - Sceneria kosmiczna: niebo, obłoki, gwiazdy, planety, komety. Symbolika ognia, wody. - Historiozoficzny katastrofizm splatający się z katastrofizmem osobistym. - Upodobania do motywów sielankowych, idyllicznych, ale idylliczność okazuje się pozorna – kompromitowanie i demaskowanie mitów dzieciństwa. Fałsz i prawda, mistyfikacja i rzeczywistość. - Miniaturyzowanie przeszłości, pożegnanie z „muzą nadobnych wierszy” -estetyzmem. Poeta dokonuje trzeźwej dezuiluzji marzeń, „snów dzieciństwa” MAGIA : - Odniesienie do wzorów awangardowych z wyraźnym uprzywilejowaniem Przybosia (opanowywać emocje, samokontrola, rola człowieka dorosłego, mężczyzny) - Kult dyscypliny twórczej! - Mito- i fantazjotwórstwo - Motyw ruchu rzeki – wszystko znajduje się w stałym ruchu i przemianie -Sen – jeden z najważniejszych ujęć poetyckich (koszmary, odnajdywanie sensu utraconego na jawie, prorocze sny, katastroficzne ) – (technika snu Czechowicz i katastrofiści ) - Słowa – klucze : raj, sen, niebo, ziemia, wiatr, ogień, rzeka, słowa związane ze śpiewem, melodią, muzyką.
BACZYŃSKI „PORAŻENIE OKUPACYJNE” - Zwrot w poezji Baczyńskiego – trzecia okupacyjna jesień - Głębsze, etyczno-światopogladowe i filozoficzno-metafizyczne problemy - Zwrot do tradycji romantycznej – inspiracja – Słowacki i Norwid - Przestrojenie poetyki Baczyńskiego na tony tyrtejskiej pieśni (hymn, rapsod, elegia, apel ) - Poeta jako natchniony wieszcz i budziciel sumień Przeplatanie się dwóch pierwiastków : chrześcijańskiego i pogańskiego ( rytm przyrody, człowiek czujący się intruzem wobec niej ) § Bohater żyjący na krawędzi dwóch światów :doczesnego i nadprzyrodzonego, dwie antagonistyczne siły: cielesne i duchowe – dramat człowieka zawieszonego między niebem a ziemią. BACZYŃSKI - ŚWIAT WYOBRAŹNI – struktura świata Ruch płynny obejmujący swym, działaniem cały wszechświat § Nieustanny wzrost, rozkwit, dojrzewanie, przemiany § Zasada odbicia – nic nie istnieje bez swego odbicia, świat to gigantyczny system luster. Wszystko ma swoją niematerialną postać, lepszą, doskonalszą. - POETA WOBEC RELIGII § ie ma ani jednego wiersza od „porażenia okupacyjnego”, który by się nie angażował w sfery wyobrażeń i pojęć religijnych. § Ludzie bierni obserwatorzy, obojętni. Poeta zarzuca im duchowe lenistwo, apatię. Wiara dla nich to ucieczka przed odpowiedzialnością za zło, w którym i oni mają swój udział § Wiara ma prowadzić do przemiany wewnętrznej, wzniecać pragnienie doskonalenia się, ma obudzić pragnienie świętości § Słowa oskarżenia wobec kościoła – miejsce profanacji sacrum § Niechęć do religii patriotyzmu – trzeba cenić życie § Religia bez udziału pośredników – „sam na sam z Bogiem” § Silna idea bezosobowego bóstwa, którego charakteryzuje immanentna obecność w wszystkich tworach i zjawiskach kosmosu – Bóg – strażnik kosmosu § Baczyński narażał się na zarzut nieortodoksji wobec nauki Kościoła WNUK NORWIDA § Od samego początku zażyłość Baczyńskiego z poezją Norwida – nawiązania, aluzja, motta, przypiski gdzie rolę komentarza pełnią utwory Norwida § Ton gwałtownej polemiki ze społeczeństwem §Przeciw ideologii czynu, wielkość jest w czekaniu, a nie działaniu na oślep § Prawdziwy bohater demonstruje minimalizm celów i środków § Człowiek – artysta, spod którego ręki wychodzą dzieła § Uniwersalne rozumienie praw historii „krew ta sama spod kity czy hełmu” BACZYŃSKI - EROTYKA § Muza Baczyńskiego – Barbara Drapczyńska od 1942 żona poety § Portret kobiety ulega znacznemu odrealnieniu, bohaterka stanowi integralną część kosmosu, roztopiona w naturze „widzę cię na równinach, górach i grzywach lasów” „morzu podobna” „w jabłkach dojrzewasz i zieleń wypełniasz żółtym sokiem” § Miłość jest czynną zasadą kształtującą oblicze świata. §Erotyka Baczyńskiego – zjawiskowa, uduchowiona, kojarzy się ze wzorami miłości romantycznej. Adresatka bytuje w obłokach bardziej niż na ziemi § Także doświadczenie zmysłowe, cielesne, wtedy nosi ona piętno zła i grzechu. §Wyższe uogólnienia – tak samo kochankowie kochają się , rozchodzą i schodzą -SŁOWA- KLUCZE § Przeniesione od Norwida i Słowackiego słowa : ogień, jasność, blask, gwiazda, dzień, noc, anioł, miecz, ciało – duch, milczenie, cisza, czekanie, człowiek, rycerz § Rodowód katastroficzny: rzeka, obłok, ptak, wiatr, sen, grom. § Baczyński narusza utrwalone związki i reguły syntaktyczne „ręce, co się niebu wznoszą / i jeszcze lotu krzyczą”
Miramina