Objawy_NOWOTWOROW_ZLOSLIWYCH_dlaLekarzyPOZ.pdf

praktyka medyczna

Janina Markowska

Objawy

nowotworów

złośliwych

– wskazania dla lekarzy poz

Nowotwory oka

U osób doros³ych przerzut raka

jest najczêstszym nowotworem we-

wn¹trzczaszkowym, czerniak z³oœli-

wy zajmuje 2. w kolejnoœci miejsce

wœród nowotworów o tej lokalizacji.

Przerzut do oka najczêœciej spotyka-

ny jest u kobiet z rakiem sutka oraz

u mê¿czyzn z rakiem p³uca.

Pacjenta z jakimikolwiek zabu-

rzeniami widzenia, obecnoœci¹ guz-

ka w spojówce, ³zawieniem lub po-

wsta³ym zezem nale¿y kierowaæ do

okulisty.

Leczeniem nowotworów złośliwych zajmują się onkolodzy,

obecnie już o specjalizacjach narządowych: chirurdzy onko-

logiczni, ginekolodzy, hematolodzy, pulmonolodzy itd.

W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej należy

chorego skierować do onkologa ogólnego, a po rozpozna-

niu konkretnego nowotworu złośliwego – do onkologa

o danym profilu leczenia.

Głowa i szyja

Raki g³owy i szyi stanowi¹ ok. 10

proc. wszystkich nowotworów z³o-

œliwych. Wœród nich wystêpuj¹ no-

wotwory:

wargi,

jamy ustnej,

Sposób leczenia (energia promie-

nista, leczenie operacyjne, chemicz-

ne, hormonalne, paliatywne) ustala

lekarz onkolog. Zdarza siê, ¿e na sku-

tek znacznego zaawansowania cho-

roby nowotworowej pacjent kwalifi-

kuje siê do leczenia paliatywnego,

a w danej miejscowoœci dotarcie do

lekarzy opieki paliatywnej jest trud-

ne; lekarz onkolog lub lekarz opieki

paliatywnej zleca opiekê terminaln¹

zespo³owi opieki domowej (lekarz

domowy+pielêgniarki), zawsze mo-

¿e on skonsultowaæ siê z onkologiem,

psychologiem czy psychiatr¹.

zosta³y poni¿ej zamieszczone opisy

najbardziej charakterystycznych ob-

jawów rozwijania siê danego nowo-

tworu oraz wskazówki, jakie badania

potwierdz¹ wstêpne podejrzenia cho-

roby nowotworowej.

ustnej czêœci gard³a (migda³ków,

podstawy jêzyka),

nosowej czêœci gard³a, krtaniowej

czêœci gard³a (jamy nosowej i za-

tok przynosowych, gruczo³ów œli-

nowych),

przyzwojaki (chemodectoma),

Ośrodkowy układ nerwowy

Nowotwory tego uk³adu rozwijaj¹

siê w ka¿dym wieku. Niektóre maj¹

sk³onnoœæ do wystêpowania rodzinne-

go (wywiad). Guzy wewn¹trzczaszko-

we mog¹ byæ pierwotne lub przerzu-

towe (sutek, p³uco). Objawy kliniczne

zwi¹zane s¹ zwykle ze wzrostem ci-

œnienia œródczaszkowego. S¹ to:

tarczycy.

Ponad 90 proc. nowotworów g³o-

wy i szyi stanowi¹ raki p³askonab³on-

kowe, poza rakiem tarczycy. Wystê-

puj¹ najczêœciej u mê¿czyzn miêdzy

50. a 60. rokiem ¿ycia.

W wiêkszoœci przypadków bardzo

wczesne objawy nowotworu z³oœli-

wego s¹ niecharakterystyczne. Czêœæ

chorych lekcewa¿y je, nie uœwiada-

miaj¹c sobie ich wa¿noœci. Obliczo-

no, ¿e ok. 50 proc. chorych zg³asza

siê do lekarza po przesz³o 5 mies. od

chwili ich zauwa¿enia. Ponadto ok.

po³owa chorych na nowotwory przed

skierowaniem do leczenia onkolo-

gicznego leczona jest zachowawczo

– g³ównie objawowo – przez lekarza

pierwszego kontaktu przez okres ok.

5 mies. bez ustalenia rozpoznania.

bóle g³owy,

Rak wargi. Czêœciej dotyczy war-

gi dolnej. Niegoj¹ce siê owrzodzenia

z wywiniêtymi brzegami stanowi¹

podstawê do skierowania na biopsjê

do onkologa.

wymioty,

nudnoœci,

zaburzenia œwiadomoœci,

nadciœnienie.

Jama ustna i ustna czêœæ gard³a.

Pamiêtaæ nale¿y, ¿e palenie tytoniu

i u¿ywanie alkoholu oraz wdychanie

py³u drzewnego jest czynnikiem ry-

zyka dla rozwoju tych nowotworów.

Bia³e lub czerwone plamy utrzymu-

j¹ce siê d³u¿ej, jak równie¿ uczucie

cia³a obcego, bolesne prze³ykanie

i bóle promieniuj¹ce do ucha oraz

szczêkoœcisk (w zale¿noœci od loka-

lizacji) stanowi¹ podstawê skierowa-

nia do onkologa lub laryngologa.

Rozwojowi guza mog¹ towarzy-

szyæ objawy ogniskowe:

niedowidzenie po³owicze,

utrata powonienia,

zaburzenia mowy,

g³uchota,

zaburzenia psychiczne,

Na skutek opóŸnionego rozpozna-

nia nowotwór z niskiego (lokalnego)

zaawansowania staje siê bardzo za-

awansowany. Powoduje to, ¿e pacjen-

ta ju¿ nie uda siê wyleczyæ, a jedynie

przed³u¿yæ mu ¿ycie. Wyleczalnoœæ

nowotworów z³oœliwych w du¿ym

stopniu zale¿y zatem od lekarza

pierwszego kontaktu. Z myœl¹ o nim

zaburzenia orientacji i równowagi,

pora¿enie jednej koñczyny lub po-

³owicze, padaczka.

Pacjenta nale¿y skierowaæ do neu-

rologa, który wykona potrzebne bada-

nia diagnostyczne, mimo ¿e badanie

dna oka (obrzêk tarczy nerwu wzroko-

wego) mo¿e wykonaæ okulista.

Nosowa czêœæ gard³a. Jednostron-

na utrata s³uchu mo¿e byæ przyczyn¹

niedro¿noœci tr¹bki s³uchowej (wzrost

guza, a nie tylko obecnoœæ czopu

woszczkowego). Nale¿y skierowaæ

chorego do laryngologa.

Lekarza 7

oczopl¹s,

Przewodnik

praktyka medyczna

Krtaniowa czêœæ gard³a. Trud-

noœci w po³ykaniu, bóle przy po³yka-

niu oraz bóle ucha, guz na szyi, chry-

pa utrzymuj¹ca siê >3 tyg., krwawie-

nie z nosa, szczêkoœcisk, zaburzenia

widzenia i dro¿noœci przewodu no-

sowego, a tak¿e rozchwianie zêbów

– nale¿y przeprowadziæ dok³adny

wywiad i skierowaæ do laryngologa.

nie u ludzi starszych; poni¿ej 30. ro-

ku ¿ycia rozwija siê rzadko.

Objawy choroby s¹ niecharakte-

rystyczne:

spadek wagi cia³a,

objawy niedro¿noœci jelit,

krwawienia z odbytu,

obni¿enie wagi cia³a,

uczucie niepe³nego opró¿niania

odbytnicy.

bóle nadbrzusza,

brak ³aknienia i wymioty (czasem

krwiste),

Badaniem klinicznym niekiedy

wyczuwa siê guz w jamie brzusznej.

Zawsze nale¿y przeprowadziæ bada-

nie palcem przez odbytnicê (prawie

u 50 proc. pacjentów wykrywa siê

guz). Nale¿y zbadaæ wêz³y ch³onne

pachwinowe.

Badania diagnostyczne:

ciemne stolce,

Przyzwojaki (chemodectoma).

Nale¿y dok³adnie przeanalizowaæ

zgrubienie w k³êbuszku szyjnym lub

w okolicy skroniowej – przeprowa-

dziæ konsultacjê z onkologiem.

uczucie pe³noœci w ¿o³¹dku.

Objawami towarzysz¹cymi mo-

g¹ byæ:

zapalenie skórno-miêœniowe,

wlew doodbytniczy (czêsto uchy³-

kowatoœæ jelit maskuje wspó³ist-

nienie raka, czêsto trudno uwi-

doczniæ zmiany w jelicie œlepym),

powiêkszone wêz³y ch³onne na sku-

tek przerzutów (wêze³ Virchowa,

wêz³y pachowe lub oko³opêpkowe).

Raki tarczycy. Rozwijaj¹ siê

w ka¿dym wieku. Najczêœciej

w 2 przedzia³ach wiekowych: 7–20

i 40–65 lat; czêœciej u kobiet. Objawy

wola tarczycowego lub izolowanego

guzka tarczycy oraz powiêkszenie wê-

z³ów ch³onnych szyi nasuwaj¹ podej-

rzenie procesu z³oœliwego. Wielolet-

nie wole tarczycowe nie eliminuje ra-

ka. Wodniste biegunki i spadek masy

cia³a mog¹ byæ objawem raka rdze-

niastego tarczycy. Scyntygrafia i biop-

sja ustal¹ rozpoznanie. Nale¿y skiero-

waæ do endokrynologa.

wziernikowanie odbytnicy i okrê¿-

nicy esowatej – 50 proc. nowotwo-

rów znajduje siê w zasiêgu wzierni-

ka – czêsto stosowana jest kolono-

skopia (badanie ca³ej okrê¿nicy),

Podstawowym badaniem diagno-

stycznym jest dok³adne badanie kli-

niczne, gastroskopia (dodatkowa we-

ryfikacja histopatologiczna wycinka)

oraz USG jamy brzusznej (w 45 proc.

przypadków przerzuty do w¹troby).

Badania te mo¿na wykonaæ przed

skierowaniem do gastroenterologa,

przy d³u¿ej trwaj¹cych objawach mo¿-

na kierowaæ bez badañ. Przebyte

schorzenia, np. przewlek³a choroba

wrzodowa, polipowatoœæ i przewlek³e

zapalenie b³ony œluzowej ¿o³¹dka, in-

fekcja Helicobacter pylori, stan po

czêœciowej resekcji ¿o³¹dka lub nie-

dokrwistoœæ z³oœliwa mog¹ nasuwaæ

podejrzenie rozwoju nowotworu. Pa-

miêtaæ nale¿y o uwarunkowaniu ge-

netycznym (wywiad rodzinny) oraz

o wp³ywie czynników œrodowisko-

wych (kontakt z azbestem, niklem

oraz z³y stan socjalno-ekonomiczny).

nie ma potrzeby badaæ CEA, gdy¿

we wczesnych postaciach raka je-

go stê¿enie jest prawid³owe.

Nale¿y skierowaæ do gastroentero-

loga lub onkologa zajmuj¹cego siê no-

wotworami przewodu pokarmowego.

Przewód pokarmowy

Rak przełyku

Rak prze³yku nie jest czêstym no-

wotworem. Prawie u wszystkich cho-

rych wystêpuj¹ trudnoœci w po³ykaniu.

Jest to niestety, objaw póŸny, zwi¹za-

ny z niedro¿noœci¹ prze³yku. Inne ob-

jawy – bóle, œlinotok i trudnoœci w je-

dzeniu – narastaj¹ progresywnie.

Rozwój nowotworu powoduje

zmniejszanie wagi cia³a i niedokrwi-

stoœæ pacjenta. W zale¿noœci od lo-

kalizacji zmiany pierwotnej (górna,

œrodkowa lub dolna czêœæ prze³yku),

szybko rozwijaj¹ce siê przerzuty

znajduj¹ siê w wêz³ach szyjnych,

nadobojczykowych, œródpiersiowych

(RTG p³uc) i przeponowych. Prze-

rzuty odleg³e do p³uc, w¹troby i ko-

œci rozwijaj¹ siê w zaawansowanym

stadium choroby, ale u 50 proc. cho-

rych w czasie ustalania rozpoznania.

Badania diagnostyczne: kontrasto-

we badania radiologiczne, endoskopia

(dodatkowa weryfikacja, np. badanie

cytologiczne pop³uczyn z prze³yku).

Nale¿y skierowaæ do onkologa.

Rak trzustki

Czêœciej rozwija siê u mê¿czyzn;

najczêœciej po 50. i 60. roku ¿ycia.

W wywiadzie nale¿y zwróciæ uwagê

na przebyte zapalenie trzustki, cukrzy-

cê, niski status socjalno-ekonomiczny,

palenie tytoniu oraz nara¿enie œrodo-

wiskowe (pracownicy przemys³u ga-

zowo-koksowniczego, metalowego,

chemicznego).

Objawy s¹ niecharakterystyczne,

w du¿ej mierze zale¿¹ od pierwotnej

lokalizacji raka:

Rak jelita grubego

Czêœciej wystêpuje u mê¿czyzn ni¿

u kobiet; rzadko poni¿ej 35. roku ¿y-

cia. Czêstoœæ zachorowañ wzrasta po

50. roku ¿ycia. Czynnikiem ryzyka

jest rodzinna polipowatoœæ jelita.

U obci¹¿onych rodzinnie pacjentów

nowotwór prawie zawsze rozwija siê

w m³odszym wieku (czêsto w 2 deka-

dzie ¿ycia). Innym czynnikiem ryzy-

ka jest wrzodziej¹ce zapalenie jelit

(colitis ulcerosa). Nie wyjaœniono, czy

wszystkie polipy jelita s¹ znamiona-

mi przedrakowymi, ale polipy ze

struktur¹ kosmówkow¹ wykazuj¹ ten-

dencje do przemiany z³oœliwej. Obja-

wy sugeruj¹ce raka jelita grubego:

utrata wagi cia³a,

¿ó³taczka,

powiêkszenie w¹troby,

ból nadbrzusza,

brak ³aknienia,

nudnoœci i wymioty,

ciemny mocz i jasny stolec (niejed-

nokrotnie o obecnoœci t³uszczu),

os³abienie,

wodobrzusze,

podwy¿szony poziom cukru we

krwi,

czasem wêdruj¹ce zakrzepowe za-

palenie ¿y³.

Rak żołądka

Jest 2-krotnie czêstszy u mê¿-

czyzn ni¿ u kobiet. Wystêpuje g³ów-

zaburzenia w oddawaniu stolca,

Pomocne badania diagnostyczne:

dok³adne badanie kliniczne (czêsto

niewyjaœniona niedokrwistoœæ,

Przewodnik

Lekarza

zakrzepowe zapalenie ¿y³,

praktyka medyczna

niebolesny woreczek ¿ó³ciowy), KT

i USG jamy brzusznej, badanie mar-

kerów CA 19-9, CEA, TPS. Szybkie

skierowanie do gastroenterologa przy

nasilonych wyraŸnych objawach lub

miernych d³u¿ej trwaj¹cych.

Objawy zale¿ne s¹ od umiejsco-

wienia raka. Jednak do najczêstszych

nale¿¹:

Objawy uzale¿nione s¹ od lokali-

zacji. Zwykle s¹ to:

kaszel,

ból w klatce piersiowej,

krwioplucie,

dusznoœæ,

zapalenie p³uc (upoœledzenie dro¿-

noœci oskrzeli).

chrypka,

zaburzenia po³ykania,

Rak wątroby

Pierwotny rak w¹troby jest nowo-

tworem rzadkim. Czterokrotnie czê-

œciej choruj¹ mê¿czyŸni ni¿ kobiety.

Ryzyko zachorowania zwiêkszaj¹ he-

patotoksyny (aflatoksyna wytwarza-

na przez Aspergillus flavus), wirus

¿ó³taczki zakaŸnej typu B, niedo¿y-

wienie, alkoholizm.

U doros³ych pierwotny rak w¹tro-

by wspó³istnieje czêsto z zanikow¹

marskoœci¹ w¹troby. Nowotworowi

temu mog¹ towarzyszyæ choroby pa-

so¿ytnicze (schistosomosa). Objawy:

objawy tamponady osierdzia,

czasami objawy zespo³u ¿y³y g³ów-

nej górnej lub zespó³ Hornera.

Rzadsze, zwi¹zane z zaawanso-

waniem procesu, to:

chrypa,

Grasiczakom towarzysz¹ objawy

myasthenia gravis oraz aplazji uk³adu

erytrocytarnego, czasem hipogammo-

globulinemia w elektroforezie bia³ek.

Rozpoznanie nowotworu umo¿li-

wia badanie radiologiczne klatki pier-

siowej AP i boczne, KT lub USG.

Zale¿nie od wieku nale¿y skiero-

waæ do onkologa dzieciêcego lub on-

kologa ogólnego. Rozpoznania ró¿-

nicowego (nowotworu ³agodnego lub

z³oœliwego) nie przeprowadza lekarz

rodzinny.

zespó³ ¿y³y g³ównej górnej,

zespó³ Hornera (naciekanie zwoju

gwiaŸdzistego),

zespó³ Pancoasta.

narastaj¹ca ¿ó³taczka zastoinowa,

Zespo³y paranowotworowe wystê-

puj¹ doœæ czêsto. Zaburzenia w wy-

dzielaniu hormonu antydiuretyczne-

go mog¹ prowadziæ do znacznego

zmniejszenia stê¿enia sodu w suro-

wicy krwi, co powoduje objawy spl¹-

tania, œpi¹czki, a nawet napady pa-

daczkopodobne.

Wykonaæ RTG klatki piersiowej,

ewentualnie cytologiczne badania

plwociny i skierowaæ do pulmono-

loga.

czasem guz wyczuwalny w nad-

brzuszu,

ogólne os³abienie.

Układ moczowy

Raki mi¹¿szu nerki, miedniczki

nerkowej i moczowodu oraz pêche-

rza wystêpuj¹ u osób doros³ych;

u dzieci wystêpuje nerczak p³odowy

(guz Wilmsa).

W badaniach diagnostycznych

nieprawid³owe próby w¹trobowe

i USG, podwy¿szone stê¿enie AFP.

Nale¿y skierowaæ do onkologa.

Rozpoznania ró¿nicowego pier-

wotnego i przerzutowego raka w¹tro-

by nie przeprowadza lekarz rodzinny.

Opłucna

Nowotwory z³oœliwe op³ucnej wy-

stêpuj¹ rzadko. Wiêkszoœæ z nich sta-

nowi miêdzyb³oniak (mesothelioma).

W op³ucnej mog¹ równie¿ rozwijaæ siê

miêsaki tkanek miêkkich. Etiologia

wi¹¿e siê z ekspozycj¹ na py³ azbestu,

nawet wiele lat po jej ustaniu.

Objawy s¹ niecharakterystyczne:

Rak nerki

Najczêstszym objawem jest bezbo-

lesny krwiomocz (75 proc. chorych).

Krwiomocz mo¿e mieæ charakter na-

padowy. Czasem badalny jest twardy

guz w jamie brzusznej, ból i uczucie

dyskomfortu. Niekiedy objawem no-

wotworu nerki jest gor¹czka niezna-

nego pochodzenia. W chwili rozpo-

znania u 30 proc. chorych stwierdza

siê rozsiany proces nowotworowy.

Rak nerki nazywany jest rakiem inter-

nistycznym ze wzglêdu na jego obraz

kliniczny, spowodowany zespo³ami

paranowotworowymi:

Rak pęcherzyka żółciowego

Wystêpuje rzadko, g³ównie w star-

szym wieku, 4-krotnie czêœciej u ko-

biet. Niemal we wszystkich przypad-

kach zwi¹zany jest z kamic¹ pêcherzy-

ka ¿ó³ciowego. Ten zwi¹zek uzasadnia

kierowanie osób starszych do chole-

cystektomii.

Najczêœciej zreszt¹ rozpoznawa-

ny jest w czasie takiego zabiegu. Dal-

szym prowadzeniem, obarczonym

wysok¹ œmiertelnoœci¹, nie zajmuje

siê lekarz rodzinny.

bóle w klatce piersiowej,

zmêczenie,

dusznoœci,

pa³eczkowatoœæ palców.

Nieprawid³owy RTG p³uc (zwy-

kle obecnoœæ p³ynu po stronie pra-

wej), niekiedy nadp³ytkowoœæ. Nale-

¿y skierowaæ do onkologa.

ubytek masy cia³a,

poty nocne,

Klatka piersiowa

Płuco

Najczêstszy nowotwór z³oœliwy

u mê¿czyzn, 3. co do czêstoœci za-

chorowania u kobiet. U wiêkszoœci

chorych rozpoznawany miêdzy

35.–75. rokiem ¿ycia (szczyt zacho-

rowañ to 55–65 lat).

U ponad 80 proc. chorych etiolo-

gia zwi¹zana jest z paleniem papie-

rosów, a tak¿e z nara¿eniem na kon-

takt z azbestem, chromem, niklem,

arsenem, produktami spalania wêgla.

Śródpiersie

Nowotwory z³oœliwe stanowi¹ 1/3

wszystkich guzów œródpiersia. Roz-

wijaj¹ siê zwykle u dzieci:

anemia,

nadciœnienie têtnicze,

neuromiopatie,

bóle kostne,

w œródpiersiu górnym lokalizuj¹

siê grasiczaki i potworniaki,

hiperkalcemia.

w œródpiersiu przednim – ch³oniaki,

Obecnoœæ ¿ylaków powrózka na-

siennego po stronie lewej zawsze

powinna nasuwaæ podejrzenie raka

nerki.

Czynniki ryzyka to: palenie papie-

rosów, przewlek³a niewydolnoœæ nerek

i dializowanie, praca w garbarniach

w œródpiersiu œrodkowym – ch³o-

niaki i raki p³uca wzrastaj¹ce

w pobli¿u ostrogi tchawicy oraz

przerzuty innych nowotworów,

w œródpiersiu tylnym – ch³oniaki

i raki p³uc.

Lekarza 9

kaszel,

Przewodnik

praktyka medyczna

skóry i drukarniach oraz kontakt

z azbestem. Niekiedy rak nerki wystê-

puje dziedzicznie u osób z zespo³em

Hippe’a-Lindau’a. Diagnostyka: wy-

wiad, badanie kliniczne, badanie mo-

czu, morfologia. USG nerek i KT ja-

my brzusznej, skierowanie do urologa.

Zachorowalnoœæ na miêsaka ko-

œciopochodnego i na miêsaka Ewin-

ga jest wy¿sza w dzieciñstwie ni¿

w wieku dojrza³ym (ok. 50 proc.

przypadków miêsaka koœciopochod-

nego w wieku 10–20 lat, miêsak

Ewinga wystêpuje najczêœciej w 2.

dekadzie ¿ycia). Chrzêstniakomiêsak

i w³ókniej¹cy guz histocytarny

w wiêkszoœci przypadków rozpozna-

wany jest u doros³ych, a w³ókniako-

miêsak u ludzi starszych.

Etiologia miêsaka koœciopochod-

nego u chorych po 40. roku ¿ycia

oraz w³ókniakomiêsaka czêsto jest

zwi¹zana z chorob¹ Pageta i uprzed-

nim napromienianiem. Miêsak Ewin-

ga ma zwi¹zek w 85 proc. ze zmia-

nami genetycznymi. U niektórych

chorych stwierdzano wady uk³adu

moczowo-p³ciowego lub kostnego.

Miêsak koœciopochodny i w³óknia-

komiêsak rozwijaj¹ siê g³ównie

w koœciach d³ugich (czêsto w stawie

kolanowym, koœciach ramienio-

wych). Chrzêstniakomiêsak umiej-

scowiony jest g³ównie w koœciach

miednicy, uda i obrêczy barkowej.

Z³oœliwy, w³ókniej¹cy guz histo-

cytarny najczêœciej rozwija siê

w okolicy stawu kolanowego, miê-

sak Ewinga zaœ w koñczynie dolnej

i miednicy. Do objawów nale¿¹:

Etiologia jest ró¿na: u pacjentów

z chorob¹ Recklinghausena istnieje ry-

zyko rozwoju nerwiaka z³oœliwego,

u chorych po odjêciu sutka i napromie-

nianiu czêœciej wystêpuje w³ókniako-

miêsak klatki piersiowej i naczyniako-

miêsak limfatyczny. Miêsaki czêsto to-

warzysz¹ innym chorobom o pod³o¿u

genetycznym (zespó³ Gorlina, Gard-

nera, choroba Bourneville’a). Odrêb-

n¹ postaæ stanowi miêsak pr¹¿kowa-

no-komórkowy (rhabdomycosarco-

ma). Po guzach OUN i nerwiaku

zarodkowym – najczêstszy guz lity

wieku dzieciêcego. Przewa¿nie rozwi-

ja siê w obrêbie g³owy i szyi, uk³adu

moczop³ciowego i jamy brzusznej.

Skierowanie do onkologa.

Objawy: wiêkszoœæ miêsaków

rozwija siê pod postaci¹ guza wolno

rosn¹cego i d³ugo nie daj¹cego dole-

gliwoœci. Ka¿dego pacjenta z guzem

nale¿y skierowaæ do onkologa. Biop-

sjê decyduj¹c¹ o rozpoznaniu wyko-

na onkolog lub patomorfolog.

Rak miedniczki nerkowej

i moczowodu

15 proc. raków nerki rozwija siê

w miedniczce lub moczowodzie.

Przypuszcza siê, ¿e nowotwór mied-

niczki nerkowej wi¹¿e siê z d³ugo

trwaj¹c¹ kamic¹. Objawy s¹ podob-

ne do raka nerki, z wyj¹tkiem zespo-

³ów paranowotworowych. Postêpo-

wanie identyczne.

Rak pęcherza moczowego

Czêœciej wystêpuje u mê¿czyzn

ni¿ u kobiet po 50. roku ¿ycia. Czyn-

niki ryzyka zwi¹zane s¹ z ekspozy-

cj¹ na chemiczne czynniki rakotwór-

cze, dlatego czêœciej choruj¹ pracow-

nicy garbarni, przemys³u gumowego,

tekstylnego i skórzanego, równie¿

palenie tytoniu ma swój udzia³ w roz-

woju tego nowotworu.

Objawami s¹:

Chłoniaki

S¹ grup¹ z³oœliwych chorób nowo-

tworowych, wywodz¹cych siê z komó-

rek uk³adu siateczkowo-œródb³onko-

wego, skupionych g³ównie w uk³adzie

ch³onnym – wêz³y, ale i poza nim (p³u-

ca, przewód pokarmowy, mózg, j¹dra,

koœci). St¹d te¿ dominuj¹cym objawem

jest powiêkszenie wêz³ów ch³onnych.

Nowotwory te stanowi¹ grupê o zró¿-

nicowanej epidemiologii, budowie hi-

stopatologicznej i przebiegu klinicz-

nym. W zale¿noœci od obecnoœci

w utkaniu komórek Reed-Steenberga

lub ich jednoj¹drzastych odpowiedni-

ków nowotwory te dziel¹ siê na 2 gru-

py: ziarnicê z³oœliw¹, czyli ch³oniak

Hodgkina (HL) i ch³oniaki nieziarni-

cze (NHL). Ch³oniaki stanowi¹ 3–4

proc. wszystkich nowotworów z³oœli-

wych, czêœciej wystêpuj¹ u mê¿czyzn.

Wiek zapadalnoœci: HL czêœciej wystê-

puje w wieku 15–30 i 50–70 lat, NHL

wystêpuj¹ w ka¿dym wieku, wykazu-

j¹c tendencjê wzrostow¹ zapadalnoœci

wraz z wiekiem.

W etiologii ziarnicy z³oœliwej roz-

wa¿a siê udzia³ czynnika zakaŸnego

(rodzinna zachorowalnoœæ, grupy ludzi

¿yj¹ce w bliskim s¹siedztwie). W etio-

logii ch³oniaków nieziarniczych pod-

kreœla siê rolê infekcji wirusowych; Ep-

stein-Barr oraz HTLV-1, nabyte obni-

¿enie odpornoœci (zespó³ Sjögrena),

nara¿enie na niektóre substancje che-

miczne (herbicydy, pestycydy) oraz

parcie na pêcherz moczowy,

czêste i bolesne oddawanie moczu

albo bezbolesny krwiomocz.

ból,

skrzepy krwi obturuj¹ce ujœcie cew-

ki moczowej mog¹ powodowaæ za-

burzenia w oddawaniu moczu.

obecnoœæ guza lub obrzêku,

ograniczenie zakresu ruchów i nie-

jednokrotnie patologiczne z³amania,

w przypadku miêsaka Ewinga –

gor¹czka.

W zaawansowanej chorobie

stwierdza siê bóle w miednicy i oko-

licy lêdŸwiowej, obrzêki koñczyn dol-

nych, a czasem przerzuty w wêz³ach

nadobojczykowych, w¹trobie i ko-

œciach. Rozpoznanie u³atwia wywiad,

badanie kliniczne, USG i KT. Nale¿y

skierowaæ do urologa lub onkologa.

Nale¿y wykonaæ diagnostykê ob-

razow¹ (zdjêcia rentgenowskie zmie-

nionej koœci co najmniej w 2 p³asz-

czyznach). Skierowanie do onkologa

lub ortopedy. Nie nale¿y wykonywaæ

KT, NMR ani biopsji.

Nowotwory kości

Wystêpuj¹ rzadko. Nale¿¹ do nich:

Nowotwory tkanek miękkich

Wystêpuj¹ rzadko (1 proc. nowo-

tworów z³oœliwych u doros³ych, 7 proc.

u m³odzie¿y do 15. roku ¿ycia). Roz-

wijaj¹ siê z ró¿nych tkanek pochodze-

nia mezenchymalnego (t³uszczowej,

³¹cznej, miêœniowej, naczyñ krwiono-

œnych i ch³onnych, mezotelium, tkan-

ce nerwowej), ale wykazuj¹ podobieñ-

stwo biologiczne i kliniczne, a w ich

leczeniu stosuje siê podobn¹ terapiê.

60 proc. z nich rozwija siê w koñczy-

nach (czêœciej dolnych), ok. 30 proc.

w przestrzeni zaotrzewnowej i ok. 10

proc. w obrêbie g³owy i szyi.

têtniak koœciopochodny (ostcosar-

koma),

miêsak Ewinga,

chrzêstniakomiêsak (chondrosar-

coma),

w³ókniakomiêsak (tilirosilrconiri)

w³ókniej¹cy guz histocytarny (fi-

brohistiocytoma malignum).

Czêstoœæ wystêpowania tych no-

wotworów wykazuje ró¿nice zale¿-

ne od wieku.

Przewodnik

Lekarza

prawo, finanse, ubezpieczenia

byæ mo¿e aktywacjê pewnych onkoge-

nów (translokacje chromosomowe).

Dominuj¹cym objawem ch³onia-

ków jest niebolesne powiêkszenie

wêz³ów ch³onnych. W ziarnicy z³o-

œliwej dotyczy to g³ównie wêz³ów

szyjnych i nadobojczykowych.

W ch³oniakach nieziarniczych poza

powiêkszeniem wêz³ów nad- i pod-

przeponowych zajête mog¹ byæ wê-

z³y ³okciowe, podkolanowe oraz

w obrêbie pierœcienia ch³onnego Wal-

deyera. U ok. 1/4 chorych na ch³onia-

ki nieziarnicze zmiany mog¹ doty-

czyæ skóry, przewodu pokarmowego,

koœci, mózgu, p³uc i j¹dra.

U ok. 30 proc. chorych na ziarnicê

i 10 proc. na ch³oniaki obserwuje siê:

kologa, gdy¿ o rozpoznaniu decydu-

je badanie histopatologiczne wyciê-

tego wêz³a ch³onnego.

powtarzaj¹ce siê infekcje przebie-

gaj¹ce z gor¹czk¹,

krwawienia z jam cia³a,

bóle g³owy,

Szpiczak mnogi

Nie jest nowotworem uk³adu kost-

nego, lecz uk³adu krwiotwórczego,

wywodz¹cym siê z wczesnej komórki

pnia, jak i wczesnych limfocytów B.

Etiologia nie jest jasna. Wi¹¿e siê

j¹ z nara¿eniem na czynniki chemicz-

ne (benzen, formaldehyd) i promie-

niowaniem jonizuj¹cym (nara¿enie

zawodowe, bomba atomowa). Stwier-

dzono w tej chorobie anomalie chro-

mosomowe (l i 14 chromosom) wy-

stêpuj¹ce u ludzi ok. 60. roku ¿ycia.

Objawy s¹ bardzo ró¿ne, najczê-

œciej:

nudnoœci,

zaburzenia widzenia,

bóle kostne,

sk¹pomocz,

powiêkszenie wêz³ów ch³onnych,

w¹troby i œledziony,

przerost dzi¹se³,

poty.

gor¹czkê,

Nale¿y wykonaæ badanie morfo-

logii krwi z rozmazem (wzór odset-

kowy krwinek bia³ych ma wiêksze

znaczenie ni¿ liczba krwinek bia-

³ych), liczbê p³ytek krwi, RTG klat-

ki (guz œródpiersia). Skierowanie do

hematologa lub onkologa: o rozpo-

znaniu decyduje wynik badania szpi-

ku, czasami biopsja koœci.

nocne poty lub zmniejszenie wagi

cia³a,

ból w plecach lub ¿ebrach, czasem

zwi¹zany ze z³amaniem krêgów

lub innych koœci,

wystêpowaæ mo¿e œwi¹d skóry,

ból umiejscowiony w obszarze za-

jêtym nowotworem po wypiciu al-

koholu,

niedokrwistoœæ,

brak ³aknienia,

Sutek

Zajmuje pierwsze miejsce wœród

zachorowañ i zgonów na wszystkie

nowotwory z³oœliwe kobiet (w roku

1994 zachorowa³y ponad 32 kobiety

na 100 tys.). Ok. 80 proc. przypad-

ków guzów sutka rozpoznaj¹ same

kobiety i zg³aszaj¹ siê do onkologa

lub ginekologa.

Etiologia tego raka nie zosta³a

ustalona, choæ podkreœla siê czynnik

genetyczny i póŸn¹ pierwsz¹ ci¹¿ê

(wysoka zachorowalnoœæ u zakon-

nic). Objawy:

wielomocz (hiperkalcemia).

powiêkszenie œledziony,

objawy niedro¿noœci ¿y³y g³ównej

górnej (powiêkszone wêz³y œród-

piersia),

Nale¿y wykonaæ badanie labora-

toryjne: OB, morfologia, mocz (bia³-

ko monoklonalne), kreatyninê, mocz-

nik i wapñ w surowicy, alkaliczn¹

fosfatazê (poziom prawid³owy w od-

ró¿nieniu od zmian wystêpuj¹cych

w przebiegu innych chorób nowotwo-

rowych), RTG bol¹cych koœci. Skie-

rowanie do onkologa.

bóle koœci,

bóle pleców (wêz³y zaotrzewnowe),

niedokrwistoœæ,

leukopeniê i trombocytopeniê,

bóle brzucha i wymioty.

Nale¿y wykonaæ badanie laborato-

ryjne: morfologiê z rozmazem krwi,

mocznik, kreatyninê, elektroforezê

bia³ek, próby w¹trobowe, RTG p³uc.

Wêz³y ch³onne mog¹ byæ powiêk-

szone w:

Białaczki

Rocznie zapada na nie 5–6 osób

na 100 tys. Wœród czynników epide-

miologicznych wymienia siê: retro-

wirusy (HTLV l), promieniowanie jo-

nizuj¹ce (zawodowe, uprzednie na-

promienianie terapeutyczne, bomba

atomowa), zwi¹zki chemiczne (ben-

zen), czynniki genetyczne (zespó³

Blooma, Klinefeltera, Downa, niedo-

krwistoœæ Fankoniego).

Bia³aczki dzieli siê na ostre i prze-

wlek³e: oba typy s¹ pochodzenia mo-

noklonalnego. Miejscem dzia³ania

czynnika sprawczego jest prekurso-

rowa komórka uk³adu krwiotwórcze-

go, która ulega transformacji nowo-

tworowej w ka¿dym okresie ró¿nico-

wania, st¹d wielka ró¿norodnoœæ

bia³aczek (ostre, przewlekle, szpiko-

we, limfatyczne). Objawy zale¿¹ od

typu bia³aczki. Obserwuje siê:

badalny guz w sutku,

naciekanie i obrzêk skóry,

zaka¿eniach z objawowym po-

wiêkszeniem wêz³ów ch³onnych,

skórka pomarañczowa i owrzodze-

nie,

powiêkszenie wêz³ów ch³onnych

œwiadczy o du¿ym zaawansowa-

niu raka.

zakaŸnych zapaleniach wêz³ów

ch³onnych (gruŸlicy, promienicy,

tularemii, toksoplazmozie, mono-

nukleozie zakaŸnej, kile),

Nie nale¿y kierowaæ na USG czy

mammografiê, lecz do onkologa.

O rozpoznaniu decyduje biopsja. Rak

sutka mo¿e wystêpowaæ równie¿

u mê¿czyzn.

niejasnych procesach zapalnych

(sarkoidozie) – odczynowe po-

wiêkszenie wêz³ów ch³onnych (to-

czeñ trzewny, reumatoidalne zapa-

lenie stawów),

reakcjach polekowych (hydanto-

ina, PAS),

Narządy rodne kobiety

Zwykle kobiety same zg³aszaj¹ siê

na okresowe badania do ginekologa

z objawami wskazuj¹cymi na choro-

by dróg rodnych (krwawienia, up³a-

wy, bóle podbrzusza). Obejmuj¹c

opiek¹ kobiety nale¿y pamiêtaæ, aby

kierowaæ je na badania profilaktycz-

ne. Nowotwory tych narz¹dów stano-

z powodu innych rzadkich przy-

czyn (po przebytych infekcjach,

hiperthyreoidoza),

przerzutach nowotworowych.

Jeœli wykluczy siê te przyczyny

lub wyst¹pi¹ k³opoty w ich elimina-

cji, nale¿y skierowaæ pacjenta do on-

zmêczenie,

bladoœæ pow³ok,

niedokrwistoœæ,

Lekarza 11

Przewodnik

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: