PŁYWANIE KOREKCYJNE
I ĆWICZENIA W WODZIE
PRZYKŁADOWE PLANY METODYCZNE
W UJĘCIU CZYNNOŚCIOWYM.
(wersja tekstowa – przyp. red.)
Woda dzięki swym różnorodnym właściwościom fizycznym
( stan skupienia, temperatura, ciśnienie hydrostatyczne i dynamiczne wody ) i chemicznym od wieków wykorzystywana jest jako środek leczniczy i profilaktyczny. Dzisiaj środowisko wodne wykorzystujemy do profilaktyki, diagnostyki i terapii nazywając oddziaływanie wody na organizm żywy hydroterapią.
Korzyści wynikające z ćwiczeń w środowisku wodnym są ogólnie znane. Poprawiają stan zdrowia wpływają korzystnie na rozwój fizyczny dziecka przez wszechstronny rozwój cech motorycznych. Środowisko wodne oddziałując na ćwiczący organizm wpływa bardzo korzystnie
( wspomaga leczenie ) na układ naczyniowy, oddechowy i układ ruchu.
Ćwiczenie w wodzie dzięki jej czynnikom fizycznym umożliwia odciążenie organizmu. Umożliwia to wykonanie ruchu w pełnym zakresie w przypadku osłabienia napięcia mięśniowego, wspomaga rozciąganie mięśni i tkanek około stawowych. Rozluźnienie mięśni wynikające z odciążenia wspomaga uzyskanie prawidłowej postawy, elongacje kręgosłupa. Oprócz odciążenia woda daje duży opór dla organizmu poruszającego się w niej, co umożliwia wzmacnianie siły mięśniowej oraz poprawę wytrzymałości dzięki wykonywaniu większej ilości powtórzeń czy pokonywaniu dłuższych dystansów. Ćwiczenia
w wodzie o odpowiedniej intensywności powodują zwiększenie wydolności ogólnej organizmu i aktywację układu krążeniowo – oddechowego.
Wpływ środowiska wodnego na organizm.
Organizm człowieka dzięki wielu różnego rodzaju receptorom rozmieszczonym w całym ciele reaguje na bodźce z zewnątrz, którymi
w tym przypadku są fizyczne właściwości wody takie jak: temperatura, ciśnienie, lepkość, napięcie powierzchniowe.
Temperatura wody oddziałuje na organizm po przez receptory znajdujące się w skórze, powodując czucie ciepła lub zimna.
Woda zbliżona do temperatury ciała (33 – 35* ), nie powoduje wyraźnego pobudzenia receptorów - jest to temperatura obojętnego punktu cieplnego. Receptory reagują gwałtowniej im większa jest różnica temperatury wody od obojętnego punktu cieplnego.
W przypadku niższej temperatury wody zwiększa się napięcie mięśniowe, następuje zwiększenie przemian metabolicznych oraz zmniejszenie przepływu krwi w skórze.
Przy temperaturze wody ponad 36* zauważamy zmniejszenie napięcia mięśniowego, zmniejszenie zwartości stawów, zwiększenie przepływu krwi w skórze.
q naczynia krwionośne – zgodnie z prawem Dastre – Morata zmiany naczynioruchowe występujące w skórze spowodowane czynnikiem termicznym wody są kompensowane odwrotnym zachowaniem się naczyń narządów wewnętrznych ( rozszerzenie naczyń skórnych powoduje zwężenie naczyń narządów wewnętrznych i odwrotnie ).
q ciśnienie krwi – ciepła woda powoduje rozszerzenie się naczyń krwionośnych w skórze co prowadzi do spadku ciśnienia krwi
i przyspieszenia akcji serca. Zimna woda natomiast zwęża naczynia obwodowe zwiększając ciśnienie krwi do momentu wystąpienia odczynu naczynioruchowego, po którym ciśnienie nieco spada.
q skład krwi – kąpiele w zimnej i gorącej wodzie powodują wzrost liczby czerwonych i białych krwinek w naczyniach obwodowych, zwiększa się również wysycenie krwi hemoglobiną. Oddziaływanie miejscowe ciepłej lub zimnej wody powoduje miejscowe zwiększenie liczby białych krwinek.
Kąpiele ciepłe powodują wzrost wentylacji płuc – oddech staje się płytki i przyspieszony. Kąpiele chłodne natomiast powodują reakcję odwrotną czyli zwolnienie i pogłębienie oddechu.
Krótkotrwałe kąpiele w zimnej wodzie powodują wzrost pobudliwości czuciowej i ruchowej nerwów obwodowych. Wpływa to na poprawę samopoczucia i zwiększenia chęci do wysiłku fizycznego. Zimna woda powoduje zwiększenie napięcia powierzchownych grup mięśniowych i obniżenie progu pobudliwości bólowej. Krótkie, ciepłe kąpiele pobudzają ośrodkowy układ nerwowy. Kąpiele gorące wpływają hamująco na układ nerwowy, powodując uczucie ogólnego zmęczenia
i osłabienia.
Wpływ wody na przemianę materii:
Zużycie tlenu przez organizm wzrasta wyraźnie w kąpielach
Wpływ wody na mięśnie:
Kąpiele w chłodnej i zimnej wodzie powodują zwiększenie napięcia mięśniowego, natomiast w ciepłej wodzie powodują obniżenie napięcia – rozluźnienie mięśni.
Gimnastyka korekcyjna w wodzie:
Program pływania korekcyjnego:
W programie wyróżniamy podział na cztery etapy pływania, płynnie przechodzący jeden w drugi:
q Etap I – to przygotowanie organizmu do ćwiczeń w wodzie. Przełamanie lęku, oswojenie się z wodą, opanowanie oddychania
w wodzie, opanowanie umiejętności położenia się na wodzie.
q Etap II – to doskonalenie umiejętności oddychania i opanowanie technik pływackich.
q Etap III – to doskonalenie technik pływackich z uwzględnieniem pływania korekcyjnego, indywidualny dobór sposobów pływania dla uczestników zajęć.
q Etap IV – to pływanie asymetryczne – zmodyfikowane dla indywidualnych potrzeb korekcyjnych style pływackie.
Do zajęć gimnastyki korekcyjnej na basenie kwalifikowane są dzieci, które posiadają umiejętność pływania, mają aktualne skierowanie lekarskie z rozpoznaniem wady postawy ciała i nie występują u nich żadne dolegliwości zdrowotne, które mogły by być przeciwwskazaniem do udziału w zajęciach w wodzie.
Ćwiczenia oddechowe w wodzie:
Wady postawy zazwyczaj prowadzą do zmniejszenia wydolności układu oddechowego, a więc zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej, upośledzenie wentylacji płuc.
Ciśnienie hydrostatyczne wody działając na organizm powoduje ucisk na klatkę piersiową i brzuch. Powoduje to utrudnienie wdechu gdyż ucisk
z zewnątrz utrudnia rozprężenie klatki i ogranicza pracę przepony. Dzięki czemu ćwiczenia oddechowe w wodzie powodują zwiększenie ruchomości klatki piersiowej, wzmocnienie mięśni oddechowych, usprawniają oddychanie jak również zwiększają pojemność życiową płuc.
Analiza stylów pływackich i ich wykorzystanie w procesie wad postawy ciała.
Styl klasyczny ( żabka )
Technika pływania żabką różni się zasadniczo od innych technik pływackich. W żabce ruchy ramion i nóg są wykonywane równocześnie i cyklicznie. Jest to przyczyną nierównomiernego odbywającego się skokami ruchu pływaka. Styl klasyczny składa się z czterech następujących po sobie ruchów:
q faza zagarnięcia ramionami,
q faza bezruchu ( od zagarnięcia ramionami do rozpoczęcia odepchnięcia ramionami)
q faza odepchnięcia nogami ( kopnięcia )
q faza poślizgu
W pozycji wyjściowej ciało jest wyprostowane niemal całą tylną powierzchnią przylega do powierzchni wody – faza poślizgu. Jest to szczególnie ważna pozycja z punktu widzenia gimnastyki korekcyjnej ponieważ występuje elongacja kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej jak
i strzałkowej. Ułożenie ciała pływaka zmienia się prawie do pozycji klęku podpartego, którą może przypominać faza wdechu.
1. Fazę chwytu wody: następuje przywodzenie pierwotne wyprostowanych rąk. W wykonaniu tego ruchu biorą udział mięśnie: najszerszy grzbietu, piersiowy większy, naramienny, kruczo – ramienny.
2. Faza zagarnięcia: jest to ruch podczas którego powstaje cała siła napędowa ramion. Ruch rozpoczyna się prostymi ramionami jak w fazie poprzedniej, następnie pojawia się zgięcie w stawach barkowych i łokciowych. Kończąc fazę zagarnięcia następuje pogłębienie ugięcia ramion i zbliżanie się rąk do osi ciała. W fazie tej oprócz mięśni pracujących podczas chwytu wody dołączają się również mięśnie: piersiowy mniejszy, zębaty przedni, czworoboczny i równoległoboczny.
3. Faza przeniesienia ramion do przodu: faza ta trwa do pełnego wyprostu ramion w przód. Podczas tego ruchu pracuje mięsień naramienny, trójgłowy ramienia, nadgrzebieniowy, dźwigacz łopatki.
Stanowi w stylu klasycznym główną siłę napędową. W czasie pracy nóg możemy wyróżnić cztery fazy:
q faza podciągnięcia: w czasie której następuje zgięcie i odwiedzenie w stawach biodrowych , zgięcie w stawach kolanowych, a stopy odwrócone palcami na zewnątrz. W czasie tego ruchu pracują mięśnie biodrowo – lędźwiowe, proste uda, kulszowo – goleniowe, oraz pośladkowe średnie i małe,
q faza chwytu wody,
q faza odepchnięcia: właściwa faza napędowa stylu klasycznego, w której odepchnięcie nóg odbywa się do tyłu i na boki a pod koniec ruch stopy kierują się do wewnątrz. W wykonaniu tego ruch biorą udział mięśnie kulszowo – goleniowe, pośladkowe wielkie, przywodziciele: wielki, długi i krótki.
q faza wyleżenia: dochodzi do całkowitego złączenia nóg
Podczas pływania stylem klasycznym praca kończyn górnych wymusza u pływaka kyfotyzację odcinka piersiowego kręgosłupa. Przez prawie wszystkie fazy cyklu łopatki są oddalone od kręgosłupa, ruchy
ramion prowadzą do intensywnego wzmacniania mm. piersiowych wielkich i małych oraz zębatych przednich. Powoduje to, iż pływanie żabką jest niewskazane przy plecach okrągłych. Z uwagi na symetryczny charakter pracy mięśni nie wskazane jest zalecanie stylu klasycznego w przypadku bocznych skrzywień kręgosłupa – skolioz, ponieważ wzmacnianie mięśni występuje po stronie wklęsłej łuku skrzywienia co powoduje progresję rozwoju wady. Natomiast w przypadku pleców płaskich sprzyja kyfotyzacji odcinka piersiowego kręgosłupa.
W przypadku pracy nóg wzmacniamy mięśnie kształtujące odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Po przez odwiedzenie i rotacje zewnętrzną podudzia w czasie fazy odepchnięcia dobrze możemy korygować kolana szpotawe, natomiast niewskazane jest pływanie żabką w przypadku kolan koślawych.
Kraul na grzbiecie
Jest to jedyny styl pływacki pozwalający na swobodne – dowolne oddychanie. W pływaniu kraulem na grzbiecie ruch odbywa się cyklicznie naprzemiennie.
Podczas pływania ciało leży wyprostowane, głowa jest wyciągnięta
a broda lekko przyciągnięta do klatki piersiowej. Pozycja taka wymusza zmniejszenie kyfozy piersiowej i sprzyja elongacji kręgosłupa. Jest więc to styl pływacki zalecany w korekcji pleców okrągłych. Jednak nie należy go stosować przy wadach postawy, w których występują plecy płaskie. W bocznym skrzywieniu kręgosłupa należy zastosować asymetrię pracy kończyn górnych tak aby zintensyfikować prace mięśni po stronie wypukłej i rozciągnąć stronę wklęsłą kręgosłupa
Praca rąk:
W cyklicznej naprzemiennej pracy rąk wyróżniamy dwie fazy
- faza podwodna: którą możemy podzielić na:
Ø chwyt wody
Ø odciągnięcie
Ø odepchnięcie
- faza nadwodna: wynurzenie ramienia z wody i przeniesienie nad wodą
W czasie ruchu są zaangażowane głównie mięśnie piersiowa wielkie
i najszersze grzbietu. Jako mięśnie pomocnicze w czasie ruchu pracują naramienne, dwugłowe ramienia, trójgłowe ramienia, czworoboczne, równoległoboczne, piersiowe małe.
W czasie pływania na grzbiecie pracują mięśnie wpływające na przyleganie łopatek, mięśnie powierzchowne odcinka piersiowego, działając korzystnie w korekcji wad postawy.
W czasie pływania kraulem na grzbiecie nogi pracują cyklicznie w ruchu naprzemiennym. Ruch nogi odbywa się w górę i w dół. Ruch nogi w dół odbywa się ze zgięciem kończyny w stawie kolanowym do kąta
ok.45 *. Jednak silniej akcentowany jest ruch nogi z dołu do góry, który stanowi główną siłę napędową.
W czasie pracy nóg pracują przede wszystkim mm.: pośladkowy wielki, kulszowo – goleniowy, przywodziciel wielki, gruszkowaty. Przy ruchu uda w górę działają natomiast mm.: biodrowo – lędźwiowy, prosty uda, krawiecki, przywodziciel wielki, czworogłowy uda.
Pozycja na plecach sprzyja odciążeniu odcinka lędźwiowego kręgosłupa i zmniejszeniu lordozy lędźwiowej. Ruch nogi w dół wspomaga pracę mięśni zmniejszających kąt przodopochylenia miednicy. Podczas ruch nogi w górę występuje zjawisko synergii, które wyzwala napięcie mm. brzucha i powoduje ich wzmacnianie.
Znaczącą rolę w czasie pracy nóg odgrywają stopy, które w czasie ruch z dołu do góry ustawiają się palcami do wewnątrz. Dzięki czemu rotują całą nogę do wewnątrz. Wspomaga to korekcję w przypadku kolan koślawych. W czasie pływania kraulem na grzbiecie pracując stopy mobilizują następujące mięśnie: piszczelowy tylny, trójgłowy łydki, strzałkowe, zginacze długie palców i palucha. Są to mięśnie długie stopy, które między innymi odpowiadają za wysklepienie stopy. Tak więc w przypadku tego stylu prasa stóp sprzyja korekcji płaskostopia, może służyć jako ćwiczenie lecznicze i profilaktyczne.
Kraul jest stylem o naprzemiennym ruch kończyn przypominającym pełzanie. Taki charakter praca kończyn zapewniający ciągły napęd oraz prostota i efektywność ruchów, brak dodatkowych ruchów powodujących siły hamowania wpływa na to, że kraul jest najszybszym
i najbardziej ekonomicznym stylem pływackim.
Ułożenie ciała:
Podczas pływania kraulem prawie całe ciało jest równolegle położone
pod powierzchnią wody z wyjątkiem głowy, ramion i kończyny górnej
w czasie przenoszenia nad wodą.
Takie ułożenie ciała jest bardzo korzystne dla korekcji wad postawy ponieważ sprzyja elongacji kręgosłupa. Jednak nie powinno się stosować pływania kraulem przy bocznym skrzywieniu kręgosłupa za wyjątkiem zmodyfikowanych ćwiczeń asymetrycznych.
Podczas pływania kraulem ruchy wiosłujące kończyn górnych są główną siłą napędową pływaka. W pracy ramion wyróżniamy dwie zasadnicze fazy:
- nadwodna: w której głównie zaangażowane są mięśnie: naramienny, najszerszy grzbietu, trójgłowy ramienia i piersiowy wielki.
Jest to faza, w której następuje wysunięcie barku w przód a co za tym idzie oddalenie łopatki od kręgosłupa. Ruch taki jest korzystny
w przypadku wady postawy,
- podwodna: w której wyróżniamy następujące etapy:
Ø chwyt wody,
Ø pociągnięcia – występuje tu ruch zginania i przywodzenia w stawie barkowym. Są tu najbardziej zaangażowane mięśnie: piersiowy wielki, mniejszy, zębaty przedni, naramienny (część przednia), podłopatkowy, czworoboczny, równoległoboczny. Jest to najbardziej siłowa część pracy ręki,
Ø odepchnięcia,
Ø wyjście ręki z wody
Praca nóg:
Podczas pływania kraulem praca nóg jest podobna do wykonywanej
w czasie pływania kraulem na grzbiecie, jednak w tym przypadku silniejszy jest akcent nogi z góry na dół, który wytwarza siłę napędową.
W czasie pływania tym stylem kończyny dolne w czasie swej pracy spełniają trzy funkcje: zapewniają prawidłowe położenie ciała, napędową oraz współdziałają w utrzymaniu równowagi ciała.
W czasie ruchu kończyny dolnej z góry na dół następuje wyprost
w stawie kolanowym i biodrowym. Ruch ten wykonują mięśnie: biodrowo-lędźwiowe, prosty uda, krawiecki, przywodziciel wielki, czworogłowy uda. Towarzyszy również tym mięśniom synergistyczne mięśni brzucha.
Ruch nogi z dołu do góry rozpoczyna się przez wyprost w stawie biodrowym, za którym idzie udo i stopa. Kończyna dolna rozpoczyna zgięcie w stawie kolanowym po przekroczeniu linii poziomej.
W czasie tego ruchu pracują przede wszystkim mięśnie: pośladkowy wielki, kulszowo-goleniowy, przywodziciel wielki, gruszkowaty.
Praca stopy:
Podczas ruchu z góry na dół stopa ustawia się palcami do wewnątrz co powoduje ustawienie uda w rotacji wewnętrznej podobnie jak
w przypadku pływania kraulem na grzbiecie.
W czasie pracy kończyny dolnej stopa zmienia swoje położenie ze zgięcia grzbietowego podczas ruchu do góry w maksymalne zgięcie podeszwowe w fazie ruchu nogi z góry na dół. Taka praca stopy mobilizuje przede wszystkim mięsień: piszczelowy tylny, trójgłowy łydki, strzałkowy długi i krótki, zginacze długie palców i palucha.
Praca kończyn dolnych podczas pływania kraulem powoduje takie ułożenie kończyn i takie rozłożenie sił na nie działających, które umożliwiają prowadzenie ćwiczeń korekcyjnych u dzieci z koślawością kolan i płaskostopia. Praca nóg wpływa również korzystnie w tym przypadku na ukształtowanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
1. Pływanie kraulem na grzbiecie ze względu na ułożenie ciała w wodzie oraz pracę kończyn może być wykorzystane w korekcji wad postawy w płaszczyźnie strzałkowej (pleców okrągłych, wklęsłych
i wklęsło – okrągłych) oraz kolan koślawych i płaskostopia.
W przypadku tego stylu u dzieci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa należałoby zamienić ruchy naprzemienne na asymetryczną pracę rąk aby uniknąć pogłębienia się skrzywienia i rotacji kręgosłupa.
2. Praca mięśni i układ ciała w pływaniu klasycznym pozwala na
wykorzystanie go do celów korekcji postawy ciała w przypadku wad odcinka lędźwiowego tj. skolioza odcinka lędźwiowego, plecy płaskie, kolana szpotawe i płaskostopie.
Stosując pływanie żabką do korekcji odcinka piersiowego (plecy okrągłe, skolioza piersiowa z pominięciem korekcji pleców płaskich)należy zmodyfikować pracę rąk. Ramiona powinny być prowadzone tuż pod powierzchnią wody (przedramiona i dłonie mogą być ułożone w przedłużeniu ramion lub opuszczone w dół przy zgiętych stawach łokciowych). Zapewni to skorygowanie łopatek, wzmocnienie mięśni ściągających łopatki w zbliżeniu przyczepów
i zapobieganiu utrwalenia przykurczy mięśni piersiowych.. W przypadku bocznego skrzywienia należało by zastosować asymetryczną prace rąk dla zmniejszenia łuku po stronie wypukłej i rozciągnięcia strony wklęsłej.
Zintensyfikowanie pływania korekcyjnego żabką możemy wprowadzić poprzez wydłużoną fazę poślizgu, w której uzyskujemy elongację kręgosłupa. Jako ćwiczenie korekcyjne preferowana jest żabka kryta.
3. Pływanie kraulem może być wykorzystywane do korekcji wad postawy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, którym nie towarzyszą zmiany w odcinku piersiowym kręgosłupa. Pływanie kraulem jest również ćwiczeniem korekcyjnym w przypadku kolan koślawych i płaskostopia.
4. Biorąc pod uwagę rozkład sił działających na pływaka oraz pracę kończyn dolnych i górnych, wszystkie wyżej opisane style pływackie a właściwie asymetryczne ich modyfikacja są idealnymi ćwiczeniami korekcyjnymi dla skrzywień kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej.
Pływanie na grzbiecie z deską. Kończyny górne wyprostowane trzymają deskę. Pływak wyciąga mocno ręce za głowę. Nogi pracują do kraula.
Przy takim ułożeniu ciała uzyskujemy bardzo dobrą korekcję postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej jak na przykład plecy okrągłe. W takiej pozycji pływaka łopatki są zbliżone prawie do kręgosłupa,
m. czworoboczny i równoległoboczny bardzo napięte, kręgosłup rozciągnięty wzdłuż osi długiej. Taka pozycja rozciąga mięśnie piersiowe oraz mobilizuje odcinek lędźwiowy do ustawienia w hyperlordozie.
Praca nóg natomiast jak w przypadku klasycznego grzbietu sprzyja korekcji kolan koślawych oraz pobudza mięśnie odpowiadające za wysklepienie stóp.
Ćwiczenie to jest przeciwwskazane dla ...
kasperpl