Bermudzki - żagiel trójkątny; smukłość sprawia, że ten typ ożaglowania nadaje się do żeglugi kursami ostrymi. Kształt żagle ewoluuje - coraz częściej stosowana duża strzałka liku tylnego (coraz mniejsza smukłość) upodabnia go do fragmentu elipsy. Jest to m.in. efekt dążenia do zmniejszenia oporów indukowanych (przepływ ciśnienia w górnych partiach żagla, ze strony, gdzie jest ono wyższe na stronę, gdzie panuje podciśnienie).
Rejowy - żagiel o zarysie prostokątnym lub trapezowym, rozpięty na rei - przegubowo zamocowanym drzewcu, prostopadłym do masztu. Ze względu na małą smukłość, najsprawniejszy w kursach pełnych.
Łaciński (żagiel arabski) - czworokątny żagiel, stawiany na ukośnej długiej rejce mocowanej do liku przedniego, mocowanej jednym końcem do pokładu, fał wczepiony w ruchome drzewce w 1/2-1/3 długości. Żagiel typowy dla basenu Morza Śródziemnego. Bardzo krótki lik przedni żagla dawał złudne wrażenie, iż żagiel jest trójkątny.
Lugrowy - żagiel czworokątny, stawiany na rejce mocowanej do liku górnego. Jeśli lik dolny nie jest prowadzony z bomem, róg halsowy mocowany jest do masztu lub do dziobu. Żagiel częściowo zrównoważony - potrzebna mniejsza siła do jego prowadzenia. Na jednym halsie profil żagla zniekształca maszt.
Kleszcze kraba - żagiel rozpięty między dwoma wygiętymi w łuk drzewcami. Płótno nie ma nadanego żadnego profilu na etapie szycia - i jest to płaska materia. Ustawienie drzewc pod odpowiednim kątem do pionu i napięcie płótna między drzewcami pozwalają uzyskać dużą siłę aerodynamiczną tego pozornie tylko prymitywnego żagla. Powszechnie używany w Oceanii.
Dżonkowe (chińskie) - żagiel czworokątny o kształtach zbliżonych do lugrowego; zasadnicza różnica to listwy (bambusowe pręty) biegnące wzdłuż brytów. Można zaryzykować stwierdzenie, że to pierwsze półsztywne płaty (dziś pełnolistwowe żagle spotyka się dość często). Wzorem, z którego korzystano nadając kształt i proporcje tym żaglom, było ptasie skrzydło.
Gaflowy - żagiel o zarysie trapezowym, podnoszony na gaflu - drzewcu mocowanym do liku górnego. Umiarkowana smukłość sprawia, iż żagiel daje dużą siłę ciągu w kursach od pełnego bajdewindu. Odmianą ożaglowania gaflowego jest guari - ten typ ma gafel postawiony niemal pionowo, drzewce to często jest wygięte w łuk. Lik dolny żagla może być mocowany do bomu lub pracować z szotami mocowanymi do rogu szotowego. Spotyka się tzw. gafel żebrowy - dwa drzewce wygięte w łuk spięte są końcami; żagiel pracuje między drzewcami.
Guari - żagiel o zarysie trapezowym, podnoszony na gaflu - drzewcu mocowanym do liku górnego. Umiarkowana smukłość sprawia, iż żagiel daje dużą siłę ciągu w kursach od pełnego bajdewindu. Odmianą ożaglowania gaflowego jest guari - ten typ ma gafel postawiony niemal pionowo, drzewce to często jest wygięte w łuk. Lik dolny żagla może być mocowany do bomu lub pracować z szotami mocowanymi do rogu szotowego. Spotyka się tzw. gafel żebrowy - dwa drzewce wygięte w łuk spięte są końcami; żagiel pracuje między drzewcami.
Rozprzowy - czworokątny żagiel, rozpinany drzewcem biegnącym po przekątnej żagla, tzw. rozprzem.
Ket - jeden maszt (grotmaszt) i jeden żagiel przymasztowy - grot
Slup - jeden maszt, jeden żagiel przymasztowy - grot, jeden żagiel przedni - fok
Sluter - osprzęt modny w latach sześćdziesiątych - jeden żagiel przymasztowy (grot), dwa sztaksle mocowane rogiem halsowym w tym samym punkcie - fok, kliwer
Kuter - jeden żagiel przymasztowy - grot, żagle przednie stawiane na sztagach mocowanych na pokładzie lub bukszprycie - szaksle (patrząc od masztu np. fok, kliwer latacz)
Kecz - dwa maszty (przedni wyższy - grotmaszt, tylny niższy - bezanmaszt), żagle (od rufy): bezan, grot, sztaksle.
Jol - dwa maszty (przedni wyższy - grotmaszt, tylny niższy - bezanmaszt), żagle (od rufy): bezan, grot, sztaksle.Cechą różniącą te dwa typy osprzętu jest miejsce posadowienia bezanmasztu. W przypadku kecza bezan ma większą powierzchnię i jest stawiany na maszcie stojącym bliżej środka wyporu. Jol ma mały bezan, rozpinany na maszcie ustawionym bliżej rufy. Przyjęło się uważać za kecz jacht, którego bezanmaszt stoi w obrębie wodnicy, a za jol jednostkę której maszt stoi poza wodnicą. W jolach bezanżagiel pełni rolę żagla wspomagającego pracę steru, w keczach, prócz zwiększania manewrowości, bezan wraz z pozostałymi żaglami wytwarza siłę napędową. Stąd różnice w powierzchni i miejscu ustawienia tylnego masztu.
Kecz sztakslowy - dwa maszty, dwa żagle przymasztowe - grotżagiel (prowadzony gaflem żebrowym) i bezanżagiel oraz żagle stawiane na sztagach (od rufy): bezansztaksel stawiany na sztagu bezanmasztu i sztaksle stawiane na sztagach podtrzymujących grotmaszt (np. fok, kliwer, latacz). Ten typ ożaglowania zwany jest (od nazwy jachtu, na którym po raz pierwszy zastosowano takie rozwiązanie) keczem VA MARIE.
Ket-kecz - dwa maszty, żagle przymasztowe (grot, bezan) najczęściej lugrowe, na większych jednostkach topsle, brak sztaksli. Ożaglowanie charakterystyczne dla dawnych łodzi rybackich w Szkocji i na Wschodnim Wybrzeżu Stanów Zjednoczonych.
Szkuner-ket - dwa maszty - przedni - fokmaszt - niższy, tylny - grotmaszt - wyższy, żagle przymasztowe (grot, fok) często lugrowe, na większych jednostkach topsle, brak sztaksli. Typ ożaglowania stosowany na łodziach rybackich w Bretanii i na Wschodnim Wybrzeżu Stanów Zjednoczonych.
Stateczność jachtu
Jacht bardzo rzadko znajduje się w pozycji pionowej (chyba że stoi w porcie). Najczęściej porusza się w przechyle. Co powoduje ten przechył? Sprawcami przechyłów na jachcie są siły aerodynamiczna i hydrodynamiczna ; powiemy sobie o nich w dalszej części rozdziału. Obie te siły starają się przechylić, a nawet przewrócić jacht. Jacht jednak stara się powrócić do pionu. Zdolność jachtu do powrotu z przechyłu do pozycji pionowej nazywamy statecznością poprzeczną. Zapewnić ją możemy poprzez odpowiedni kształt kadłuba - mówimy wtedy o stateczności kształtu, lub poprzez zastosowanie balastu - mówimy wtedy o stateczności ciężaru.
Charakteryzują się nią zazwyczaj jachty mieczowe. Cechą charakterystyczną stateczności kształtu jest to, że środek ciężkości leży powyżej środka wyporu. Jakie to ma znaczenie dla nas, żeglarzy? Ma i to bardzo istotne.
Co możemy zrobić będąc w dużym przechyle, żeby nie przewrócić jachtu? Bardzo ważne jest balastowanie, czyli siedzenie na burcie nawietrznej. Przypomnijmy sobie przykład z wagą szalkową z poprzedniej strony. Jacht w pewnym sensie jest podobny do takiej wagi. Przemieszczając załogę na pokładzie - przemieszczamy również środek ciężkości. Jeżeli balastowanie nie pomaga, należy zmniejszyć powierzchnię żagli, czyli zarefować je. Jeżeli przechył zwiększa się gwałtownie, np. wskutek nagłego uderzenia wiatru, należy poluzować żagle - w ten sposób zmniejszymy siłę przechylającą.
Tym rodzajem stateczności charakteryzują się jachty balastowe. Cechą charakterystyczną tego rodzaju stateczności jest położenie środka ciężkości SC poniżej środka wyporu SW. Obniżenie środka ciężkości jest spełnione poprzez umieszczenie balastu (dużego ciężaru) w dolnej części kadłuba jachtu. Popatrzmy na poniższe rysunki. W miarę wzrostu przechyłu jachtu, zwiększa się odległość pomiędzy działającymi siłami, a zatem zwiększa się moment prostujący jacht. Nie wyciągajmy jednak pochopnych wniosków, że jachty balastowe są niewywracalne. Zdarzają się czasem wywrotki takich jachtów, są one jednak bardzo rzadkie, a jacht balastowy - w przeciwieństwie do mieczowego - potrafi sam podnieść się po wywrotce.
UmbraPagan