PH_1_Kijakowski.pdf

Kmdr por. mgr inż. Jacek Kijakowski

TECHNIKI TWORZENIA MAP MORSKICH STOSOWANE PRZEZ

ODDZIAŁ KARTOGRAFII MORSKIEJ BIURA

HYDROGRAFICZNEGO MARYNARKI WOJENNEJ

Mapa morska jest odwzorowaniem na płaszczyźnie obszarów oceanów

i mórz lub innych akwenów wodnych wraz z przyległymi wybrzeżami, wykonanym

w odpowiedniej skali i układzie kartograficznym. Jest ona opracowaniem

przedstawiającym wyniki badań z zakresu różnych dziedzin naukowych: geodezji,

kartografii, topografii, geologii, geofizyki, oceanografii, hydrografii itp. Mapy takie

powstają między innymi w Oddziale Kartografii Morskiej Biura Hydrograficznego

Marynarki Wojennej.

Mapy morskie podobnie jak mapy lądowe zawierają dużą ilość informacji.

Przedstawiają one zarówno obiekty topograficzne jak i typowo morskie bądź

śródlądowe przy pomocy znormalizowanych znaków. Zawierają informacje

najistotniejsze dla żeglarza z punktu widzenia jego bezpieczeństwa oraz dla innych

użytkowników morza. Dlatego też swym wyglądem nie przypominają znanych

powszechnie wydawnictw mapowych, związanych zwykle z elementami lądowymi.

Zasadniczymi informacjami przedstawionymi na morskiej mapie nawigacyjnej są:

pomierzone głębokości, linie równych głębokości nazywane izobatami, obiekty

nawigacyjne oraz inne, informujące o niebezpieczeństwie z punktu widzenia

nawigacji, a także elementy geograficzne, przyrodnicze czy ekonomiczno -

administracyjne. Na mapy morskie wnoszona jest siatka kartograficzna w postaci

południków i równoleżników, będąca źródłem informacji o położeniu względem

ogólnoświatowej elipsoidy odniesienia WGS–84, w kartograficznym odwzorowaniu

Merkatora, stosowanym tradycyjnie na tego typu mapach. Głębokości i wysokości

podawane są w metrach i odniesione są do średniego poziomu morza w dowiązaniu

do poziomu odniesienia Kronsztadt.

Mapa taka jest źródłem informacji nie tylko dla użytkowników jednostek

pływających, ale także dla użytkowników morza w szerokim tego słowa rozumieniu.

Niejednokrotnie służy ona jako podstawowa forma orientacji osobom lub

instytucjom nie związanym bezpośrednio z nawigacją morską, takim jak jednostki

zajmujące się budownictwem morskim czy też archeologią podwodną.

Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej będąc reprezentantem

Rzeczpospolitej Polskiej w Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej

i państwową służbą w dziedzinie hydrografii i kartografii morskiej, wydaje oraz

utrzymuje w aktualności szereg map i publikacji nautycznych. Polskie morskie

mapy nawigacyjne obejmują swym zasięgiem Morze Bałtyckie ze wszystkimi

zatokami i zalewami, Cieśniny Bałtyckie oraz wschodni fragment Morza

Północnego.

Proces ich powstawania jest żmudny, wymagający skupienia, cierpliwości,

jak i głębokiej fachowej wiedzy ze strony poszczególnych wykonawców, począwszy

od hydrografa wykonującego pomiary, po kartografa opracowującego je w formie

mapy.

Utrudnieniem jest fakt, iż nie mają oni fizycznej możliwości bezpośredniego

porównania rezultatów swej pracy z istniejącą podwodną rzeźbą dna. Ponadto

zmienność rzeźby dna stwarza konieczność systematycznego powtarzania pomiarów

i uwzględniania ich na mapach morskich w celu zapewnienia bezpieczeństwa

żeglugi.

Tworzenie map morskich wymaga pozyskania ogromnej ilości informacji

z różnych kompetentnych krajowych i zagranicznych źródeł. Są to właściwe dla

danego obszaru Urzędy Morskie, wyspecjalizowane jednostki hydrograficzne

Marynarki Wojennej oraz instytucje i firmy wykonujące dla własnych potrzeb

pomiary morskie lub lądowe, zgodne z obowiązującymi normami. Na korzystanie

z informacji zawartych na obcych mapach morskich, pozwalają umowy

międzynarodowe zawarte z innymi Biurami Hydrograficznymi.

Powstanie mapy poprzedza ustalenie podstawowych parametrów takich jak:

skala czy zasięg stosownie do potrzeb żeglugi. Jednym z mankamentów bywa

z reguły fakt nieposiadania dostatecznej jakości danych dla opracowywanego

obszaru. Połączenie zarchiwizowanych danych, uzupełnionych o wcześniej

zamówione dodatkowe pomiary, pozwala wykonawcom na uaktualnienie

opracowania.

Metoda klasyczna tworzenia diapozytywów map morskich

Materiałami źródłowymi wykorzystywanymi w tradycyjnej klasycznej lecz

zamierzchłej już technice kartograficznej były dane analogowe takie jak:

dokładniejsze mapy, zarówno lądowe jak i morskie, plany sondażowe, zdjęcia

lotnicze, współrzędne punktów w postaci wykazów czy informacje o zmianach,

zawarte w „Wiadomościach Żeglarskich”.

a) b)

Rys.1. Fragmenty planów sondażowych: a) ręcznie kreślony na planszecie; b) wydruk

z systemu pomiarowego

Dane te po zmniejszeniu do skali opracowania metodami fotograficznymi

były montowane w całość.

Położenie punktów wyznaczających ramki i siatki kartograficzne było

(i wciąż jest) liczone według niezmiennych i znanych od dawna algorytmów. Punkty

te nanoszono na planszet za pomocą specjalistycznego urządzenia zwanego

koordynatografem (w układzie współrzędnych prostokątnych płaskich). Planszet był

to stabilny podkład złożony z oklejonej obustronnie papierem kreślarskim blachy

aluminiowej.

Rys.2. Koordynatograf

Linie siatek i ramek kreślono ręcznie w oparciu o wkartowane na nim

punkty. Na takim podkładzie redaktor mapy wykonywał montaż zmniejszonych

fotograficznie materiałów źródłowych. W ostatnich latach wykonanie ramek i siatek

kartograficznych zlecano wyspecjalizowanym firmom posługujących się techniką

cyfrową — czego rezultatem była ramka i siatka kartograficzna na przezroczystym

astralonie. Warstwa taka z umieszczonym na niej montażem trafiała na

podświetlany stół kartografa. Całość przykrywano półprzezroczystą folią zwaną

diapozytywem, na którym pod nadzorem redaktora umieszczano i rysowano ręcznie

elementy mapy.

Rys.3. Montaż mapy morskiej na podkładzie z planszetu.

Rys.4. Fragment diapozytywu (pierworysu) koloru czarnego mapy morskiej nr 254.

Znajdujemy tu elementy liniowe takie jak: izobaty, granice obszarów, trasy

ruchu statków, mosty, drogi, elementy punktowe jak: głębokości, przeszkody

nawigacyjne, obiekty oznakowania nawigacyjnego takie jak: latarnie morskie,

światła , stawy, dalby czy nabieżniki, a także obiekty lądowe: wieże, kominy i inne.

Jednak nie wszystkie pomierzone obiekty można przedstawić na powstającej

mapie. Byłoby ich po prostu zbyt dużo, przez co stałaby się ona nieczytelna. Aby

tego uniknąć redaktor wybiera informacje najistotniejsze dla danej skali

opracowania. Nazywamy to generalizacją treści mapy.

Rys.5. Ręczne kreślenie izobat na diapozytywie (pierworysie)

Rys.6. Wycinanie znaku głębokości do wklejenia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: