Rak NEUROENDOKRYNNY PŁUCA.pdf

PRACA POGLĄDOWA

Renata Langfort 1 , Piotr Rudziński 2 , Barbara Burakowska 3

Zakład Patomorfologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Kierownik: dr n. med. R. Langfort

Klinika Chirurgii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

Kierownik: prof. dr hab. n. med. T.M. Orłowski

Zakład Radiologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

P.o. Kierownika: lek. I. Bestry

Rozrosty neuroendokrynne płuc. Histologiczne spektrum podtypów,

aktualne poglądy dotyczące rozpoznawania i leczenia

Pulmonary neuroendocrine tumors. The spectrum of histologic subtypes

and current concept on diagnosis and treatment

Abstract

Neuroendocrine tumors of the lung represent a broad spectrum of morphologic types that share specific morphologic,

immunohistochemical, ultrastructural, and molecular characteristics. The classification of neuroendocrine lung tumors has

changed over the last decades and currently four categories are distinguished: typical carcinoid tumor, atypical carcinoid

tumor, large cell neuroendocrine carcinoma and small cell carcinoma.

Neuroendocrine tumors of the lung comprise approximately 20% of all primary lung cancers. Among them, the most frequent

is small cell carcinoma (13–17%). Because of differences in clinical behavior, therapy, and prognosis, a reliable histological

diagnosis, as well as clinical and pathological staging system are essential for an appropriate medical proceedings. The

most effective treatment of bronchial carcinoids and large cell neuroendocrine carcinoma in an early stage is complete

surgical resection, whereas chemotherapy remains the primary treatment for small cell carcinoma.

All carcinoids are malignant tumors with the potential to metastasize. The majority of patients with pulmonary carcinoid

have an excellent survival, even if they present with lymph node metastases. Large cell neuroendocrine and small cell

carcinoma progress rapidly and are generally widespread at the moment of diagnosis. Their overall prognosis is poor.

Increased knowledge about pulmonary neuroendocrine tumors biology and the genetic characteristics, imply that carcinoid

tumors appear to have a different etiology and pathogenesis than large cell neuroendocrine and small cell carcinoma.

In practice, it could be easiest to conceptualize this group of pulmonary tumors as a spectrum of malignancy ranging from

the low grade typical carcinoid to the highly malignant large cell neuroendocrine and small cell carcinoma. Typical carcinoid

tumors associated with a fairly benign behavior should be classified as low-grade neuroendocrine tumor/carcinoma (G1) and

atypical carcinoid tumors as intermediate-grade tumor/carcinoma (G2). Whereas, large cell neuroendocrine and small cell

carcinoma should be grouped together under the designation of high-grade neuroendocrine tumor/carcinoma (G3).

Key words: neuroendocrine tumors, diffuse idiopathic pulmonary neuroendocrine hyperplasia, carcinoid, large-cell

neuroendocrine carcinoma, small-cell carcinoma, lung

Pneumonol. Alergol. Pol. 2010; 78, 1: 33–46

Streszczenie

Rozrosty neuroendokrynne w płucach stanowią specyficzną grupę zmian, głównie nowotworowych, charakteryzujących się

wspólną morfologią, budową ultrastrukturalną, reakcjami immunohistochemicznymi i biologią molekularną. W ciągu ostat-

nich lat klasyfikacja nowotworów neuroendokrynnych płuc wielokrotnie ulegała zmianom. Obecnie wyodrębniono 4 typy

nowotworów neuroendokrynnych, wśród których znalazły się rakowiaki typowe i atypowe, raki wielkokomórkowe neuroen-

dokrynne oraz raki drobnokomórkowe. Nowotwory neuroendokrynne stanowią około 20% pierwotnych złośliwych guzów

Adres do korespondencji: dr n. med. Renata Langfort, Zakład Patomorfologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, ul. Płocka 26, 01–138 Warszawa,

tel.: (22) 431 22 57; faks: (22) 431 24 27, e-mail: r.langfort@igichp.edu.pl

Praca wpłynęła do Redakcji: 18.06.2009 r.

ISSN 0867–7077

www.pneumonologia.viamedica.pl

Adres do korespondencji:

Pneumonologia i Alergologia Polska 2010, tom 78, nr 1, strony 33–46

płuc. Wśród nich największy procent stanowią raki drobnokomórkowe (13–17%). Właściwe rozpoznanie histopatologiczne,

określenie stopnia zaawansowania klinicznego i patologicznego choroby są istotne ze względu na różny przebieg, rokowanie

i odmienne postępowanie terapeutyczne. Rakowiaki i raki wielkokomórkowe neuroendokrynne są zwykle leczone operacyj-

nie, natomiast raki drobnokomórkowe — chemioterapią. Rakowiaki, zwłaszcza typowe, należą do grupy złośliwych nowo-

tworów neuroendokrynnych o dobrym rokowaniu, nawet w przypadkach, w których stwierdza się przerzuty w okolicznych

węzłach chłonnych. Raki wielkokomórkowe neuroendokrynne i drobnokomórkowe odpowiadają postaciom o niezwykle

agresywnym przebiegu, złym rokowaniu i o podobnym czasie przeżycia. Zarówno badania molekularne, jak i genetyczne

wskazują na udział odmiennych mechanizmów leżących u podstaw rozwoju rakowiaków oraz raków wielkokomórkowych

neuroendokrynnych i drobnokomórkowych płuca. W związku z tym proponowana jest klasyfikacja nowotworów neuroendo-

krynnych w zależności od wzrastającego stopnia złośliwości. Najlepiej rokująca grupa typowych rakowiaków odpowiadała-

by nowotworom neuroendokrynnym o niskim stopniu złośliwości (G1), atypowe rakowiaki — nowotworom o pośrednim

stopniu złośliwości (G2), a raki wielkokomórkowe neuroendokrynne i drobnokomórkowe stanowiłyby grupę nowotworów

neuroendokrynnych o wysokim stopniu złośliwości (G3).

Słowa kluczowe: nowotwory neuroendokrynne, rozlana hiperplazja komórek neuroendokrynnych, rakowiak, rak wielkokomórkowy

neuroendokrynny, rak drobnokomórkowy, płuco

Pneumonol. Alergol. Pol. 2010; 78, 1: 33–46

Wstęp

śnej L-amino dekarboksylazy, 5-hydroksytryptami-

ny (serotoniny), wielu markerów neuroendokryn-

nych, przede wszystkim NSE ( neurone specific

enolase ), chromograniny A, synaptofizyny, NCAM/

/CD56 ( neural cell adhesion molecule ) oraz hormo-

nów peptydowych: peptydu uwalniającego gastry-

nę (GRP [ gastrin-releasing peptide ], bombezynę),

kalcytoninę, leu-enkefaliny, substancję P, ACTH

( adrenocorticotropic hormone ), GN-BP ( guanine-

nucleotide binding protein ) [2].

Rola KNE płuc nie jest do końca wyjaśniona. Nie-

wątpliwie biorą udział w kontrolowaniu procesów

rozwoju i dojrzewania płuc oraz w regulacji mecha-

nizmów naprawczych i regeneracyjnych uszkodzone-

go miąższu płuc. Spełniają również rolę chemorecep-

torów odpowiadających na hipoksję oraz uczestniczą

w regulacji oddychania [2, 3]. Zwiększoną liczbę KNE

stwierdza się u osób mieszkających na wysoko poło-

żonych terenach, co najprawdopodobniej jest związa-

ne z przewlekłym niedotlenieniem organizmu i od-

powiada procesowi adaptacji. Komórki neuroendo-

krynne występują również u osób palących przez wie-

le lat tytoń, w rozstrzeniach oskrzeli, w przewlekłych

chorobach płuc przebiegających z włóknieniem,

u dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną [2].

Komórki i ciałka neuroendokrynne należą do

grupy tak zwanych komórek macierzystych ( stem

cells ), które biorą udział w rozroście i regeneracji

nabłonka dróg oddechowych, jak również w pro-

cesach karcynogenezy [3].

Rozrosty neuroendokrynne w płucach stano-

wią specyficzną grupę zmian, głównie nowotwo-

rowych, charakteryzujących się wspólną morfolo-

gią, budową ultrastrukturalną, reakcjami immuno-

histochemicznymi i biologią molekularną [1].

Komórki neuroendokrynne (KNE) układu odde-

chowego, zwane również komórkami Kultschitskyego,

Feyrtera i układu APUD ( amine prekursor uptake and

decarboxylation ), zlokalizowane są w warstwie pod-

stawnej nabłonka dróg oddechowych i w gruczołach

oskrzelowych [2]. Występują w dwóch formach: jako

pojedyncze komórki, rozproszone w nabłonku tcha-

wicy, oskrzeli i oskrzelików, rzadziej w nabłonku

oskrzelików końcowych oraz w postaci małych sku-

pień komórkowych, zwanych ciałkami neuroepitelial-

nymi , które są zlokalizowane przede wszystkim

w wewnątrzpłucnych drogach oddechowych, w miej-

scach rozwidlenia oskrzeli [2, 3]. Najczęściej wiążą się

z naczyniami krwionośnymi, są pozbawione unerwie-

nia, co wskazuje na ich neurosekrecyjną i chemore-

ceptorową funkcję. Komórki neuroendokrynne ukła-

du oddechowego stanowią 0,17% wszystkich komó-

rek nabłonka dróg oddechowych [4]. Najliczniej wy-

stępują w okresie płodowym, po porodzie ich liczba

gwałtownie się zmniejsza [2, 3]. W cytoplazmie KNE

i ciałek neuroepitelialnych stwierdza się liczne pęche-

rzyki zawierające ziarnistości sekrecyjne o średnicy

70–150 nm (m.in. aminy biogenne, hormony pepty-

dowe) [2]. Można je wykryć barwieniami histoche-

micznymi, reakcjami immunohistochemicznymi, me-

todami biochemicznymi, badaniami ultrastruktural-

nymi oraz technikami molekularnymi (PCR [ polyme-

rase chain reaction ], hybrydyzacji in situ ).

Reakcje immunohistochemiczne (IHC) pozwa-

lają na wykazanie obecności między innymi kwa-

Klasyfikacja rozrostów neuroendokrynnych

w płucach

Rozrosty neuroendokrynne (NE) płuc repre-

zentują spektrum zmian nienowotworowych i no-

wotworowych wywodzących się z KNE układu

www.pneumonologia.viamedica.pl

Renata Langfort i wsp., Rozrosty neuroendokrynne płuc

Tabela 1. Klasyfikacje nowotworów neuroendokrynnych płuca według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

Table 1. Classification of neuroendocrine tumors of the lung according to World Health Organization

WHO (1967)

WHO (1982)

WHO/IASCL (1988)

WHO/IASCL (1999/2004)

Rakowiak

DIPNECH

DRP

Rakowiak

Typy:

— typowy

— poligonalny

— pośredniokomórkowy

— DRP

— atypowy

— wrzecionowato-

— owsianokomórkowy

— DRP/RWKP

Rak wielkokomórkowy

-komórkowy

— złożony (DRP + NDRP)

Typ:

— limfocytopodobny

— RWNEP

— inne

— złożony (RWNEP + NDRP)

DRP

— złożony (DRP + NDRP)

DRP — rak drobnokomórkowy płuca; NDRP — rak niedrobnokomórkowy płuca; RWKP — rak wielkokomórkowy płuca; DIPNECH — rozlana samoistna hiperplazja komórek

neuroendokrynnych; RWNEP — rak wielkokomórkowy neuroendokrynny płuca

oddechowego. Pierwszy podział nowotworów płu-

ca przedstawiony przez Światową Organizację

Zdrowia (WHO, World Health Organization )

w 1967 roku zawierał tylko dwa typy histologiczne

nowotworów NE — rakowiaka i drobnokomórko-

wego raka płuca (DRP), w którym wyróżniono kil-

ka form morfologicznych (poligonalną, wrzecio-

nowatokomórkową, limfocytopodobną i inne, za-

wierające komponent niedrobnokomórkowego

raka — NDRP) [5]. Piętnaście lat później, w kla-

syfikacji z 1982 roku wśród DRP wyodrębniono

podtypy pośredniokomórkowy, owsianokomórko-

wy i złożony, uważając, że obraz morfologiczny

raka ma znaczenie rokownicze [6]. W 1988 roku

klasyfikacja WHO wraz z International Associa-

tion for the Study of Lung Cancer (IASCL) zmody-

fikowały podział DRP na 3 podgrupy: monomor-

ficzną, „czystą” postać DRP, postać mieszaną

— zawierającą komponent DRP i raka wielkokomór-

kowego oraz postać złożoną — DRP i inny pod-

typ raka niedrobnokomórkowego [7, 8]. Dopiero

w klasyfikacji WHO z 1999 roku pojawiły się istot-

ne zmiany. Wprowadzono pojęcie rozlanej samo-

istnej hiperplazji komórek neuroendokrynnych

(DIPNECH , diffuse idiopathic pulmonary neuroen-

docrine cell hyperplasia ), rakowiaki podzielono na

postać typową (RT) i atypową (RA), wyodrębnio-

no grupę raków wielkokomórkowych neuroendo-

krynnych (RWNEP) oraz raków niedrobnokomór-

kowych płuca z czynnością neuroendokrynną

(NDRP-NE) . Natomiast zrezygnowano z podtypów

DRP, uznając że jego różne formy mikroskopowe

nie mają znaczenia rokowniczego. Pozostawiono

tylko podtyp złożony, obejmujący komponent

DRP i NDRP [9].

W aktualnej klasyfikacji WHO nowotworów

płuca i opłucnej opracowanej we współpracy

z IASLC i International Academy of Pathology (IAP)

z 2004 roku [9], utrzymano dotychczasowy podział

oparty na ścisłych kryteriach morfologicznych róż-

nicujących nowotwory NE. W jednej grupie rako-

wiaków sklasyfikowano RT i RA, RWNEP umiesz-

czono wśród podtypów raka wielkokomórkowego,

natomiast w DRP wyodrębniono wyłącznie podtyp

złożony, zawierający komponent NDRP (płaskona-

błonkowego, gruczołowego, wielkokomórkowego,

rzadziej pleomorficznego lub olbrzymiokomórko-

wego). Element DRP w utkaniu raka płuca zawsze

stanowi o gorszym rokowaniu (tab. 1).

Wspólną cechą łączącą nowotwory NE płuc

jest podobieństwo morfologiczne, ultrastruktural-

ne, IHC i molekularne [10]. W 1999 roku Travis

i wsp. przedstawili klasyfikację rozrostów NE w płu-

cach, w której znalazły się procesy nienowotworo-

we, zmiany określone jako przednowotworowe

oraz złośliwe nowotwory pochodzenia nabłonko-

wego [8] (tab. 2). Podział ten jest uzupełnieniem

klasyfikacji WHO i ma na celu usystematyzowa-

nie rozrostów NE, podkreślenie ich odrębności

w stosunku do innych nowotworów płuca. Wśród

zmian określanych jako rozrostowe znalazły się

zarówno procesy reaktywne, odczynowe związa-

ne z zapaleniami i włóknieniem miąższu płuc, jak

również rozrosty określone przez WHO jako przed-

nowotworowe. Nowotwory o morfologii NE podzie-

lono na 4 podstawowe typy histologiczne: RT, RA,

RWNEP i DRP. W grupie raków niedrobnokomór-

kowych płuca z różnicowaniem NE (NDRP-NE)

znalazły się raki, które nie wykazują morfologii

neuroendokrynnej w standardowych barwieniach

www.pneumonologia.viamedica.pl

Pneumonologia i Alergologia Polska 2010, tom 78, nr 1, strony 33–46

Tabela 2. Rozrosty neuroendokrynne nienowotworowe

i nowotworowe w płucach [8]

Table 2. Spectrum of neuroendocrine proliferations and

neoplasms of the lung [8]

morfologiczną przypominają rozrosty NE występu-

jące w innych narządach. W zależności od stop-

nia dojrzałości wykazują różną zdolność do two-

rzenia mikroskopowych cech różnicowania neuro-

endokrynnego, określanych jako tak zwane struk-

tury organoidne, które charakteryzują się występo-

waniem rozetek, palisad, beleczek, drobnych ce-

wek i małych gniazd komórkowych [9]. W posta-

ciach gorzej zróżnicowanych, poza utratą zdolno-

ści formowania struktur organoidnych, stwierdza

się polimorfizm jądrowy, atypię komórkową, figu-

ry podziału i różnie nasiloną martwicę [1, 15].

Podstawą w klasyfikowaniu i różnicowaniu nowo-

tworów NE, zwłaszcza RT, RA i RWNEP są przede

wszystkim martwica i figury podziału [9, 15]. Ra-

kowiaki stanowią 2% pierwotnych nowotworów

złośliwych płuca [9, 16]. Zdecydowana większość,

80–90%, odpowiada rakowiakom typowym [3, 9,

16], które występują przeważnie w 5. i 6. dekadzie

życia (średnio według różnych źródeł w 45.–50.

rż.), ale mogą również pojawiać się u osób młod-

szych. Około 8% RT stwierdza się w 2. dekadzie

życia, a nawet u dzieci, u których są to najczęstsze

nowotwory pierwotne płuc [3, 9, 16]. W tym sa-

mym stopniu dotyczą kobiet i mężczyzn, chociaż

notuje się nieznaczną przewagę kobiet w grupie pa-

cjentów poniżej 50. roku życia [2].

Rakowiaki w postaci atypowej stanowią oko-

ło 10–11% rakowiaków płuca i częściej występują

w starszej grupie wiekowej niż RT (średnia wieku

około 57 lat), 2-krotnie częściej u mężczyzn [2, 3,

16]. Natomiast RWNEP są rozpoznawane zdecydo-

wanie rzadziej, stanowią tylko 0,3% guzów NE

płuc, a 1–3% wszystkich pierwotnych raków płu-

ca. Najczęściej pojawiają się w 7. dekadzie życia

i są 4-krotnie częstsze wśród mężczyzn [3, 9].

Drobnokomórkowe raki płuca zwykle wystę-

pują w wieku 40–70 lat. W ciągu ostatnich 30 lat

zmniejszyła się częstość występowania DRP i obec-

nie stanowią 12–17% wszystkich zachorowań na

raka płuc [3, 17]. W jednakowym stopniu dotyczą

kobiet, jak i mężczyzn [2, 17].

Palenie tytoniu jest jednym z podstawowych

czynników etiologicznych powstawania RWNEP

i DRP. Natomiast zależność pomiędzy paleniem ty-

toniu a pojawieniem się rakowiaka można dostrzec

tylko w nielicznych przypadkach postaci atypowych

[2, 17]. Nie znaleziono związku między narażeniem

na czynniki środowiskowe, karcinogenne a rozwo-

jem RT lub RA [2]. Niekiedy stwierdza się współist-

nienie rakowiaków z wieloogniskową hiperplazją

komórek neuroendokrynnych (HKNE), z ogniskami

tumorlet [2]. Rakowiaki mogą również występować

u chorych z zespołem wieloogniskowych rozrostów

nowotworowych neuroendokrynnych MEN typu I

1. Hiperplazja komórek neuroendokrynnych i tumorlet

Hiperplazja komórek neuroendokrynnych:

— związana z włóknieniem miąższu i/lub zmianami zapalnymi

— związana z rakowiakami (występująca w otoczeniu rakowiaków)

— rozlana idiopatyczna (DIPNECH), z włóknieniem lub bez

— tumorlety

2. Guzy o neuroendokrynnej morfologii

— rakowiak typowy (RT)

— rakowiak atypowy (RA)

— rak wielkokomórkowy neuroendokrynny (RWNEP)

— rak drobnokomórkowy (DRP)

3. Raki niedrobnokomórkowe z NE różnicowaniem (NDRP-NE)

w mikroskopie świetlnym, natomiast w badaniach

ultrastrukturalnym i IHC można wykazać ich NE

różnicowanie [9, 10].

Kolejna propozycja podziału nowotworów NE

płuc według stopnia zróżnicowania i rokowania

klasyfikuje rakowiaki typowe jako nowotwory NE

o niskim potencjale złośliwości ( low-grade neu-

roendocrine carcinoma ), rakowiaki atypowe jako

nowotwory NE o pośrednim stopniu złośliwości

( intermediate-grade neuroendocrine carcinoma ),

natomiast RWNEP i DRP łączy we wspólną grupę

nowotworów NE o wysokim stopniu złośliwości

( high-grade neuroendocrine carcinoma ) [11, 12].

Najprawdopodobniej RWNEP i DRP wywodzą się

z tych samych endodermalnych komórek podsta-

wowych , które są także punktem wyjścia innych

postaci raków płuca, ale przejawiają NE różnico-

wanie. To tłumaczyłoby możliwość występowa-

nia komponentu NDRP w utkaniu DRP lub

RWNEP [13].

Natomiast rakowiaki, zarówno typowe, jak

i atypowe, właściwie nigdy nie występują z innymi

neuroendokrynnymi lub nieneuroendokrynnymi

nowotworami. W związku z tym można podejrze-

wać, że wywodzą się z odmiennych komórek pod-

stawowych , które wiążą się z różnicowaniem NE,

być może są związane z komórkami grzebienia ner-

wowego [13, 14].

Epidemiologia i etiologia nowotworów

neuroendokrynnych płuca

Nowotwory NE stanowią około 20% pierwot-

nych nowotworów złośliwych płuc [3]. Budową

www.pneumonologia.viamedica.pl

Renata Langfort i wsp., Rozrosty neuroendokrynne płuc

( multiple endocrine neoplasia ). Natomiast nie zaob-

serwowano żadnego związku pomiędzy HKNE, tu-

morlet a powstaniem RWNEP i DRP [1, 2, 9].

Mimo podobieństw morfologicznych, guzy NE

płuc stanowią zróżnicowaną grupę nowotworów

[1, 18]. Rakowiaki typowe i atypowe występują

w formie guzów monomorficznych i nie wykazują

tendencji do różnicowania w niżej dojrzałe posta-

cie nowotworów. Natomiast heterogenne utkanie,

złożone z innego typu NDRP (płaskonabłonkowe-

go, gruczołowego, wielkokomórkowego, a nawet

pleomorficznego i olbrzymiokomórkowego) może

stanowić domieszkę RWNEP i DRP. Ponadto

RWNEP i DRP mogą współistnieć ze sobą jako po-

stać złożona DRP [9, 15]. Również wyniki badań

genetycznych świadczą o ściślejszym związku po-

między RWNEP i DRP a odrębnością rakowiaków.

Przede wszystkim w RWNEP i DRP pojawia się wy-

soki procent mutacji w głównych regulatorach cy-

klu komórkowego i apoptozy, jakimi są p53, cykli-

ny D1, gen supresorowy RB ( retinoblastoma ), Bcl2/

/Bax, stwierdza się utratę heterozygotyczności

(LOH, less of heterozygosity ) w chromosomie 3p.

Natomiast tylko niewielki procent RT i RA wyka-

zuje podobne zaburzenia [1, 9, 18].

nie rozwija się u kobiet niepalących, zwykle po-

między 40.–60. rokiem życia [22]. Wielu pacjen-

tów na kilka lat przed wykryciem zmian odczuwa

postępującą duszność, suchy kaszel. Objawy roz-

poznawane są jako astma [21]. W badaniach czyn-

nościowych płuc stwierdza się cechy obturacji lub

mieszanej choroby obturacyjno-restrykcyjnej, ob-

niżenie dyfuzji tlenu [17, 19]. Na ogół proces wy-

krywa się przypadkowo [22, 23]. Dotychczas nie-

wiele jest danych dotyczących przebiegu, rokowa-

nia i objawów DIPNECH. Swigris i wsp. [24] przed-

stawili 4 chorych z 2- i 14-letnią obserwacją, w do-

brym stanie, bez cech progresji choroby. Niewąt-

pliwie osoby z rozpoznanym DIPNECH wymagają

systematycznej, wieloletniej kontroli klinicznej

i radiologicznej, ze względu na możliwość powsta-

nia rakowiaków [22, 23]. Zazwyczaj są to RT, czę-

ściej zlokalizowane obwodowo, o utkaniu wrzecio-

nowatokomórkowym, które mogą być zmianą po-

jedynczą lub wieloogniskową [20, 21, 23].

Rakowiaki typowe i atypowe płuca

Przez dłuższy czas rakowiaki uważane były za

łagodne rozrosty nowotworowe o typie gruczola-

ka, następnie za nowotwory neuroendokrynne

o niepewnym rokowaniu. W 1972 roku Arigoni

i wsp. wyodrębnili podtyp rakowiaka atypowego

[25]. Od tego czasu kilkakrotnie zmieniały się kry-

teria jego rozpoznania mikroskopowego. Obecne,

wprowadzone przez Travisa i wsp. i umieszczone

w klasyfikacji guzów płuca i opłucnej WHO, są

podstawą zróżnicowania RT i RA [9, 26].

Zdecydowana większość rakowiaków (85%)

występuje w oskrzelach głównych lub płatowych,

15% obwodowo [3]. Rakowiaki typowe zwykle roz-

wijają się centralnie, polipowato rozrastając się do

światła oskrzela, powodują jego zwężenie i nastę-

powe objawy niedodmy drenowanego obszaru płu-

ca [1, 3, 16]. W badaniu bronchoskopowym wi-

doczne są na ogół jako czerwono-brązowe guzy

o gładkiej, lśniącej powierzchni, dobrze unaczynio-

ne, łatwo krwawiące w trakcie badania [3, 10, 16].

Rakowiaki umiejscowione obwodowo rzadziej po-

wodują objawy obturacji oskrzela. Lokalizują się

pod opłucną, w postaci bladobeżowych, szaro-kre-

mowych lub wiśniowych, dość dobrze ograniczo-

nych guzków. W związku z tym, że często nie po-

wodują objawów klinicznych, są przypadkowym,

radiologicznym znaleziskiem [1, 16].

Rakowiaki typowe najczęściej mierzą 2–4 cm.

Mikroskopowo charakteryzują się tak zwanym or-

ganoidnym utkaniem, zawierającym struktury

drobnocewkowe, rozetki, palisady, poprzedziela-

ne delikatnym włóknistym podścieliskiem, z bo-

Przednowotworowe rozrosty

neuroendokrynne płuca

Rozlaną idiopatyczną hiperplazję komórek

neuroendokrynnych uznano za zmianę przedno-

wotworową i umieszczono w klasyfikacji WHO

z 1999 roku, obok dwóch innych: dysplazji nabłon-

ka oskrzelowego i atypowego rozrostu gruczolako-

watego pneumocytów ( atypical adenomatous hy-

perplasia ) [8] . Po raz pierwszy rozrost KNE w płu-

cach został opisany w 1950 roku, ale dopiero

w 1992 roku Aguayo i wsp. nadali mu nazwę roz-

lanej samoistnej hiperplazji komórek neuroendo-

krynnych płuc [19]. Proces charakteryzuje się wie-

loogniskowym rozrostem KNE nabłonka dróg od-

dechowych, powstawaniem małych guzków złożo-

nych z KNE (ciałek neuroendokrynnych) lub li-

nijną proliferacją KNE wzdłuż nabłonka oskrzeli

różnego kalibru. Zwykle rozrost ograniczony jest

do warstwy nabłonka, gdy przekracza błonę pod-

stawną i mierzy poniżej 5 mm określany jest jako

tumorlet . Natomiast zmiany większe niż 5 mm

uznawane są za rakowiaki [9, 19–22].

Rozlana idiopatyczna hiperplazja komórek

neuroendokrynnych jest rzadkim procesem.

W związku z tym, że definiuje się ją dopiero od kil-

kunastu lat, trudno dokładnie ocenić częstość jej

występowania. Niewiele również wiadomo na te-

mat jej histogenezy i genetyki [20, 21]. Przeważ-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: