1) Kratony
- najstarsze części kontynentów, zostały uformowane i usztywnione w prekambrze
- na kratonach wyróżniamy: tarcze i platformy (platformy stare)
- pierwsza skorupa oceaniczna – komatyt (pierwotnie bazalt z upłynnionego płaszcza Ziemi 3,5 – 4 mld lat)
2) Skandynawia – rysunek
- Saamidy – 3000 Ma
- Biełomoridy – 2800 Ma
- Karelidy – 2200 – 2100 Ma Svekokarelidy 2200 – 1700 Ma
- Svekofenidy – 1900 – 1850 Ma
- Gotydy – 1500 – 1420 Ma
- Svekonorwegidy – 1200 – 900/800 Ma
· Daslandydy – 900 Ma
· Ryfeidy – 1020 Ma
- Rów Oslo
3) Rów Oslo
- 50km szerokości i 200km długości, o zrzucie 2-3km, ku N do 0 wypełniony osadami dolnego paleozoiku, na których leżą osady lądowe permu (czerwone piaskowce, zlepieńce, mułowce, bazalty)
4) Kaledonidy Skandynawii
W kaledonidach skandynawskich występują płaszczowiny fałdy o wergencji na E, nasunięte na tarczę bałtycką
Dwie fazy rozwoju:
- skandian (środkowy sylur – wczesny dewon
- finmarkian (późny kambr – wczesny ordowik)
Po finmarkianie – faza grampiańska
Jednostki tektoniczne:
Podłoże: tarcza prekambryjska przykryta cienkim, miejscami złuskowanym autochtonem
Allochton:
· Dolny
· Środkowy
· Górny
· Najwyższy
Każda z części allochtonu składa się z licznych płaszczowin o ograniczonym zasięgu
5) Basen Paryski
- oddzielony od obniżenia środkowopolskiego wałem walijsko-brabanckim
- połączona z niecką akwitańską (czynną od synemuru) bramą Poitou
- brama burgundzka (od J śr) łączyła go z terenami na E
- podłoże hercyńskie – występują łagodne antykliny (faza laramijska)
- jako osobny basen niecka paryska funkcjonowała w jurze i kredzie
Osady:
- permo-trias, jura, kreda, trzeciorzęd
6) Platforma Wschodnioeuropejska
Typy struktur podłoża
- syneklizy – rozległe, owalne depresje o średnicy do 1000km
- anteklizy – rozległe, owalne wyniesienia o średnicy do 1000km
- aulakogeny – obniżenia wydłużone, ograniczone uskokami
- obniżenia perykratoniczne – na krawędziach platformy
Dominującymi elementami strukturalnymi są aulakogeny, które w większości przypadków rozwinęły się w znacznie szersze baseny sedymentacyjne → syneklizy
Np. aulakogen rosyjski – synekliza moskiewska
Synekliza Peczory, synekliza ukraińska, wyniesienie Wołga – Ural?
Zapadlisko Peczory – wypełnione osadami paleozoiku, mezozoiku
Karbon – 4km serii detrytycznej i węglanowej
Perm – początek morski, a wyżej lądowy z węglem
Tarcza Ukraińska – jest wypiętrzeniem podłoża platformy wschodnioeuropejskiej, zapada lekko ku N i S (1-2˚), od W i E obcięta uskokami
N – zapadlisko Wielkiego Donbasu
S – zapadlisko Morza Czarnego
Orogeneza hercyńska – tektonika blokowa
Trzeciorzęd – uskoki
Kompleksy w obrębie Tarczy Ukraińskiej:
I. Dnieprydy 3500 – 2700
II. Bugidy 2700 – 2000
Azowo-Wołynidy 2000
III. Saksaganidy 2000 – 1700
Faza saksagańska 1700
IV. Grupa Owrucza
Fałdowanie Owruckie 1575
7) Grupa Owrucza
Po fałdowaniach saksagańskich tarcza ukraińska została usztywniona, a na niej niezgodnie zalega Grupa Owrucza
· Grupa Owrucza Dolna – czerwone piaskowce, zlepieńce, łupki fyllitowe i chlorytowe, diabazy
Fałdowania owruckie – 1575 Ma
· Grupa Owrucza Górna – piaskowce, kwarcyty zdeponowane ze skałami piroklastycznymi, oraz diabazy i porfiry kwarcowe osadzające się w warunkach lądowych lub w okresowych zbiornikach wodnych, wiek 1400-1200 Ma
8) Basen Barrandienu
Jest jednym z basenów, które powstały w cyklu hercyńskim wokół masywu moldanubskiego
Paleozoik leży niezgodnie, na zmetamorfizowanym i sfałdowanym proterozoiku
Utwory:
Kambr dolny – molasowe zlepieńce i piaskowce, łupki z fauną trylobitową, seria zasadowych wulkanitów
Kambr górny – wzmaga się subsydencja
Ordowik – grube serie piaskowców i łupków graptolitowych
Sylur dolny – intensywna działalność wulkaniczna, powstają wyspy wulkaniczne otoczone koncentrycznie facjami wapiennymi, wśród których wyróżniamy facje (od najpłytszych do najgłębszych):
· Wapieni krynoidowych z lądowymi wulkanitami
· Koralową
· Brachiopodową
· Małżowo-trylobitową
· Graptolitową
Sylur górny – gruba seria wapienna – platforma węglanowa
Sylur górny/Dewon – łupki graptolitowe – pogrążanie platformy
Dewon – w Europie wyróżnia się 2 magnofacje dewonu:
· Reńską – osady morskie nerytyczne i płytkowodne zdominowane przez materiał terygeniczny (piaskowce, zlepieńce, łupki piaszczyste), fauna uboga, słabo zróżnicowana
· Hercyńską (czeska) – pelagiczne osady węglanowe i ilaste, płytkomorskie i głębokowodne, fauna bogata, zróżnicowana
W żywecie – utwory fliszopodobne
Niecka Barrandienu została sfałdowana w fazie bretońskiej dewon/karbon
9) Ardeny
10) Kraton Ameryki Północnej – fałdowania
5 cykli orogenicznych:
1. Laurentyjski > 3000 Ma
2. Kenorański > 2500 Ma
3. Hudsoński (1900 – 1600)
I – 1900 – 1800 Ma
II – 1800 – 1700 Ma
III – 1700 – 1600 Ma
4. Elsoński – 1500 – 1300 Ma
5. Grenwilski – 1200 – 800 Ma
11) Terrany w USA
Kordyliery
W mezozoiku następowało łączenie teranów ze sobą i doklejanie łuków wyspowych. Procesy akrecyjne trwały od środkowej jury po wczesny trzeciorzęd w kilku etapach:
Trias/jura – jednostka (terran) sfikinian
Jura – jednostka Wrangelian
Kreda – kolizja jednostki Wrangelian z kontynentem, rozbity na 5 fragmentów
Trzeciorzęd – ustala się współczesna strefa subdukcji
12) Islandia
Tworzą się różnorodne bazalty wieku od miocenu (12 mln lat) do dziś. Pomiędzy potokami zastygłej lawy bazaltowej występują niekiedy miąższe kompleksy skał piroklastycznych oraz gleby kopalne (od miocenu) niekiedy z florą
13) Alpy Francuskie
Podział strukturalno-facjalny
1) Przedpole
- „platforma” jurajska – mezozoiczno-kenozoiczna, pokrywa krystalinik podłoża hercyńskiego
- strefa gór Jura – sfałdowany mezozoik z niewielkimi nasunięciami
2) Rów przedgórski
- molasa lądowa i morska oligocenu-pliocenu, zaburzona przed nasunięciem Alp
3) Alpy zewnętrzne
- strefa helwecka (delfinacka)
- strefa ultrahelwecka
4) Alpy wewnętrzne
- strefa Valais – łupki lśniące
- strefa subbriansońska i strefa briansońska
- strefa piemoncka
· jednostki zewnętrzne
· jednostki wewnętrzne – łupki lśniące
Linia insubryjska = Tonale – strefa dyslokacyjna obcinająca Alpy W od S
Strefa Sesia – Lanzo – reprezentuje jednostki Alp E
14) Łupki lśniące
Występowanie: Alpy W – strefa Valais, strefa Piemoncka
15) Formacja gozawska
- (koniak/santon) (2500m)
- północne Aply W
- charakteryzuje się duża zmiennością facjalną uzależnioną od reliefu uformowanego w czasie wcześniejszych ruchów tektonicznych
W jej obrębie występują:
- grube zlepieńce i brekcje
- głębokowodne łupki i margle z turbidytami
- piaskowce
- rafy koralowe i biohermy rudystowe
- wapienie organodetrytyczne
- pokłady węgla
16) Locus typicus koniaku i santonu znajduje się w Niecce akwitańskiej
17) Szew Solway (Kaledonidy Wysp Brytyjskich)
- oddziela Krainę Jezior od Wyżyny Południowoszkockiej
- jest to linia zamknięcia Oceanu Iapetus, obecnie jest zakryta
- na N od Szwu (G. Północnoszkockie) występuje fauna amerykańska
- na S (Walia i inne baseny) występuje fauna europejska
18) Okna Wysokich Taurów (Alpy E) – jednostki peninskie
- zdeformowane skały metamorficzne (gnejsy, łupki m., fyllity), które stanowiły sztywne, autochtoniczne podłoże płaszczowin austroalpejskich
2 kompleksy:
- centralny – gnejsy oczkowe z amfibolem – metamorfik hercyński przebity przez permskie granity tworzą ciała w formie kopuł
- pokrywowy – zmetamorfizowane skały osadowe z wulkanitami, perm – paleocen, obecnie są to czarne sylury, amfibolity, perydotyty i inne skały ultrazasadowe oraz szarogłazy
19) Basen Walijski
- oddzielony … uskoków przesuwczych od Bloku Morza Irlandzkiego
- klasyczna geosynklina, w której zgromadziło się 10km osadów paleozoicznych, głównie turbidytowych ze znacznym udziałem skał wulkanicznych (ordowik), reprezentują one zaułkowy basen tensyjny na ścienionej skorupie kontynentalnej
20) Blok Morza Irlandzkiego
Posiada podłoże przedkaledońskie, zmetamorfizowane i sfałdowane przed ordowikiem w orogenezie radomyskiej, szereg basenów ograniczonych uskokami, w centrum i na obrzeżach znajdują się struktury, utwory od permu-dziś, zawierają gaz ziemny
21) Faza ligeryjska – dewon i środkowy dewon; ems/eifel
Faza ardeńska – sylur/dewon; przydol/lochkow
22) Krym – zbudowany ze skał wapiennych z bardzo liczną fauną koralowców
Platformy w Triasie?
Płyta Mezyjska?
Formacja gondwańska?
8. Południowy koniec Irlandii powstał w orogenezie?? Alpejskiej, waryscyjskiej, bajkalskiej, kadomijskiej
Nasunięcia w jakim kierunku w Appalachach
W Apeninach SE
W kaledonidach Skandynawskich E
Wiek bazaltów na Islandii – miocen
Szew Solway co to? Pozostałość po zamknięciu Japetusu
Jakie jednostki odsłaniają się w oknach Wysokich Taurów? Jedn. Penińskie
Górna część Harzu leży w strefie?? Saksuturyńskiej, hercyńskiej itd.
Rów Oslo – jakie osady wypełniają – paleozoiczne lub prekambryjskie po perm
Wypełnienie Rowu Renu?? Olg/mio
19 Płyta mezyjska znajduję się pomiędzy?? Karapatami a wredną Górą ??
Kaledonid skandynawskie – charakterystyczna budowa to?? Allochtony dolny środkowy itd.
20/21 przekrój przez Ardeny
Ternary gdzie najwięcej – Kordyliery N?
32 Łupki lśniące – charakterystyczne dla? Penińskiej jedn.
33 Wiek łupków lśniących?? = jura
Basen Walijski – jaki wiek osadów
Basen Barrandien – jaki wiek osadów – prekambr/dewon
1. skład kratonów to??
Platforma Wschodnioeuropejska charakterystyczne struktury – syneklizy i anteklizy
Budowa Krymu – flisz + mezozoik węglanowy
Grupa Owrucza – gdzie się znajduje? Tarcza ukraińska
Orogeneza grenwilska wiek – 1150-800
Liguryjska
Ardeńśka
Skandynawia – mapa i opis
Wiek kaledonidów skandynawskich i sfekonorwegidów – 1980 – 400
Pytania(zebrane):
-Osady rowu Oslo
-struktury S części Irlandii to
-orogeneza ardeńska- wiek
-orogeneza liguryjska- wiek
-kaledonidy Skandynawii dzielą się na:
-łupki lśniące są wieku:
-kratony dzielą się na
-bazalty ...
brzezinka