Reymont Władysław Stanisław - Tomek Baran.pdf - Reymont Wladyslaw - Gniewomir_Reytan

Władysław Stanisław Reymont

Tomek Baran

Tomek otworzył drzwi do karczmy, para buchnęła z izby

niby z obory, i zaduch prawie lepki od gęstości go owiał; ale

Tomek nie zważał na to, tylko wszedł i poprzez naród

splątany gęsto niby żyto na boisku, przechylał się do

drewnianych krat, za którymi stał szynkwas.

– Dać półkwaterek, ino krzepki.

– W blaszkę nalać?

– Nie, w szkło.

Odmierzyła mu karczmarka. Zapłacił, wziął buteleczkę,

kieliszek i poszedł na drugą stronę izby, do drugiego stołu,

usiadł pod ścianą, wódki w kieliszek nalał i wypił. Strzyknął

śliną przez zęby, obtarł usta rękawem i zamyślił się. Żarło go

coś we środku, bo nie mógł usiedzieć spokojnie, spluwał, bił

pięścią w stół, to unosił się chcąc biec, ale opadał na ławę z

cichym jękiem i rozcierał oczy kułakiem, bo mu coraz to łza

spływała na suche, sinawe i przegryzione policzki, a piekła

go jak ogień. Prawie nie wiedział, co się wkoło niego dzieje.

Jakieś ciężkie strapienie leżało mu na sercu kamieniem, bo

widać było, że rady sobie dać nie mógł i że z coraz większą

bezradnością opuszczał ramiona, i że coraz częściej

wzdychał i drapał się po głowie.

A karczma aż się trzęsła od hołubców. Ze dwadzieścia

par, zwartych ze sobą szczelnie na niewielkiej przestrzeni,

krążyło w kółko z przytupywaniem i pokrzykiwaniem:

– Hop! hop! hop! – leciał głośny pokrzyk.

Wódka i upojenie tańcem dymiły ze łbów, a podniecenie

dzikie tak podrywało tańczących, że coraz zacieklej

przytupywali i coraz szybciej okręcali się w kole.

Czerwone wełniaki kobiet pstrzyły się między białymi

sukmanami niby maki w polu dostałego żyta. Kończący się

dzień rzucał przez małe, zamarznięte szybki karczmy smugi

rudawego światła, a mały kaganek, świecący nad okapem,

chybotał się ciągle i podrygiwał jakby w takt hołubców.

Wrzawa głucha podnosiła się niby szum splątany i

niewyraźny, z którego tylko wylatywały, jak błyskawice,

jędrne: Hop! hop! hop! – i znów na chwilę tonęło wszystko w

zgiełku ogromnym; bo przy stołach, po kątach, przy

szynkwasie – gdzie tylko miejsce było, wszędzie stali ludzie i

raili: o łońskich kartoflach, o księdzu proboszczu, o

dzieciskach, o dobytku, o wszystkim, co im leżało na ,,

wątpiach” i z czego w kompanii zawżdy łacniej się wygadać i

łacniej mieć pożalenie; bo nawet, na ten przykład, jako i

bydlę i ze źródła wody samo się nie napije, a w kompanii pije

i ze ,,chrapu”, tak i człowiekowi samemu nie żyć, w karczmie

się nie weselić, do lasu nie jeździć, ino jak Pan Bóg

przykazał zawżdy z drugimi – z bratamy.

Wszyscy razem mówią, przepijają do siebie, ściskają się

z serdecznością i ,,kuntentność” z wódką rozpromienia

wszystkie oczy i coraz głośniej krzyczy: Hop! hop! hop!

Dyle podłogi pod ciężkimi przycinaniami obcasów

skrzypiały coraz ciężej – a basy, umieszczone wysoko na

kłodzie z kapustą, śpiewały coraz grubiej:

– Bom, cyk, cyk! Bom, cyk, cyk!

A na to im odpowiadały lipowe skrzypeczki:

– Tuli, tuli, tuli, tuli, tulity, tulity!

I ochota była siarczysta i niepowstrzymywana. Twarze

były przy twarzach, piersi przy piersiach, plecy przy plecach

– a wszystko tak na wskroś przeniknięte rytmami skocznej

muzyki – że oberek szedł taki wściekły, zamaszysty,

chłopski, aż sęki wylatywały z podłogi, szybki jęczały

żałośnie, a grube, pękate kieliszki na szynkwasie, aż dziw,

jak podskakiwały z uciechy.

Od czasu do czasu karczmarz brał bęben z brzękadłami,

potrząsał nim mocno niby chłop Żyda za łeb, uderzał pięścią

w skórę do taktu skrzypkowi.

– Dyz, dyz, dyz! – brzmiało wtedy zgiełkliwe, zagmatwane

i ogłuszające brzękiem – i tupot był zaraz siarczystszy, i

pokrzyki więcej schrypnięte, a kaganek aż przykucał i kopcił

sadzą na powiewające, niby płaszcze, kapoty. Para z

topniejącego na butach i przy drzwiach śniegu, dym z

papierosów i mrok, jaki panował w ogromnej izbie,

przysłaniały tańczących, że zaledwie tylko migotały

czerwone twarze i niewyraźne zarysy ciał, i barwy jaskrawe,

w tym zapamiętale się kręcącym wirze ludzkim.

– Kto mi będzie usługiwał, usługiwał... cha... cha... cha...

i... i... i... – chichotały wesoło skrzypeczki.

– O, to ja, tylko ja... a... a... a... – odpowiadały z jakimś

podrygiwaniem basy i zaraz do spółki zaczęły śmiać się i

baraszkować, i przenikać wszystkich śmiechem wesela, aż

karczma zdawała się trząść od przypływu pijackiej

wesołości.

Jedna baba oszalała

A druga się wściekła;

Trzecią diabeł okulbaczył

I pojon do piekła.

Zaśpiewał ktoś jak na pobudkę, bo zaraz zaczęły się

zrywać inne zwrotki i bić wesołością coraz większą.

Tomek tylko wciąż siedział zadumany; nalał drugi

kieliszek, ale mu go wywrócił jakiś rozhulany tanecznik, więc

kopnął ze złości jego tancerkę i wstał, bo i zimno mu było od

okna, i markotno siedzieć samemu; poszedł za szynkwas do

alkierza.

Narodu i tam było pełno, buteleczki ściskali w garściach,

całowali się, gadali i przepijali do siebie, baby wstydliwie

przysłaniały się zapaskami i cmoktały okowitę z rozkoszą.

Poczęstunek szedł rzetelny – katolicki: stać było kogo na

arak – stawiał, abo na spirytus z asencją – stawiał, abo na

okowitę samą – stawiał, abo tylko na piwo – stawiał.

Stawiał z dobrego serca i z ochoty.

Wszyscy byli już pijani, ale nic to: raz kozie śmierć,

gorzalina nie piekło, a biednemu kiej niekiej trzeba

pocieszenia duszy grzesznej i choć kapkę na frasunek.

– O psie jeden – bełkotał pijany chłop do komina – takiś

to kum! czekaj!... A ja go tak, a un me tak, a ja go za

orzydle, a un me w pysk!... Takiś to kum, o psie jeden, taki

krześcijan!... a un me w gembe!... Bartek zmógł siła, to i

ciebie zmoże... zmoże... psia... zmoże... A ja go tak, a un

me tak, a ja mu pedom grzecnie: bracie!... a un me w pysk!

a ja mu pedom: kumotrze!... a un me w pysk! a ja mu potem:

takiś ta kum, taki krześcijan... – mruczał coraz niewyraźniej i

bił pięścią w komin, aż się echo rozlegało, i zataczał się

coraz senniej.

Ja za wodą, ty za wodq,

Jakże ja ci buzi podom?

Podom ja ci na listecku,

A naściże, kochanecku

– zaśpiewała Karlina, ta, co to w kopania męża

pochowała i sierociła teraz sama jedna na półwłóce

pszennej ziemi, z koniem, z krowami i z niezgorszymi

jeszcze szmatami po nieboszczyku. Rzuciła się do młodego

chłopaka, stojącego pod ścianą i znowu mu zaśpiewała:

Wojtecku, Wojtecku,

Nie siedź na przypiecku –

Ino chodź do wdowy,

Bo ma chleb gotowy.

– Wojtek, w twoje ręce, parobku kochany. Głupiś,

będziesz się ta ojców bojał. Jakem rzekła: grunt ci zapiszę,

to zapiszę, bo to nie mój, co?

Będziesz miał kiej w raju – moje ty kochanie,

Zjesz syrek na wieczór – kurę na śniadanie.

– Ojcu duchownemu się pokłoń i na zapowiedzie daj,

wieprzaka się uszlachtuje, kołaczów upiecze, araku kupi i

weselisko się wyprawi, że aż ha!

– Oj, stara a głupia! Zębów ni ma, a gryzłaby! – odezwał

się ktoś z boku.

– Hale! gdzieś se wraź ślipie, a nie komu w zęby.

Widzicie go, „deputnik ” pieski! – rzuciła się Karlina

gwałtownie.

– Cichojta, kumo, ja wam coś rzeknę.

– Psu se rzeknij. W palto się ustroiła pokraka i myśli, że ,,

sielny” pan – a choć ty po wsi szczekasz jak ten pies, ja ci i

tak gorzałki w gardziel nie wleję.

Zwróciła się do Wojtka, odciągnęła go w kąt i namawiała

go sobie dalej, a obok przy stoliku siedziało dwóch chłopów i

popijało z pękatej butelki. Jeden drapał się po głowie i

milczał, a drugi gestykulował szeroko i gadał:

– Miarkujcie tylko, że Czerwiński to wam rzekł: termedie

różne szły na mnie jak baty na żydowskiego konia, a ja nic!

Kobita mi się przy dziecku zmarnowała – nic! konie mi

ukradli – nic, ino czekam, Jędrek mi zachorował na ospę – o

psiachmać! Jak nie wypiję okowitki z tłustością, jak nie

zaniesę dobrodziejowi na mszę świętą – i jak ręką odjął!

Grzela, rób tak samo, a zobaczysz, że ci pomoże.

Czerwiński ci to mówi, to Czerwińskiemu wierz.

– Dziecisków jak pliszek na podorówce, kobieta na

świeże chora, podatek trzeba płacić, kartofle mi zmarzły,

bieda aż piszczy – a tu na to wszystko – patyk złamany.

Laboga, laboga! Pijcie no do mnie! Widzi mi się, że nie

poradzę, na rozum bierę i z tej, i z tamtej strony i nic

wykalkulować nie mogę.

– Głupiś, w twoje ręce, Grzela; już ty lepiej w pysk od

dozorcy bierz, a na rozum nie bierz, bo nie poradzisz, a

pięścią kiedy niekiedy weźmiesz, ale i robotę miał będziesz

na plancie, i świeży grosz. Miarkuj se ino – Czerwiński ci to

mówi! a Czerwińskiemu wierz, bo jako dobrodziej

powiedzieli, co w parafii on jest jedna głowa, a Czerwiński

druga! Niech mu Bóg da zdrowie, mądry on szlachcic i

uczony. W twoje ręce, Grzela.

– Pani Jackowa, moja pani Jackowa; flaszeczkę esencji,

kwaterkę spirytusu, dwa rządki bułek i kiełbasy font! –

wołano od stolika pod oknem, przy którym siedziało czworo

ludzi; dwoje ubranych z miejska i dwoje po chłopsku.

– Pani Jackowa, moja pani Jackowa, a octu do kiełbasy,

a talerza dla pana Strzelca! Widzi pan Strzelec, ja powiem,

jak to było...

– Cicho, stary, ja dokumentniej opowiem, bo ty nie

pamiętasz – przerwała mu żona. – Idę se duchtem na ten

przykład, idę...

– Stul gembę, zaraz będzie tu ozorem mleć po próżnicy.

Ja powiem. Pańskie zdrowie.

– Pijcie z Bogiem.

– Słodka i mocna, panie Strzelec, jeszcze jednego!

– Wasze zdrowie, Andrzeju.

Reymont Władysław Stanisław - Tomek Baran.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: