Wykłady.pdf

Wykłady

1. Co to jest filozofia? Przyczyny ekonomiczne, społeczne i polityczne powstania filozofii w

staro Ŝ ytnej Grecji.

a) Filozofia (Filo- kocha ć , sofija- mqdro ść )- miło ść m ą dro ś ci - pojęcie wprowadził Pitagoras dla

zaznaczenia,

Ŝe mądrość jest rzeczą boską, a jedynie umiłowanie jej dostępne jest dla ludzi.

- Jest to nauka o mądrości, dla pierwszych filozofów (Tales pyt. o arche - początek) oznaczała

poznanie prawdy, dla Platona najdoskonalsza z nauk (fil. podzielił na wiedzę o zjawiskach i wiedzę

o bycie ).

- W Grecji wyraz ten oznaczał ogólnie: wiedzę, mądrość, wykształcenie.

b) Przyczyny:

- Rozkwit filozofii w Grecji nie był dziełem przypadku: ułatwiły go szczególne warunki tego kraju

(uboga ziemia, połoŜenie nad morzem - oddzielona od innych krajów, co sprzyjało nie przyciąganiu

cudzoziemców).

- Oddzielenie Grecji od innych krajów (morze), chroniło ją od klęski wojen.

- PołoŜenie to wywoływało natomiast kolonizacje i czyniło, Ŝe Grecy obcowali z kulturą innych

krajów. Ustrój państwowy Grecji -duŜa ilość małych państw - sprzyjał wytwarzaniu się

róŜnorodnych postaci kultury, a przy tym wzmagał ambicje. Szczep grecki, bogato przez naturę

obdarzony, wydawał w dziedzinie nauki talenty nie mniej niŜ w poezji, plastyce czy sztuce

wojskowej.

2.Główne działy filozofii i ich krótka charakterystyka (ontologia, teoria poznania, etyka,

estetyka, filozofia społeczna, historiozofia).

a) Ontologia - ( Parmenides z Elei - teoria bytu)- nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych

przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie ( dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek

istnieje ), zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak teŜ wyabstrahowanej -

pojęcia, kategorie, terminy.

b) Etyka - nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro

i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego

postępowania

c) Estetyka – nauka, która zajmuje się zagadnieniami piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii

(zaczątki – Sofi ś ci - zajmowali się teorią poezji).

d) Teoria poznania – (gnoseologia, epistemologia), teoria usiłująca sformułować odpowiedź na

pytania: czym jest poznanie, jaka jest jego geneza, jakie s ą jego warunki, czym jest podmiot,

przedmiot i akt poznania, czy istniej ą granice poznania – (nauka o poznaniu wiedzy przez jednostkę

i granicach tego poznania).

e) Historiozofia – (filozofia historii), skupia się na refleksji nad dziejami, nad ich sensem, biegiem

i celem, i próbuje ustalić ogólne prawidłowości nimi rządzące. Przedmiotem badań historiozofii jest

teŜ postrzeganie procesu dziejowego przez ludzi, róŜne sposoby jego przedstawiania i rozumienia.

f) Filozofia społeczna – nauka o procesach społecznych, o odrębności bytu społecznego ( bycie

społecznym i jego warto ś ciach ).

3.Problemy ontologii.

3.1. Charakterystyka materializmu Ŝ ywiołowego (Tales, Anaksymander, Anaksymenes).

..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds . All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..

- Materia świata jest oŜywiona, tzw. pogląd hilozoistyczny (od greckiego hyle - "materia" i zoon -

"Ŝycie")

- istotne było pytanie o "arche", czyli początek, podstawę, osnowę i strukturę świata

a) Tales z Miletu - twierdził, Ŝe arche to Ŝ ywioł wody , wszystko z niej pochodzi i do niej powraca

( wszystko o Ŝ ywia ),

b) Anaksymenes z Miletu - uwaŜał, Ŝe arche stanowi powietrze . Z niego poprzez rozrzedzanie

i zagęszczanie powstaje róŜnorodność rzeczy i zjawisk w świecie - rzadkie powietrze jest ogniem,

w miarę gęstnienia przekształca się kolejno w wiatr, chmury, wodę, ziemię, kamienie itd.

Wszystkie te zmiany dokonują się dzięki wiecznemu ruchowi.

c) Anaksymander z Miletu - uznał tzw. apeiron , czynnik nieskończony i nieokreślony, zawierający

w sobie wszelkie przeciwieństwa, które wyłaniając się zeń, rozdzielając i ścierając, utworzyć miały

świat przyrody; przyczyną tego procesu był odwieczny wirowy ruch prazasady ( to, co jest

pocz ą tkiem rzeczy jest ich zgub ą)

3.2. Charakterystyka materializmu mechanistycznego (Demokryt, Kartezjusz).

- stanowisko, Ŝe materialny Wszechświat, przyroda istnieje sama z siebie i naleŜy ją rozpatrywać

niezaleŜnie od jakichkolwiek innych, domniemanych bytów

- zarówno rzeczywistość tzw. materialna, jak duchowa (psychiczna) tworzona jest przez elementy

proste: atomy ( atomistyczna budowa ś wiata )

a) Deomokryt z Abdery - Zakładał, Ŝe istniejące odwiecznie, niezmienne i niepodzielne atomy

poruszają się w przestrzeni ( w sposób nieuporz ą dkowany ), łącząc się w coraz to nowe przejściowe

asocjacje postrzegane jako rzeczy i zjawiska; odrzucał hipotezę rozumnej siły kierującej światem,

zaprzeczał potrzebie dzielenia go na materialny i duchowy.

3.3.Charakterystyka idealizmu obiektywnego (Platon, Aureliusz, Augustyn, Tomasz z

Akwinu, Hegel).

- zakłada pierwotność ducha (idei, Boga, świadomości itp.) i wtórność materii, (jednostka nie ma

wpływu na rzeczywistość),

- stanowisko związane ze stosunkiem bytu do naszej świadomości (istnieje obiektywna

rzeczywistość),

a) Platon – ( idea ) - głosił, Ŝe nie rzeczy są przedmiotem pojęć, gdyŜ cechuje je zmienność, uznał,

Ŝe istnieje byt doskonały, niezaleŜny od rzeczy, pierwowzór rzeczy, poznawalny rozumowo, ale

istniejący poza umysłem. Ten odkryty przez siebie byt nazwał ide ą.

b) Tomasz z Akwinu – ( Bóg ) - Sądził, Ŝe niektóre prawdy przekraczają to, co moŜna poznać

rozumem, ale się rozumowi nie przeciwstawiają. Twierdził, Ŝe bytem są jedynie rzeczy

jednostkowe. Byty postrzegał jako złoŜone z istoty i istnienia. Istotą kaŜdej rzeczy jest to, co

wspólne dla jej gatunku i zawarte w definicji. Jedynie z istoty Boga wynika to, Ŝe musi On istnieć,

nie znamy jednak Boskiej istoty i dlatego naleŜy dowieść rozumem Jego istnienia.

3.4.Charakterystyka idealizmu subiektywnego (G.Berkely).

- stanowisko związane ze stosunkiem bytu do naszej świadomości (istnieje subiektywna

rzeczywisto ść), zakłada, Ŝe wszystko, co widzimy jest wytworem naszej wyobraźni (umysłu) i nie

..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds . All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..

istnieje coś, co jest obiektywne (rzeczywistość).

- Człowiek ma dostęp jedynie do subiektywnie odczuwanych zjawisk istnieje tylko on jako

konkretny podmiot, dla którego wszystko, poza jego świadomością, jest jedynie układem zjawisk.

a) Berkeley – zaprzeczał istnieniu jakichkolwiek abstrakcji w umyśle i poza nim, terminy ogólne

uwaŜał wyłącznie za słowa. Zaprzeczał istnieniu materii, która nie stanowiąc bezpośredniej treści

doświadczenia gwarantowałaby postrzeganym przedmiotom bytową niezaleŜność. Rzeczy były dla

niego tylko ideami (spostrzeŜeniami).

3.5.Spór o substancj ę : charakterystyka stanowiska monistycznego.

- skrajna postać idealizmu – zakładająca, Ŝe istnieje jeden byt o naturze materialnej albo naturze

duchowej.

a) Berkeley – istnieją niematerialne, nieśmiertelne dusze i Bóg

b) Hegel – stanowisko wg. którego przyroda i duch są dwiema postaciami, w jakie przyobleka się

byt. Pierwszą postacią bytu jest pojęcie i ono stanowi punkt wyjścia rozwoju. Jego antytezą jest

przyroda. Syntezą pojęcia (idei) i przyrody (materii) jest duch.

3.6. Spór o substancj ę : charakterystyka stanowiska dualistycznego.

- istnienie obok siebie dwóch odrębnych zjawisk, tendencji, zasad. Dwoistość

- pogląd w myśl, którego określony obiekt tworzą dwa niesprowadzalne do siebie składniki. Mogą

to być np. sfery duchowa i materialna albo idealna i realna w przypadku dualizmu metafizycznego

(system Platona)

a) Pitagoras – uznał za zasadę porządkującą nasz świat teorię antynomii np. ciepło – zimno

b) Platon – sfera duchowa i materialna (najdoskonalszą formą bytu jest jednak idea).

3.7.Spór o substancj ę : charakterystyka stanowiska pluralistycznego.

- pogląd, wg. którego rzeczywistość składa się z róŜnego rodzaju bytów (typów) - cechuje się

odrębnością i samodzielnością, stanowi świat sam dla siebie.

a) Empedokles - uwaŜał, Ŝe istnieją cztery róŜne składniki świata, czyli cztery rodzaje materii:

woda, powietrze, ogień i ziemia.

b) Leibniz - Uznawał, Ŝe istnieje wiele substancji, które nazwał monadami . Stwarzając świat, Bóg

wybierał tak monady, by stworzyć świat z moŜliwych najlepszy ( samoistny byt )

3.8.Spór o przyczynow ą struktur ę ś wiata: determinizm i indeterminizm.

a) Determinizm - pogląd głoszący, Ŝe fakt, moment i miejsce zajścia kaŜdego zdarzenia oraz jego

przebieg określone są jednoznacznie przez zdarzenia, które je poprzedziły w czasie i które z nimi

współwystępują.

(Demokryt z Abdery)

b) Indeterminizm – ( poj ę cie wolno ś ci, nieuporz ą dkowania) - U Epikura pojęcie odnosiło się do

odchyleń atomów jako czynnika wolności w mechanistycznej koncepcji świata.

..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds . All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..

c) Spór indeterministów z deterministami dotyczy wolności woli, odpowiedzialności moralnej

człowieka, celowości i przyczynowości natury, konieczności i przypadku, w końcu zasad w teorii

poznania.

4.Poznanie.

4.1.Ogólna charakterystyka poznania (co to jest poznanie, jakie s ą dwie strony poznania).

a) Poznanie - proces intelektualny i doświadczalny, właściwy człowiekowi, mający na celu dotarcie

do wiedzy w sposób poza rozumowy.

- proces zdobywania przez człowieka wiedzy o rzeczywistości i o sobie samym, drogami do niej

wiodącymi, jak teŜ całokształtem tej wiedzy, jej sprawdzalnością, prawdziwością i uŜytecznością

b) Dwa aspekty poznania: metodologiczny (racjonalizm, empiryzm) i psychologiczny (racjonalizm i

empiryzm genetyczny).

- racjonalizm metodologiczny dzieli się na: racjonalizm skrajny i aprioryzm umiarkowany

- na empiryzm genetyczny składa się sensualizm

4.2. Ź ródła poznania: charakterystyka racjonalizmu genetycznego (natywizm)(Platon,

Kartezjusz).

- Natywizm – pogląd zakładającego istnienie w umyśle ludzkim idei wrodzonych lub teŜ

wrodzonych zdolności do rozpoznawania idei i bytów znajdujących się poza przyrodą i poza

doświadczeniem.

a) Platon - UwaŜał on, Ŝe wiedza wrodzona wyprzedza wiedzę opartą na postrzeganiu. Pierwsza

jest dana od narodzin, druga narasta w miarę doświadczenia, formuje się stopniowo. Wynika to

z faktu, Ŝe umysł nasz oglądał idee w poprzednim Ŝyciu i zachował o nich pamięć, stąd teŜ

wystarczy, Ŝe je sobie przypomni postrzegając. Dlatego wiedzę wrodzoną nazywa anamnezis -

przypomnienie .

b) ś w. Augustyn – pojęcie natywizmu zostało zmodernizowane przez św. Augustyna poprzez

wprowadzenie pojęć: prawdy wieczne i iluminizm. By prawdy te poznać, człowiek powinien

skoncentrować się na swoim wnętrzu. Prawdy wieczne istniejące poza człowiekiem miały charakter

ponadczasowy i istniały obiektywnie, a poznanie ich wymagało oświecenia pojętego jako fakt

nadprzyrodzony, wynikający z dzieła łaski, która przypada dobrym, posiadającym czyste serce.

4.3. Ź ródła poznania: charakterystyka empiryzmu genetycznego (J.Locke).

- pogląd wg. którego jedynym lub głównym źródłem bądź środkiem poznania jest doświadczenie

zmysłowe (zewnętrzne lub wewnętrzne).

a) Lock – głosił, Ŝe umysł ludzki jest pierwotnie nie ukształtowany ( tabula rasa ). Napełnia go

wiedzą dopiero doświadczenie.

b) Arystoteles - Przeczył istnieniu jakiejkolwiek wiedzy wrodzonej - źródeł poznania upatrywał

w spostrzeŜeniach, na podstawie których drogą abstrakcji umysł buduje pojęcia, tzn. wydobywa to,

co w rzeczach ogólne.

4.4. Ź ródła poznania: charakterystyka racjonalizmu metodologicznego (aprioryzm skrajny -

Pannenides, Zenon z Elei: aprioryzm umiarkowany - Kartezjusz, Kant).

..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds . All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..

- pogląd głosi, iŜ cała wiedza nie pochodzi od zmysłów, lecz jej jedynym źródłem jest rozum.

Zmysły nie informują nas o prawdziwej naturze rzeczywistości, skierowane są na jej stronę

zjawiskową, na to, co przypadkowe i jednostkowe.

- aprioryzm - pogląd wg którego poznanie moŜliwe jest przed doświadczeniem, tj. a priori.

a) Aprioryzm skrajny – (Parmenides z Elei), traktujący poznanie a priori jako jedyne w pełni

wartościowe ( byt jest jedyny, całkowity, niewzruszony – nie był kiedy ś i nie b ę dzie)

b) Aprioryzm umiarkowany – (Kant), zakładający istnienie poznawczo wartościowej wiedza

apriorycznej, którą, obok sądów analitycznych, budują sądy syntetyczne a priori ( wiedza pochodzi

od ś wiata nomenów ).

4.5. Ź ródła poznania: charakterystyka empiryzmu metodologicznego (skrajny - G.Berkeley,

F.Bacon;

umiarkowany - Arystoteles).

- pogląd, wg. którego uzasadnienie poznania ludzkiego musi być oparte bezpośrednio lub pośrednio

na doświadczeniu − aposterioryzm .

a) skrajny – wszelkie uzasadnione twierdzenia muszą opierać się bezpośrednio na doświadczeniu

b) umiarkowany -

5.Prawda.

5. 1.Klasyczna definicja prawdy.

- Definicja prawdy - Arystoteles zdefiniował ją jako zgodność, adekwatność treści sądu

z rzeczywistym stanem rzeczy – „prawda jest to zgodno ść my ś li z rzeczywisto ś ci ą ”

5.2.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria oczywisto ś ci.

- Twierdzenie jest wtedy prawdziwe, gdy jest oczywiste,

- Kartezjusz – Twierdzenie jest oczywiste, gdy jest proste, jasne, konkretne, ogólne, niepodwaŜalne,

nieskomplikowane, itd. „… bo czy czuwam czy ś pi ę 2 plus 3 zawsze b ę dzie 5, kwadrat b ę dzie miał 4

boki, a trójk ą t 3…”

5.3.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria zgody powszechnej.

- teoria zgodnie, z którą prawdziwość wydanego sądu na dany temat zaleŜy od powszechnej zgody

ludzkości (im wi ę cej osób opowie si ę za dan ą np. definicj ą zjawiska to taka wła ś nie interpretacja

zostanie powszechnie uznana)

5.4.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria konsensualna.

- Twierdzenie jest wtedy prawdziwe, gdy rozmówcy (znajomość tematu, poziom intelektualny )

rozwaŜając dane pojęcie za pomocą argumentacji, jeden z nich przystaje na słuszność twierdzenia

przedmówcy.

5.5.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria koherencyjna.

..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds . All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: