NEUROPSYCHOLOGIA
wykład nr 1
Dr. Wiłkość
11.10.2009r.
Techniki neuroobrazowania
Neuropsycholog:
- określa stopień uszkodzenia, problemu
- deficyty poznawcze, na ile występują i w jakich aspektach
- diagnoza do podjęcia rehabilitacji
* f. zachowane
* f. uszkodzone
- monitoring zmian i przebiegu choroby
Diagnostyka obrazowa:
Cele:
· ocena wielkości
· ocena kształtu (czy anatomicznie prawidłowy)
· ocena struktury wewnętrznej
· ocena czynności różnych narządów wewnętrznych
Metody tomografii komputerowej:
· tomografia promieniowania X- powszechna tomografia komputerowa (CT, KT)- standardowa metoda badania zmian morfologicznych w mózgu. Jest bezpieczna i łatwa do stosowania. Polega na prześwietleniu np. głowy pacjenta wąską wiązką promieni x przez warstwę która ma być zmierzona. Dane fotonowe przetwarzane są przez komputer, a informacje o gęstości zostają przekształcone w obraz budowy. O procesach patologicznych świadczą zmiany normalnej gęstości tkanki oraz deformacja struktur mózgowych.
- wykrywa różnice gęstości dektronów między TK w różnym stopniu pochłaniającymi promienie X
- patologia= zmiany normalnej gęstości TK lub deformacja struktury
· HISTORIA:
- odkrycie promieni X- 8.11.1895
- pierwsze zdjęcie rentgenowskie- 13.01.1896
- pierwsze operacja z użyciem RTG- 1896
- pierwsze CT- 1971
- pierwsza tomografia komputerowa- 1971
- Nobel dla G. Honnsfielda i A. Cormack’a- 1779
Istota obrazowania:
· ZALETY ZAPISU ANALOGOWY:
- niski koszt badania
- dobra zdolność rozdzielcza/ możliwość rozpoznania ognisk o średnicy 3mm
· WADY ZAPISU ANALOGOWEGO:
- brak możliwości różnicowania tkanek miękkich (tłuszczowej i mięśniowa)
- brak możliwości wykrycie obrzęków, torbieli, ropni
-zużywanie dużej ilości srebra do produkcji emulsji
- zagrożenie środowiska w związku z procesami wywołania i utrwalania
- trudność w szybkim przekazywaniu wyników na odległość
- konieczne duże powierzchnie na archiwa
· w badaniu TK ciało zostaje podzielone na kwadraty, obraz powstaje dzięki pochłanianiu promieniowania rentgenowskiego; promieniowanie wysyłane jest z wielu różnych punktów co 1 z 360 różnych punktów widzenia. Ludzkie tkanki mają różną gęstość, więc stopień pochłaniania jest różny- widzimy różne odcienie szarości- inne są zęby, inne narządy wewnętrzne itp.
(guzy wątroby cechują się zwykle niższą gęstością (zwykle ok. 55j.))
· wszystko co ma wyższą gęstość, powyżej 100j. to znaczy że pochłania więcej promieniowania
· ZALETY:
- skrócenie badania (czasu)
-zmniejszenie ilości artefaktów
-wprowadzenie badań naczyniowych i udoskonalenie kontrastu
-rekonstrukcje i lepsze reformatowanie obrazów (obróbka po wykonaniu badania)
-skanowanie większego obrazu ciała na jednym oddechu
-uzyskanie najcieńszych przekrojów
- badanie w sposób nieinwazyjny naczyń najdrobniejszych (dożylne podanie środka kontrastującego) ale także naczynia wewnątrz czaszkowe, tętnice szyjne, nerkowa itd.
· ŚRODKI CIENIUJĄCE/ KONTRASTY:
-dożylny zawierający jod
-tani, gdzie istnieje defekt w barierze krew-mózg lub związane unaczynienia (malformacje), zatrzymanie tego pierwiastka o dużej gęstości spowoduje zwiększenie kontrastu między tkanką zdrową a patologiczną
· ZAGROŻENIA TK:
- nadal promieniowanie jonizujące zagraża zdrowiu- podnosi ryzyko wystąpienie nowotworu
- ponosi ryzyko wystąpienia nowotworu
- kontrast może uczulać
- uczulenia na jod (można źle się czuć)
-problemy z nerkami (kontrast)
- kobieta karmiąca piersią musi odczekać 24 h
- 1000x większa dawka promieni niż tradycyjne badanie rentgenowskie, ale krótszy czas
- obraz statyczny mówiący tylko o strukturze a nie o funkcji danego obszaru
· PET (Pozytonowa Tomografia Emisyjna) : Ukazuje obraz mózgu w przekroju, ale jest wstanie dostarczyć informacji o dynamice wielu funkcji mózgu np. miejscowy przepływ krwi do mózgu (LCBF), miejscowy poziom metabolizmu glukozy (LCMRGLi), miejscowy poziom metabolizmu tlenu (LCMRO), objętość krwi.
- ma dynamiczny charakter
- opiera się na podaniu minimalnej ilości fizjologicznych molekuł (glukoza, aminokwasy itp.) znaczonych atomami radioaktywnymi o bardzo krótkim półokresie rozpadu, takie molekuły nazywają się radioznacznikiem DET
-pozwala określić guzy nowotworowe i czy daje przerzuty
- stosuje się u kobiet w ciąży (nie podczas karmienia- karmiące muszą poczekać)
-znaczniki PET można dołączyć chemicznie do neuroprzekaźników receptorów, peptydów, metabolitów
-przykładem może być znakowanie białka amyloidowego, receptorów muskarynowych i alfa nikotynowych (Alzheimer), układu dopaminergicznego (Parkinson)
W PET można dożylnie podać znakowany wskaźnik np. izotopy pierwiastków takich jak węgiel, fluor, azot, tlen.
· PET ZAGROŻENIA:
- zagrożenie dla płodu (niskie promieniowanie)
· PET KORZYŚCI:
- pozwala nie tylko na ocenę kształtu organów i tkanek ale także ich funkcjonowanie
- zmiany można wcześniej wykryć niż pozwala na to tomografia czy rezonans magnetyczny
· PRZYGOTOWANIE DO BADANIA PET-CT:
-na czczo, co najmniej 4 h
-pić wodę lub herbatę bez cukru
- nie należy używać gumy do żucia ani cukierków
- w dniu badania 1 litr wody mineralnej niegazowanej
-pacjentowi nie powinny towarzyszyć dzieci ani kobiety w ciąży
-czas konieczny na wykonanie badania wynosi od 3 do 5 godzin
- w przypadku cukrzycy potrzebne są dodatkowe informacje
· BADANIE SPECT- Tomografia Emisyjna pojedynczego fotonu (spektrografia/ scyntygrafia perfuzyjna mózgu)
- założona metoda z dzieciny medycyny nuklearnej
-radioaktywny izotop przyłączony jest do nośnika mającego równoczesne powinowactwo do komórek mózgu, możliwość pokonywania bariery krew-mózg oraz gromadzenia się w ilości proporcjonalnej do metabolizmu danej okolicy
-promieniowanie gamma rejestrują czynniki
- badanie trwa około 15 minut
- daje trójwymiarowy obraz
Badanie wykonuje się za pomocą kamery gamma, rejestruje się fotony emitowane po wstrzyknięciu radioaktywnego znacznika wchłanianego inaczej przez tkankę zdrową niż przez patologiczną. Pozwala to na rejestrowanie różnic miejscowych
· WSKAZANIA do wykonania SPECT:
-udary mózgu
-ogniska padaczkowe
-różnicowanie chorób otępiennych
-zawał mózgu w następstwie zatoru lub zakrzepu i określenie obszaru niedokrwienia
-uszkodzenia mózgu w wyniku urazu czaszkowo-mózgowego
-potwierdzenie śmierci mózgowej
Technika SPECT umożliwia badanie większej liczby pacjentów i porównywanie ich z osobami zdrowymi.
· REZONANS MAGNETYCZNY MRI, JĄDROWY REZONANS MAGNETYCZNY NMR:
-badania głowy- mózgu
-podgląd struktury mózgu- pomiar objętości mózgu, rozmiarów poszczególnych płatów i innych strukturà większość z tych badań była możliwa dopiero w pośmiertnym badaniu mózgu
- badanie głośne, wjazd do tunelu
-nie używa się promieni X
-używa się pole magnetyczne
- nie wprowadza się środków kontrastowych do krwioobiegu
-umieszczenie jąder niektórych atomów zwykle protonów wodoru (obecnych w cząsteczkach wody) o silnym polu magnetycznym
-sygnał powraca i 2 wymiarowy obraz
-podstawowe sekwencje:
obrazy T1- zależne- najlepiej oddają wizualnie strukturę anatomiczną mózgu gdzie istota biała jest ukazana w jasnych kolorach, a istota szara jest ciemniejsza
obrazy T2- obrazy zależne- /istota biała- ciemniejsza, istota szara-jasna (wątroba i ,śledziona na jasno)
FLAIR- modyfikacja sekwencji zależnej T2, gdzie obszary z mniejszą ilością wody są w ciemniejszych barwach (modyfikacja sekwencji T2) w przypadku demielinizacji.
OBRAZOWANIE DECYZYJNEà dyfuzja molekuł w tkance. Obrazowanie udarów mózgu.
· OBRAZOWANIE DYFUZYJNE:
-obrazowanie kusora dyfuzji- zmiana w połączeniu istoty białej
- obraz zależny od dyfuzji- udary mózgu
· FUNKCJONALNY REZONANS MAGNETYCZNY:
-zmiana intensywności sygnału w zależności od wielkości miejscowego przepływu krwi, dzięki czemu można zobrazować wzrost aktywności podczas wykonywania zadań poznawczych
-jedna z technik wyzwalających kontrast, zależy od poziomu utleniania krwi (BOLD)
Jacy pacjenci nie powinni uczestniczyć w badaniu:
- osoby z czymś co zawiera metal
- pacjenci z rozrusznikiem serca, sztuczną zastawką serca
- osoby z protezami dentystycznymi
- pacjenci z implantami, ze sztucznym biodrem, metalowym gwoździem lub płytką
- kobiety z wkładką domaciczną
- osoby po wypadkach (mogą mieć metaliczne ciała obce)
Obecnie można uzyskać obraz mózgu odznaczający się znakomitą jakością i realistycznym odtwarzaniem struktur mózgowych (lepsze obrazy niż z TK).
Rezonans magnetyczny daje szybki, nieinwazyjny obraz anatomii naczyń .
ARTERIOGRAFIA: ukazuje zarys naczyń krwionośnych za pomocą szybkiej serii radiogramów wykonywanych podczas przepływu nieprzenikliwego dla promieni X kontrastu wstrzykniętego do krwioobiegu. Badanie umożliwia określenie odchyleń od normy w budowie samych naczyń krwionośnych np. tętniaków, może również wskazać zmiany rozrostowe np. guz mózgu
WADY:
- uczulenie na wstrzykiwany środek cieniujący, nieprzenikliwy dla promieni X
- stosowana rzadko- pojawiały się nowe formy obrazowania
CYFROWA ANGIOGRAFIA SUBTRAKCYJNA:
Nowszy model angiografii polega na rejestrowaniu kamerą sygnałów otrzymywanych z urządzenia wzmacniającego obraz rentgenowski. Te sygnały utrwalone na taśmie są wzmacniane w postaci cyfrowej i przechowywane w pamięci urządzenia. Dalsze zdjęcia wykonywane są gdy kontrast dotrze do wybranego miejsca. 1 zestaw danych komputer odejmuje od 2 zbioru i wtedy powstaje oraz ostateczny.
Metoda ma szczególną wartość do wykrywania patologii naczyń zewnątrzczaszkowych co pomaga w zapobieganiu urazom.
nieegrzeczna