Historia Rosji
Wg podania w Powieści minionych lat Waregowie wraz ze swym wodzem Rurykiem zostali zaproszeni w 862 przez zwaśnione północne plemiona wschodniosłowiańskie i fińskie do objęcia władzy (tzw. normańska teoria pochodzenia Rusi). Mnich Nestor, ok. 1113 zachowana w latopisach (utwór w porządku chronologicznym) późniejszych. Bracia Ruryka Sineus i Truwor.
Pierwszym władcą historycznym ks Ruryk z braćmi 862. Syn Oleg zdobywa Kijów 882 jednoczy Ruś Kijowską. Księżna Olga - centralizuje państwo. Syn Olgi Świętosław ożeniony z s ces Biz Anną przyjął chrzest 988.
1019-1054 Jarosław Mądry umacnia Kościół na Rusi Kijowskiej, zasada senioratu. Po Włodzimierzu Monomachu 1093-1125 rozpad jedności kraju.
Rosło zagrożenie księstw ruskich od strony Tatarów. 1223 Batu-chan pobił wszystkie księstwa prócz Nowogrodu Wielkiego, który płacił trybut. 1223 bitwa pod Kałką – rozgromienie sił ruskich. Ok. 1240 trwałe podporządkowanie Rusi. Mongołowie zw Tatarami.
Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana. W okresie panowania mongolskiego wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki A. Newski. 1240 pokonał Szwedów, 1242 wojska Zakonu Inflanckiego. 1252 otrzymał od chana księstwo włodzimiersko-suzdalskie i zwierzchnictwo nad pozostałymi. Po A. Newskim walka księstw o zwierzchnictwo, zwycięstwo ks moskiewskiego, syn A. Newskiego , Daniel.
1325 metropolita przeniósł się z Włodzimierza nad Klaźmą do Moskwy.
1325-1341 Iwan Kalita uzyskuje tytuł wielkiego księcia, kalita – sakiewka. Uznając zwierzchnictwo Złotej Ordy nad ks moskiewskim pozwala mu przejąć funkcje poborcy podatkowego stąd przydomek kalita – sakiewka.
Dymitr Doński 1359-1389, wielki książę moskiewski i włodzimierski , wnuk I. Kality.
- Dążył do scalenia ziem ruskich wokół Moskwy.
- Dwukrotnie odparł najazdy wielkiego księcia litewskiego Olgierda na Moskwę w 1368 i 1370.
- W 1380 zwyciężył nad ogromną siłą wojsk tatarskich chana Mamaja w bitwie na Kulikowym Polu. Twórca pierwszej artylerii na Rusi. W 1367 rozpoczął umacnianie Kremla i rozbudowę Moskwy.
W XV w szczególna pozycja władców Moskwy.
Wasyl II Ślepy 1425-1462, syn Wasyla I (wnuk Dońskiego)
- tron dzięki pomocy swego dziada, wielkiego księcia litewskiego Witolda.
- Mimo poniesionych porażek (spalenie Moskwy w 1445, pobyt w niewoli tatarskiejW 1450 pokonał Szemiakę pod Haliczem. Dążąc do zjednoczenia ziem ruskich, zlikwidował księstwa: halickie, możajskie i sierpuchowskie
- 1448 - W czasach jego panowania rosyjska Cerkiew uniezależniła się od patriarchy Konstantynopola.
Iwan III Srogi 1462-1505, syn Wasyla II, w ks moskiewski. Rozpoczął proces jednoczenia księstw ruskich wokół W Ks Mosk.
- Ekspansja, zbieranie ziem ruskich
- 1463 podbił księstwo jarosławskie, JAROSŁAW, Nowogród Wielki, (Kazimierz Jagiellończyk WKs Litwy mimo obietnic nie wspomógł Nowogród), usunięto wielki dzwon – symbol niezależności, zwołujący ludność na wiece, 1474 kupił księstwo rostowskie, ROSTOW, 1485 zdobył księstwo twerskie. TWER, Zwierzchność uznają: RIAZAŃ, PSKÓW
- 1480 zrzucił zwierzchność tatarską nad Wielkim Księstwem Moskiewskim
- Po upadku Konstantynopola (1453) kontynuował tradycje bizantyjskie, tworząc z Moskwy stolicę prawosławia, przyjmując tytuł cara (ces) i symbolikę bizantyjską (dwugłowego orła: władza świecka i duch). Negatyw: izolacja Rosji.
Złota Orda przestała właściwie istnieć po atakach Tatarów krymskich.
1472 małżeństwo z Zofią bratanicą ostatniego władcy Bizancjum. 3 Rzym. Pierwszy upadł 476, drugi Bizancjum 1453, pozostała tylko Moskwa. Silna władza wielkoksiążęca. W karbach utrzymywana była arystokracja feudalna.
- dworianstwo – średnia szlachta bez większej siły polit.
- bojarstwo
- książęta udzielni – ogromne majętności, z których mogli tworzyć własne siły wojskowe
Bojarzy: właściciele dóbr ziemskich na Rusi, w państwie moskiewskim tworzyli stan, który zasiadał w Dumie. Po reformie Piotra I godność zlikwidowano. Potomkowie władców dzielnicowych spokrewnionych z rodem panującym. Władali wielkimi obszarami ziemi – wotczyny.
Dworiaństwo – znaczenie i przywileje uzyskane od władcy, żyli w otoczeniu cara, na dworze, otrzymywali nadziały ziemi, pomestie.
Wotczyna – własność bezwarunkowa i dziedziczna
Pomiestia – nadziały ziemskie, własność warunkowa i dożywotnia..
Kormlenije – system zbierania powinności w naturze przez bojarów i książąt udzielnych. Prawo do pobierania opłat i podatków przez bojarów na rzecz państwa, część dla siebie.
Miestniczestwo – zróżnicowany system, prawo do obejmowania wysokiego urzędu z zależności od znaczenia rodu.
Duma bojarska – organ doradczy Wielkiego Księcia, najbardziej wpływowi bojarzy
Prikazy – urzędy centralne - rozwinęły się w 2poł XVI w – centralizacja władzy.
Wasyl III 1505-1533,, syn Iwana III i Zofii Paleolog, ojciec Iwana IV Groźnego.
- Zakończył proces jednoczenia ziem ruskich wokół Moskwy.
- 1510 przyłączył Psków, 1513 Połock, a 1521 Riazań. W wyniku wojen z Litwą 1514 zdobył Smoleńsk (1514).
- Wzmocnił władzę książęcą, ograniczając prawa książąt i bojarów (m.in. wprowadził surowo przestrzegany zakaz budowy umocnień) i znosząc immunitety oraz zwolnienia od danin.
Nawiązał stosunki dyplomatyczne z dworami europejskimi i krajami Wschodu. Poparcie części kleru oraz przyjęcie teorii Filoteusza z Pskowa, traktującej Moskwę jako trzeci Rzym, dodatkowo umocniły jego autorytet.
Od chwili zjednoczenia ziem mówi się o państwie rosyjskim.
Iwan IV Groźny Pierwszy car całej Rosji w latach 1547-1584. 1530-1584, ks jako trzyletni syn Wasyla III z dyn Rurykowiczów
- W polityce wewn występował przeciwko bojarom i starej rosyjskiej szlachcie. Pozbawiał ich stopniowo władzy i wpływów.
- Zapoczątkował centralne rządy w państwie rosyjskim. Uzależnił od władzy centralnej zarządców poszczególnych ziem, utrudniając im popełnianie wszelkich nadużyć.
- Ograniczył przywileje kleru,
- zmiany w wojskowości, tworząc stałą armię przyczynił się do powstania jednolitego dla całej Rosji kodeksu praw (1550).
- polityka za pomocą terroru. Gwardia przyboczna opriczina - w walce z bojarami, pragnącymi odzyskać utracone wpływy.
- Przyłączył do Rosji chanat kazański (1552), astrachański (1556) i syberyjski (1581) Strogonowie - cała Wołga w granicach państwa W 1582 zawarł dziesięcioletni rozejm z królem polskim S. Batorym w Jamie Zapolskim koło Pskowa, który zakończył wojnę z państwem polsko-litewskim i Szwecją (1583) o Inflanty (Północna wojna siedmioletnia).
W wieku 3 lat regencja matki Glińska (otruta) i ks Oboleńskiego (zagłodzony), bezwzględne walki rodów Szujskich i Bielskich. W takim otoczeniu dorastał Iwan IV. Upokarzany przez bojarów. Dlatego rozprawił się z bojarami. Izolowany czytał dużo. Władzę wspomagała tzw. Rada Wybrana. Rada wybrana decydowała w okresie małoletniości cara, znienawidzona przez niego.
Reformy:
- wzmocnienie władzy monarszej – przez osłabienie bojarskiej
- centralizacja władzy
- 1550 – kodeks praw (na Soborze Ziemskim) – reforma sądowa przeciwdziałająca nadużyciom
- potwierdzał ustawę z 1497 o przywiązaniu chłopa do ziemi (mógł wyjść za stosowną opłatą)
- 1551 – reforma cerkwi – unifikacja obrzędów cerkiewnych, obowiązek otwierania szkół, ograniczenia ziemskie
- reformy wojskowe – obowiązkowa służba każdego właściciela ziemskiego (rekwirowano ziemię w razie odmowy), - strzelcy - utworzono formację strzelców jednakowo umundurowanych, artyleria - doskonałe armaty,
- reformy podatkowe – socha podstawową jednostką = 800 ćwierci, ok. 0,55 ha.
- Likwidacja przywilejów, prześladowania bojarów i konfiskaty
- Wiele plemion uznawało zwierzchność cara bez walki
- W 1581 zabił nawet własnego syna w porywie gniewu, najbardziej zdolnego do przejęcia władzy
- Nie potrafił rozprawić się z chanatem najgroźniejszym – krymskim
Barbarzyńskie okrucieństwo, ale zdolności polityczne.
1564 wyjeżdża z rodziną z Moskwy (do Aleksandrowskiej Słobody blisko Moskwy):
- 2 listy, że zrzeka się władzy a drugi oskarża bojarów i duch o unikanie służby wojskowej
- było to w okresie wojny o Inflanty, mówiono o zdradzie, mieszczaństwo moskiewskie zawsze niechętne bojarom wysyła delegację do cara aby nie zostawiał ich na łaskę bojarów, car zgodził się ale zobowiązał że ukarze wszelką zdradę.
Oprycznina - tworzy nowy dwór i wojsko, czarne wojsko, symbol miotła i psia głowa – symbol że będą gryźć jak psy zdrajców – uposażeni w ziemię wysiedlonych bojarów, Muta Skuratow, okrutnik potem zabity na rozkaz cara Zapanował terror, mordowano bojarów, ale i chłopstwo, po egzekucji następowała konfiskata, więc zdrajcami obwoływano ludzi zamożnych. Największa rzeź w Nowogrodzie 1570 – wymordowano mnichów, posądzono o zdradę na rzecz Polaków, mordowano mieszkańców z rodzinami.
Wojna o Inflanty 1558-1583 (25 LAT) Wojna o dostęp do M. Bałtyckiego
- sytuacja zagmatwana, ziemia należała do Kościoła, rycerstwa niem i bogatych mieszczan, a chłopi estońscy i łot uciskani
- osłabienie Zakonu, zakon i abp Ryski uznało protektorat króla polskiego Zygmunta Augusta 1559
- widząc nieuchronny rozkład zakonu, rękę wyciągają Dania i Szwecja
- 1561 Zakon sekularyzowano – Kettler otrzymał Kurlandię jako lenno dziedziczne – Polska i Moskwa w stanie wojny
- wojska Iwana IV działały silnie w okresie bezkrólewia
- Batory 1579 pierwsza wyprawa zdobywa Połock, 1581 nie udało się zdobyć mu Pskowa
- 1582 za namową pp przybywa pośrednik jezuita Antonio Possevino zawarto rozejm 10-letni w Jamie Zapolskim, Iwan zrzekł się całych Inflant, Połocka, oddaje za to Wielkie Łuki.
- Wysiłki o dostęp do M. Bałtyc spełzły na niczym, Szwedzi w Estoni na wyspach Duńczycy. Rosja odsunięta na ok. 120 lat.
Osłabione państwo przez opryczników najechał chan krymski w 1571 dotarł do Moskwy, ograbił i spalił miasto. W 1572 złagodzono opryczninę, ale terroru Groźny nie zaprzestał do końca życia.
Z opryczniną łączy się centralizacja ale i ruina kraju oraz anarchia. Od 1581 przejście chłopa do innego pana było niemożliwe.
Sobór Ziemski, zgromadzenie stanowe w Rosji w XVI i XVII w., złożone z Dumy bojarskiej, dworiaństwa, dostojników duchownych i świeckich. Początkowo posiadał jedynie kompetencje doradcze, które wzrastały w okresie osłabienia władzy carskiej. Wraz z umacnianiem się władzy absolutnej carowie dążyli do likwidacji Soboru Ziemskiego, ostatni zwołano 1683-1684.
Fiodor 1584- 1598, po Iwanie IV jego nieudolny syn
1597 – ostateczne przywiązanie chłopów do ziemi
kościół rosyjski uniezależnił się od patriarchatu w Konstantynopolu, trzykrotnie proponowany na tron Polski
Na Fiodorze kończy się dynastia Rurykowiczów. wysuwa się członek z rady regencyjnej (pięciu) Borys Godunow z drugorzędnej rodzbojarskiej, s Godunowa była ż Fiodora Usuwa przeciwników.
1605-1613 – wielka smuta - Smuta (z ros "zamęt"), Smutnoje wriemia, w historiografii rosyjskiej okres walk wewn, wojny chłopskiej i interwencji pol-szw na początku XVII w. (1605-1613). Burzliwy okres (panowanie samozwańców Dymitra I i Dymitra II) zakończył się w 1613 wyborem na tron Michała Romanowa. W wyniku głodu i klęsk żywiołowych, zarazy i wystąpień chłopskich.
Borys Godunow (ok. 1598-1605), bojar. Za panowania cara Fiodora sprawował faktyczne rządy w Rosji. 1598, po śm Fiodora carem
- W 1589, z jego inicjatywy powstał Patriarchat Moskiewski, co umocniło odrębność i niezależność Kościoła rosyjskiego.
- W polit zagr dążył do pokojowych stosunków z Polską. Zm w trakcie rywalizacji o tron z Dymitrem Samozwańcem.
- Cieniem jego rządów była śmierć carewicza Dymitra. Żonaty z córką szefa znienawidzonych opryczników Skuratowa.
Dy...
madzia19873