Stanisław Michalkiewicz - Suwerenność a konstytucja.pdf - Ksiazki - Ksiaze39

Suwerenność a konstytucja

Unii Europejskiej

Wystąpienie Stanisława Michalkiewicza wygłoszone w dniu 24 maja 2007 roku

podczas spotkania z uczniami Liceum Katolickiego

w Piotrkowie Trybunalskim

Konstytucja Unii Europejskiej w bardzo istotny sposób

dotyka kwestii suwerenności. Spróbujmy zdefiniować

suwerenność. Jedna z definicji, roszczących sobie

pretensje do naukowości mówi, że suwerenność to jest

zdolność do samodzielnego ustanawiania własnych praw.

W przypadku państwa, oznacza to zdolność do

ustanawiania własnych praw w granicach politycznych.

Pojęciem szerszym od suwerenności jest mocarstwowość.

Mocarstwowość to jest zdolność do ustanawiania i

egzekwowania własnych praw poza granicami politycznymi.

Nie wszystkie państwa mają taką zdolność, nie wszystkie są

mocarstwami. Dobrze, jeśli chociaż mogą to robić we własnych

granicach, a i to nie zawsze.

Definicja mniej naukowa, ale oddająca istotę rzeczy, używana

przez francuskiego polityka George'a Clemanceau, mówi, że

suwerenność to jest "kompetencja kompetencji". Jeżeli ktoś

samodzielnie określa granicę kompetencji wówczas mówi się,

że on jest suwerenem, że wykonuje uprawnienia suwerenne.

Najbardziej potoczna definicja suwerenności, nie tylko

politycznej, ale w szerszym znaczeniu tego słowa, mówi, że to

jest "możliwość życia po swojemu". Nigdy nie ma gwarancji, że

to życie "po swojemu" będzie mądre, uczciwe, obfite itp. To

jest tylko szansa, ale ważne jest, żeby "po swojemu". Niektórzy

ludzie nie przywiązują wagi do tego, aby samodzielnie określać sposób swojego życia, ale są tacy,

którzy przywiązują...

Wracając do konstytucji Unii Europejskiej... Oznacza ona transfer suwerenności państwowej na rzecz

podmiotu, który po jej uchwaleniu formalnie zostanie ukonstytuowany. Artykuł 1 rozdziału pierwszego

konstytucji UE mówi: "Tworzy się Unię Europejską". Niniejsza konstytucja tworzy UE, a więc odrębny

podmiot prawa międzynarodowego. To oczywiście ma swoje konsekwencje, nie tylko polityczne, ale

również formalno-prawne. Bo jeżeli robi się nowy podmiot prawa międzynarodowego to znaczy, że

zmienia się rola dotychczasowych podmiotów prawa międzynarodowego, czyli dotychczasowych

państw członkowskich Wspólnot Europejskich. W tej chwili formuła prawna funkcjonowania Unii

Europejskiej to są tzw. Wspólnoty Europejskie, różne traktaty wielostronne, które państwa europejskie

podpisały. Polska, do niektórych z tych Wspólnot wchodzi w pełni, do niektórych nie - np. do

Wspólnoty Układu z Schengen jeszcze nie wchodzi. Przyjęcie konstytucji UE oznaczałoby zatem, że

Polska, podobnie jak inne państwa, staje się częścią nowego organizmu państwowego, który się

będzie nazywał Unia Europejska.

Nie ma podwójnej suwerenności

Jakie konsekwencje formalno-prawne pociąga to za sobą? Ano takie m.in. że nie może być podwójnej

suwerenności. Jeśli powstanie imperium europejskie o nazwie Unia Europejska, to atrybut

suwerenności państwowej będzie przysługiwał temu podmiotowi. A co z państwami członkowskimi?

Nie mogą one być suwerenne, tzn. samodzielnie określać granice tego co im wolno a czego nie, jeżeli

są częścią składową większej całości. One muszą z, przynajmniej, części suwerenności państwowej

zrezygnować. I tego dotyczyć ma referendum konstytucyjne. Jaka to będzie część suwerenności, tego

oczywiście nie wiemy, dlatego, że konstytucji UE jeszcze nie ma. Wiemy natomiast, co jest

projektowane. Projektowane są pewne elementy państwotwórcze. Po pierwsze, UE ma być

podmiotem prawa międzynarodowego. Po drugie, podmiot ten będzie miał wyspecjalizowane organy,

wśród których bardzo istotną rolę będzie pełnił minister spraw zagranicznych Unii Europejskiej. Projekt

konstytucji UE określa, że minister spraw zagranicznych Unii prowadzi politykę zagraniczną, tzn.

reprezentuje całą Unię na zewnątrz wobec innych państw, a jego decyzje państwa członkowskie mają

respektować bez zastrzeżeń. Jeśliby np. minister spraw zagranicznych UE powiedział, że Unia ceduje

część swojego terytorium na rzecz np. Ukrainy, wówczas władze polskie, słowackie, czy rumuńskie -

sąsiadujące z Ukrainą - musiałyby tę decyzję przyjąć do wiadomości bez zastrzeżeń. To pokazuje

jakie mogą mieć konsekwencje pewne sformułowania. Ja oczywiście nie wiem, czy minister spraw

zagranicznych zechciałby kiedykolwiek taką decyzję podjąć, ale gdyby jednak podjął mielibyśmy

poważny problem.

Nacjonalizm nie przejdzie...

Suwerenność to jest odpowiedź na pytanie, "kto mówi, a kto słucha?"... Ale możemy zadać jeszcze

inne pytanie: "dlaczego my słuchamy tego, który mówi?". Właściwie dlaczego? Odpowiedź na to

drugie pytanie to już nie jest odpowiedź wskazująca suwerena, tylko to jest odpowiedź wskazująca na

dominującą ideologię polityczną. Warto by zatem zapytać, jaka ideologia polityczna będzie w Unii

Europejskiej dominująca? Na pewno wiemy, jaka nie będzie. Powiedział nam o tym jeszcze na wiosnę

2000 roku ówczesny kanclerz niemiecki Gerhard Schroeder, gdy w Gnieźnie przyjmował

przedstawicieli pięciu państw środkowoeuropejskich, wyjeżdżając im taktownie na spotkanie, żeby nie

musieli galopować do Berlina. Przy tej okazji Schroeder powiedział, że "Unia będzie zwalczała

agresywne nacjonalizmy". Wiemy zatem, że nacjonalizm nie będzie ideologią dominującą, a

prawdopodobnie w ogóle nie będzie oficjalnie obecną w Unii Europejskiej ideologią.

Jeśli jednak dyplomacja nie jest - jak ktoś to ujął - metodą wyrażania myśli, lecz ich ukrywania,

moglibyśmy zapytać, jaką myśl chciał kanclerz Niemiec ukryć w tej wypowiedzi w Gnieźnie. Nie wiem

czy nie krzywdzę go tym podejrzeniem, ale być może chciał ukryć taką myśl, że oto, pod pozorem

zwalczania nacjonalizmu, będą zwalczane ciągoty nacjonalistyczne narodów słabszych bądź

głupszych, przez nacjonalizm narodów silniejszych bądź mądrzejszych. Nie jest to wykluczone,

ponieważ w żadnym państwie nie może być tak, że wszyscy rządzą. Rządzi ktoś jeden, ktoś jeden jest

suwerenem, ktoś mówi, reszta słucha. Nie może być tak, że wszyscy mówią a nikt nie słucha.

Sekowanie chrześcijaństwa

Co w takim razie będzie ideologią dominującą w Unii Europejskiej, skoro już wiemy, że nacjonalizm

nie? Naturalne procesy wskazywałyby, że taką dominującą ideologią mogłoby być chrześcijaństwo.

Chrześcijaństwo nie jest wprawdzie wyłącznie ideologią, jest religią, ale doświadczenie historyczne

poucza nas, że religie bardzo dobrze się nadają do pełnienia również funkcji ideologicznych, nie

przestając być religiami. Chrześcijaństwo taką funkcję ideologiczną pełniło w Europie w

Średniowieczu. Ale nie musimy sięgać aż do Średniowiecza. Dzisiaj taką funkcję ideologiczną pełni

islam, który będąc religią jest jednocześnie uzasadnieniem politycznej emancypacji.

Zatem chrześcijaństwo mogłoby być ideologią takiego imperium europejskiego, no ale widzimy, że nie

jest... Obserwujemy natomiast straszliwy opór płynący ze strony kół kierujących Unią Europejską

przeciwko temu, by tak się stało. Ta niechęć posunięta jest do tego stopnia, że z dokumentów

oficjalnych, przyjmowanych przez władze UE, usuwane są starannie nawet najbardziej niewinne i

oczywiste wzmianki o roli chrześcijaństwa w kształtowaniu np. tożsamości europejskiej.

Chrześcijaństwo oczywiście odegrało bardzo ważną rolę w kształtowaniu tożsamości europejskiej i

każdy, kto się zetknął z tymi zagadnieniami choćby pobieżnie, nie może temu zaprzeczyć. Mimo to

jednak wzmianki te są starannie wykreślane, a pani Merkel, kanclerz Niemiec, oznajmiła niedawno, że

we wstępie do konstytucji UE również takiej wzmianki nie będzie. Tym bardziej zatem intrygujące staje

się pytanie, co będzie tą ideologią dominującą w Unii Europejskiej i skąd taka niechęć do

chrześcijaństwa, które stanowiło, o ile wciąż nie stanowi, bardzo istotny składnik europejskiej

tożsamości.

Gramsci i duch rozłamu

Żeby na to pytanie odpowiedzieć, musimy się cofnąć do lat 20-tych XX wieku i przybliżyć sobie postać

włoskiego, filozofującego komunisty, Antoniego Gramsciego. Gramsci był człowiekiem poważnym i

ideowym, dążącym do przeprowadzenia rewolucji socjalistycznej. Przypadło mu działać w okresie,

kiedy - jak mówił Lenin - socjaldemokracje zachodnie Europy zdradziły sprawy rewolucji. Po cięgach

jakie socjaldemokraci dostali w 1919 roku w Niemczech, odstąpili oni od bolszewickiej metody

zdobywania władzy drogą przewrotu zbrojnego. Gramsci mimo to nadal chciał przeprowadzić

rewolucję socjalistyczną zastanawiając się, m.in. podczas pobytu w więzieniu, jak to zrobić. Wreszcie

doszedł do wniosku, że Karol Marks się pomylił. Marksowska formuła "byt określa świadomość" na

pewno nie jest uniwersalna, a najprawdopodobniej w ogóle jest fałszywa. Gramsci zadał sobie

następujące pytanie: co człowieka właściwie trzyma w niewoli - przemoc zewnętrzna, tak jak się

wydawało Marksowi, czy też kultura burżuazyjna? Doszedł on wreszcie do wniosku, że jest to jednak

kultura burżuazyjna, dlatego że kultura dostarcza człowiekowi kategorii pojęć, przy pomocy których

myśli, wartościuje, ocenia, porównuje i wreszcie formułuje sobie osąd. Gramsci rozumował

następująco: jeśli ktoś się buntuje przeciwko kulturze burżuazyjnej to jego bunt jest groteskowy, gdyż

buntuje się przy pomocy tych kategorii, których ta kultura mu dostarcza, nie jest w stanie wyjść "poza",

jego bunt przypomina wiewiórkę, która biega w kółko. Doszedł on wreszcie do wniosku, że jeżeli

kultura jest czynnikiem zniewalającym, to do burżuazyjnej kultury, którą traktował bardzo szeroko, nie

tylko jako twórczość, ale także jako instytucje, prawo, obyczaj, religię, wprowadzić trzeba - jak to on

nazywał - ducha rozłamu. Oznacza to, by tradycyjnym kategoriom kulturowym podsunąć odrębną

treść. Stalin stwierdził kiedyś, że "coś może być narodowe w formie, ale socjalistyczne w treści". Jak

już się tego ducha rozłamu do kultury burżuazyjnej wprowadzi to zwycięstwo jest już tylko kwestią

czasu.

Porządek spontaniczny kontra porządek zadekretowany

Żeby lepiej się zorientować na czym polega duch rozłamu, musimy sięgnąć do jeszcze jednego

filozofa, tym razem prawdziwego, Fryderyka von Hayek'a. Hayek zauważył, że świat jest rządzony

przy pomocy dwóch porządków: spontanicznych i zadekretowanych. Porządki spontaniczne to takie,

których nikt nie zaprojektował i nikt nimi nie administruje, a mimo to, a może dzięki temu, istnieją i

wzorowo spełniają swoje funkcje. Przykładem porządku spontanicznego jest język mówiony. Języka

mówionego nikt nie zaprojektował, no może za wyjątkiem esperanto. Jednak jest to wyjątek

potwierdzający regułę... Nikt nie administruje językiem mówionym, jedne słowa wchodzą do obiegu,

inne z niego wypadają. Nikt nie wie dlaczego tak się dzieje. Jest to twór żywy. I mimo że nikt językiem

nie administruje doskonale spełnia on funkcje komunikacyjne.

Innym przykładem porządku spontanicznego jest rynek. Miliony ludzi w każdej chwili podejmują

miliony decyzji, zupełnie ich ze sobą nie koordynując. Powinien z tego wyniknąć nieprawdopodobny

bałagan, jakiś gigantyczny chaos, tymczasem nie... Widzimy każdego dnia, że z tego chaosu wyłania

się ład. Prąd płynie w przewodach, woda płynie w rurach, mąka jest dostarczana do piekarni, chleb

jest dostarczany do sklepu, samoloty nie spadają, mosty się nie walą... Wszystko działa. Problemy

zaczynają się dopiero wtedy, gdy ktoś zechce gmerać przy tym rynku. Dopóki nikt się tam nie wtrąca

to jakoś to wszystko działa.

Przykładem porządku zadekretowanego jest ustrój socjalistyczny. Wszystko w nim było

zaprojektowane w najdrobniejszych szczegółach, łącznie ze wspólnymi żonami. A że nie chciało to

działać - to już jest zupełnie inna sprawa...

Duch rozłamu, o którym mówił Gramsci, polega na zastępowaniu siłą porządków spontanicznych

przez porządki zadekretowane. Przykład inwazji porządku zadekretowanego na porządek

spontaniczny mamy właśnie w języku mówionym. Słyszeli zapewne Państwo takie określenie -

"kochający inaczej"... Ono często budzi wesołość, bo dotyczy takiej frywolnej sfery życia ludzkiego, ale

oprócz tego niesie ze sobą potężny ładunek informacyjny. Bo o czym nas poucza to określenie? Ano

jedni kochają tak, drudzy inaczej, ale każdy sposób jest jednakowo normalny. Ten termin służy

uniknięciu określeń wartościujących, czyli że jest - w przypadku tego kochania - tylko "inaczej", nie

"gorzej" czy "odmiennie". Zatem każdy sposób jest jednakowo normalny, a skoro tak, to znaczy, że

normą jest cokolwiek. Normą jest wszystko. Jest to pogląd rzeczywiście rewolucyjny, bo my dotąd

sądziliśmy, za Arystotelesem, że tak nie jest - że jest prawda i fałsz, jest norma i jest dewiacja.

Tymczasem mamy do czynienia z zupełnie odmienną propozycją: normą jest wszystko, prawdą jest

wszystko. Nie ma prawdy, nie ma fałszu. Mamy tu wprowadzenie zupełnie innej treści do

dotychczasowych kategorii kulturowych.

Ideologia dominująca - polityczna poprawność

Antoni Gramsci umarł i wydawało się, że jego pomysły umarły wraz z nim... Jednak w 1968 roku

wybuchła na Zachodzie młodzieżowa rewolta. Większość uczestników tej rewolty chciała sobie co

najwyżej powalczyć z policją, jednak niektórzy zastanawiali się nad pewnymi sprawami trochę głębiej.

Myśleli sobie: "wszystko nam się nie podoba, kultura nam się nie podoba, instytucje też, no ale o co

nam właściwie chodzi" . No i czytając różne rzeczy trafili na Gramsciego i stwierdzili, że to jest to,

czego im brakowało. Tym sposobem w 1968 roku nastąpił renesans poglądów Gramsciego nazwany

kontrkulturą. Ówcześni ideologowie kontrkultury zapowiedzieli wówczas długi marsz przez instytucje,

który na początku lat 90-tych zakończył się całkowitym sukcesem. Ideologowie kontrkultury opanowali

instytucje, przejęli kierowanie nad nimi, zarówno na poziomie narodowym jak i na poziomach

międzynarodowych. Od tego momentu zaczęli oni ideałom swojej młodości nadawać rangę propozycji,

już nie intelektualnych, lecz obowiązującego prawa, za którym stoi przemoc państwa.

Dziś mamy z tym do czynienia właśnie w Unii Europejskiej. Wszystko wskazuje na to, że ideologią

dominującą, a w każdym razie forsowaną jako dominująca, będzie marksizm kulturowy czyli polityczna

poprawność.

W związku z tym chciałbym powiedzieć o jeszcze jednej instytucji, która jest zapisana w konstytucji

UE, mianowicie o zasadzie solidarności, która - ludziom starszym, takim jak ja - kojarzy się ze starą,

poczciwą doktryną Breżniewa. Doktryna ta, sformułowana w 1968 roku na okoliczność inwazji wojsk

Układu Warszawskiego na Czechosłowację, wyglądała - mówiąc w skrócie - mniej więcej tak:

owszem, istnieje coś takiego jak suwerenność państwowa, ale suwerenność państwowa nie jest

wartością absolutną, zwłaszcza w przypadku państw socjalistycznych, bo w ich przypadku wartością

nadrzędną jest socjalizm. Jeżeli zatem w jakimś państwie socjalistycznym podstawy ustroju mogą być

zagrożone, to inne państwa socjalistyczne mogą takiemu państwu udzielić bratniej pomocy,

przechodząc do porządku nad suwerennością polityczną tego państwa. Do tego się sprowadzała

doktryna Breżniewa. W konstrukcji UE zapisana jest mniej więcej taka sama procedura, tyle że

nazywa się ona "zasadą solidarności". Jeżeli na skutek działań terrorystycznych albo innych,

zagrożone są w państwie członkowskim podstawy demokracji to inne państwa członkowskie mogą

udzielić mu bratniej pomocy, również wojskowej. Wiadomo, że nic tak dobrze nie robi demokracji jak

obecność komandosów na ulicach. Przypomina to doktrynę Breżniewa, z tą różnicą, że już nie chodzi

o obronę ustroju socjalistycznego tylko o demokrację.

Demokracja, kooptacja, oligarchizacja...

Demokracja na ogół definiowana jest na dwa sposoby. W pierwszym znaczeniu - jako metoda

rozstrzygania sporów, polegająca na tym, że z góry przyznajemy rację większości. Niektórzy posuwają

się wręcz do fanatyzmu i totalniactwa uważając, że im większa liczba tym słuszniejsza racja. Jest to

oczywiście nonsens, bo racja nie ma nic wspólnego z liczbą. Arystoteles pouczał, że prawda istnieje

obiektywnie, że niezależnie od tego, co ludzie na dany temat mniemają, prawda nie leży pośrodku, ale

tam gdzie leży. Zatem demokracja totalna odchodzi od pryncypiów cywilizacji europejskiej, twierdząc,

że im większa liczba, tym słuszniejsza racja. Racja tymczasem nie zależy od tego, ilu ludzi np.

podpisze się pod jakimś protestem, tylko jakie argumenty za nim stoją.

W drugim znaczeniu demokracja jest metodą rekrutowania aparatu władzy w drodze powszechnego

głosowania. Wielu ludzi powtarza sformułowanie Churchilla, że demokracja jest fatalnym ustrojem, ale

- jak dotąd - lepszego nie wymyślono. Oczywiście jest to nieprawda. We współczesnej Europie istnieje

państwo, bardzo szanowane, które jest programowo niedemokratyczne, dysponuje bardzo

rozbudowanym aparatem władzy, który nie jest powoływany metodą demokratyczną tylko metodą

kooptacji. Tym państwem jest Stolica Apostolska. Watykan administruje dosyć sprawnie ponad

miliardem ludzi, natomiast nie ma tam zupełnie śladu metody demokratycznej. Papież osobiście

mianuje kardynałów i nikt nawet nie ma prawa wpływać na jego decyzje. Oni stanowią jego ciało

doradcze, które wybiera z kolei jego następcę. Papież mianuje także biskupów. Z kolei biskupi

wyświęcają księży mocą własnej decyzji. Podsumowując - aparat władzy administrujący ponad

miliardem ludzi tworzony jest, od samej góry do dołu metodą kooptacji, a nie demokracji.

Ciekawe jest, że w Unii Europejskiej jest podobnie. Pod osłoną retoryki demokratycznej, te organy,

które rzeczywiście mają władzę są rekrutowane metodą kooptacji, a nie metodą demokratyczną.

Jedyny organ władzy rekrutowany metodą demokratyczną to jest Parlament Europejski, który tak

naprawdę nie ma żadnej władzy. Opowiadał mi Włodzimierz Bukowski, były rosyjski dysydent, jak

kiedyś był w Parlamencie Europejskim i rozmawiał z deputowanymi. Oni mu mówili, że są bardzo

zapracowani i w ogóle... A on się ich spytał: "A co wy tu takiego robicie?". "Od kilku miesięcy

pracowaliśmy nad jedną bardzo ważną kwestią - zawartości tłuszczu w jogurcie" - oni na to. Zatem

takimi mniej więcej rzeczami zajmuje się Parlament Europejski, który jest jedynym organem

rekrutowanym metodą demokratyczną, tzn. pochodzącym z powszechnych wyborów. Inne organy,

które mają rzeczywistą władzę rekrutowane są metodą kooptacji. Komisja Europejska, organ władzy

wykonawczej UE, inaczej mówiąc odpowiednik rządu, jest wybierana na zasadzie kooptacji. Rządy

poszczególnych państw wybierają komisarzy, tworząc w ten sposób Komisję Europejską. Europejska

Rada Ministrów, organ władzy ustawodawczej też delegowane są przez poszczególne rządy. Widzimy

zatem, że pod osłoną retoryki demokratycznej tak naprawdę od demokracji się odchodzi. Następuje

oligarchizacja polityki, a ta ultrademokratyczna retoryka ma jedynie charakter parawanu, który ma

osłonić oligarchizację.

Guy Sorman, francuski dziennikarz, podał kiedyś bardzo trafną formułę, czym Unia Europejska jest.

Powiedział on mianowicie, że UE jest próbą narzucenia narodom Europy, na poziomie

ponadnarodowym rozwiązań, które z pewnością byłyby odrzucone na poziomach narodowych. Jest to

bardzo trafne spostrzeżenie. Ta oligarchizacja istnieje oczywiście także na poziomach narodowych,

ale na międzynarodowym widać ją gołym okiem. Skomentować to można słowami Gilberta

Chestertona: "gdzie mądry człowiek ukryje liść? W lesie. A jak nie ma lasu? Mądry człowiek zasadzi

las, aby schować w nim liść". Retoryka demokratyczna Unii Europejskiej jest właśnie takim lasem,

który służy do ukrycia tego listka w postaci postępującej oligarchizacji.

Karol Wielki, Napoleon, Hitler...

Musimy sobie zdawać sprawę, że decyzja przed którą stoimy odnosi się nie tylko do naszego

państwa, ale także do innych państw europejskich, i że może ona przesądzić o kształcie Europy.

Dotychczas państwa europejskie rozmaicie ze sobą współpracowały, ściślej, słabiej w różnych

okresach historycznych, ale dotychczas ta współpraca odbywała się według formuły konfederacji, tzn.

związku państw. Przyjęcie konstytucji Unii Europejskiej oznaczałoby zasadniczą zmianę tej formuły,

formuły konfederacji czyli związku państw, na formułę federacji czyli państwa związkowego. I to jest

istota tej zmiany oznaczająca, że dotychczasowe państwa europejskie stałyby się prowincjami

imperium europejskiego. Jest to kolejna odsłona w pewnym ciągu europejskiej polityki, której

dążeniem jest odbudowanie państwa uniwersalnego na kształt zachodniego Cesarstwa Rzymskiego.

Ta tendencja pojawiła się po raz pierwszy w dzień Bożego Narodzenia roku 800-go, kiedy to król

frankoński Karol Wielki został w Rzymie ukoronowany na cesarza rzymskiego. Imperium napoleońskie

to była próba przebudowywania Europy w tym samym kierunku. Przedostatnią próbą takiej

przebudowy Europy była podjęta przez wybitnego przywódcę socjalistycznego, Adolfa Hitlera, idea

tysiącletniej Rzeszy. Kiedy się czyta opracowania przygotowane w 1942 i 1943 roku na zlecenie

Himmlera, a dotyczące powojennego uporządkowania Europy po ostatecznym zwycięstwie, bardzo

wiele rozwiązań jest podobnych. Nie wszystkie oczywiście, ale niektóre tak... Unia Europejska to

kolejna próba realizacji tego planu...

W Europie nie ma miejsca na improwizację, pewne rzeczy muszą się powtarzać jako oczywiście się

narzucające. Wspominam o tym, by było wiadomo w czym bierzemy udział, wobec czego staniemy i

jak się w tym mamy odnaleźć.

Stanisław Michalkiewicz

(4 czerwca 2007)

(Nagrał Piotr Malinowski ; opracował PSz . Tytuł i śródtytuły pochodzą od redakcji SP. Przedruk

dozwolony wyłącznie za podaniem źródła) http://www.kapitalizm.republika.pl/ue/konstytsuwer.html

Stanisław Michalkiewicz - Suwerenność a konstytucja.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: