Praca nad glosem.doc

Praca nad głosem w chórze szkolnym

Śpiew jest podstawową formą ekspresji muzycznej dziecka. Rola piosenki w ogólnym    i muzycznym rozwoju stawia śpiew na czołowym miejscu wśród pozostałych form aktywności muzycznej. Sprzyja rozwojowi intelektualnemu i emocjonalnemu. Pracując nad głosem dziecka poprawimy jakość jego śpiewu, wpłyniemy na poprawę dykcji, a także sprawimy, że dziecko zacznie poprawnie oddychać.

Przed rozpoczęciem pracy z piosenką, nauczyciel powinien pomyśleć o stworzeniu miłej, przyjaznej atmosfery, która będzie sprzyjać dobrym stosunkom interpersonalnym oraz zintegruje grupę. Proponuję następujące ćwiczenia:

·         Dzieci tworzą koło, stają przodem do kierunku marszu, kładą ręce na ramionach sąsiada i robią delikatny, krótki masaż szyi, ramion i kręgosłupa. Następnie dzieci wykonują w tył zwrot i powtarzają wszystkie czynności;

·         Do podkładu muzycznego wymyślamy bardzo prosty schemat ruchowy,          np. krok, krok, klaśnięcie nad głową, krok, krok, klaśnięcie z prawej strony, krok, krok, klaśnięcie z lewej strony, itd. ( co odpowiada takim wartościom rytmicznym: ćwierćnuta, ćwierćnuta, półnuta);

·         Rozdajemy dzieciom balony, po nadmuchaniu odbijamy je ręką w górę lub      do partnera, następnie na hasło nauczyciela zmieniamy cześć ciała, którą odbijaliśmy balon, np. głowa, nos, stopa, łokieć;

·        

Dzieci tworzą 5-osobowe wężyki, pierwsza osoba z każdego węża pokazuje pozostałym jak się poruszać, oczywiście w rytm muzyki, na hasło nauczyciela pierwsza osoba przechodzi na koniec i tym samym zmienia się lider i sposób poruszania się węża.

Ćwiczenia prawidłowej postawy i oddechu

Prawidłowy oddech jest podstawowym warunkiem właściwego brzmienia głosu podczas śpiewu. Zarówno głębokość oddechu jak i trwanie oddechu zależą w dużym stopniu od postawy. Przygarbienie, pochylenie ku przodowi, unoszenie ramion, wszystko to hamuje pracę mięśni płuc i przepony. Postawa podczas śpiewu powinna być swobodna, plecy wyprostowane, lecz nie naprężone, ciężar ciała rozłożony na dwie nogi, które stoją w lekkim rozkroku.

Podstawą pięknego śpiewania jest m.in. poprawne oddychanie, potocznie zwane przeponowym. Wdech i wydech muszą się odbywać z wykorzystaniem nie tylko płuc, ale przede wszystkim przepony, czyli mięśnia płaskiego oddzielającego płuca od jamy brzusznej (umiejscowionego tuż pod żebrami), na pracę którego - niestety - nie mamy bezpośredniego wpływu. Odpowiednio sterować przeponą pozwalają mięśnie pracujących podczas oddechu żeber. Natomiast żeby ułatwić dzieciom zrozumienie pracy przepony, należy wpłynąć na ich wyobraźnię i przytoczyć sytuacje z życia, w których przepona najbardziej się uaktywnia, mianowicie : naturalny, szczery śmiech, podnoszenie ciężarów, wchodzenie do zimnej wody, kaszel oraz kichanie. Aby zaobserwować poprawny sposób oddychania, wystarczy położyć się i wykonać kilka głębokich wdechów i wydechów, w tej pozycji naturalnie oddychamy przeponowo-żebrowo. Żeby jednak oddychać poprawnie również w pozycji stojącej, trzeba dużo ćwiczyć. Oto przykłady zabaw ćwiczących oddech:

·         Dzieci leżą swobodnie na plecach, ręce złożone na brzuchu. Podczas głębokiego, dość szybkiego wdechu, „baloniki” napełniają się powietrzem. Na dany znak długi wydech na głosce ‘s’ (powietrze z sykiem wychodzi z dziurawego balonika);

·         Pozycja jak poprzednio. Na brzuchu leży lekki przedmiot (np. zmięta kartka). Dzieci obserwują unoszenie się przedmiotu podczas wdechu i wydechu (łódka na fali);

·         Dmuchanie na trzymaną na dłoni „łyżeczkę gorącej kaszy”;

·         „Wydmuchiwanie przez trzymaną w dłoni słomkę jak największych baniek mydlanych”. Gdy całe powietrze zostało wydmuchane, dzieci „odrywają bańki ze słomki      i starają się krótkimi podmuchami utrzymać je w powietrzu”;

·         „Wdychanie zapachu kwiatów”;

·         „Gaszenie stojącej na stoliku świecy”;

·         „Zdmuchiwanie pyłków z ubrania”;

·         „Utrzymanie w powietrzu dmuchaniem listka, bibułki, pierza itp.;

·         „Wciąganie powietrza przez słomkę”;

·         Udawanie zmęczonych piesków – szybkie wdechy i wydechy;

·         Utrzymanie kartki na ścianie mocnym, długim wydechem;

·         Na jednym wydechu liczymy wrony: jedna wrona bez ogona, druga wrona bez ogona, trzecia wrona…itd.;

·         „Gaszenie stu świeczek na torcie”;

·         Udawanie ogromnego zdziwienia – szybki, głęboki wdech i zatrzymanie powietrza.

Fonacja

              Prawidłowa fonacja to prawidłowa praca żuchwy, krtani, strun głosowych, języka,       a także podniebienia miękkiego. Oto kilka zasad prawidłowej fonacji:

·         Ramiona trzymaj luźno, głowę prosto i nie zadzieraj jej ku górze;

·         Ćwiczenia rozluźniające, rozgrzewające i rozciągające są kluczem do oswobodzenia ciała z napięć;

·         Żadnej fonacyjnej czynności nie wolno zaczynać ani wykonywać bez koordynacji       i synchronizacji pracy mięśni;

·         Żuchwa ma opadać siłą swego ciężaru, a nie na skutek zamierzonego działania;

·         Krtań nie może się chwiać w czasie fonacji, unosić się i opadać. Musi zachować stabilne położenie. Ten element techniki fonacyjnej powinien stać się nawykiem;

·         Koniecznie odczuwaj zupełną swobodę, żadnych intensywnych napięć mięśni krtani, języka czy gardła;

·         Gdy odczuwasz krtań, koniecznie przerwij ćwiczenia i zastanów się,  gdzie popełniasz błąd. Nie udawaj, że nie ma problemu;

·         Z obawy przed szkodliwymi nadużyciami czy przeciążeniem nadmierną pracą w ćwiczeniach z głosem wskazana jest ostrożność. Forsowanie głosu zawsze kończy się źle!

Dykcja

Ważną rolę w kształceniu głosu dziecka odgrywa praca nad dykcją. Najczęściej spotykane nieprawidłowości w wymowie to: przesadne otwieranie ust, powodujące zaciskanie gardła, usztywnianie mięśni podczas ruchu dolnej szczęki, twarde atakowanie samogłosek, połykanie sylab, niewyraźne, niezróżnicowane brzmienie następujących po sobie spółgłosek.      W podanych poniżej ćwiczeniach wszystkie wyrazy należy wymawiać powoli i bardzo wyraźnie, pamiętając o nieznacznym obniżeniu głosu. Kiedy opanowane będą nawet najtrudniejsze ćwiczenia, można poćwiczyć ich interpretację: zdziwienie, krzyk, wyznawanie komuś miłości, używając tylko tych sylab i zdań:

da-ta-za-sa-dza-ca-na-ła

di-ti-zi-si dzi

zia-sia-dzia-cia-nia

ga-ka-ha-cha

gia-kia-hia-chia

abba, obbo, ubbu, ebbe, ibbi, ybby

assa, osso, ussu, esse, issi, yssy

mga-gma, wru-rwu, mle-lme, gdy-dgy, bno-nbo, cme-mce, sku-ksu, rdu-dru, fta-tfa, wla-lwa, tle-lte, mno-nmo, rga-gra, msza-szma, chsze-szche, gże-żge

brim, bram, bram, bram, brom

prim, pram, pram, pram, prom

drim, dram, dram, dram, drom

trim, tram, tram, tram, trom

krim, kram, kram, kram, krom

grim, gram, gram, gram, grom,

Proponuję również wykorzystać do tych ćwiczeń tak zwane „łamijęzyki”, np. stół z powyłamywanymi nogami, itd.

Rozśpiewanie

              Zanim przystąpimy do intensywnej pracy nad piosenką należy zespół rozśpiewać.     Po ćwiczeniach oddechowych, fonacyjnych i dykcyjnych przechodzimy do „rozgrzewki” właściwej. Rozpoczynamy od śpiewania małymi odległościami, interwałami i w dynamice piano. Proponowałabym mormorando na dźwiękach gamy C-dur, a następnie gamę zaśpiewaną solmizacją.

Inne ćwiczenia rozśpiewujące:

Dobór ćwiczeń rozśpiewujących zależy od problemu jaki występuje w piosence, nad którą będziemy pracować. Jeżeli jest to np. duży skok interwałowy, staramy się dobrać takie ćwiczenie, aby ten skok pojawiał się w nim bardzo często. Jeżeli utwór posiada wysoką tessiturę, należy dobrać ćwiczenia poszerzające skalę głosu. Aby wyrównać barwę rejestrów, należy rozpocząć ćwiczenie od wysokich dźwięków i powtarzać je chromatycznie w dół. Dobrymi ćwiczeniami rozśpiewującymi mogą stać się fragmenty utworów muzyki poważnej, np. „Poranek” E. Griega, fragment „Czterech pór roku” A. Vivaldiego, lub „W grocie króla gór” również E.Griega.

Bywa jednak tak, że po prawidłowym rozśpiewaniu zespół nadal ma problemy z utrzymaniem tonacji i  prawidłową intonacją. Przyczyny mogą być różne:

·         Wilgotne, parne, duszne powietrze;

·         Niepomyślna pora do śpiewania (zbyt wczesna, po wysiłku fizycznym lub bezpośrednio po jedzeniu);

·         Przemęczenie lub znużenie śpiewającego;

·         Nieuwaga;

·         Złe podparcie oddechowe;

·         Tessitura utworu za wysoka lub za niska;

·         Niedostateczne uwzględnienie postępów cało- i półtonowych;

·         Mała tercja w tonacji minorowej;

·         Modulacje;

·         Chromatyka;

·         Częste powtarzanie tego samego dźwięku;

·         Zbyt wolne tempo;

·         Słaba znajomość teksu i melodii;

·         Za trudny utwór;

·         „Niewygodna” tonacja.

Bibliografia:

1. Czarnecki D., Mrożek S., Multimedialne warsztaty wokalne – wskazówki nie tylko dla początkujących,  2005, www.spiewajmy.akcja.pl
2. Sieńkowiec A., Jak stworzyć dobry zespół wokalny?, CEN , Koszalin 2007
3. Tarasiewicz B., Mówię i śpiewam świadomie, podręcznik do nauki emisji głosu, Universitas, Kraków 2003