Psychologiczne mechanizmy uzależnienia
1. Psychologiczne mechanizmy uzależnienia
Jerzy Mellibruda opisał psychiczne funkcjonowanie osoby uzależnionej za pomocą 3 podstawowych patologicznych mechanizmów:
I Mechanizm nałogowej regulacji emocji
II Mechanizm iluzji i zaprzeczania
III Mechanizm rozpraszania i rozdawajania Ja
Mechanizm nałogowej regulacji uczuć
1. Procesy emocjonalne u osoby uzależnionej ukierunkowują się na inicjowanie i potęgowanie pragnienia narkotyku. Przykre stany emocjonalne są uśmierzane narkotykiem. Pragnienie ponownego doświadczenia przyjemności oczekiwana po zażyciu substancji.
2. Stres jako główne źródło negatywnych stanów wywoływany jest w dużej mierze przez przykre konsekwencje używania narkotyku.
3. Poziom odporności na cierpienie osłabiany jest przez biochemiczne skutki używania narkotyku. Zwiększa się dynamika dążenia do szybkiego uśmierzenia.
4. Dodatkowe źródło stresu – obniżona tolerancja na monotonię. Stabilizacja w życiu źródłem cierpienia.
5. Ze względu na redukcję innych źródeł przyjemności, osoba uzależniona chce narkotyku, który poza przyjemnością przynosi także cierpienie. Redukcja cierpienia to główna droga do przyjemności. Inny sposób zdobycia ulgi – agresja.
6. Dążenie do łagodzenia cierpienia wypiera ze świadomości sygnały zwiastujące cierpienie po zażyciu środka.
7. Chemiczna regulacja emocji upośledza zdolność do wywierania wpływu na nie za pomocą procesów poznawczych.
8. Wydarzenia świata zewnętrznego tracą moc wpływu na stany emocjonalne uzależnionego
Mechanizm iluzji i zaprzeczania
1. To mechanizm utrudniający rozpoznawanie szkód i ich narkotykowych przyczyn. Tworzy pozytywne wizje życia z narkotykiem.
2. W sferze związanej z narkotykiem zacierają się granice między złudzeniami a realiami. Uruchamia się myślenie magiczno-życzeniowe.
3. Zapamiętywanie faktów ma charakter wybiórczy – selekcja negatywnych aspektów używania.
4. Nie następuje weryfikacja przekonań odnośnie używania.
5. „Nałogowa logika” steruje postrzeganiem uzależnionego:
- oddaje odpowiedzialność: - to nie ja, to nie moja wina ...
- manipuluje czasem: - od jutra zacznę, - stało się, już po wszystkim …
- neguje fakty: - nic się nie stało, - to nie tak było …
- magicznie zmienia realia: - wystarczy chcieć, - kłopoty
znikają, gdy się o nich nie myśli ...
6. Następuje znaczne ograniczenie zdolności do rozpoznawania własnych uczuć i emocji. Przeżycia
mają charakter niezróżnicowany, co ułatwia ich transformację w pragnienie substancji.
7. Szkody powodują chęć ograniczenia lub zaprzestania używania ale cierpienie aktywizuje mechanizm
ograniczający świadomość realności.
8. Mechanizm iluzji i zaprzeczeń zmienia doświadczenia bezsilności w iluzoryczną świadomość mocy.
9. Uzależniony wierzy w irracjonalne zabiegi i okoliczności zapewniające kontrolę.
Mechanizm rozpraszania i rozdwajania Ja
1. To uszkodzenie zdolności do kierowania własnym postępowaniem.
2. Zaburzone obszary Ja: poczucie tożsamości i indywidualności, poczucie kompetencji i wpływu na własne zachowanie, poczucie wartości, poczucie sensu życia i moralności.
3. Upojenie chemiczne osłabia integrację struktury Ja.
4. Ekstremalność doświadczeń związanych z Ja doprowadziła do utworzenia się biegunowych wersji Ja: a) nietrzeźwe złudzenia własnych zalet [Ja potężne] i b) negatywy obraz klęsk [Ja upadłe]. Centrum pustoszeje, bieguny wzbogacają się treściowo. To zaburza sens i znaczenie życia.
5. Problem z określeniem tożsamości ma wyraz w zaprzeczaniu negatywnym określeniom siebie, np. alkoholik i brak trwałości pozytywnych określeń.
6. Negatywny biegun Ja bywa paradoksalnie przekształcany w pozytywny: - nikt nie zrobił tyle złego, co ja, – ja upadłem najniżej …
7. Negatywne obrazy siebie powodują dążenie do ucieczki w stan upojenia nałogowego. Czasem poczucie mocy i wartości budowane jest na skuteczności obrony przed wpływem innych – „nie dam się”
8. Niespełnianie standardów moralnych powoduje cierpienie i głód substancji. Źródło decyzji delegowane
jest na zewnątrz – usprawiedliwienia, obwiniania, robienie jak „się robi”.
psychologiawns