O dobrym przewoźniku i o dwóch siostrach rusałkach.pdf

Bajarka opowiada

O DOBRYM PRZEWOŹNIKU I O DWÓCH SIOSTRACH RUSAŁKACH

Był sobie stary przewoźnik, który miał trzech dorodnych

synów. Żona właśnie mu zmarła, nie szczęściło mu się przez

całe życie. Często nie miał nawet kawałka chleba, bo jego

rola był to piasek lotny, łąka — bagno bezdenne, a prom

miał stary, spróchniały, tak że nikt wozić się nim nie chciał.

Żył biedny staruszek, żył — aż zaniemógł i zebrało mu się

na śmierć.

Właśnie kiedy umierał, zerwała się straszna burza,

błyskało i grzmiało raz po raz, wreszcie deszcz lunął jak z

wiadra. Rzeka wezbrała i woda uniosła prom.

Ojciec umarł. Synowie płakali, płakali — ani za co

pogrzebu sprawić, ani żyć z czego. A zapracować też nie ma

na czym bez promu.

Przechodził tamtędy starzec z długą białą brodą.

— Czego płaczecie, biedacy? — zapytał.

Opowiedzieli mu o śmierci ojca i o wszystkim, co się

przydarzyło. Staruszek zaczął ich pocieszać:

— Ojciec wasz ciężkie miał życie i z woli Bożej teraz ma

odpoczynek. Nie ma tego złego, co by się nie obróciło na

dobre. Ale spójrzcie na rzekę, toż prom jest u brzegu!

Trzej bracia pobiegli, patrzą: stoi prom nowiutki i

mnóstwo ludzi czeka na przewóz.

Obejrzeli się za staruszkiem — nie było go nigdzie.

Synowie pochowali ojca uczciwie. Zabrali się do pracy i

powoli rozgospodarowali się dostatnio.

Dwaj starsi tacy już byli, że brakło im serca dla ludzi.

Prędko zapomnieli o własnej biedzie, więc i cudzej nie

rozumieli. Darmo nikogo nie przewieźli, choćby to był żebrak

albo kaleka, co na nogach ledwo mógł ustać. Nawet jeżeli ze

łzami prosił, odpędzili takiego, co nie miał czym zapłacić i

jeszcze połajali go złym słowem.

Najmłodszy całkiem się od nich odrodził. Co mu kto dał za

przewóz, to on wziął bez targu, a jak tamten powiedział, że

nie ma czym płacić, to go przewiózł darmo.

Z początku bracia dzielili się zarobkiem równo: mnie

część, tobie część i jemu część. Ale już po kilku dniach

najstarszy mówi do najmłodszego:

— Tak dalej być nie może. Jakeś głupi i chce ci się wozić

za darmo — twoja wola. Ale odtąd będziesz miał to, co sam

zarobisz, a my weźmiemy swoje.

Tak więc wyszło, że po jakimś czasie starsi się wzbogacili,

a najmłodszy nie. Ale chleba mu nie brakło. I pracowało mu

się wesoło.

Raz o zachodzie słońca, kiedy najstarszy brat był na

promie, przyszedł ten sam staruszek co dawniej i poprosił:

— Przewieź mnie, dobry człowieku.

— Masz czym zapłacić?

— Nie mam, przewieź mnie za „Bóg zapłać".

— To nie syci ani nie grzeje. Nie przewiozę za ,,Bóg

zapłać".

— To weź moją pustą starą kieskę, nic innego nie mam.

— Idź najpierw na żebry, a jak zbierzesz co do tej kieski,

wtedy cię przewiozę, inaczej nie. Tymczasem fora ze dwora!

Postał starzec przy promie — i poszedł.

Na drugi dzień wrócił znowu. Tego dnia średni brat był na

promie, ale i on starca odepchnął.

Na trzeci dzień najmłodszy brat woził ludzi promem.

Przewiózł staruszka na tamten brzeg i o zapłatę wcale nie

pytał, jeszcze mu podziękował za dobre słowa po śmierci

ojca i życzył szczęśliwej drogi.

Staruszek podziękował za przewóz i mówi:

— Nie mam ci czym zapłacić, ale weź moją kieskę.

Chociaż jest stara i pusta i wygląda na to, że nic nie jest

warta, przyda ci się. Potrząśnij nią tylko i powiedz:

Ile szyszek jest na sośnie,

Ile jagód w lesie rośnie,

Ile brzęczy pszczół na lipie,

Tyle złota niech się sypie.

Tak rozkazał, kto mi cię dał.

Spamiętasz?

— Spamiętam.

Wziął najmłodszy brat kieskę i poszedł do domu.

— Dużoś zarobił? — spytał średni brat.

— Trzy grosze i tę kieskę.

Bracia zaczęli się śmiać.

— Ha, ha, ha! Przewiózł tego starucha, co się wciąż

napraszał darmo na prom! Przecież tamten nas także

częstował swoją starą, pustą kieską. Wreszcie trafił na

głupiego, co ją wziął.

Najmłodszy brat nic nie odpowiedział, tylko potrząsnął

kieską i zawołał:

— Ile szyszek jest na sośnie,

Ile jagód w lesie rośnie,

Ile brzęczy pszczół na lipie,

Tyle złota niech się sypie!

Tak rozkazał, kto mi cię dał.

I patrzcie: złoto sypnęło się jak grad, cały stół zasypało.

Starsi bracia rzucili się chciwie i nuż garnąć je każdy do

siebie.

Radość była w całej wiosce, ba! i w innych wioskach

dookoła. Bo dobry przewoźnik każdego obdarował, o kim

wiedział, że jest w potrzebie.

Ale chciwemu się zda, że ręce wciąż ma puste, choćby nie

wiedzieć ile wziął. Tak i dwaj starsi bracia. Najmłodszy złota

im nie żałował, ale oni wciąż zazdrościli mu kieski złotosypki.

Zazdrościli, zazdrościli, wreszcie wzięli się na sposób.

Jeden kupił wianek kiełbasy, drugi kupił flaszkę wódki i

dalejże brata częstować:

— Pojedz se, chudzino! Napij się na rozgrzewkę!

Najmłodszy brat nigdy nie pijał gorzałki, bo mu się zaraz

przypominało, jak ojciec nieboszczyk mawiał: ,,od wódki

rozum krótki". Ale tym razem deszcz z wichrem zacinał, on

przeziąbł na promie, więc pomyślał:

— A no, spróbuję raz. Jeden kieliszek to tyle co nic.

Wypił jeden, a brat starszy mówi:

— Człowiek chodzi na dwóch nogach, nie na jednej.

Wypił drugi, a brat średni mówi:

— Koniczyna ma trzy listki, a nie dwa.

Tak od kieliszka do kieliszka, spać mu się zachciało

okrutnie. Oparł głowę o stół i zachrapał.

Bracia tylko na to czekali. Ukradli mu kieskę złotosypkę i

w nogi! Jeszcze z chaty wynieśli wszystko co lepsze.

Ale jaki nabytek, taki użytek. Najstarszy kupił sobie okręt,

naładował do niego pełno towarów i pojechał sprzedać je za

morze. Okręt rozbił się o skały i zatonął, a razem z okrętem

utonął najstarszy brat ze swoimi towarami.

Drugi kupił dwanaście bryk czterokonnych i także

naładował na nie pełno dobytku, osie ledwo go dźwigały, a

konie ledwo ciągnęły. Jechali lasem, w lesie napadli zbójcy,

wszystko zrabowali i drugiego brata zabili.

Tymczasem najmłodszy ocknął się, patrzy: ani braci, ani

kieski, ani nawet kawałka chleba nie ma w chacie — nic!

Został mu tylko prom. Pracował więc na promie. Kto

mógł, ten mu płacił, kto nie mógł, tego wiózł darmo i tak mu

się żyło.

Tylko wciąż teraz sam sobie powtarzał: "od wódki rozum

krótki, dobrze mi tak!"

Któregoś wieczora przyszedł znajomy starzec i o

zachodzie słońca stanął obok promu. Przewoźnik ucieszył się,

przywitał go i opowiedział, jak i co się stało. A starzec na to:

— Sameś sobie winien! Ale ponieważ widzisz, żeś źle

zrobił, więc pomogę ci jeszcze raz. Weź tę wędkę, przyda ci

się. Co nią złowisz, to dobrze trzymaj, bo jak ci się wymknie,

będziesz gorzko żałował.

Starzec zniknął, została tylko wędka. Miała wędzisko

bursztynowe, srebrny włosień i złoty pływek. A diamentowy

haczyk świecił jak gwiazda.

Zanim przewoźnik zdążył zarzucić wędkę, haczyk sam

skoczył do wody, włosień rozciągnął się z prądem, pływek się

zagłębił, a przewoźnika szarpnęło coś za rękę.

Poczuł w wodzie szamotanie, więc ciągnie, ciągnie, aż

zgina się bursztynowe wędzisko, ale nie pęka. Ciągnie

jeszcze — i wyciągnął pół panny, pół ryby, liczko ma piękne

jak księżyc, a oczka jak gwiazdy.

— Dobry przewoźniku — prosi półpanna słodkim głosem

— wypłacz wędkę z mojego warkocza! Słońce już zachodzi, a

ja bez promieni słońca nie mogę być rusałką.

Młody przewoźnik wyciągnął ją na prom, ale haczyka nie

wyplątuje. Choć się dziewczyna wyrywa, otula ją swoją

sukmaną i trzyma mocno.

Tymczasem ostatni promień słońca zagasł na wodzie.

Rusałka jęknęła i — dziw nad dziwy! — stoi na promie śliczna

panienka ubrana jak do ślubu. Sukienkę ma białą, mirtowy

wianuszek we włosach i perły w warkocz wplecione. W ręku

trzyma starą kieskę złotosypkę, tę samą, którą bracia skradli

przewoźnikowi.

— Rusałką być nie mogę, weź mnie za żonę — mówi

panienka i rumieni się jak zorza.

Poszli do kościółka na sąsiednim wzgórzu, a tam u ołtarza

czekał już na nich ksiądz, organista zaraz na organach im

zagrał i w mig było po ślubie.

Idą z kościoła do domku przewoźnika, aż tu patrzą —

drogą wędrują sznureczkiem goście, a goście!

Przewoźnik z żoną uczęstowali ich, czym tam mogli, a

kiedy goście mieli się rozejść, panna młoda potrząsnęła

kieską i wszystkich złotem obdarowała.

Odtąd przewoźnik woził darmo każdego, a biedacy

dostawali od niego jeszcze po dukacie. Miał on pracy dość,

miał!

Kiedy król dowiedział się o przewoźniku, co ma pełne

kieszenie złotych dukatów, a jednak rąk nie żałuje i wozi

ludzi na promie, pomyślał sobie:

„To rzecz niesłychana. Ilu mam w kraju bogatych

wielmożów i panów, żaden by się tak nie trudził dla innych

ludzi ani nie rozdawałby im darmo swego złota. Muszę na

własne oczy obejrzeć to dziwo”.

Kazał założyć do złoconej poszóstnej karety i wieźć się do

promu.

A tam właśnie żona przewoźnika podlewała swój ogródek

przy chacie. Zobaczył ją król i serce mu zabiło, rozmiłował

się od razu w pięknej żonie przewoźnika. Zawołał na nią z

okna karety, ale ona rzuciła polewaczkę i jak gołąbka do

gołębnika, tak furknęła do chaty.

W tej samej chwili wiatr powiał po całej krainie, a z

krańców świata przyleciał cień jak czarny słup od ziemi aż do

nieba. Słońce się zaćmiło i gasło, gasło powoli — aż zgasło.

Na czarnym niebie zapaliły się gwiazdy.

Umilkły ptaki strwożone, psy zawyły we wsi, a konie

królewskie spłoszyły się i byłyby utopiły w rzece złocistą

karetę razem z królem, gdyby nie przewoźnik. Skoczył

śmiało przed konie, chwycił pierwszą parę przy pyskach i

zatrzymał — taki to był osiłek!

Ciemności długą chwilę panowały na świecie, aż wreszcie

słońce zapaliło się znowu.

Król przestał się bać i przypomniał sobie piękną żonę

przewoźnika. „Jak to zrobić, żeby się tego przewoźnika

pozbyć?" pomyślał. ,,Gdyby ona owdowiała, to bym się z nią

ożenił. Ubrałbym ją w jedwabne szaty, naczepiałbym na niej

klejnotów i nikt by nie poznał, że nie jest z królewskiego

rodu".

Zawołał przewoźnika i mówi tak:

— Kiedyś taki obrotny i śmiały, idź na koniec świata i

dowiedz się, dlaczego słońce się zaćmiło. Jak się nie dowiesz,

to lepiej nie wracaj, bo cię każę ściąć.

Król krzyknął na furmana, furman trzasnął z bata długiego

na dwanaście łokci i kareta potoczyła się w stronę zamku.

Zafrasowany przewoźnik usiadł w chacie zamyślony.

— O czym myślisz i czego się smucisz? — zapytała go

żona.

— Jak nie mam się smucić, kiedy mi król kazał się

dowiedzieć, dlaczego słońce się zaćmiło, a jak mu nie

powiem, to mi głowę utną.

Żona skoczyła do komory, wyjęła z malowanej skrzyni

kłębu-szek nici i podała go mężowi.

— Nie smuć się, mężu. To jest kłębek wskazidrożek, on

cię doprowadzi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: