TYGODNIK PRAWA GOSPODARCZEGO z 30 marca 10 (nr 62).pdf

nr 62 (2693)

30 marca 2010

Tygodnik Prawa

Gospodarczego

PROCEDURY

KONTRAKTY ORZECZNICTWO

SPIS TREŚCI

Orzecznictwo

OPINIA

Przedsiębiorca wyegzekwuje

Najnowsze uchwały

Sądu Najwyższego

w sprawach gospodarczych

wyrok polskiego sądu

na terenie Niemiec

» str. D2

EKSPERT WYJAŚNIA

Nie można przesyłać

» strony D4–D5

informacji handlowych

e-mailem bez zgody adresata

» str. D2

Czy prawa wspólników

spółki cywilnej przejdą na spółkę jawną » str. D3

Kwalifikacje kierowców

Nowe prawo

samochodów ciężarowych

Zasady prowadzenia

działalności przewozowej

» str. D6

Mniej formalności dla zagranicznych

firm świadczących usługi w Polsce

Ochrona wzoru przemysłowego

Odpowiedzialność karna

» str. D7

PRAWO HANDLOWE

czeń, na przykład obowiązku uzyska-

nia jakiegoś dodatkowego zezwolenia,

i dyskryminować go w zakresie przy-

znawania pomocy finansowej. Z kolei

zagraniczne firmy nie mogą dyskrymi-

nować klientów ze względu na obywa-

telstwo lub miejsce zamieszkania. Na

ich żądanie firmy będą musiały udo-

stępnić informacje o prowadzonej dzia-

łalności, związanej bezpośrednio

z usługą, spółkach, w których uczest-

niczą, oraz o tym, jakie środki będą po-

dejmować, aby uniknąć konfliktu inte-

resów. Takie informacje muszą poda-

wać również w dokumentach, które za-

wierają opis oferowanych usług.

Zanim zostanie zawarta na piśmie

umowa o wykonanie usługi, a także

przed rozpoczęciem jej świadczenia –

gdy umowa zostanie zawarta ustnie,

przedsiębiorca musi poinformować

klienta o nazwie firmy, adresie siedzi-

by albo miejscu zamieszkania i głów-

nym miejscu wykonywania działalno-

ści. Wskazuje też organ, w którym jest

zarejestrowany, i numer w rejestrze,

albo numer w ewidencji działalności

gospodarczej, adres poczty elektro-

nicznej, a także organ, który wydał

certyfikat, koncesję, zezwolenie, zgo-

dę, licencję lub dokonał wpisu do re-

jestru albo wydał inny dokument

uprawniający usługodawcę do świad-

czenia usługi. Oprócz tego powinien

wskazać główne cechy usługi oraz ce-

nę, jeśli została ustalona, a także sto-

sowane przez siebie wzorce umów

i postanowienia umowne określające

prawo właściwe dla danej umowy

oraz sąd lub inny organ rozstrzygają-

cy spory, jakie powstaną w związku

z zawartą umową. Podaje również

NIP lub inny numer identyfikacyjny

na potrzeby VAT, informuje o obo-

wiązkowym ubezpieczeniu lub gwa-

rancji finansowej, danych ubezpieczy-

ciela lub gwaranta oraz o zasięgu te-

rytorialnym ubezpieczenia i wskazu-

je samorząd zawodowy, do którego

należy tytuł zawodowy oraz państwo,

w którym został przyznany. Udostęp-

nia też informacje o gwarancjach jako-

ści wykonywanej usługi.

Klient ma prawo również zażądać

dodatkowych informacji, na przykład

o sposobie kalkulacji ceny, jeśli wcze-

śniej nie została ustalona, o kodeksach

dobrych praktyk, którym firma podle-

ga, a nawet o regulacjach prawnych

dotyczących zawodu regulowanego,

jaki wykonuje przedsiębiorca.

Te wszystkie informacje na temat

firmy należy udostępnić w taki spo-

sób, aby klient mógł się z nimi zapo-

znać, w miejscu, gdzie świadczona jest

usługa, w miejscu zawarcia umowy

i dokumentach informacyjnych, które

dostarcza klientowi. Przedsiębiorca

powinien zamieścić je również na

swojej stronie internetowej. Gdy nie

udostępnia informacji o swojej firmie

i działalności albo podaje nieprawdzi-

we, może zostać ukarany grzywną.

Jak uniknąć ryzyka, nabywając spółkę

» str. D3

Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz

malgorzata.piasecka@infor.pl

PRAWO BRANŻOWE

Zagraniczne firmy czasowo świad-

czące usługi w Polce nie będą mu-

siały już u nas rejestrować działal-

ności. Tylko w pewnych przypad-

kach będą od nich wymagane ze-

zwolenia lub koncesje.

Prezydent podpisał ustawę z 4 marca

2010 r. o świadczeniu usług na teryto-

rium Rzeczypospolitej Polskiej. Teraz

czeka ona na publikację w Dzienniku

Ustaw i zacznie obowiązywać po upły-

wie 14 dni od jej ogłoszenia.

Nowe przepisy określają m.in. wy-

mogi, jakie powinny spełnić podmio-

ty prowadzące działalność w innym

kraju Unii Europejskiej i zamierzają-

ce świadczyć usługi na własny rachu-

nek w Polsce. Chodzi m.in. o usługi bu-

dowlane, handlowe lub prowadzone

w ramach wykonywanego wolnego za-

wodu, np. adwokata lub radcy praw-

nego. Po wejściu w życie zmian zagra-

niczna firma, która chce świadczyć ta-

kie usługi, nie musi już starać się

o wpis do rejestru przedsiębiorców

w Krajowym Rejestrze Sądowym lub

w ewidencji działalności gospodar-

czej. Powinna jednak uzyskać wyma-

gane w odrębnych przepisach certyfi-

katy, koncesje, licencje, zezwolenia,

zgody, czy wpis do rejestru działalno-

ści regulowanej (lub innego rejestru).

Urzędy i samorządy zawodowe nie

mogą nakładać na podmiot zagranicz-

ny świadczący usługi żadnych ograni-

Rozszerzanie przedmiotu umowy

jest niedopuszczalne

» str. D6

WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA

Zamiast wielu umów o licencje

i patenty lepiej zawrzeć umowę zbiorczą

Prawo chroni tylko domeny

zawierające w nazwie znak towarowy

» str. D7

PRAWO CYWILNE

Jak zabezpieczyć wierzytelność

zastawem rejestrowym

» str. D8

Za tydzień

Jak zarejestrować znak towarowy

i czerpać z tego korzyści

Podstawa prawna

Ustawa z 4 marca 2010 r. o świadczeniu

usług na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej

D 2

Tygodnik Prawa Gospodarczego

30 marca 2010 nr 62 (2693) www.gazetaprawna.pl

Komentarze – opinie

WAŻNE DATY

OPINIA

Transport drogowy

Przedsiębiorca wyegzekwuje

wyrok polskiego sądu na terenie Niemiec

Od 3 kwietnia przewoźnik drogowy może zawiesić

działalność w całości lub w części na 12 miesięcy.

Przedsiębiorca, który na niespełna rok zaprzesta-

je działalności, musi w ciągu 14 dni (licząc od po-

czątku zawieszenia) zawiadomić o tym organ, któ-

ry udzielił mu licencji. W piśmie podaje, na jaki czas

zawiesił transport, a także – gdy jest to ogranicze-

nie częściowe – liczbę wypisów z licencji odpowia-

dającą liczbie samochodów, których przewoźnik nie

będzie używał. W razie zawieszenia działalności

w całości przedsiębiorca musi również oddać licen-

cjodawcy wszystkie wypisy z licencji. Organ ten

zwróci przedsiębiorcy z urzędu zdeponowane wy-

pisy w terminie siedmiu dni przed upływem okre-

su zawieszenia. I jeśli działalność została wstrzy-

mana na dłużej niż trzy miesiące, to licencjodawca

zwraca część opłaty wniesionej za wydanie licencji

i wypisów. Są to kwoty proporcjonalne do okresu

zawieszenia i liczby zawieszonych wypisów z licen-

cji. W przypadku przewoźnika prowadzącego legal-

nie transport międzynarodowy zwracaną część

ustala się po pomniejszeniu opłaty za udzielenie li-

cencji lub wypisu z licencji o prowizję.

Kierowca prowadzący samochody transportowe

obowiązany jest co pięć lat, począwszy od daty uzy-

skania świadectwa kwalifikacji zawodowej poświad-

czającego uzyskanie kwalifikacji, ukończyć szkolenie

okresowe. Jest ono odpowiednie do pojazdu, jakiego

używa. Pierwsze badanie lekarskie trzeba wykonać

przed odebraniem świadectwa kwalifikacji zawodo-

wej. Każde następne zaś, kiedy kierowca skończy już

60 lat, powinno być zrobione w terminie właściwym

do ukończenia szkolenia okresowego. Nie powinno to

jednak nastąpić później niż przed datą wydania świa-

dectwa kwalifikacji zawodowej. Zmiany wprowadza

od 3 kwietnia 2010 r. nowelizacja ustawy o transpor-

cie drogowym – Dz.U. nr 43, poz. 246.

Zdarza się, że w polskim sądzie zapa-

da prawomocny wyrok przeciwko

dłużnikowi, który ma miejsce za-

mieszkania lub siedzibę na terenie

Niemiec. Można następnie uzyskać

uznanie polskiego orzeczenia

w Niemczech i wszcząć egzekucję.

Według rozporządzenia Rady (WE) nr

44/2001 wyrok wydany w państwie człon-

kowskim UE jest uznawany w innych pań-

stwach Unii. Sądy niemieckie nie są więc

powołane do sprawdzania merytorycznej

treści polskiego orzeczenia. Wierzyciel

musi złożyć do sądu w Niemczech wnio-

sek o stwierdzenie wykonalności wyroku

sądu polskiego na terenie Niemiec. Wła-

ściwy jest niemiecki sąd krajowy (Land-

gericht), w którego okręgu dłużnik za-

mieszka lub ma siedzibę. Jeżeli pozwany

nie ma ani miejsca zamieszkania, ani sie-

dziby w Niemczech, należy złożyć wnio-

sek według miejsca, gdzie ma być prze-

prowadzone postępowanie egzekucyjne,

czyli tam, gdzie znajduje się majątek ma-

jący być przedmiotem egzekucji.

Wniosek o stwierdzenie wykonalności

wyroku sądu polskiego powinien być

złożony w języku niemieckim. Do wnio-

sku należy dołączyć oryginalny odpis

wyroku sądu polskiego ze stwierdze-

niem jego wykonalności, tłumaczenie

wyroku sądu polskiego na język nie-

miecki, jeden dodatkowy uwierzytelnio-

ny odpisy wyroku, a także zaświadcze-

nie wydane według art. 54 rozporządze-

nia o wykonalności wyroku. Zaświad-

czenie to wydaje na wniosek wierzyciela

sąd polski, który orzekł o wykonalności

wyroku. Potwierdza ono wykonalność

wyroku według polskich przepisów i da-

Maciej Prusak

adwokat, partner

w kancelarii BSJP Taylor Wessing

procedurą uzyskania w Polsce europej-

skiego tytułu wykonawczego lub może

uzyskać europejski nakaz zapłaty.

Skuteczną formą stwierdzenia wyko-

nalności orzeczenia, w celu przeprowa-

dzenia na jego podstawie egzekucji rosz-

czenia w Niemczech, bez konieczności

występowania do sądów niemieckich,

jest uzyskanie w Polsce tzw. europej-

skiego tytułu egzekucyjnego. Procedu-

ra ta dotyczy jednak jedynie tzw. roszczeń

bezspornych, w rozumieniu art. 3 rozpo-

rządzenia Rady (WE) nr 805/2004. Je-

żeli polski tytuł egzekucyjny w postaci

orzeczenia sądu, ugody zawartej przed

sądem lub zatwierdzonej przez sąd speł-

nia warunki określone w przepisach od-

rębnych, w szczególności wynikające

z rozporządzenia Rady (WE) nr

805/2004, sąd, który wydał orzeczenie

albo przed którym została zawarta ugo-

da lub który zatwierdził ugodę, na wnio-

sek wierzyciela wydaje zaświadczenie,

że dane orzeczenie stanowi europejski

tytuł egzekucyjny (zwane dalej zaświad-

czeniem europejskiego tytułu egzeku-

cyjnego). Wydanie zaświadczenia euro-

pejskiego tytułu egzekucyjnego zastę-

puje postępowanie w sprawie uzyskania

niemieckiego stwierdzenia wykonalno-

ści i nie ma konieczności dodatkowego

ubiegania się o niemiecką klauzulę wy-

konalności. Sądowe zaświadczenie po-

woduje, że polski tytuł w formie euro-

pejskiego tytułu egzekucyjnego jest

traktowany przez komorników niemiec-

kich jak każdy inny tytuł wykonawczy

w Niemczech.

DNJ

tę doręczenia pozwu pozwanemu, jeże-

li ten nie stawił się na rozprawę i sąd

orzekł zaocznie. W postępowaniu

o stwierdzenie wykonalności wyroku

w Niemczech nie jest konieczne repre-

zentowanie stron przez adwokata.

Sąd niemiecki orzeka na posiedzeniu

niejawnym. Nieprawomocne orzeczenie

o stwierdzeniu wykonalności doręcza się

wierzycielowi. Jeżeli dłużnik nie wniesie

środka odwoławczego bądź jego skarga

zostanie oddalona, wierzyciel uzyska od-

pis zapadłego orzeczenia ze stwierdze-

niem jego nieograniczonej wykonalności

w Niemczech. Z takim orzeczeniem na-

leży zwrócić się do komornika w Niem-

czech celem prowadzenia egzekucji.

Niemieccy komornicy uprawnieni do

prowadzenia postępowania egzekucyj-

nego podejmą czynności, jeśli polski

podmiot przedłoży tytuł podlegający

wykonaniu na terenie Niemiec. Niemiec-

ka procedura cywilna przewiduje róż-

norakie możliwości realizacji roszczeń

na terenie Niemiec. Oprócz zwykłego

postępowania procesowego polski pod-

miot w celu zaspokojenia przysługują-

cych mu roszczeń może posłużyć się

Tygodnik Prawa

Gospodarczego

Redaktor prowadząca:

Teresa Siudem, tel. (022) 530 41 28

teresa.siudem@infor.pl

Notował Krzysztof Tomaszewski

EKSPERT WYJAŚNIA

Nie można przesyłać informacji handlowych e-mailem bez zgody adresata

Czy przedsiębiorcy mogą wysyłać

informacje handlowe drogą elek-

troniczną potencjalnym klientom?

Tak, pod warunkiem że jest ona za-

mówiona, tzn. nadawca dysponował

wcześniej zgodą odbiorcy na otrzy-

manie takiej informacji. Zgoda od-

biorcy musi być wyraźna, nie można

jej domniemywać. Niestety, w prakty-

ce warunek ten jest często narusza-

ny, a lista sposobów jego obejścia

stale się wydłuża.

Kolejnym warunkiem jest prawidłowe

oznaczenie wysyłanej informacji, po-

przez podanie danych identyfikują-

cych i adresów elektronicznych zle-

ceniodawcy wysyłki. W tym przypad-

ku zawsze chodzi o dane podmiotu

zainteresowanego, którego dotyczą

informacje handlowe, a nie podmio-

tu, który na jego zlecenie tylko rozsy-

ła mailing. W informacji należy rów-

nież zamieścić wyraźny opis propo-

nowanych promocji i ofert, łącznie

z podaniem wszelkich koniecznych

warunków, zastrzeżeń i ostrzeżeń.

Szczegółowo opisane powinny być

przede wszystkim warunki propono-

wanej oferty promocyjnej.

czy firmie można zamieścić, by

wiadomość nie została potrakto-

wana jako spam?

Pojawiają się głosy, że każde pyta-

nie o zgodę – już samo w sobie –

będzie zawsze pewną formą pro-

mocji, w związku z czym zwracanie

się o zgodę drogą komunikacji

elektronicznej jest z założenia nie-

dozwolone. W ocenie Urzędu

Ochrony Konkurencji i Konsumen-

tów jest to jednak działanie do-

puszczalne, jeżeli podawany opis

przedmiotu przyszłej informacji

bądź inne elementy koresponden-

cji będą zwięzłe, przejrzyste i nie

będą stanowić formy promocji ani

wprowadzać w błąd.

Dlatego pytanie o zgodę powinno być

pozbawione treści, które można by

uznać za zmierzające do promocji to-

warów, usług lub wizerunku przedsię-

biorcy. Powinno się ono ograniczać

do danych umożliwiających identyfi-

kację nadawcy oraz krótkiego – neu-

tralnego w odbiorze – opisu, czego

miałaby dotyczyć ewentualna infor-

macja. Nie należy przekazywać doce-

lowych informacji o produkcie, usłu-

dze lub przedsiębiorcy, a poprzestać

na ogólnym wskazaniu, jakiego towa-

ru lub jakiej usługi informacja będzie

dotyczyć. Wiadomość będzie też

kończyć się z reguły prośbą o wyra-

Grzegorz Antonowicz

radca prawny w kancelarii

Grynhoff Woźny Maliński

stanowi wykroczenie i podlega karze

grzywny do 5 tys. zł, nakładanej

przez sąd w postępowaniu w spra-

wach o wykroczenia. Stanowi to

również czyn nieuczciwej konkuren-

cji. Oznacza to, że związanych z tym

czynem roszczeń mogą dochodzić

również bezpośredni konkurenci

przedsiębiorcy, korzystając z okazji

do zbudowania czasowej przewagi

rynkowej i osłabienia pozycji konku-

renta. Przedsiębiorca, którego inte-

res został naruszony bezprawnym

mailingiem reklamowym, może

przykładowo żądać rozesłania do

tych samych adresatów przeprosin

za naruszenie prawa lub opubliko-

wania tego typu oświadczenia

w mediach. W skrajnym wypadku

należy się liczyć z obowiązkiem za-

płaty określonej przez sąd kwoty na

cel społeczny.

Przesyłanie niezamówionej informa-

cji handlowej może być ponadto

uznane – w zależności od okoliczno-

ści – za praktykę naruszającą zbio-

rowe interesy konsumentów. Wów-

czas prezes UOKiK wszczyna postę-

powanie antymonopolowe, które

może się zakończyć nałożeniem ka-

ry w wysokości do 10 proc. przycho-

du osiągniętego w roku ubiegłym

(oczywiście w tym przypadku nie

należy się spodziewać kary nawet

zbliżonej wysokością do jej maksy-

malnego pułapu).

Planowana jest nowelizacja przepi-

sów przewidująca zmianę obecnej

sankcji grzywny za wykroczenie

na karę administracyjną nakła-

daną przez prezesa Urzędu

Komunikacji Elektronicznej

w kwocie do 100 tys. zł.

Czy przedsiębiorcy mogą wysyłać

e-maile do firm, jeśli ich dane są

ogólnie dostępne w internecie?

W żadnym wypadku. Niestety, planu-

jąc działania marketingowe, często

zapomina się o tym, że przepisy anty-

spamowe zabraniają wysyłania nie-

zamówionej informacji handlowej nie

tylko do konsumentów i osób pry-

watnych, ale również do przedsię-

biorców i na adresy firmowe pracow-

ników. Dostępność danego adresu

e-mailowego w sieci nie oznacza, że

jego właściciel wyraził zgodę na

otrzymanie danej informacji handlo-

wej. Jest on zatem chroniony tak sa-

mo jak adres konsumencki.

żenie zgody na przesłanie informacji

handlowej.

Niestety, również te warunki są nie-

jednokrotnie naruszane. Często bo-

wiem już z treści samego zapytania

o zgodę można się dowiedzieć nie-

mal wszystkiego o tym, jak bardzo

atrakcyjna będzie oferta, której in-

formacja handlowa ma dotyczyć.

Takie działanie jest oczywiście nie-

dopuszczalne i powinno podlegać

odpowiedzialności tak jak przesła-

nie informacji handlowej bez zgody

odbiorcy.

Co grozi przedsiębiorcy za rozsy-

łanie niezamówionych reklam

i w jakiej procedurze może on zo-

stać pociągnięty do odpowie-

dzialności?

Przesyłanie informacji handlowej

bez uprzedniej zgody jej odbiorcy

Podstawa prawna

Ustawa z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu

usług drogą elektroniczną (Dz.U.

z 2002 r. nr 144, poz. 1204 ze zm.).

Zdarza się, że samo zapytanie

o zgodę zawiera w sobie niezamó-

wioną informację handlową. Jakie

informacje o produkcie, usłudze

Rozmawiał Adam Makosz

30 marca 2010 nr 62 (2693) www.gazetaprawna.pl

Tygodnik Prawa Gospodarczego

D 3

Prawo handlowe

Fuzje i przejęcia

Jak uniknąć ryzyka, nabywając spółkę

EKSPERT WYJAŚNIA

Czy prawa wspólników spółki

cywilnej przejdą na spółkę jawną

Inwestor zainteresowany

nabyciem spółki kapitało-

wej ma wybór: może albo

nabyć jej udziały, albo jej

składniki. To, jaką opcję

wybierze, zależy m.in.

od celów biznesowych

inwestora.

Transakcje fuzji i przejęć

(M&A, Mergers and Acquisi-

tions), mimo że posiadają róż-

ną skalę, różne wartości i róż-

ne swe przedmioty – zawsze

wiążą się z wielowątkowością

trudnych zagadnień praw-

nych i wielością przygotowy-

wanych dokumentów. Przy-

stępując do takiej transakcji,

często okazuje się, że strony

mają rozbieżne preferencje,

a ich wybór determinowany

jest wieloma, często odmien-

nymi, zagadnieniami szczegó-

łowymi, które indywidualizują

transakcję. Wśród nich wy-

mienić można: ochronę przed

ryzykami w zakresie odpowie-

dzialności nabywcy za zobo-

wiązania zbywającego lub

spółki (gdy nabywane są

udziały lub akcje), koniecz-

ność zachowania przyznanych

zbywającemu zezwoleń czy

koncesji, kwestię optymaliza-

cji podatkowej czy też odpo-

wiedzialność sprzedającego

za przedmiot transakcji.

Przedmiotem analizy bizneso-

wej, ale również prawnej, jest

właściwa formuła transakcji,

także w zakresie dylematu,

czy przedmiotem nabycia bę-

dą udziały spółki czy też akty-

wa spółki.

nie nabycie składników przed-

siębiorstwa czy jego części,

lecz właśnie nabycie udziałów

lub akcji (transakcja share de-

al). Podobnie będzie, jeśli na-

bywany biznes i jego prowa-

dzenie łączy się z konieczno-

ścią posiadania trudnych do

ponownego uzyskania licencji,

zezwoleń bądź certyfikatów,

których kupujący nie mógłby

przejąć wraz z przejęciem

składników w ramach trans-

akcji asset deal. Również wte-

dy, gdy kupujący dostrzega ry-

zyka w zakresie możliwej od-

powiedzialności za zobowiąza-

nia spółki, od której nabyłby

określone składniki, ograni-

czeniem tej odpowiedzialności

będzie transakcja share deal

(bowiem najwyższą co do za-

sady wartością odpowiedzial-

ności kupującego będzie jego

strata mierzona utratą skład-

nika, nabytych udziałów lub

akcji spółki).

Transakcję share deal wybie-

rzemy również wtedy, gdy

spółka, której składnikami lub

udziałami jesteśmy zaintere-

sowani, jest stroną umów, dla

których wierzytelności i zobo-

wiązania lub tylko zobowiąza-

nia nie mogą być przeniesione

na kupującego bez zgody wie-

rzycieli. W takiej sytuacji na-

bycie udziałów lub akcji spółki

nie spowoduje żadnej zmiany

dotyczącej strony ważnych dla

nas i spółki umów. Oczywiście

w obrocie możemy również

spotkać umowy, które przy-

znają kontrahentowi spółki

uprawnienie do rozwiązania

lub wypowiedzenia umowy

w sytuacji zaistnienia zmian

po stronie właściciela spółki

(podmiotu uprawnionego do

jej udziałów lub akcji), dlatego

tak ważne jest przeprowadze-

nie badania due dilligence.

Transakcje M&A

Wspólnicy chcą przekształcić spółkę cywilną w jawną.

Mają kilka zezwoleń, których nie chcą utracić. Czy muszą

po przekształceniu występować kolejny raz o takie same

decyzje administracyjne? Jakich formalności trzeba do-

konać, żeby działka, którą kupili wspólnie, stała się wła-

snością powstałej z przekształcenia spółki jawnej? Kto

miałby po przekształceniu występować w procesie, jaki

wspólnicy wytoczyli niesolidnemu dostawcy?

Share deal

– to transakcja, w której

posiadający udziały lub

akcje w spółce zbywa je,

przy czym kupujący nie

uzyskuje w wyniku trans-

akcji bezpośrednich praw

do majątku spółki. Ozna-

cza to, że kupujący płaci

cenę za udziały lub akcje

będące przedmiotem

umowy, lecz nie staje się

dysponentem majątku

samej spółki. Majątek ten

(jego składniki) pozostaje

nadal własnością spółki

(nie majątek spółki, lecz

udziały są przedmiotem

obrotu).

Asset deal

– to transakcja, w której

kupujący nabywa składni-

ki majątkowe i one bezpo-

średnio są przedmiotem

umowy, stając się w rezul-

tacie własnością kupują-

cego.

Wspólnicy nie muszą ponownie starać się o zezwolenia, które ma-

ją na działalność regulowaną, prowadząc przedsiębiorstwo

w spółce cywilnej. Wynika to z przepisu art. 26 ust. 5 kodeksu

spółek handlowych. Mówi on, że spółce jawnej, powstałej z prze-

kształcenia spółki cywilnej, przysługują wszystkie prawa i obo-

wiązki stanowiące majątek wspólny wspólników spółki prze-

kształcanej. Spółka cywilna nie ma bowiem nawet podmiotowo-

ści prawnej (jak jawna), więc wszystkie aktywa i pasywa związane

ze wspólną działalnością w tej formie należą do wspólników, tzn.

stanowią ich współwłasność łączną. Spółka nie jest ich podmio-

tem. Stąd też bierze się wątpliwość czytelnika. Niemniej ustawa

dodaje, że przepis art. 553 par. 2 k.s.h., mówiący o sukcesji uni-

wersalnej praw stosuje się odpowiednio. Tym samym spółka

przekształcona pozostaje podmiotem zezwoleń, koncesji oraz

ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem.

Chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu np. zezwolenia stanowi

inaczej. Tak więc w wypadku zmiany spółki cywilnej w jawną,

przez prawa spółki przekształcanej należy rozumieć prawa

wspólników. I to one przechodzą z mocy prawa na nowo powstałą

spółkę jawną. Oznacza to, że wspólnicy zachowają zezwolenia

przez czas, na jaki ich im udzielono. Spółka jawna wystąpi ewen-

tualnie o kolejne.

Co się zaś tyczy działki, to spółka jawna, będąca rezultatem

przekształcenia spółki cywilnej, stanie się właścicielem nie tylko

ruchomości, czyli np. maszyn produkcyjnych czy samochodów,

lecz także nieruchomości wspólników. Niczemu nie przeszkadza

fakt, że była to współwłasność do niepodzielnej ręki (łączna, nie

w częściach ułamkowych). I dlatego, że przepisy ustawy mówią

o automatycznej sukcesji uniwersalnej praw, nie będzie potrzeby

dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych

(np. darowizn, o których możliwości pisze czytelnik). Wystarczy,

że wspólnicy zgłoszą zmianę właściciela w sądzie wieczysto-

księgowym, i że zostanie dokonany odpowiedni wpis w dziale II

księgi wieczystej, w którym zawsze mieści się oznaczenie wła-

ściciela czy właścicieli lub użytkownika wieczystego.

Wstępując z mocy prawa w stosunki materialnoprawne wspólni-

ków spółki cywilnej, nowo powstała spółka jawna wstępuje też

w stosunki procesowe. W tym wypadku jako strona toczącego się

postępowania. I to spółce będą przysługiwały teraz wszelkie

uprawnienia i obowiązki powoda (np. związane z postępowaniem

dowodowym, dochowywaniem terminów, ewentualnym prawem

skarżenia wyroku itd.). Proszę tylko pamiętać, że skuteczność

pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez spółkę jawną

zależy od sposobu reprezentacji ujawnionego w Krajowym Reje-

strze Sądowym. Ustawa stanowi bowiem, że zasadą jest, iż każdy

wspólnik ma prawo reprezentować spółkę jawną. A prawo do re-

prezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasą-

dowych spółki. Niemniej umowa spółki jawnej (którą trzeba bę-

dzie napisać przed wpisaniem przekształconej spółki do rejestru)

może przewidywać, że wspólnik pozbawiony jest prawa reprezen-

towania spółki, albo że jest uprawniony do jej reprezentowania

tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. W wypadku

zaś współdziałania prokurenta ze wspólnikiem w tzw. reprezenta-

cji mieszanej, również zakres umocowania prokurenta będzie de-

cydował o możliwości reprezentacji spółki.

ciem udziałów spółki z ograni-

czoną odpowiedzialnością,

której przedmiotem działalno-

ści jest prowadzenie sieci re-

stauracji, oraz nabyciem

przedsiębiorstwa od samej ta-

kiej spółki, musimy pamiętać,

iż jeśli wybierzemy nabycie

udziałów (share deal), to spół-

ka po dokonanej transakcji na-

dal będzie mogła działać

w niezmienionym zakresie

(zachowując co do zasady po-

siadane zezwolenia). Jeżeli na-

tomiast w powyższej sytuacji

wybierzemy nabycie składni-

ków przedsiębiorstwa (asset

deal) to z momentem dokona-

nia transakcji nabyte składni-

ki przejdą na kupującego, lecz

dalsze prowadzenie działalno-

ści kupujący poprzedzić bę-

dzie musiał ponownym, czaso-

chłonnym i obarczonym ryzy-

kiem, uzyskaniem odpowied-

nich zezwoleń.

Kiedy realizujemy transakcję

share deal, czyli nabywamy

udziały lub akcje spółki. Sprze-

dający przedstawia często

spółkę jako przedsiębiorstwo

dochodowe o atrakcyjnych wy-

nikach finansowych, nieposia-

dające istotnego zadłużenia.

Kupujemy więc od sprzedają-

cego posiadane przez niego

udziały lub akcje spółki, wdra-

żając własne czynności za-

rządcze, kontynuując prowa-

dzenie działalności w ramach

spółki, której udziały lub akcje

nabyliśmy. Okazuje się jednak,

że spółka zamiast zysku przy-

nosi stratę, a dodatkowo swo-

je roszczenia kierują do niej

liczni wierzyciele. W takiej sy-

tuacji powstaje pytanie, czy ist-

nieje wynikające z przepisów

prawa przeniesienie odpowie-

dzialności sprzedającego za

udziały lub akcje i ich stan rów-

nież na stan i majątek samej

spółki. Okazuje się, że jeśli

w umowie sprzedaży typu sha-

re deal zasad tych nie uregulo-

wały strony, to odpowiedzial-

ność sprzedającego w tym za-

kresie może być praktycznie

wyłączona, ponieważ sprzeda-

jący odpowiada za stan przed-

miotu sprzedaży, którym są

udziały lub akcje spółki, nie zaś

składniki spółki oraz jej dzia-

łalność. Szczególnie ważne jest

zatem, aby w transakcjach ty-

pu share deal dokładnie i kom-

pletnie uregulować, mimo iż

przedmiotem obrotu jest w ta-

kiej sytuacji udział czy akcja,

jak odpowiadać będzie sprze-

dający wobec kupującego, jeśli

okaże się, że spółka, której

udziały lub akcje zostały naby-

te, znajduje się w sytuacji innej

niż ta, którą opisywał sprzeda-

jący.

Cel i przedmiot transakcji

O wyborze konkretnego roz-

wiązania przede wszystkim

decyduje to, co ma być przed-

miotem i celem transakcji. De-

cyzje zależą zarówno od kon-

cepcji prowadzenia własnego

biznesu przez kupującego, jak

i od przedmiotu sprzedaży i in-

dywidualizującej go specyfiki.

Ponieważ kupujący często po-

przedza transakcję wykona-

niem badania sprawdzającego

sprzedającego lub spółki (ba-

danie due dilligence), której

Zasady odpowiedzialności

Dla kupującego zagadnieniem

szczególnie ważnym będzie

kwestia zasad i zakresu odpo-

wiedzialności sprzedającego

w sytuacji niezgodności przed-

miotu umowy z zapewnienia-

mi sprzedającego i stanem

przedstawionym przed za-

warciem umowy.

W wypadku transakcji asset

deal regulacje dotyczące od-

powiedzialności sprzedające-

go wynikają bezpośrednio

z przepisów obowiązującego

prawa. W szczególności prze-

pisy kodeksu cywilnego o rę-

kojmi za wady przy sprzedaży

pozwalają kupującemu na re-

alizację jego roszczeń w razie

istniejących niezgodności.

W wypadku transakcji asset

deal kupujący zasadniczo nie

musi wprowadzać do umowy

szczególnych dodatkowych

regulacji określających zasa-

dy odpowiedzialności sprze-

dającego.

Problem po stronie kupują-

cego może wystąpić nato-

miast przy transakcji share

deal. Skoro w tym przypadku

przedmiotem umowy nie są

poszczególne składniki, lecz

udziały lub akcje spółki, to je-

dynie za ich stan odpowiada

sprzedający. Jakie wiążą się

z tym konsekwencje?

Kiedy asset deal

Gdy kupujący jest podmiotem,

który działa w intencji uzupeł-

nienia oferty czy działalności

własnego przedsiębiorstwa

o zakres oferowany dotych-

czas przez sprzedającego, bę-

Uwaga Wybór transakcji typu share deal albo typu asset deal powinien

być rozpoczęty od zdefiniowania celu, jaki ma być osiągnięty

oraz wykonania badania sprawdzającego samej spółki. Połą-

czenie zdefiniowanego celu gospodarczego i specyfiki własnej

działalności z wymaganiami związanymi z działalnością intere-

sującej spółki (targetu) pozwoli na dokonanie wyboru rodzaju

transakcji. Wybierając share deal, należy jednak zawsze uregu-

lować szczegółowo w zawieranej umowie zasady i zakres odpo-

wiedzialności sprzedającego

Podstawa prawna

Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94,

poz. 1037 ze zm.).

Wyrok NSA z 24 marca 2009 r., II GSK 69/09

Wyrok SN z 7 maja 2009 r., IV CSK 14/09

Uchwała SN z 30 maja 2008 r., III CZP 43/08

Podstawa prawa

Ustawa z 15 września 2000 r.

– Kodeks spółek handlowych

(Dz.U. nr 94, poz.1037 ze zm.).

udziały lub akcje zamierza na-

być, to wynik przeprowadzo-

nego badania pozwala na osza-

cowanie ryzyk dla każdego

z wariantów transakcji.

dzie zainteresowany transak-

cją asset deal. Musi jednak

ocenić i zbadać w szczególno-

ści, czy realizacja transakcji

nabycia jako asset deal nie

spowoduje braku możliwości

kontynuowania działalności

sprzedającego w ramach

przedsiębiorstwa kupującego.

Jeżeli na przykład dokonuje-

my wyboru pomiędzy naby-

Dobromiła Niedzielska-Jakubczyk

redaktor Dziennika Gazety Prawnej

Zadaj pytanie ekspertowi

Pytania dotyczące odzyskiwania należności od dłużnika,

zasad uzyskiwania dotacji z funduszy europejskich przez

przedsiębiorców, zakładania i funkcjonowania spółek prosimy

przesyłać na adres:

prawogospodarcze@infor.pl

Kiedy share deal

Jeśli kupujący jest podmio-

tem, który inwestuje jednocze-

śnie w różne branże, to z pew-

nością jego preferencją będzie

Piotr Schramm

adwokat i wspólnik

w Kancelarii Gessel

D 4

Tygodnik Prawa Gospodarczego

30 marca 2010 nr 62 (2693) www.gazetaprawna.pl

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy o umowie najmu

Brat nie ma prawa do mieszkania po zmarłej siostrze

TEZA

Faktyczne wspólne pożycie

w rozumieniu art. 691 par.

1 kodeksu cywilnego oznacza

więź łączącą dwie osoby po-

zostające w takich relacjach

jak małżonkowie.

1 k.c. przesłankę faktycznego

wspólnego pożycia, niezbędną

do wstąpienia w stosunek naj-

mu po zmarłym najemcy, na-

leży utożsamiać jedynie z po-

życiem „jak małżonkowie”,

czy też możliwe jest uznanie

tej przesłanki za spełnioną,

gdy osobę domagającą się

ustalenia wstąpienia w stosu-

nek najmu łączyła ze zmarłym

najemcą trwała więź gospo-

darcza i uczuciowa.

dzieci. Do kręgu uprawnionych

nie zaliczono też ani wstęp-

nych, ani rodzeństwa najemcy.

Mogą oni wstąpić w stosunek

najmu tylko wtedy, gdy najem-

ca był obowiązany w stosunku

do nich do świadczeń alimenta-

cyjnych. Poza wymienionymi

wyżej osobami w stosunek naj-

mu może także wstąpić osoba,

która pozostawała z najemcą

faktycznie we wspólnym poży-

ciu i zamieszkiwała z nim stale

w najmowanym lokalu, aż do je-

go śmierci.

Według SN – użycie w art. 691

par. 1 k.c., określenia „osoba po-

zostająca faktycznie we wspól-

nym pożyciu z najemcą” bez

wyraźnego odwołania się do

określenia, że chodzi o pożycie

małżeńskie, nie może być inter-

pretowane w sposób, że obej-

muje ono każdą osobę pozosta-

jącą z najemcą we wspólnocie

domowej, duchowej i gospodar-

czej, co najmniej z dwóch powo-

dów. Po pierwsze, w innych

ustawach jednolicie przez

wspólne pożycie rozumie się

pozostawania w takich rela-

cjach jak małżonkowie. Po dru-

gie, interpretacja określenia

„pozostawanie faktycznie we

wspólnym pożyciu z najemcą”

jako pożycia faktycznego, a nie

pożycia tak jak w małżeństwie

prowadzi w istocie do zupełne-

go przekreślenia celu, jaki przy-

świecał nadaniu art. 691 par.1

k.c. jego aktualnego brzmienia.

Intencja ustawodawcy jest czy-

telna. Należy, w porównaniu do

dotychczasowego stanu praw-

nego, zmniejszyć krąg osób,

które mogą po śmierci najem-

cy wstąpić w stosunek najmu.

Natomiast gdyby przyjąć wy-

kładnię tego przepisu, że w sto-

sunek najmu może wstąpić

osoba, która pozostaje z najem-

cą w faktycznym pożyciu, to by-

łoby to rozciągnięcie prawa

wstąpienia w stosunek najmu

w istocie na każdą osobę, która

wykaże, że pozostawała z na-

jemcą w stosunku bliskości.

Tak szerokie rozumienie

wspólnego pożycia stanowi jed-

nak wyraźne ograniczenie

praw wynajmującego, z reguły

właściciela budynku, w którym

znajduje się wynajęty lokal. Jak

wynika z aktualnego brzmienia

art. 691 par. 1 k.c. ustawodawca

wyraźnie wzmocnił prawo wy-

najmującego do odzyskania lo-

kalu po śmierci najemcy. Osoby,

które pozostają w faktycznym

pożyciu z najemcą, jeżeli nie

jest to pożycie takie jak w mał-

żeństwie, muszą się liczyć

z tym, że po jego śmierci nie

wstąpią w stosunek najmu. Po-

winny wobec tego jeszcze za ży-

cia najemcy zadbać o zaspoko-

jenie swoich potrzeb mieszka-

niowych na wypadek jego

KOMENTARZ

Czesław Błażyca

adwokat Kancelaria

Adwokacka Błażyca & Drzazga

STAN FAKTYCZNY

Po śmierci swojej siostry J.B. –

w pozwie przeciwko Miastu P

– domagał się ustalenia, że

wstąpił, na podstawie art. 691

kodeksu cywilnego, w stosu-

nek najmu lokalu, który wspól-

nie zajmowali od 1985 r. Zgod-

nie z art. 691 par. 1 k.c. – w ra-

zie śmierci najemcy lokalu

mieszkalnego w stosunek naj-

mu lokalu wstępują: małżonek

niebędący współnajemcą loka-

lu, dzieci najemcy i jego współ-

małżonka, inne osoby, wobec

których najemca był obowią-

zany do świadczeń alimenta-

cyjnych, oraz osoba, która po-

zostawała faktycznie we

wspólnym pożyciu z najemcą.

Sąd rejonowy oddalił po-

wództwo. Uznał bowiem, że

powód jako brat najemcy, na

którym nie ciążył wobec niego

obowiązek alimentacyjny, nie

jest osobą, o której mowa

w art. 691 k.c. Przy rozpozna-

waniu apelacji sąd apelacyjny

przedstawił Sądowi Najwyż-

szemu zagadnienie prawne:

czy wskazaną w art. 691 par.

Uchwała Sądu Najwyższego

w sposób znaczący ograni-

cza krąg osób, które mogą

wstąpić w stosunek najmu

po zmarłym najemcy. SN

w sposób jednoznaczny zde-

finiował pojęcie osoby, „która

pozostawała faktycznie we

wspólnym pożyciu z najem-

cą”, zawarte w znowelizowa-

nym art. 691 par.1 k.c. Dotąd

określenie to pozwalało na

dość szeroką jego interpreta-

cję i przyjmowanie potoczne-

go znaczenia. SN uznał, że

szeroka wykładnia jest nie-

prawidłowa i niezgodna z wo-

lą ustawodawcy. Faktyczne

wspólne pożycie rozumieć

należy jako więź łączącą

dwie osoby pozostające w ta-

kich relacjach jak małżonko-

wie. Zakres określenia „fak-

tyczne wspólne pożycie” nie

obejmuje każdej osoby pozo-

stającej z najemcą we wspól-

nocie domowej, duchowej,

gospodarczej, musi bowiem

zostać spełniona przesłanka

pozostawania w relacjach jak

w małżeństwie. Sąd Najwyż-

szy stanął na stanowisku, że

przyjęcie szerokiej interpre-

tacji „pozostawania faktycz-

nie we wspólnym pożyciu”

doprowadziłaby do swoiste-

go rodzaju nadużyć prawa,

gdzie w zasadzie każda oso-

ba mogłaby wykazać, że po-

zostawała w stosunku blisko-

ści z najemcą pozwalającą

na wstąpienie w stosunek

najmu po śmierci tego na-

jemcy. Takie zaś uprawnienie

naruszałoby konstytucyjnie

chronione prawo własności.

Uchwała SN niewątpliwie

wzmacnia pozycję wynajmu-

jącego, właściciela danej nie-

ruchomości, lokalu i należy ją

ocenić jako długo wyczeki-

waną.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy podkreślił, że

po nowelizacji kodeksu cywil-

nego od 10 lipca 2001 r., znacz-

nie zwęził się krąg osób, które

mogą wstąpić w stosunek naj-

mu po zmarłym najemcy.

Wcześniej takie prawo przysłu-

giwało: małżonkowi najemcy,

jego wstępnym, zstępnym, ro-

dzeństwu i przysposobionym,

a także osobie bliskiej najemcy,

pod warunkiem zamieszkiwa-

nia z najemcą stale aż do chwi-

li jego śmierci. Ograniczenia

wynikające z treści aktualnie

obowiązującego art. 691 k.c. są

wyraźne. Precyzując krąg

osób, które mogą wstąpić

w stosunek najmu, ustawodaw-

ca nie pozostawia wątpliwości,

jaki był cel takiego zabiegu.

Uprawnionymi, na podstawie

art. 691 par. 1 k.c., nie są już

zstępni najemcy, lecz tylko jego

śmierci. O tym, czy będą mogły

pozostać w mieszaniu jako na-

jemcy, zgodnie z wolą ustawo-

dawcy wyrażoną w art. 691 k.c.,

będzie decydował przede

wszystkim jego właściciel.

Uchwała SN z 20 listopada 2009 r.

sygn. akt III CZP 99/09

Sąd Najwyższy o bezpodstawnym wzbogaceniu

Dłużnik spełnia świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela

TEZA

Roszczenie o zwrot nienależ-

nego świadczenia staje się

wymagalne w terminie,

w którym powinno być speł-

nione zgodnie z art. 455 ko-

deksu cywilnego.

Przedstawił więc do rozstrzy-

gnięcia Sądowi Najwyższemu

zagadnienie prawne: czy rosz-

czenie z tytułu nienależnego

świadczenia, mającego taki

charakter już w chwili spełnie-

nia, staje się wymagalne od tej

chwili czy też z nadejściem

ostatniego dnia pozwalającego

dłużnikowi spełnić świadczenie

zgodnie z treścią zobowiązania.

zwłocznie po wezwaniu przez

wierzyciela. SN podkreślił, że

na gruncie art. 455 k.c. wezwa-

nie wierzyciela poprzedza obo-

wiązek spełnienia świadczenia,

co nie oznacza, że jest ono wy-

nikiem wymagalności świad-

czenia. Zdaniem SN – w orzecz-

nictwie zasadnie podniesiono,

że wezwanie dłużnika do speł-

nienia świadczenia przez wie-

rzyciela na podstawie art. 455

k.c. powoduje jedynie postawie-

nie tego świadczenia, którego

termin spełnienia nie był okre-

ślony, w stan wymagalności.

Dłużnik ma obowiązek spełnie-

nia świadczenia niezwłocznie

po wezwaniu wierzyciela, co po-

zwala indywidualnie określić

obowiązek dłużnika, stosownie

do okoliczności sprawy. Wezwa-

nie dłużnika do spełnienia

świadczenia wynikającego z zo-

bowiązania bezterminowego

jest jedynie czynnością warun-

kującą wymagalność roszcze-

nia. Za taką oceną przemawia

również treść zdania drugiego

art. 120 par. 1 k.c. Przepis ten

określa początek biegu termi-

nu przedawnienia roszczeń

z tytułu nienależnego świadcze-

nia. Istotne jest przy tym, że

przepis ten w zdaniu drugim

przewiduje wprost, że wyma-

galność roszczenia może zale-

żeć od podjęcia określonej czyn-

ności przez uprawnionego, co

odnosi się także do regulacji

z art. 455 k.c. Zdaniem SN – wy-

magalność roszczenia – rozu-

miana jako możliwość żądania

przez wierzyciela wykonania

zobowiązania przez dłużnika –

powinna być postrzegana jako

uprawnienie do skutecznego

domagania się przez wierzycie-

la spełnienia świadczenia przez

dłużnika. Wymagalność powin-

na obejmować zatem także

możliwość skutecznego wyto-

czenia powództwa o zapłatę,

jeżeli dłużnik nie spełnieni

świadczenia. Dochodzenie

roszczenia przed terminem je-

go spełnienia przewidzianym

dla dłużnika byłoby bowiem

przedwczesne. Koncepcja, któ-

ra zakłada, że zobowiązanie

z tytułu nienależnego świad-

czenia staje się wymagalne

przed terminem, w którym

świadczenie dłużnika powinno

być spełnione (z chwilą po-

wstania roszczenia) nie odpo-

wiada też ogólnemu rozumie-

niu wymagalności roszczenia

jako stanu, w którym wierzy-

ciel może domagać się spełnie-

nia świadczenia, które dłużnik

ma obowiązek spełnić.

Uchwała SN z 26 listopada 2009 r.

sygn. akt III CZP 102/09

KOMENTARZ

Marcin Łolik

adwokat

DLA Piper Wiater

STAN FAKTYCZNY

Sąd okręgowy pozbawił wyko-

nalności bankowy tytuł egzeku-

cyjny wystawiony przez po-

zwany Bank i zaopatrzony

w klauzulę wykonalności. Tytuł

ten stwierdzał istnienie zobo-

wiązań pieniężnych strony po-

wodowej Hotelu Spółka z o.o.

wynikających z dwóch umów

kredytowych zawartych przez

strony. Podstawą pozbawienia

wykonalności tytułu wykonaw-

czego w całości była nieważ-

ność jednej z umów kredyto-

wych oraz wygaśnięcie zobo-

wiązania wynikającego z dru-

giej z nich na skutek potrącenia

dokonanego przez stronę po-

wodową. Wyrok ten został

w części zaskarżony przez stro-

nę pozwaną. Sąd apelacyjny,

oceniając – w związku z zarzu-

tami apelacji – skuteczność po-

trącenia, którego dokonała

strona powodowa, powziął

wątpliwość co do terminu wy-

magalności roszczenia z tytułu

nienależnego świadczenia.

Należy zgodzić się z tezą

uchwały SN. Jako wymagal-

ność roszczenia z tytułu bez-

podstawnego wzbogacenia

określa się stan, w którym

wierzyciel ma prawną możli-

wość żądania zaspokojenia

przysługującej mu wierzytel-

ności. W odniesieniu do zo-

bowiązań o charakterze ter-

minowym wierzytelność jest

wymagalna, jeśli nadszedł

termin świadczenia. Inaczej

przedstawia się natomiast

wymagalność w odniesieniu

do zobowiązań beztermino-

wych – w ich przypadku nie

można utożsamiać termi-

nów wymagalności i spełnie-

nia świadczenia. Wymagal-

ność roszczenia z tytułu bez-

podstawnego wzbogacenia

może więc przypadać na

różne momenty. Jeżeli od

początku wzbogacenie było

bezpodstawne, to wymagal-

ność roszczenia o jego zwrot

przypada na moment uzy-

skania korzyści. Jeżeli jednak

cecha braku podstawy praw-

nej wzbogacenia wystąpiła

później, to ten moment de-

cydować będzie o wymagal-

ności roszczenia. Zgodnie

z art. 455 k.c., termin speł-

nienia świadczenia następu-

je niezwłocznie po wezwaniu

przez wierzyciela, a nie np.

od uzyskania przez wzboga-

conego wiedzy o nienależno-

ści świadczenia. Takie zatem

okoliczności, jak wiedza wie-

rzyciela o tym, że świadcze-

nie jemu się należy, oraz –

z drugiej strony – zła wiara

dłużnika wynikająca z ko-

nieczności liczenia się z obo-

wiązkiem świadczenia, same

przez się nie prowadzą do

określenia terminu świad-

czenia i w związku z tym do

wywołania stanu opóźnienia.

Ponieważ zobowiązanie do

zwrotu nienależnego świad-

czenia ma charakter bezter-

minowy przyjęto, że termin

spełnienia takiego świadcze-

nia, przypada niezwłocznie

po wezwaniu dokonanym

przez zubożonego.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy podkreślił, że

w doktrynie i judykaturze nie

ma wątpliwości co do określe-

nia chwili, w której stają się wy-

magalne zobowiązania o cha-

rakterze terminowym. Przyj-

muje się, że wynikające z nich

wierzytelności stają się wyma-

galne w terminie, w którym

dłużnik powinien spełnić świad-

czenie zgodnie z treścią zobo-

wiązania. Od tej daty bowiem

wierzyciel może domagać się

wykonania takiego obowiązku

przez dłużnika. W orzecznic-

twie utrwalone jest stanowisko,

że zobowiązanie do zwrotu nie-

należnego świadczenia ma cha-

rakter bezterminowy. Termin

spełnienia przez dłużnika

świadczenia w przypadku tych

zobowiązań określa zatem art.

455 k.c. Według tego przepisu

dłużnik powinien je spełnić nie-

30 marca 2010 nr 62 (2693) www.gazetaprawna.pl

Tygodnik Prawa Gospodarczego

D 5

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy o wpisie do księgi wieczystej

Sąd, rozpatrując wniosek, bierze pod uwagę stan z dnia jego wpływu

TEZA

Sąd, rozpoznając wniosek

o wpis w księdze wieczystej,

związany jest ze stanem rzeczy

istniejącym w chwili złożenia

wniosku i kolejnością jego

wpływu.

raźnie na rolę sądu wieczystok-

sięgowego, całkowicie odmien-

ną niż rola sądu orzekającego

w procesie. Już z par. 1 tego ar-

tykułu wynika, że wpis do księ-

gi wieczystej dokonywany jest

jedynie w granicach wniosku.

Kluczowe przy tym znaczenie

ma art. 626 8 par. 2 k.p.c. Stano-

wi on, że rozpoznając wniosek

o wpis, sąd bada jedynie treść

i formę wniosku, dołączonych

do wniosku dokumentów oraz

treść księgi wieczystej. Poza

tym, w par. 3 art. 626 8 k.p.c.

ustawodawca pozwala jedynie,

by rozpoznając wniosek o wpis

w księdze wieczystej prowa-

dzonej w systemie informa-

tycznym, sąd z urzędu badał

zgodność danych wskazanych

we wniosku z danymi wynika-

jącymi z systemów prowadzą-

cych ewidencje powszechnych

numerów identyfikacyjnych,

chyba że istnieją przeszkody

faktyczne uniemożliwiające

dokonanie takiego sprawdze-

nia. Zgodnie z par. 4 art. 626 8

k.p.c., rozpoznając wniosek

o zmianę oznaczenia nierucho-

mości w księdze wieczystej

prowadzonej w systemie infor-

matycznym, sąd ponadto doko-

nuje z urzędu sprawdzenia da-

nych wskazanych we wniosku

i ujawnionego w księdze wie-

czystej oznaczenia nierucho-

mości z danymi katastru nieru-

chomości. Artykuł 626 8 par.

5 k.p.c. wskazuje konsekwen-

cje niezgodności danych, o któ-

rych mowa w par. 3 i par. 4. Nie-

zgodność taka stanowi prze-

szkodę do dokonania wpisu.

Artykuł 626 8 k.p.c. zawiera za-

tem pełną regulację przebiegu

postępowania wieczystoksię-

gowego. Nie tylko postępowa-

nia dowodowego, ale i podstaw

orzekania, które w procesie zo-

stały uregulowane właśnie

w art. 316 par. 1 k.p.c.

Wpis do księgi wieczystej mo-

że nastąpić jako łączny rezul-

tat złożenia i zbadania wnio-

sku, dokumentów i treści księ-

gi wieczystej. Od daty prawi-

dłowego złożenia wniosku liczą

się skutki prawne dokonanego

na jego podstawie wpisu.

Przedmiotem posiedzeń jest

badanie dokumentów przedło-

żonych przez wnioskodawcę

i treści księgi wieczystej. Postę-

powania dowodowego w zna-

czeniu takim jak w procesie cy-

wilnym sąd wieczystoksięgowy

nie może prowadzić. Dokona-

nie wpisu na podstawie doku-

mentów niedołączonych do

wniosku stanowi przekrocze-

nie granic kognicji sądu wie-

czystoksięgowego.

Z kognicją sądu wieczystok-

sięgowego ściśle wiąże się kwe-

stia kolejności rozpoznawania

wniosków o wpis w księdze

wieczystej. W związku z tym

art. 626 8 k.p.c. musi być anali-

zowany łącznie z art. 626 6 par.

1 k.p.c. stanowiącym, że o kolej-

ności wniosku o wpis rozstrzy-

ga chwila wpływu wniosku do

właściwego sądu. Za chwilę

wpływu wniosku uważa się go-

dzinę i minutę, w której w da-

nym dniu wniosek wpłynął do

sądu. W myśl par. 2 art. 626 6

k.p.c., wnioski, które wpłynęły

w tej samej chwili, będą uwa-

żane za złożone równocześnie.

Jeżeli na podstawie złożonych

dokumentów sąd zauważy

zmianę w prawie własności,

stosuje art. 626 13 k.p.c., czyli

dokonuje z urzędu ostrzeże-

nia. Wprowadzając środek

prawny w postaci ostrzeżenia,

ustawodawca wyraził wolę,

aby wszelkie ewentualne nie-

zgodności stanu prawnego

ujawnionego w księdze z rze-

czywistym stanem prawnym

usuwane były w drodze po-

wództwa o usunięcie niezgod-

ności stanu prawnego ujaw-

nionego w księdze wieczystej

z rzeczywistym stanem praw-

nym nieruchomości (art. 10

u.k.w.h.).

Uchwała składu siedmiu sę-

dziów SN z 16 grudnia 2009 r.

sygn. akt III CZP 80/09

KOMENTARZ

Wojciech Langowski

radca prawny

Miller, Canfield, W. Babicki,

A. Chełchowski i Wspólnicy

ści, w tym jej właściciela.

Odpowiedź na powyższe

pytania przesądza o tym,

czy takie zmiany dotkną

osobę, która nabyła okre-

ślone prawo do nierucho-

mości (np. hipotekę), ale

nie uzyskała jeszcze jego

wpisu w księdze wieczystej.

Taka osoba zasługuje na

ochronę przed skutkami

późniejszych zmian, które

mogłyby uniemożliwić wpis

jej prawa, zaś uczestnicy

kolejnych czynności praw-

nych mają przecież wiedzę

o jej wniosku wynikającą

ze wzmianki o nim w księ-

dze. Przyjęte w uchwale

stanowisko, że przy doko-

nywaniu wpisu decyduje

stan rzeczy istniejący

w chwili złożenia wniosku,

nie zaś z chwili rozstrzyga-

nia, a sąd powinien roz-

strzygać wnioski o wpis we-

dług kolejności ich wpływu,

zapewnia postulowaną

ochronę, jest w pełni słusz-

ne, a jego uzasadnienie nie

budzi zastrzeżeń.

STAN FAKTYCZNY

Pierwszy prezes Sądu Najwyż-

szego wystąpił z wnioskiem

o rozpoznanie przez skład sied-

miu sędziów Sądu Najwyższe-

go zagadnienia prawnego: czy

przy rozpoznawaniu wniosku

o wpis w księdze wieczystej de-

cydujące znaczenie ma zgod-

nie z art. 316 par. 1 kodeksu po-

stępowania cywilnego stan rze-

czy z chwili orzekania, czy też

– wobec szczególnego charak-

teru postępowania o wpis

w księdze wieczystej – należy

na podstawie art. 29 ustawy

z 6 lipca 1982 r. o księgach wie-

czystych i hipotece w zw. z art.

192 pkt 3 k.p.c., art. 13 par.

2 k.p.c., art. 626 6 par. 1 k.p.c.

i art. 626 8 par. 2 k.p.c. uznać, że

przy wpisie do księgi wieczy-

stej decyduje stan rzeczy

z chwili złożenia wniosku.

Uchwała, o mocy zasady

prawnej, ostatecznie roz-

strzyga dwa zagadnienia do-

tyczące dokonywania przez

sądy wpisów w księgach

wieczystych: czy sąd, orze-

kając o wpisie, powinien

brać pod uwagę stan rzeczy

z chwili składania wniosku,

czy też z chwili jego rozpo-

znawania, oraz, czy musi

rozpoznawać wnioski o wpis

według kolejności ich wpły-

wu. Powyższe kwestie, do-

tychczas sporne w orzecz-

nictwie, mają istotne zna-

czenie dla obrotu nierucho-

mościami, który jest

związany ze stanem wpisów

w księgach wieczystych. Po-

mimo poprawy efektywno-

ści działania sądów wieczy-

stoksięgowych czas oczeki-

wania na dokonanie wpisu

w księdze wieczystej wciąż

wynosi co najmniej kilka ty-

godni, a niekiedy wiele mie-

sięcy, w tym czasie mogą

nastąpić istotne zmiany sta-

nu prawnego nieruchomo-

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy zauważył, że

decydujące znaczenie ma

w tym przypadku art. 626 8

k.p.c. Przepis ten wskazuje wy-

Sąd Najwyższy o odpowiedzialności za skutki czynu niedozwolonego

Nie można domagać się roszczenia, które się przedawniło

TEZA

Prawomocny wyrok oddalają-

cy powództwo o ustalenie na

przyszłość odpowiedzialności

pozwanego za skutki czynu

niedozwolonego ze względu na

upływ terminu przedawnienia

określonego w art. 442 par.

1 zdanie drugie k.c. wiąże sąd

na podstawie art. 365 par.

1 k.p.c. w sprawie o naprawie-

nie szkód ujawnionych po wej-

ściu w życie art. 442 1 k.c.

burzeń. Powódka już wcześniej,

w lutym 2006 r., wytoczyła

przeciwko Skarbowi Państwa –

Wojewodzie D. powództwo, lecz

zostało ono prawomocnie od-

dalone. Stało się tak, ponieważ

nieprzekraczalny, dziesięciolet-

ni termin przedawnienia usta-

nowiony w art. 442 par. 1 k.c., li-

czony od dnia zdarzenia wywo-

łującego szkodę, upłynął w od-

niesieniu do roszczeń powódki

22 listopada 2005 r., tj. przed

8 lutego 2006 r., w którym wy-

toczyła ona powództwo.

Sąd okręgowy oddalił po-

wództwo wytoczone w lipcu

2008 r. Uznał, że z mocy art.

365 k.p.c. wiąże go wcześniej-

szy prawomocny wyrok odda-

lający powództwo ze względu

na zarzut przedawnienia.

W toku rozpoznawania apela-

cji powódki od wyroku z mar-

ca 2009 r., zarzucającej naru-

szenie art. 365 par. 1 k.p.c., art.

2 ustawy z 16 lutego 2007 r.

o zmianie ustawy – Kodeks cy-

wilny (Dz.U. nr 80, poz. 538 –

dalej: ustawa nowelizująca)

i art. 442 1 k.c., – sąd apelacyjny

przedstawił Sądowi Najwyż-

szemu pytanie prawne: czy

prawomocny wyrok oddalają-

cy powództwo o ustalenie od-

powiedzialności na przyszłość

z powodu przedawnienia wią-

że sąd na podstawie art. 365

k.p.c. w sprawie o naprawienie

szkód ujawnionych po wejściu

w życie art. 442 1 k.c.

mocnego wyroku, tj. że docho-

dzone roszczenia podlegają od-

daleniu jako niezaskarżalne

wskutek podniesionego w po-

stępowaniu zakończonym pra-

womocnym wyrokiem zarzutu

ich przedawnienia się.

Uznaniu mocy wiążącej pra-

womocnego wyroku oddalają-

cego żądanie ustalenia odpo-

wiedzialności pozwanego za

szkodę przyszłą z powodu

przedawnienia się roszczeń

mogących wynikać z przyto-

czonego w pozwie czynu niedo-

zwolonego nie stoi na przeszko-

dzie ogólne sformułowanie je-

go sentencji. Moc wiążącą na

podstawie art. 365 par. 1 k.p.c.

ma wprawdzie jedynie senten-

cja orzeczenia, niemniej jednak

w niektórych przypadkach –

np. w razie oddalenia powódz-

twa – ze względu na ogólność

rozstrzygnięcia wyrażonego

w sentencji doniosłość przy

ustalaniu zakresu mocy wiążą-

cej prawomocnego orzeczenia,

czyli granic prawomocności

materialnej orzeczenia, mogą

mieć także zawarte w uzasad-

nieniu orzeczenia motywy roz-

strzygnięcia.

Uchwała SN z 4 grudnia 2009 r.

sygn. akt III CZP 97/09

KOMENTARZ

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy stwierdził, że

prawomocny wyrok oddalają-

cy żądanie ustalenia odpowie-

dzialności pozwanego za szko-

dę przyszłą z powodu przedaw-

nienia się – zgodnie z art. 442

par. 1 zdanie drugie k.c. – rosz-

czeń mogących wynikać z czy-

nu niedozwolonego wiąże na

podstawie art. 365 par. 1 k.p.c.

strony, sądy i inne organy oraz

ma, w myśl art. 366 k.p.c., po-

wagę rzeczy osądzonej. W kon-

sekwencji w razie ponownego

wytoczenia przez powoda po-

wództwa o ustalenie odpowie-

dzialności tego samego pod-

miotu za szkodę przyszłą wyni-

kłą z oznaczonego czynu niedo-

zwolonego pozew powinien

zostać odrzucony (art. 199 par.

1 pkt 2 k.p.c.). W razie zaś wy-

toczenia przez powoda po-

wództwa o zasądzenie określo-

nych kwot tytułem naprawie-

nia szkody wynikłej z tego czy-

nu niedozwolonego sąd

powinien oddalić powództwo,

uwzględniając zawarty w art.

365 par. 1 k.p.c. nakaz przyjęcia,

że w danej sytuacji stan praw-

ny przedstawia się, tak jak to

wynika z uprzedniego prawo-

Zbigniew Kruczkowski

radca prawny

Kancelaria Linklaters

Komentowana uchwała zo-

stała wydana w związku ze

zmianą w przepisach regulu-

jących odpowiedzialność

z tytułu czynów niedozwolo-

nych za szkody powstałe

w przyszłości. W obecnym

stanie prawnym przedawnie-

nie nie może nastąpić przed

ujawnieniem się szkody na

osobie i jej sprawcy. W po-

przednim stanie prawnym

upływ terminu przedawnie-

nia zanim powstała szkoda

na osobie, był możliwy. Pro-

blem, który rozstrzygał Sąd

Najwyższy, dotyczył kwestii

związania sądu (orzekające-

go według aktualnych prze-

pisów) wydanym wcześniej

orzeczeniem sądowym, od-

dalającym roszczenie z po-

wodu jego przedawnienia.

Z uchwały płyną dla praktyki

sądowej dwa istotne wnioski.

Po pierwsze, sąd rozpoznają-

cy sprawę o naprawienie

szkody na osobie po wejściu

w życie nowych przepisów

jest związany wydanym na

tle poprzedniego stanu praw-

nego wyrokiem rozstrzygają-

cym sprawę o ustalenie od-

powiedzialności pozwanego

za skutki czynu niedozwolo-

nego powstałe w przyszłości,

oddalającym powództwo ze

względu na podniesiony za-

rzut przedawnienia. Odmien-

ne rozstrzygnięcie prowadzi-

łoby do naruszenia zaufania

do państwa i stanowionego

prawa. Ponadto SN, potwier-

dzając zasadę, że na gruncie

art. 365 k.p.c. moc wiążącą

ma jedynie sentencja orze-

czenia, dopuścił równocze-

śnie w niektórych przypad-

kach np. ze względu na ogól-

ność rozstrzygnięcia wyrażo-

nego w sentencji wyroku

możliwość ustalania zakresu

mocy wiążącej orzeczenia są-

dowego na podstawie moty-

wów rozstrzygnięcia zawar-

tych w jego uzasadnieniu.

Wydaje się jednak, że przy

ustaleniu granic prawomoc-

ności materialnej, opierając

się na motywach orzeczenia,

powinno się zachować dale-

ko idącą ostrożność.

STAN FAKTYCZNY

W lipcu 2008 r. powódka wyto-

czyła przeciwko Skarbowi Pań-

stwa – Wojewodzie D. powódz-

two o zasądzenie: kwoty 50 tys.

zł tytułem odszkodowania za

dalsze skutki zakażenia jej wi-

rusem HBV, powodującym za-

palenie wątroby typu B; kwoty

30 tys. zł tytułem zadośćuczy-

nienia za doznaną krzywdę

wskutek pojawienia się dal-

szych skutków zakażenia; ren-

ty w wysokości 6 tys. zł mie-

sięcznie ze względu na zwięk-

szenie się jej potrzeb. W uza-

sadnieniu pozwu powódka

wskazała, że na skutek zakaże-

nia jej wirusem HBV w Woje-

wódzkim Szpitalu Specjali-

stycznym we W. jej stan zdro-

wia pogorszył się w znacznym

stopniu. Upośledzenie funkcji

wątroby prowadzi do wielu za-

Orzecznictwo opracowała

Teresa Siudem

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: