29-09-2012r.
Prof. Hanna Ciążela
Na zaliczenie:
- będą 2 pytania( jedno z książki drugie z wykładów)
- egzamin 1 grudnia
Należy wybrać jedną (całą) książkę:
1. K. A. Appiah, Kosmopolityzm. Etyka w świecie obcych, Prószyński i Spółka, Warszawa 2008.
2. E. Black, Wojna przeciwko słabym. Eugenika i amerykańska kampania …, Warszawa 2004.
3. H. Ciążela, Problemy i dylematy etyki odpowiedzialności globalnej, Warszawa 2006.
4. N. Chomsky, Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny, Warszawa 2000.
5. N. Chomsky, Hegemonia albo przetrwanie…, Warszawa 2005.
6. W. Easterly, Brzemię białego człowieka, Warszawa 2008.
7. L. Verry, J-D. Vincent, Co to jest człowiek, PIW, Warszawa 2003.
8. M. Gawin, Rasa i nowoczesność, Warszawa 2004.
A. Gore, Niewygodna prawda, Katowice 2007.
9. H. Jonas, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, Kraków 1996
10. N. Klein, No Logo, Warszawa 2004.
11. N. Klein, Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, Warszawa 2008.
12. J. Micklethwait, A. Wooldridge, Czas przyszły doskonały. Wyzwania i ukryte obietnice globalizacji, Poznań 2003.
13. D. Peterson del Mar, Ekologia, Zyska i Spółka, Poznań 2010.
14. G. Picht, Odwaga utopii, Warszawa 1981.
15. K. Popowicz, Lamarkizm społeczny a rasizm i eugenika we Francji, Wyd. UW, Warszawa 2009.
16. J. Rifkin, Koniec pracy, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2001.
17. P. Singer, Jeden świat. Etyka globalizacji, Warszawa 2006.
18. J. Stiglitz, Wizja sprawiedliwej globalizacji, Warszawa 2007.
19. J. Stiglitz, A. Carlton, Fair trade. Szansa dla wszystkich, Warszawa 2007.
20. Wallerstein, Koniec świata jaki znamy, Warszawa 2004.
21. P. Wielgosz, Opium globalizacji, Dialog, Warszawa 2004.
22. M. Zaremba Bielawski, Higieniści. Z dziejów eugeniki, Wyd. Czarne, Wołowiec 2011.
ETYKA- moralne wzorce postępowania; filozoficzna nauka o moralności; od zawsze jest działem filozofii; na gruncie europejskim narodziła się w V w. p.n.e. w starożytnych Atenach, za ojca etyki uważany jest Sokrates; rola matki to sofiści; przyczynami jej powstania były:
Ø Kryzys greckiej tradycji
Ø Kryzys rządów arystokracji w Atenach
Etyka narodziła się w Atenach ponieważ życie społeczne i zasady postępowania przestały być oczywiste; wiek V był wiekiem demokracji, możliwości rozwoju, robienia kariery na wspólnocie, której dotychczasowe zasady związane z religijnością i obyczajem zostały zawieszone przez ówczesnych nauczycieli i wychowawców; skoro ani prawda ani wartości nie były stałe a wynikające z sytuacji- zaczęto w Atenach pytać co człowieka żyjącego w społeczeństwie obowiązuje: czy jego egoistyczna natura i względne wartości, które dopasują do sytuacji czy norm i wartości stałe, bezwzględne z tej dyskusji, zobiektywizowanej refleksji nad postępowaniem człowieka; etyka cały czas jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie dotyczące ludzkiego życia, reguł obowiązujących człowieka, zobowiązań; od narodzin po dzień dzisiejszy można wyróżnić pewne sposoby widzenia człowieka i jego moralnych zobowiązań; w starożytności życie jednostki wiązano ze wspólnotą państwową, w średniowieczu z chrześcijańską; od początków nowożytności do dzisiaj mamy do czynienia z pochodem jednostki, jej wolności i uprawnień; różne etyki jakie się pojawiły powstawały zawsze w nawiązaniu do określonej filozofii; w ramach etyki można dostrzec różnego rodzaju podziały; jednym z nich jest podział na etyki cnót i zasad.
DZIAŁY ETYKI:
· Etyka opisowa- nauka ścisła/ szczegółowa; bada i opisuje moralność traktowaną jako fakt społeczny, moralność przeszłą lub aktualną pojedynczego człowieka, grupy zawodowej lub społecznej; stwierdza jaka moralność była i jaka jest
· Normatywna- nie stwierdza moralności tylko postuluje pożądaną moralność, nie jest nauką w sensie ścisłym bo nie opisuje tego co jest tylko to co być powinno; w jej ramach wyróżniamy z jednej strony wielkie uniwersalne systemy etyczne, które stworzyli filozofowie począwszy od Platona i Arystotelesa- z drugiej strony etyki szczegółowe nakierowane na określony aspekt ludzkiego życia lub problemy życiowe; wyróżniamy etyki:
Ø życia gospodarczego
Ø polityki
Ø społeczna
Ø globalizacji
Ø globalnej odpowiedzialności
Ø bioetyka
Ø ekoetyka
Ø etyki zawodowe( lekarska, nauczycielska itp.)
Ø
· Metaetyka- nauka o etyce- czym jest? Co jest jej przedmiotem? Jakie są jej narzędzia? Metaetyka była, jest i zawsze pozostanie ludzką praktyką; towarzyszyła człowiekowi zawsze, ma ją każdy niezależnie od tego czy jest dobry czy zły, etyka jest zawsze zobiektywizowaną ludzką praktyką; moralność zawsze jest związana z naszym subiektywnym odbiorem świata- a więc z tym jak rozumiemy świat, co uważamy za fundamentalne
ETYKI:
ü Cnót- powstały w starożytności i średniowieczu; ogólna koncepcja wychowania do ogólnego dobra; człowiek ukształtowany w dzieciństwie jest w stanie tych wartości bronić, np. etyka Platona, Augustyna, Tomasza
ü Zasad- od przełomu XVI-XVII w do dzisiaj; zbiory norm moralnych, kodeksy etyczne będące zbiorem norm, których człowiek powinien przestrzegać; np. etyki: Hobbsa, Roussoe, Kanta do wszystkich współczesnych
ü Społeczne- dobro wspólnoty dominuje nad dobrem jednostkowym np. etyka Hobbsa czy Platona
ü Indywidualistyczna- dobro jednostki nad dobrem wspólnoty np. epikureizm, stoicyzm, utylitaryzm współczesny
ü Autonomiczne- autonomia moralna podmiotu, fakt, że człowiek jako przedmiot moralny jest niezależny, samowystarczalny w swoich moralnych wyborach; jest sam dla siebie moralnym prawodawcą np. etyka Kanta czy utylitarystyczna
ü Heteronomiczne- zakłada się, że człowiek nie może być autonomiczny w swych wyborach, źródło norm moralnych jest poza człowiekiem; takim moralnych prawodawcą jest Bóg- władca; np. etyka Augustyna, Tomasza po dzisiejszy personalizm katolicki; stwórcą jest Bóg; człowiek ma wolną wolę i chce zmierzać ku dobru najwyższemu; sam jednak dobra czynić nie może bo jest obciążony grzechem pierworodnym dlatego tylko Bóg może pokierować człowiekiem; człowiek może czynić dobro jeśli Bóg tego chce i obdarzy go łaską a depozytariuszem łaski bożej jest kościół
ETKA ARYSTOTELESA- w jej świetle młodego człowieka wychowuje się do cnót i wartości zgodnie z zasadą złotego środka, a więc będących cnotami wypośrodkowanymi między skrajnościami tj. hojność( środek między rozrzutnością a skąpstwem); wychowanie poprzez przyzwyczajanie tak trwałe by człowiek jako jednostka był szczęśliwy i aby wszyscy byli z nim szczęśliwi
ETYKA HOBBSA- wyszedł z założenia, że człowiek ma egoistyczną naturę, które stanowiłyby dla niego zagrożenie w stanie przedspołecznym ponieważ jako skrajny egoista by posiąść potrafił napaść i obrabować człowieka; człowiek musiał założyć życie społeczne i państwowe tym samym oddał część wolności na rzecz władcy a zasady i normy jakimi powinien się kierować to te, które zapewniają bezkonfliktowe życie społeczne.
ETYKA PLATONA- zwany Arystotelesem; prekursor chrześcijaństwa i krytych demokracji ateńskiej, uczeń Sokratesa, patriota ateński, zaproponował filozofię będącą wyrazem głębokiego zaangażowania politycznego; idea idealnego państwa i trójdzielnej duszy; człowiek rodzi się z określoną duszą zdolną do określonej cnoty, którą powinien rozwijać; ludzie różnią się komponentem duszy: jeśli rodzą się z pożądliwą to mogą być rzemieślnikami, impulsywna- wojownik, rozumna- władza; najważniejsze jest dobro wspólnoty, by państwo było silne i nie przeżywał klęsk; życie powinno być nakierowane na wzorce; te wzorce znają filozofowie i władcy, którzy powinni kierować całym społeczeństwem, człowiek żyje właściwie moralnie jeśli rozwija się w cnocie, do której się urodził i pomnaża dobro wspólnoty.
FILOZOFIA- nauka inna niż szczegółowe, zwana często dziedziną ogólnych rozważań, podejmująca najogólniejszą refleksję nad światem przyrodniczym i społecznym oraz człowiekiem- jego miejscem na świecie i stosunkiem poznawczym wobec świata; narodziła się na przełomie VI i VII w p.n.e. w greckich koloniach u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej; pierwszym filozofem był Tales z Miletu a obok niego Anaksymander, Anaksymenes i Heraklit; była to tzw. filozofia przyrody; narodziła się w obliczu greckiej tradycji; przed jej narodzinami Grecy wyjaśniali świat poprzez magię a później przez religię.
CNOTA- w rozumieniu etyki to zaleta, wartość, dyspozycje, umiejętność duchowego doskonalenia się i czynienia dobra dla drugiego człowieka; pojawia się wtedy gdy człowiek jest w stanie przestrzegać obowiązujących norm ale czyni dobro dla ludzi nie wynikające z jego roli w rodzinie czy roli zawodowej; pojawia się wraz z narodzinami etyki i oznacza taka lub inną wartość wokół której skupia się życie społeczne; w świecie mówimy o cnocie w odniesieniu do pojedynczego człowieka a nie całej wspólnoty; zasady i normy moralne funkcjonują w etyce i moralności jako zakazy i nakazy a czasem zalecenia, którymi powinniśmy się kierować; generalnie w etyce najpierw są normy a później cnoty; najpierw człowiek przestrzega norm a jeśli się okazuje kimś kto jest w stanie wyjść poza obowiązujące go normy i czynić coś pożytecznego dla społeczności w sensie lokalnej czy globalnej;
EPIKUREIZM- indywidualizm; Epikur uważał, że tym z czym należy wiązać człowieka jest porządek kosmiczny, przyrodniczy; człowiek powinien żyć zgodnie z naturą, wszystko co społeczne jest nietrwałe i ryzykowne dlatego człowiek powinien osadzić się w kosmosie; porządek materialistyczny i mistyczny; z atomów jest ludzkie ciało, żyje się tylko raz; życie jest krótkie a po życiu nie ma nic; człowiek powinien układać jednostkowe życie ceniąc je jako najwyższą wartość i przyjemność, którą mógł dopełniać realizacją swoich potrzeb ale w sposób ostrożny nie przyzwyczajając się do luksusów, które są niepotrzebne by żyć szczęśliwie; robienie kariery jest ryzykiem bo majątek można stracić dlatego należy układać sobie jednostkowe życie ciesząc się tym, że się żyje; epikureizm nazywany jest hedonizmem bardzo umiarkowanym gdyż dosłowne odczytanie pojęcia epikureizm pozwala twierdzić że jest to filozofia wycofywania się z życia i unikanie ryzyka.
ETYKA KANTA- człowiek jest rozumny i jeśli wypracuje w sobie dobrą wolę- chęć wypełniania obowiązków to wchodzi na grunt moralny; 3 warunki: moralność, ludzka wolność, rozumność i dobra wola; człowiek sam dla siebie jest prawodawcą moralnym, jest wolny i rozumny; drogowskazem powinny być imperatywy:
- kategoryczny- jeden bezwzględny nakaz np. „ Postępuj tak by zasady Twojego postępowania stały się prawem powszechnym”;
- hipotetyczny- np. „Jeśli chcesz by Cię szanowali to postępuj tak byś na ten szacunek zasłużył”
13-10-2012r.
NURTY ETYCZNE XX w.:
Ø Personalizm katolicki
Ø Egzystencjalizm
Ø Kom unitaryzm
Ø Utylitaryzm
Nurty te powstawały w tradycyjnym rozumieniu zadań etyki czyli dostrzeganie zobowiązań jednostki wobec jej najbliższego ludzkiego otoczenia a jej czyny i ich konsekwencje jako mające miejsce Ti i teraz wtedy gdy człowiek żyje i działań dokonuje.
Personalizm katolicki- wyrósł z renesansu etyki religijnej jaki zaczął się od początku XIX w. oraz powrotu na łono kościoła tomizmu. Trzecią istotną przyczyną jego narodzin była potrzeba odniesienia się kościoła do życia społecznego a przede wszystkim gospodarczego rozwoju kapitalizmu i wynikających z niego konsekwencji. U jego narodzin leżały działania papieża Leona XIII stojącego na czele kościoła u schyłku XIX w. który to papież ogłosił encyklikę min. „Rerum Novarum Rzeczy Nowe” w której wyraził stosunek kościoła wobec rozwoju kapitalizmu twierdząc, że niezależnie od tego kim człowiek jest w społeczeństwie to obowiązuje go zasada miłości bliźniego; znana dzisiaj jest pod takimi nazwami jak zasada paterializmu( opiekuńczość; jeśli katolik jest szefem to swojego pracownika traktuje jak syna, a jeśli pracownik to katolik to swojego szefa traktuje jak ojca) i zasada subsydiarności( pomocniczość; u podstaw leżą działania UE; w świetle jej zasad podstawowym prawem, które każdego katolika obowiązuje to prawo naturalne, które stworzył Św. Augustyn, który głosił, że Bóg stworzył świat, człowieka i nadał mu prawa stałe/ odwieczne/naturalne bo przecież Żydzi posługiwali się tymi prawami, bo przecież Bóg jedynie przypomniał t prawa poprzez Mojżesza na Górze Synaj-Dekalog); zgodnie z prawem naturalnym są np. prawo własności , rodzina, wspólnota wyznaniowa; dlatego zadaniem każdej władzy jest wspieranie rodziny/ wspólnoty; Encyklika „Rerum Novarum” i „ Eterni Patris”, w której Leon XIII przywrócił poczesne miejsce Św. Tomaszowi w kościele, leży u podstaw społecznej nauki kościoła w ramach której w XX w. narodził się neotomizm, z którego wyrósł personalizm katolicki; Mounier był symbolem bardzo odważnego sposobu uprawiania personalizmu bo zakwestionował kapitalizm oparty na pracy i kapitale jako właściwe warunki dla rozwoju człowieka, który według niego jest z jednej strony jednostką a z drugiej osobą jako jednostka podlegająca determinacji społeczno- przyrodniczej; jako osoba wolna jest od tych determinacji jednak w wyniku swojej jednostkowej natury ulega różnym alienacjom, spośród których podkreśla alienację narcyza( zapatrzenie się w samego siebie) i Herkulesa( zapatrzenie się w dobra materialne); człowiek jako jednostka jest wyobcowany, osamotniony, nieszczęśliwy; dzięki temu, że jest osobą potrafi to osamotnienie przełamać poprzez dialog z innymi ludźmi; dialog jest tym głębszy im głębsza miłość do drugiego człowieka towarzyszy temu dialogowi; dialog i miłość do innych to droga do wspólnoty, w której człowiek jest z innymi ludźmi w autentycznych relacjach; żył i tworzył w I Polowie XX wieku; personalizm był drogą torowania tej idei, która jest obecna dziś w kościele- idea ekumenizmu jak również utorował grunt pod życie wspólnotowe wokół kościoła.
Egzystencjalizm- narodził się na początku XX w. ale jego rozkwit miał miejsce na przełomie lat ’50 i ’60; to XX wieczna filozofia bytu ludzkiego, w świetle której człow...
szalin1