ENTOMOLOGIA – ćwiczenia
Typ: STAWONOGI
Gromada: OWADY; PAJĘCZAKI; SKORUPIAKI.
Gromada ÷
Ø Owady bezskrzydłe- pierwotnie nie posiadają skrzydeł (pierwotniaki, skoczogonki)
Ø Owady uskrzydlone- ponad 30 rzędów
My poznamy 8:
PRZEOBRAŻENIE NIEZUPEŁNE:
§ PLUSKWIAKI RÓWNOSKRZYDŁE → HOMOPTERA
§ PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE → HETEROPTERA
§ PRZYLŻEŃCE → THYZANOPTERA
§ PROSTOSKRZYDŁE → ORTHOPRETA
PRZEOBRAŻENIE ZUPEŁNE:
§ MOTYLE → LEPIDOPTERA
§ CHRZĄSZCZE → COLEOPTERA
§ BŁONKOSKRZYDŁE → HYMENOPTERA
§ MUCHÓWKI → DIPTERA (tzw. dwuskrzydłe)
BUDOWA MORFOLOGICZNA OWADÓW:
- Głowa
- Tułów
- Odwłok
Niektóre z tych elementów są segmentowane, w okresie embrionalnym jest 21 segmentów
(arkon- pierwszy segment, w odróżnieniu do pozostałych nie posiada odnóża pierwotnego.
6 przypada na głowę; 3 tułów; 12 odwłok.
GŁOWA:
6 segmentów: oczy złożone, czułki, aparat gębowy
Oczy owada: stosunkowo duże zajmują znaczną część puszki głowowej
Oko złożone jest z bardzo wielu elementów (=fasetki= omatidia) Owad widzi obraz każdą fasetką. Przyoczka – oczy proste (1-3) zależnie od gatunku, odbierają natężenie światła.
Narząd węchu: umiejscowiony jest na czułkach, składa się z 3 elementów: *trzonek- stawowo osadzony na głowie; *nóżka- na niej *wić lub biczyk
Wielkość i kształt cecha gatunkowa. Możemy podzielić na regularne i nieregularne.
Czułki: paciorkowate, nitkowate, grzebykowate, pierzaste, błonkowate, maczugowate, wachlarzowate. Znacznie większe u samców niż u samic (do 3km.)
Samica wytwarza feromony płciowe. NA podstawie wyglądu czułek i wyglądu ogólnego owada samica wybiera samca.
Rys.1. przysadki gębowe karalucha-
2. czułki chrabąszcza
3. czułki karalucha
Aparat gryzący: służy do pobierania pokarmu;
*Warga górna- fałd skórny okrywający ; *para żuwaczek- chitynowe płytki, które są ząbkowane od wewnątrz (mogą być różne wielkości); *para żuchw- członkowana składa się z: ٭kotwiczki; ٭ pieniek; ٭ żuwki zewnętrznej i wewnętrznej; członowane długie glaszczki żuchwowe
*warga dolna-element nieparzysty jego części uległy zrośnięciu tworzą:> podbródek> bródkę> języczki> głaszczki wargowe.
Rys. 4 Aparat gębowy kłująco- ssący
GRYZĄCY
KŁUJĄCO- SSĄCY
Warga górna
- nie uległa modyfikacji
2 żuwaczki
→wydłużenie→ pierwsza para szczecin kłujących
Żuchwy
→ wydłużenie→ 2-ga para szczecin kłujących
Warga dolna
→ wydłużenie→ rynienka (członowana, lub nie)
Aparat gębowy ssący ma kształt trąbki.
*liżący
*gryząco- liżący
TUŁÓW
Z 3 segmentów powstał tułów, wyróżniamy: *przedtułów; *śródtułów; *zatułów
Każdy segment składa się z 4 płytek z: *płytki grzbietowej (górnej) zw. „ternit”; * brzusznej (dolnej) zw. „sternit”; *2 płytki boczne zw. „pleuryty”.
TERNIT: na przedtułowiu→ przedplecze
na śródtułowiu→ śródplecze
na zatułówiu→ zaplecze
STERNIT: na przedtułowiu→ przedpiersie
na śródtułowiu→ śródpiersie
na zatułówiu→ zapiersie
Trzy (3) pary odnóży→ na każdym segmencie po jednej (1) parze. Dwie (2) pary skierowane ku przodowi. Umieszczone pomiędzy płytką brzuszną (sternitową) a płytkami bocznymi (pleurytami).
Skrzydła: dwie (2) pary
Umiejscowione pomiędzy płytką grzbietową (ternitem) a Płytkami bocznymi (pleurytami)
Typ odnóży: związany jest ściśle ze środowiskiem życia.
SKRZYDŁA - uwypukliny skórne zbudowane z chityny w których znajdują się żyłki nadające usztywnienie i kształt skrzydeł.
1 – Pokrywy – pierwsza para skrzydeł jest silnie schitynizowana, nie bierze udziału w locie. Ich funkcja to ochrona drugiej pary skrzydeł – błoniastej. Występuje u chrząszczy.
2 – Półpokrywy – pierwsza para skrzydeł w ⅔ jest schitynizowana a w ⅓ jest błoniasta. Obie pary skrzydeł biorą udział w locie. Występują u pluskwiaków różnoskrzydłych
3 – Skórzaste (pergaminowe) – są to skrzydła twardsze od błoniastych ale miększe od pokrywowych. Występują u prostoskrzydłych (konik polny, turkuć podjadek).
4 – Błoniaste:
* Rząd: Motyle – skrzydła błoniaste, pokryte łuskami a łuski te są różnego kształtu, wielkości i koloru. Łuski te to przekształcone włoski.
* Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłe – pierwsza para skrzydeł jest większa od drugiej pary.
* Rząd: Muchówki (dwuskrzydłe) – Pierwsza para skrzydeł jest normalnie wykształcona, druga para jest zredukowana do tzw. przezmianek – łuskowate twory służące do sterowani lotem.
* Rząd: Przylżeńce – silnie zredukowane, wąskie, błoniaste, użyłkowane. Obie pary zakończone są charakterystyczną strzępiną która zwiększa powierzchnię lotną.
* Rząd: Błonkoskrzydłe – błoniaste, słabo użytkowane, w czasie lotu mogą tworzyć jedną powierzchnię.
* Rząd: Siatkoskrzydłe – mają skrzydła bardzo silnie użyłkowane np. Złotook pospolity.
ODNÓŻA – wszystkie elementy są połączone ze sobą stawowo. Do elementów tych zaliczamy:
* Biodro
* Krętarz
* Udo
* Goleń
* Stopa (zbudowana z 2 – 5 członków, zakończona przylgami lub pazurkami)
1 – Nogi kroczne – motyle, chrząszcze, pluskwiaki równoskrzydłe, pluskwiaki różnoskrzydłe
2 – Nogi skoczne – pchły, pasikonik, szarańczaki, konik polny (bardzo silnie rozwinięte jest udo)
3 – Nogi chwytne – modliszka (dobrze rozwinięte udo i goleń na których znajdują się zęby dzięki czemu tworzą coś w rodzaju kleszczy)
4 – Nogi czepne – wszoły, wszy (mają 2 pazurki)
5 – Nogi pływne – kosarz, pływak żółtobrzeżek (na goleniu i stopie występują włoski zwiększające powierzchnię pływną)
6 – Nogi bieżne – chrząszcze, biegaczowate
7 – Nogi grzebne – turkuć podjadek (silnie rozwinięty goleń i stopka)
8 – Nogi z koszyczkiem – pszczoła (służą do przenoszenia nektaru i pyłku)
9 – Nogi z przylgą – przylżeńce
10 – Nogi z przylgą i z pazurkiem – mucha
BUDOWA ODWŁOKA:
Odwłok powstał z 12 segmentów:
1 – Przysadki odwłokowe:
* pokładełko – do składania jaj u samic
* żądło – błonkówki – pełni funkcje obrony i ataku
* wąsy płciowe – turkuć podjadek
* cęgi – cęgosze
Niektóre elementy wchodzą w skład budowy zewnętrznej narządów płciowych.
2 – Wyrostki rycowe
3 – Wyrostki trzonkowe
BIOLOGIA ROZWOJU OWADÓW:
1 – Rozmnażanie płciowe – rozmnażanie za pomocą haploidalnych komórek rozrodczych (gamet) - męskiej i żeńskiej. Po połączeniu się dwóch komórek rozrodczych powstaje diploidalna zygota, z której rozwija się diploidalny zarodek, a następnie nowy organizm.
2 – Dzieworództwo – (partenogeneza), typ rozmnażania płciowego polegająca na powstawaniu organizmu potomnego z nie zapłodnionej komórki jajowej.
3 – Jajorodność – rozmnażanie poprzez składanie jaj
4 – Żyworodność – samica rodzi żywe larwy. Polega na rozwoju zarodkowym wewnątrz ciała samicy, gdzie zarodek otoczony jest osłonami jajowymi i zużywa własne materiały zapasowe wytworzone w czasie orogenezy. Zarodki wylęgają się z osłon tuż przed opuszczeniem dróg rodnych samicy.
5 – Pedogeneza – (u mszyc) Zjawisko, polegające na produkowaniu przez larwy owadów jaj zdolnych do rozwoju.
6 – Poliembrionia – występuje u owadów pasożytniczych. Polega na tym, że samica składa nie zapłodnione jaja z których w wyniku późniejszych podziałów rozwija się kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt osobników.
POKOLENIE – obejmuje jeden cykl życiowy od jaja do śmierci osobnika dorosłego.
KSZTAŁT JAJ:
* kuliste
* beczułkowate
* baryłkowate
* wydłużone
* półkoliste
* osadzone na trzoneczku
Jaja mogą być składane pojedynczo lub w złożach. Złoża jaj mogą mieć kształt mniej lub bardziej regularny, mogą być oblewane włoskami z odwłoka samicy. Jaja mogą być składane na roślinach, we wnętrzu tkanek, kory drzew, w ciele innych owadów lub organizmów.
Stadia rozwojowe przy przeobrażeniu niezupełnym:
1 – jajo
2 – larwa
3 – stadium dorosłe (imago)
Przy przeobrażeniu niezupełnym występuje larwa pierwotna która przypomina wyglądem dorosłego osobnika, ma ten sam typ aparatu gębowego, ta sama baza pokarmowa, to samo środowisko życia. Larwa różni się od imago jedynie barwą, wielkością, brakiem skrzydeł oraz brakiem rozwiniętych narządów płciowych.
Larwa wzrasta poprzez LINIENIE. Kolejne stadia larwalne określa się jako L1, L2, L3…
Liczba linień jest cechą gatunkowa.. Za każdym linieniem larwa jest coraz większa.
NIMFA – ostatnie stadium larwalne
Stadia rozwojowe przy przeobrażeniu zupełnym:
3 – poczwarka
4 – postać dorosła (imago)
chrząszcze, muchówki, błonkówki, motyle.
Określamy je jako larwy wtórne które nie przypominają wyglądem osobnika dorosłego.
<patrz też wykłady III>
POCZWARKI:
Zadaniem jest pobieranie odpowiednio dużo pokarmu, po to, aby z niej powstały tkanki dorosłego osobnika.
Proces przepoczwarnienia:
1 – Proces histolizy – „rozlanie” tkanek larwalnych
2 – Proces histogenezy – powstawanie tkanek imaginalnych czyli tkanek osobnika dorosłego.
TYPY POCZWAREK:
1 – Poczwarka wolna – przydatki imaginalne (czułki, odnóża, skrzydła) do korpusu ciała przytwierdzone są tylko podstawami. Chrząszcze i błonkówki.
Bobówka – typ poczwarki wolnej w nie odrzuconej ostatniej wylince larwalnej – tylko u muchówek
...
jadzika16