ENTOMOLOGIA – wykłady
Rząd: Cheteroptera – Pluskwiaki różnoskrzydłe
Rodzina: Tasznikowate
- Zmiennik lucernowiec
- Zmiennik baldaszkowiec
- Zmiennik ziemniaczek
- Zmiennik pokrzywiak
- Ozdobnik Lucernowiec
Rodzina: Płaszczyńcowate
- Płaszczyniec burakowy
Rodzina: Tarczówkowate
- Warzywnica ozdobna
- Warzywnica jasna
- Warzywnica kapustna
- Lednica zbożowa
- Żółwinek zbożowy
- Zbrojec dwuplamy (niszczy stonkę ziemniaczaną)
CHARAKTERYSTYKA PLUSKWIAKÓW RÓŻNOSKRZYDŁYCH:
Rozwój – niezupełny
Aparat gębowy – kłująco ssący (tylko!!!)
Typ skrzydeł – półpokrywy
Nogi – kroczne, skoczne
Larwa – pierwotna
Jak jest rozwój niezupełny to zawsze będzie występowała larwa pierwotna, jeśli będzie rozwój zupełny to będzie występowała poczwarka
Owad dzieli się na 3 podstawowe części:
- głowa
- tułów
- odwłok
RODZAJE APARATÓW GĘBOWYCH:
- Gryzący – chrząszcze, prostoskrzydłe (turkuć podjadek), niektóre błonkoskrzydłych
- Kłująco-ssący – pluskwiaki różnoskrzydłe i równoskrzydłe, przylżeńce, niektóre muchówki.
- Ssący – motyle
- Liżący – muchówki (dwuskrzydłe)
- Gryząco-liżący – żądłówki
ZMYSŁ WZROKU I WĘCHU OWADA:
Zmysł wzroku owada jest bardzo słabo rozwinięty. Owady widzą na odległość do około 1 m. U owadów występuje zjawisko częściowego daltonizmu – owady widza barwy biało – czarne, niebieski i żółty. Rekompensatą słabego wzroku u owadów jest bardzo dobrze rozwinięty zmysł węchu. Owady wyczuwają zapach na odległość około 3 km. np. turkuć podjadek. Zmysł węchu przeważnie umieszczony jest u owadów na czółkach w tzw. rynariach.
BUDOWA MORFOLOLOGICZNA OWADA:
Przysadki umieszczone są na głowie u owadów. Każdy owad w fazie embrionalnej rozwoju złożony jest z 21 segmentów. Na głowę przypada 6 segmentów, na tułów – 3 i na odwłok – 12 (część ruchoma).
Liczba segmentów na głowie i tułowiu jest stała, natomiast na odwłoku liczba ta zmienia się w zależności od gatunku.
CEFALIZACJA – zlanie się 6 segmentów głowy w wyniku czego powstaje puszka głowowa. U larwy nie ma puszki, są natomiast szwy i segmenty.
O tym że na głowie zlało się 6 par segmentów świadczy 5 par przysadek:
1 – czółki
2 – oczy złożone
3 – 3 pary aparatu gębowego
* żuwaczki
*żuchwy
*warga dolna
Na głowie u owadów znajduję się również warga górna oraz przyoczka które mogą być ale niekoniecznie, w liczbie od 1 do 3. Przyoczka (oczy proste) służą do odbierania natężenia światła. Nie biorą udziału w widzeniu.
Każdy aparat gębowy składa się z 4 podstawowych części:
- warga górna
- żuwaczki
- żuchwy
- warga dolna
W aparacie typu kłująco-ssący może być inaczej – jest to wyjątek w budowie aparatu gębowego:
- 2 szczecinki kłujące
- 2 żuchwy które dzielą się na 5 części : pieniek, kotwiczka, żuwka wew. i zew., głaszczek żuchwowy
- warga dolna – składa się z 5 części z których powstaje rynienka – do ochrony szczecin kłujących.
W nakłuwaniu i wysysaniu pokarmu bierze tutaj udział jedna para szczecin.
Rząd: Muchówki
Rozwój: zupełny
Aparat gębowy: liżący i kłująco ssący
Skrzydła: błoniaste, pierwsza para normalnie zbudowana a druga para zredukowana do tzw. przezmianek i służy tylko do sterowania lotem
Nogi: kroczne
Larwa: wtórna, alodialna – alodialna - bez nóg oraz bez wyodrębnionej głowy
Poczwarka: wolna tzw. bobówka
Podrząd: Długorogie
Rodzina: Leniowate
* Leń marcowy
* Leń ogrodowy
Rodzina: Komarnicowate
* Komarnica błotniarka
* Komarnica zbutwień
* Komarnica ogrodowa
Rodzina: Pryszczarkowate
* Pryszczarek heski
* Pryszczarek kapustnik
* Pryszczarek przylistkowiak
* Paciornica lucerniana
* Paciornica krzyżowianka
Podrząd: Krótkorogie
Rodzina: Bzygowate – Syrphidae (syrfide) – zwalczają mszyce
* Udnica cebularz
* Udnica cebulanka
Rodzina: Nasionnicowate
* Nasionnica trześniówka
* Trzep szparagówka
Rodzina: Połyśnicowate
* Połyśnica marchwianka
Rodzina: Niezmiarkowate
* Niezmiarka paskowana
* Ploniarka zbożówka
Rodzina: Śmietkowate (Muchowate)
* Śmietka kapuściana
* Śmietka kiełkówka
* Śmietka ćwiklanka
* Śmietka cebulanka
Larwy dzielimy na:
1 – Pierwotne – występuje tam gdzie jest rozwój niezupełny – pluskwiaku równoskrzydłe, pluskwiaki różnoskrzydłe, przylżeńce, prostoskrzydłe.
2 – Wtórne – występuje tam gdzie jest rozwój zupełny – muchówki, błonkówki, motyle, chrząszcze.
LARWY PIERWOTNE I POSTAĆ DOROSŁA:
Podobieństwa
Różnice
Wygląd zewnętrzny
Wielkość
Jednakowe środowisko
Brak skrzydeł
Jednakowy sposób odżywiania
Brak rozwiniętych narządów rozrodczych
Jednakowy aparat gębowy
Barwa
NIMFA – najstarsza larwa <tuż przed IMAGO>
Jednakowe środowisko – glebowe, wodne
Sposób odżywiania – np. u mszyc larwy i imago wysysają soki z rośliny, turkuć podjadek podgryza korzonki
Aparat gębowy – np. mszyce mają kłująco ssący, turkuć podjadek – gryzący
Brak skrzydeł – ogólnie, bo występują bardzo malutkie skrzydełka ale larwy nie przemieszczają się za ich pomocą, tylko nimfa używa skrzydeł do przemieszczania się.
Brak rozwiniętych narządów rozrodczych – larwy nie są dojrzałe płciowo. U niektórych owadów może występować PEDOGENEZA – zjawisko polegające na tym, że larwy mogą rodzić np. u mszyc.
Barwa – np. larwy turkucia są jaśniejsze od imago bo w swojej budowie mają mniej hityny.
LARWY WTÓRNE:
1 – Apodialne – są to larwy beznogie
a – larwy beznogie z wyodrębnioną głową - U niektórych chrząszczy, rodz. ryjkowcowate, stronkowcowate, kornikowate, i u niektórych błonkówek np. pszczoła miodna. Aparat gębowy został zredukowany do tzw. haków gębowych którymi larwa wbija się w tkankę miażdżąc ją a następnie wysysa zawartość zmiażdżonych tkanek.
b – larwy beznogie bez wyodrębnionej głowy – tylko u muchówek – głowa jest ciemniej wybarwiona.
2 – Oligopodialne – występują u chrząszczy z wyjątkiem ryjkowatych, nornikowatych, stronkowatych – larwy mają 3 pary nóg tułowiowych
3 – Polipodialne – wielonożne, występują tylko u motyli i u błonkoskrzydłych
Rodzina Motyli – miernikowcowate – jedynie ta rodzina będzie miała 3 + 2
3 pary nóg tułowiowych i 2 pary odwłokowych
W pozostałych rodzinach 3 + 5 (3 tułowiowe i 5 odwłokowych)
U błonkówek 3 + 6,7,8 (3 + 6-8)
BIONOMIA = BIOLOGIA
TURKUĆ PODJADEK:
Rząd: Prostoskrzydłe
Rodzina: Turkuciowate
U Turkucia Podjadka zimują larwy wszystkich postaci i imago w glebie. Na wiosnę wychodzą raz w życiu, szukają partnera, kopulują. Następnie para schodzi na ziemię, samica buduje gniazdo w ziemi w którym składa do 60 jaj. Po kilkunastu dniach wylęgają się larwy koloru białego. Samica bardzo opiekuje się dwoma pierwszymi stadiami larwy. U turkucia występuje zjawisko KANIBALIZMU (im bardziej na Pn tym większy kanibalizm). Wrogiem naturalnym turkucia jest kret. Turkuć podjadek podcinając korzonki roślin powoduje łysiny.
Walka:
1 – W dzień słoneczny (między 12 – 13h) rozkopujemy łysinkę i wykopujemy gniazdo z larwami. Słońce niszczy larwy wysuszając je, wysuszone larwy pękają. Pozostałe należy zniszczyć.
2 – Jesienią wykopuje się dołki na polu ok. 1 m w głąb. Dołki muszą być wykopane daleko od siebie. Do dołków należy nasypać obornika końskiego. Turkucie wchodzą do pułapki. Bardzo wczesną wiosną kiedy jeszcze nie rozmarzła gleba wykopujemy obornik ze szkodnikiem i niszczymy go. Bardzo dobry sposób.
3 – Środki doglebowe – można stosować pod warunkiem, że przez 3 lata na takim terenie nie będzie sadziło się warzyw ponieważ smak warzyw będzie podobny do stęchlizny.
SZKODNIKI WIELOŻERNE GLEBOWE:
1 – Rekrutujące się z owadów
Rząd: Prostoskrzydłe\
Gatunek: Turkuć podjadek
Rząd: Chrząszcze
Rodzina: Żukowate (Chrabąszczowate)
Gatunek: Chrabąszcz Majowy
Gatunek: Chrabąszcz Kasztanowiec
Gatunek: Guniak Czerwczyk
Gatunek:
I.Rząd:Prostoskrzydłe (ortrhoptera)
1.Turkuć podjadek
II.Rząd:Chrzaszcze (coleoptera)
Rodzina:Zukowate (chrabaszczowate)
1.Chrabąszcz majowy
2.Chrabąszcz kasztanowiec
3.Guniak czerwczyk
4.Nałanek kłosiec
5.Nierówienka listnik
6.Ogrodnica niszczylistka
1.Osiewnik rolowiec
2.Osiewnik skibowiec
3.Osiewnik ciemny
4.Nieskor czarny
5.Podrzut myszaty
6.Zacioski
Aparat gębowy: gryzący
Nóżki:kroczne lub bierzne
Skrzydła: 1para pokrywy, 2para błoniaste
Larwa: wtórna apodialna lub oligopodialna
Poczwarka: wolna
III.Rząd:Motyle(lepidoptera)
Rodzina:Sówkowate
1.Rolnica zbożowa
2.Rolnica czpówka
3.Rolnica goździówka
4.Rolnica tasiemka
5.Rolnica panewka
6.Pientnowka kapustnica
Aparat gębowy: kłująco-ssący
Nóżki: kroczne
Skrzydła: błoniaste pokryte łuskami
Larwa: wtórna polipodialna
Poczwarka: zamknięta
VI.Rząd:Muchówki=Dwuskrzydłe
(dipitera)
Podrząd:Muchowki długorogie
Rodzina:Leniowate
1.Leń marcowy
2.Leń ogrodowy
1.Komarnica zbutwień
2. Komarnica warzywna
3. Komarnica błotna
1.Pryszczarek heski
2.Pryszczarek przylistkowiak
3.Pryszczarek kapustnik
4.Paciornica krzyzowianka
5.Paciornica lucernianka
Aparat gębowy: liżący i kłująco-ssący
Skrzydła:błoniaste 1para normalne 2para zredukowane do tzw. Przezmianek
Nóżki: kroczne z przylgami
Larwa: wtórna apodialna
SZKODNIKI WIELOŻERNE GLEBOWE REKRUTUJĄCE SIĘ Z INNYCH GRUP SYSTEMATYCZNYCH
IV.Typ:Robaki obłe
Gromada:Nicienie
Rząd:Węgorki
Rodzina:Węgorkowate
1.Węgorek niszczyk
1.Mątwik korzeniowy
Gromada:Pajęczaki
Rząd:Roztocze
Rodzina:Przedziorkowate
1.Przędziorek chmielowiec
2.Przędziorek owocowiec
jadzika16