40
materiał dla nauczycieli i dyrektorów szkół
Autorzy materiału:
Barbara Łaska – wizytator kształcenia specjalnego Kuratorium Oświaty w Łodzi
Paweł Rudnik – dyrektor Publicznej Szkoły Podstawowej w Woli Goryńskiej (koło Radomia),
prudnik@euro-soft.com.pl
Henryk Baniak – dyrektor Publicznego Gimnazjum nr 1 w Szydłowcu,
edukator@edukator.net.pl
Materiał uwzględnia najnowsze zmiany w przepisach oświatowych –
stan na dzień 10 października 2002r. (w tym opublikowane projekty rozporządzeń)
Zamiast wstępu
Powstanie niniejszego materiału zainspirowane zostało dyskusją, jaka toczyła się w jednym z wątków Klubu Dyskusyjnego „Zarządzanie placówką oświatową” pod adresem:
http://www.vulcan.edu.pl/forum/zpo/forum.php.
Zmieniające się prawo oświatowe zawiera coraz więcej zapisów dotyczących kształcenia specjalnego. Te nowe rozwiązania, do realizacji których, jesteśmy zobowiązani w szkołach ogólnodostępnych, sprawiają nam wiele kłopotów. Bo co to znaczy np. „wczesne wspomaganie rozwoju dziecka”? Pomijam tu znajomość tych zagadnień przez osoby z kierunkowym wykształceniem czy zajmujące się tym na co dzień. Ja się po prostu w tym gubię. Dlatego potrzebny jest mi materiał, który pozwoli w sposób konkretny i fachowy zorganizować pracę mojej szkoły w tym zakresie.
Dziękuję Basi i Pawłowi za wysiłek włożony w powstanie tego materiału. To tylko wstępna wersja i pewnie jeszcze będzie się wielokrotnie zmieniać. Ostateczny kształt zostanie opublikowany w wersji on-line i umieszczony w Edukatorze.
Opublikowanie wersji roboczej ma na celu zwrócenie Waszej uwagi na problem dzieci upośledzonych nauczanych w szkole ogólnodostępnej i umożliwienie dyskusji przed zakończeniem pracy.
Większość cytowanych ustaw i rozporządzeń znajdziecie pod adresem:
http://www.vulcan.edu.pl w dziale „Oświatowy serwis prawny”. Niektóre cytujemy w dużych fragmentach lub w całości mając świadomość braku dostępu do wersji ujednoliconych (aktualnych).
Zapraszam do lektury i dyskusji na temat kształcenia specjalnego zorganizowanego w szkole ogólnodostępnej (tzw. masowej). Odpowiedni wątek można w każdej chwili utworzyć w powyższym forum.
Henryk Baniak
http://www.edukator.net.pl
Kształcenie specjalne organizowane w szkole ogólnodostępnej (integracyjnej) polega na:
§ celowym i zaplanowanym procesie edukacyjnym opartym między innymi na realizacji zadań szkoły wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego,
§ wykorzystywaniu w procesie edukacyjnym potencjału dziecka, bazowaniu na zainteresowaniach i zdolnościach dzieci,
§ realizacji programów przyjętych dla danej klasy i dostosowanych do możliwości psychofizycznych dziecka z niepełnosprawnościami,
§ uczestniczeniu przez ucznia w tych samych zajęciach, w których uczestniczy klasa,
§ organizowaniu uczniowi z niepełnosprawnością zajęć rewalidacyjnych wynikających z orzeczenia,
§ współpracy zespołu nauczycieli i nauczycieli specjalistów uczących w klasie, do której uczęszcza dziecko z niepełnosprawnością,
§ zorganizowaniu i systemu wspierania rodziny dziecka i monitorowaniu działań wspierających,
§ współpracy szkoły z instytucjami wspierającymi rozwój i wspomagającymi edukację, w szczególności z organem prowadzącym placówkę, wizytatorem ds. kształcenia specjalnego.
§ systematycznym analizowaniu warunków stwarzanych przez szkołę,
§ umieszczeniu zadań związanych z dostosowaniem warunków do potrzeb uczniów z niepełnosprawnościami w planie rozwoju placówki,
§ monitorowaniu efektów kształcenia i modyfikowaniu przyjętych programów,
§ dostosowaniu WSO do możliwości uczniów z niepełnosprawnościami,
§ dostosowaniu programu wychowawczego szkoły, tak aby obejmował problematykę związaną z funkcjonowaniem uczniów z niepełnosprawnościami, podejmował problematykę odmienności, tolerancji, empatii,
§ diagnozowaniu potrzeb nauczycieli w zakresie szkoleń wynikających z problemów na jakie napotykają z pracy z klasą, w której uczy się dziecko z orzeczeniem do kształcenia specjalnego,
§ zaplanowaniu w WDN i planie doskonalenia nauczycieli szkoleń w zakresie problematyki kształcenia specjalnego, monitorowaniu realizacji szkoleń,
§ zorganizowaniu grupy wsparcia dla nauczycieli,
§ zorganizowaniu systemu przepływu informacji,
§ tworzeniu banku materiałów edukacyjnych, programów, pomocy dydaktycznych związanych w kształceniem specjalnym,
§ objęciu szkoleniami wszystkich pracowników szkoły (pracownicy administracji i obsługi), związanymi z funkcjonowaniem dziecka z niepełnosprawnością, oraz celami wychowania w szkole,
§ zorganizowaniu spotkań szkoleniowych dla wszystkich rodziców szkoły, w celu integracji, zapoznania się z uwagami i potrzebami rodziców, przybliżania problematyki funkcjonowania uczniów z niepełnosprawnościami w środowisku rówieśników.
Podstawy prawne z komentarzami
komentarz zapisano kursywą
1. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320 oraz z 2001r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615 oraz z 2002r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185)
W myśl art. 64. ustawy o systemie oświaty:
Podstawowymi formami działalności dydaktyczno - wychowawczej szkoły, których wymiar określają ramowe plany nauczania są:
1) obowiązkowe zajęcia edukacyjne,
2) zajęcia edukacyjne fakultatywne,
3) zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi, które mogą być prowadzone także z udziałem wolontariuszy,
4) nadobowiązkowe zajęcia pozalekcyjne,
5) w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe - praktyczna nauka zawodu.
Szkoła (ogólnodostępna, integracyjna i specjalna) jest zobligowana do ustalenia dla ucznia zajęć specjalistycznych wynikających z zapisów orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinii wydanej przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną. Przyjęcie do szkoły ucznia z orzeczeniem nakłada na szkołę obowiązek stworzenia warunków do rozwoju dziecka.
Nauczyciele specjaliści ustalają indywidualny program terapii (rewalidacji). Program jest nastawiony na usprawnianie zaburzonych funkcji i dążenie do usamodzielnienia ucznia, czyli podlega ewaluacji, ciągłego monitorowania i korygowania celów zgodnie ze zmieniającymi się możliwościami i potrzebami ucznia. Ocenie podlegają tylko osiągnięcia. Brak postępów nie podlega ocenie.
Art. 71b ustawy o systemie oświaty - fragmenty
1. Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 5.
Kształcenie specjalne, wychowanie i opiekę organizuje się dzieciom i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w szczególności:
1. niesłyszącym i słabo słyszącym,
2. niewidomym i słabo widzącym,
3. z chorobami przewlekłymi
4. z zaburzeniami psychicznymi,
5. z niepełnosprawnością ruchową,
6. z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,
7. z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
8. z autyzmem,
9. z zaburzeniami sprzężonymi, tzn. z występującymi co najmniej dwiema niepełnosprawnościami,
10. niedostosowanym społecznie, zagrożonym niedostosowaniem społecznym, zagrożonym uzależnieniami lub z zaburzeniami zachowania.
Za spełnianie obowiązku szkolnego rozumie się też udział dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowych w zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych lub indywidualnych zajęciach rewalidacyjno – wychowawczych.
Kształcenie specjalne definiowane jest jako stosowanie wobec ww. uczniów specjalnej organizacji nauki i metod pracy, czyli:
§ zatrudnienie specjalistów,
§ dostosowanie sprzętów i pomieszczeń,
§ stosowanie odpowiednich pomocy dydaktycznych,
§ zorganizowanie dojazdu dziecka do szkoły,
§ dostosowanie programu nauczania do możliwości dziecka
§ indywidualizowanie procesu edukacyjnego: praca domowa dostosowana do możliwości dziecka, ocenianie postępów,
§ dostosowanie form pracy,
§ stosowanie metod dostosowanych do możliwości dziecka.
Dla dziecka z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim nie należy stosować innego odrębnego programu a jedynie modyfikować treści programu przyjętego dla klasy, w której dziecko się uczy. Wynika to z jednolitej podstawy programowej.
1a. Indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły.
Procedury do ust. 1a.
- Nauczanie indywidualne przydziela zespół orzekający na wniosek rodziców i zaświadczenie lekarza specjalisty z rozpoznaniem i określonym czasem, na jaki nauczanie indywidualne powinno być orzeczone. Zespół orzekający ma prawo włączyć do swojego składu lekarza, który dokona analizy zasadności nauczania indywidualnego ze względu na chorobę dziecka. Zaświadczenie może być też wystawione przez lekarzy psychiatrów diagnozujących u dzieci zaburzenia psychiczne uniemożliwiające naukę w klasie. Często w takich przypadkach zespół zaleca nauczanie indywidualne na terenie szkoły, aby podejmować próby włączania dziecka w środowisko rówieśników.
- Z orzeczeniem do nauczania indywidualnego rodzice zgłaszają się do dyrektora szkoły, który organizuje zajęcia uczniowi zgodnie z ramowym planem nauczania, nie można pomijać przedmiotów obowiązkowych (wyjątek stanowią zapisy rozporządzenia w sprawie oceniania…). W przypadku, gdy dziecko posiada również orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w ramach przydzielonych godzin należy uwzględnić rewalidację indywidualną. Tylko w takim przypadku nauczyciele uczący dziecko mają prawo do dodatku za trudne warunki.
- Rodzice mają prawo odwołać się od orzeczenia poradni do Kuratora Oświaty. Orzeczenie lub opinię o dziecku dostają tylko rodzice. Szkoła nie ma prawa kierować dziecka do poradni ani zmuszać rodziców do pokazania orzeczenia. Poradnia nie ma prawa wydać orzeczenia lub opinii bez zgody rodziców. Nauczyciele muszą skierować wysiłki na uświadamianie rodzicom, że istotne dla nauczyciela jest poznanie wskazań poradni w celu dostosowania wymagań, metod i form w pracy z dzieckiem.
Art. 71b ust. 5. ustawy o systemie oświaty
5. Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia odpowiednią formę kształcenia, uwzględniając rodzaj zaburzeń i odchyleń rozwojowych, z zastrzeżeniem ust. 5a, a dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, organizuje indywidualne nauczanie.
5a. Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub szkół.
5b. Jeżeli powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi szkoły specjalnej lub ośrodka, o którym mowa w art. 2 pkt 5, odpowiednich ze względu na rodzaj zaburzeń i odchyleń rozwojowych, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek. Starosta najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły lub ośrodka.
nadal art. 71b ustawy o systemie oświaty
2. W zależności od rodzaju oraz stopnia zaburzeń i odchyleń dzieciom i młodzieży, o których mowa w ust. 1, organizuje się kształcenie i wychowanie, ...
gulon