2002r - Zamek w Malborku.pdf - Opisy monet okolicznościowych w PDF - rybaza

Monety kolekcjonerskie

Narodowy Bank Polski

Monety

kolekcjonerskie

nomina¸

20 z¸

nomina¸

2 z¸

metal

925/1000Ag oraz ceramika

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

zwyk¸y

stempel

zwyk¸y

ærednica

38,61 mm

ærednica

27,00 mm

masa

28,28 g

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

51.000 szt.

wielkoæ emisji (nak¸ad)

680.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej na tle panoramy zamku w Malborku. Z lewej strony or¸a

oznaczenie roku emisji: 2002, z prawej napis: 20 / Zü. U gry

p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lew ¸ap or¸a

znak mennicy: .

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-02, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Wizerunek zamku w Malborku od strony rzeki. Na

jego tle æredniowieczny portal z kaplicy æw. Anny, wykonany

z ceramiki. U gry p¸kolem napis: ZAMEK W MALBORKU.

Rewers: Wizerunek zamku w Malborku od strony Baszt

Mostowych. U gry napis: ZAMEK W MALBORKU.

W dniu 23 padziernika 2002 r.

Narodowy Bank Polski wprowadza

do obiegu monety kolekcjonerskie

ãZamek w Malborku", o nomina¸ach:

celu niesienie pomocy pielgrzymom

oraz obron« Ziemi åwi«tej. Nieoficjal-

nie mia¸ teý reprezentowa interesy

cesarstwa niemieckiego. Bracia za-

konni ælubowali opiek« nad ubogimi

i chorymi, a takýe obowizek walki

z niewiernymi. Da¸o to Krzyýakom

pretekst do utworzenia w¸asnego

paÄstwa w Polsce, do ktrej trafili za

spraw Ksi«cia Konrada Mazowiec-

kiego oko¸o 1226 r.

Na boku oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

¥ 20 z¸ - wykonana stemplem zwy-

k¸ym w srebrze,

¥ 2 z¸ - wykonan stemplem zwy-

k¸ym w stopie CuAl5Zn5Sn1,

tzw. Nordic Gold.

Projektant monety: Roussanka Nowakowska

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Roussanka Nowakowska

Zamek Malborski, ãMarienburgÓ, jest

najwi«ksz ceglan twierdz w Euro-

pie i uznaje si« go powszechnie za

jeden z najwybitniejszych przyk¸adw

architektury gotyckiej, zarwno pod

wzgl«dem artystycznym, jak i nowa-

torskich rozwizaÄ budowlanych.

W¸aæciwy podbj okolicznych ziem

rozpocz¸ si« w 1234 r., kiedy z udzia-

¸em rycerstwa polskiego i niemiec-

kiego zorganizowano pierwsz

wypraw« krzyýow do Prus. W 1234 r.

papieý Grzegorz IX wyda¸ bull«,

w ktrej najpierw przejmowa¸ po-

gaÄskie Prusy pod swoj jurysdykcj«,

a nast«pnie odda¸ we w¸adanie Krzy-

ýakom, bardzo dbajcym o opini«

obroÄcw chrzeæcijaÄstwa i spadko-

biercw tradycji krzyýowych.

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy PaÄstwowej SA

w Warszawie.

W koÄcu XIII wieku niemieccy miesz-

czanie za¸oýyli w Palestynie Zakon

Najæwi«tszej Marii Panny Domu

Niemieckiego w Jerozolimie, zwany

popularnie Krzyýackim. Mia¸ on na

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð Zabytki kultury materialnej w PolsceÐ

Ð w

Monety kolekcjonerskie

W latach 1275Ð1300 na naturalnym wzniesieniu nad brzegiem

Nogatu stan¸ na planie czworokta zamek konwentualny

(inaczej komturski lub dom zakonny). By¸ on przede wszystkim

budowl obronn. Na I pi«trze mieæci¸y si« dwa najwaýniejsze

pomieszczenia: kapitularz (odbywa¸y tam si« posiedzenia

konwentu) i kaplica. Wyýej mieæci¸o si« tymczasowe dormitorium

(tzn. sypialnia) dla braci, a piwnice przeznaczono na pomieszcze-

nia gospodarcze. Rozbudowa trwa¸a 40 lat, a po jej zakoÄczeniu

budowla przekszta¸ci¸a si« w silnie umocniony Zamek Wysoki.

Na II pi«trze po¸udniowego skrzyd¸a mieæci¸ si« refektarz Ð

miejsce, w ktrym spoýywano posi¸ki oraz sp«dzano wolny

czas. Kaplic« rozbudowano do rozmiarw koæcio¸a o dworskim

charakterze. W przyziemiu znajdowa¸a si« kaplica æw. Anny,

miejsce pochwku wielkich mistrzw. Braci grzebano na

zakonnym cmentarzu po¸oýonym przy wschodniej æcianie Zamku,

w ssiedztwie kaplicy. Na wewn«trznym dziedziÄcu wybudowano

kruýganki, s¸uýce do komunikacji mi«dzy skrzyd¸ami oraz jako

miejsce procesji, a takýe scalajce elewacje. Na przed¸uýeniu

po¸udniowoÐzachodniego naroýa wybudowano wieý« zwan

Gdaniskiem, po¸czon z reszt zamku drewnianym prz«s¸em.

W czasach pokoju wieýa pe¸ni¸a rol« toalety zamkowej, a na

czas wojny, w razie sforsowania murw obronnych przez

nieprzyjaciela, po zburzeniu drewnianego ¸cznika mog¸a

stanowi mocny punkt obrony przed najedc.

trowy spichlerz, stajnie, obory, stodo¸y oraz piekarnia, kuchnia,

browar, szpital i mieszkania dla czeladzi.

Konrad Steinbrecht rozpocz¸ rekonstrukcj« scjentystyczn

(czyli uwzgl«dniajc za¸oýenia jednoæci i stylu, poprzedzon

badaniami naukowymi). Do 1922 r. zrekonstruowano fragmenty

murw obronnych z bramami i basztami, przywracajc warowni

wygld, jaki mog¸a mie w czasach æwietnoæci krzyýackiej.

Dzie¸o Steinbrechta kontynuowa¸ Bernard Schmidt do 1945 r.

Zamek konwentualny otoczony by¸ fos, do ktrej wod« dopro-

wadzano za pomoc specjalnie wybudowanego kana¸u

M¸ynwki z odleg¸ego jeziora. Fos« t« z czasem osuszono.

W XIV wieku fortyfikacje zamkowe po¸czono z miejskimi,

Zamek Niski wzbogaci¸ si« o dodatkowy element fortyfikacyjny

Ð Karwan, w ktrym mieæci¸ si« najwi«kszy krzyýacki arsena¸,

a takýe kaplic« æw. WawrzyÄca, mieszkania s¸uýby i szpital.

W czasie II wojny æwiatowej wojska niemieckie zmieni¸y Zamek

Malborski w twierdz«, urzdzajc w niej punkt ostatniej obrony.

Od stycznia do marca 1945 r. by¸a oblegana przez armi«

sowieck. Atakujce wojska rosyjskie, uýywajc ci«ýkiej artylerii,

zniszczy¸y duý cz«æ zamku i prawie ca¸kowicie Starwk«, po-

zosta¸y tylko cz«æciowo zniszczone dwie bramy miejskie, szko¸a

¸aciÄska, ratusz, mury obronne miasta oraz koæci¸ æw. Jana.

Po ucieczce Niemcw w 1945 r. Rosjanie jeszcze przez trzy dni

ostrzeliwali zamek.

W tym samym wieku powsta¸y jeszcze mury obronne, tzw. linia

lub wa¸ von Plauena (Wielkiego Mistrza). Fortyfikacja, wzboga-

cona o 5 bastionw, uwzgl«dnia¸a uýycie do dzia¸aÄ obronnych

artylerii, tworzc w ten sposb pot«ýn twierdz«, niemoýliw

do zdobycia w czasie wojny trzynastoletniej.

Zesp¸ zamkowy budowano przez oko¸o osiemdziesit lat.

ücznie z fortyfikacjami zajmowa¸ obszar o kszta¸cie prostokta

o bokach 800 x 250 metrw. Tak rozbudowany zamek razem

z ufortyfikowanym miastem tworzy¸ ogromny kompleks mili-

tarno-gospodarczy æredniowiecznej Europy. W tym stanie, bez

uszczerbku przetrwa¸ kilka wojen z Polsk i pot«ýne obl«ýenie

w roku 1410, po kl«sce zakonu pod Grunwaldem. W czasie wojny

trzynastoletniej broni¸a go najemna za¸oga wojsk zaci«ýnych

z Czech. Wobec zalegania przez Krzyýakw z wyp¸at ýo¸du,

Czesi przej«li zamek w zastaw, po czym ich dowdca, Oldrzych

Czerwonka, odsprzeda¸ w 1457 roku twierdz« krlowi polskiemu

Kazimierzowi JagielloÄczykowi. Od tego czasu zamkowi nadano

status czasowej rezydencji krlw polskich. Najd¸uýej bawi¸ w niej

Stefan Batory, gdy walczy¸ ze zbuntowanym GdaÄskiem. Ostat-

nim polskim krlem, ktry odwiedzi¸ Malbork, by¸ August II Sas.

Po zakoÄczeniu dzia¸aÄ wojennych nie brakowa¸o g¸osw, by

zamek rozebra, jako æwiadectwo niemieckiego panowania na

polskiej ziemi. Pocztkowo, przez 5 lat, by¸ on w gestii

warszawskiego Muzeum Wojska Polskiego, a nast«pnie trafi¸

pod zarzd Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

W latach pi«dziesitych by¸ juý udost«pniony do zwiedzania.

W 1959 r. poýar zniszczy¸ dachy Zamku åredniego. W celu odpo-

wiedniej opieki nad zabytkiem w 1961 r. powo¸ano Muzeum

Zamkowe w Malborku, a po kilku latach zesp¸ zamkowy zaliczo-

no w poczet zabytkw klasy ã0Ó. W pierwszym etapie odbudowy

zrekonstruowano bry¸y Zamku Wysokiego i åredniego. Od lat

osiemdziesitych trwa restauracja Przedzamcza oraz konserwacja

wystroju wn«trz Zamkw: Wysokiego i åredniego.

W 1309 r. wielki mistrz przenis¸ sw siedzib«, a zarazem stolic«

paÄstwa zakonnego do Malborka.

Zmiana charakteru Zamku Wysokiego wymusi¸a zmiany

przedzamcza. Z czasem, gdy rola Malborka zacz«¸a rosn, po

p¸nocnej stronie dobudowano Zamek åredni. Sk¸ada¸ si« on

z trzech skrzyde¸, z ktrych najbardziej imponujce by¸o skrzyd¸o

zachodnie, mieszczce Pa¸ac Wielkich Mistrzw. Podejmowano

tam znamienitych goæci, by mogli w pe¸ni doceni pot«g«

paÄstwa krzyýackiego. Oficjalne ýycie toczy¸o si« w refektarzach

Ð Zimowym i Letnim. Goæci witano w reprezentacyjnej Wielkiej

Sieni. Na prywatne apartamenty sk¸ada¸y si« m.in. tzw. garde-

roba z toalet oraz kaplica æw. Katarzyny. Wschodni cz«æ

Zamku åredniego zajmowa¸ komtur ze swoimi urz«dnikami,

w P¸nocnej mieæci¸a si« infirmeria (izba chorych), najwi«ksza

w ca¸ym paÄstwie zakonnym. Zamek åredni pe¸ni¸ rol« ãhoteluÓ

dla przybywajcych z Europy goæci. Wielki Refektarz, zwany Sal

Rycersk i mieszczcy przy sto¸ach do 400 rycerzy, by¸ ogrzewany

zim za pomoc niezwyk¸ego ãhypocaustumÓ (podobnie

jak kapitularz): gorce powietrze, docierajce z nagrzanych

w piwnicach kamieni, za pomoc 36 otworw w posadzce

ogrzewa¸o pomieszczenia do ok. 20 0 C przy temperaturze na

zewntrz Ð15 0 C. W piwnicach mieæci¸a si« rwnieý kuchnia

z wielkim piecem oraz przylegajce do niej ma¸e mieszkanie

kucharza. Naprzeciwko Wielkiego Refektarza by¸a ¸ania,

w ktrej - zgodnie z nakazami regu¸y - co dwa tygodnie zaýy-

wano kpieli w wannach albo w saunach. Na Zamku årednim

by¸a teý toaleta dla goæci Zakonu.

W 1994 r. na mocy zarzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej

Polskiej zabytek zaliczono do najwaýniejszych pomnikw historii

Polski. Najwyýsz godnoæci by¸o natomiast wpisanie zespo¸u

zamkowego w Malborku w grudniu 1997 r. na list« åwiatowego

Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.

Przez 300 lat zamek by¸ miejscem obrad stanw. Na sta¸e

przebywa¸a w nim 200-osobowa obronna za¸oga. Rezydowali

tu starostowie, podskarbowie, skarbnicy i ekonomowie ziem

pruskich. Pod polskim panowaniem zagospodarowanie zamku

zmienia¸o si« zaleýnie od potrzeb. Zamek pe¸ni¸ funkcj« arsena¸u

Rzeczypospolitej, a takýe by¸ jedn z twierdz na jej p¸nocnych

rubieýach. Od 1568 r. urz«dowa¸a w nim Komisja Morska Ð

powo¸ana przez Zygmunta Augusta pierwsza polska admiralicja,

a w latach 1584 Ð 1601 dzia¸a¸a mennica. Wraz z rozwojem

sztuki wojennej, a g¸wnie rozwojem broni palnej, zamek

stopniowo traci¸ funkcje militarne.

Muzeum Zamkowe w Malborku jest w gestii Ministerstwa Kultury.

Sk¸ada si« z trzech cz«æci: Zamku Wysokiego, Zamku åredniego

oraz Przedzamcza. Do zwiedzania udost«pnione s zamki,

a w nich wystawy, m.in. militariw, wyposaýenia, rzeby, witraýy,

architektury, biennale ekslibrisu, a takýe najwi«ksza i najcen-

niejsza na æwiecie kolekcja wyrobw z bursztynu. W letnie

wieczory odbywa si« na zamku widowisko typu æwiat¸o

i dwi«k pt. "Krzyýem i mieczemÓ oraz impreza plenerowa pt.

ãObl«ýenie MalborkaÓ. Muzeum wsp¸pracuje z wieloma

placwkami w kraju i za granic, czego efektem s m.in. wystawy

eksponatw z Ermitaýu w Petersburgu.

Po zniszczeniach w czasie wojen szwedzko-polskich Zamek

Malborski zacz¸ popada w ruin«. Po pierwszym rozbiorze Polski

w 1772 r. Malbork dosta¸ si« pod panowanie pruskie. Pomiesz-

czenia przerobiono na niskie magazyny i mieszkania dla oficerw.

Niskie Ð bo za pomoc drewnianych stropw utworzono aý pi«

kondygnacji. W Pa¸acu Wielkich Mistrzw uruchomiono manu-

faktur« bawe¸ny, w Wielkim Refektarzu odbywa¸y si« zaæ konne

musztry wojska. W tym celu zniszczono portal, okna i ceramiczn

posadzk«. Jednak juý od pocztku XIX wieku rozpocz«to tzw.

rekonstrukcj« romantyczn, wzorowan na gotyku. W 1882 r.

Jacek Spycha¸a

Muzeum Zamkowe w Malborku

Ostatnie powsta¸o Przedzamcze (Zamek Niski), stanowice

zaplecze gospodarcze. Znajdowa¸y si« tu: olbrzymi, czteropi«-

Wszystkie monety kolekcjonerskie s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

2002r - Zamek w Malborku.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: