1. Metoda a technika
Termin „metoda” można stosować w dwóch znaczeniach. W znaczeniu szerszym jest to próba ogólnego określenia charakteru i zakresu danych badań np. metoda monograficzna, metoda historyczno-porównawcza. W węższym znaczeniu metoda służy do określani powtarzalnych sposobów rozstrzygania konkretnych zagadnień, związanych z realizacją badań przez określoną metodę. Jest to całokształt czynności określających sposób zbierania danych i ich opracowania. W węższym znaczeniu termin „metoda” zastępuje się terminem „technika”.
2. Metody badań socjologicznych
a) Metoda badań terenowych:
b) Metoda reprezentacyjna (badania sondażowe):
c) Metoda eksperymentalna
Przykład:
A – grupa eksperymentalna (poddana działaniu bodźca – stymulatora)
B – grupa kontrolna (nie poddana działaniom stymulatora)
X – cel (część hipotezy, którą chcemy udowodnić)
Z – stymulator (bodziec, czynnik którym świadomie oddziałujemy)
Z + X
Całodzienna styczność z osieroconymi dziećmi (fakt)
Wpływa na podniesienie gotowości do niesienia pomocy tym dzieciom (niewiadoma)
Sprawdzanie czy między X i Z zachodzi związek przyczynowy
Jeżeli zaobserwuje się X w każdym przypadku gdy występuje Z to zachodzi w/w związek
d) Eksperyment ex-post-facto (pseudoeksperyment)
e) Metoda oparta na materiałach historycznych
f) Metoda socjometryczna
Techniki badań socjologicznych
Techniki o wysokim stopniu standaryzacji
· Ankieta;
· Wywiad kwestionariuszowy;
· Ankieta pocztowa;
· Obserwacja kontrolowana;
· Ankieta prasowa;
· Ankieta dołączona do produktu;
· Ankieta telefoniczna.
Technik o niskim stopniu standaryzacji
· Swobodny wywiad;
· Obserwacja uczestnicząca;
· Ankieta audytoryjna;
· Pamiętniki napisane na konkurs.
Obserwacja - jako metoda badawcza powinna charakteryzować się celowością, planowością czyli metoda powinna być stosowana zgodnie z wcześniejszymi założeniami (planem), aktywnością poprzez selekcję docierających danych, premedykacją, która wyraża się w tym, że badania są przeprowadzone w celu rozwiązania ściśle i w pełni określonego zadania sformułowanego wcześniej w sposób dokładny i szczegółowy, systematycznością, która jest bardzo ważnym postulatem stawianym omawianej metodzie, obserwacja nie może być bowiem przypadkowa i jednorazowa, powinna być bowiem stosowana w różnych warunkach.
OBSERWACJA:
Wywiad – najogólniej jest on rozmową kierowaną w której biorą udział co najmniej dwie osoby – respondent i prowadzący wywiad. Jest to rozmowa celem której jest uzyskanie określonych informacji od respondenta. Technika ta pozwala na jednoczesne stosowanie innej – obserwacji.
WYWIADY:
Wywiad panelowy może występować w dwóch formach:
W pierwszej z nich kilku respondentów zadaje pytania badaczowi na co najmniej dwóch spotkaniach odbywających się po pewnej przerwie np. na początku i pod koniec dyskusji prowadzonej w prasie;
W drugiej z nich jeden z badaczy zadaje pytania kilku respondentom.
Badacz może zadawać te same pytania na kilku spotkaniach. Celem tego badania jest stwierdzenie, jaki wpływ na prezentowane postawy i opinie respondentów ma upływ czasu, czy inne działania środowiska, a także, jakie czynniki mogą warunkować niezmienność opinii i postaw.
Podczas prowadzenia wywiadów np. ustnych można stosować środki pomocnicze, dzięki którym można ułatwić respondentowi wyobrażenie sobie czegoś, jakiejś sytuacji etc.
Budowa kwestionariusza:
4. Eksperyment
Na gruncie nauk społecznych można przeprowadzać wiele różnorodnych rodzajów eksperymentów. Oprócz eksperymentu klasycznego i ex-post-facto – wcześniej opisanych mamy do czynienia z wieloma innymi.
Należą do nich m.in.:
Eksperyment laboratoryjny polegający na badaniu związków przyczynowych między zmiennymi poddanymi ingerencji badacza w warunkach sztucznie przez niego stworzonych, pozwalających na wyeliminowanie nieokreślonych czynników, które mogłyby mieć negatywny wpływ w naturalnych warunkach.
Eksperyment naturalny, który jest prowadzony w warunkach naturalnych, nie w laboratorium jest najbardziej zbliżony do eksperymentu w naukach przyrodniczych. Badania przeprowadza się na dwóch grupach – eksperymentalnej i kontrolnej (dobranej na zasadzie podobieństwa cech społeczno-demograficznych).
5. Zjawisko niepokojące – „kompleks humanistów”
Janusz Sztumski opisuje w swej książce niepokojące zjawisko, zachodzące wśród humanistów i narastające od XIX wieku – tzw. kompleks humanistów, czyli różnego rodzaju nieprawidłowe tendencje wśród uczonych. Kompleks ten przejawia się w: bałwochwalczym stosunku do matematyki (wiara, że naukowy charakter ma tylko to, co jest mierzalne – zwykle jest to rezultat nikłej znajomości matematyki), kultu cybernetyki (systemowe oraz modelowe próby ujęcia rezultatów badawczych poprzez badanie różnych układów, jakie cechuje znaczny stopień samosterowalności), przesadna pogoń za danymi empirycznymi (prekursorem matematycznego ujmowania zjawisk społecznych był V. Pareto, jednakże nigdy nie stosował on swoich metod w sposób przesadny, czyli do ujmowania zjawisk ilościowych), żargon pseudonaukowy (jest to używanie niepoprawnych sformułowań, słów na podstawie dokonania heurystyki o i ich szerokiej możliwości zastosowania na gruncie wielu nauk, są to także terminy pochodzące z języka potocznego), testomania (skłonność do przesadnego stosowania testów do zdobywania wiedzy, która objawia się w zastosowaniu testów do badania zjawisk jakościowych).
6. Warunki etyki badacza
- Zgoda respondenta na udział w badaniu;
- Zapewnienie poufności informacji, jakich udziela respondent;
- Dane do informacji instytucji, jeśli ta się zgadza;
- Zabezpieczyć respondenta przed negatywnym wpływem badań;
- Pogodzenie interesów sponsora i socjologa jako przedstawiciela nauki;
- Unikanie nakłaniania do udziału w badaniach osób słabych, zależnych od innych.
7. Dlaczego przeprowadzamy badania?
- Poszukujemy skutecznego sposobu działania np. badania socjotechniczne;
- Weryfikujemy teorię;
- Chcemy rozwiązać problem społeczny;
- Ponawiamy badanie w zmodyfikowany sposób;
- Z powodów osobistych, zainteresowania się określoną problematyką.
8. Hipoteza
Z greckiego „hypotesis”, co znaczy założenie, przypuszczenie. Jest to zdanie o domniemanym stanie rzeczy, co do którego nie mamy pewności czy jest prawdziwe czy fałszywe. W warunkach badania hipoteza zostaje potwierdzona (zweryfikowana) lub odrzucona (sfalsyfikowana) albo w szczególnych przypadkach zmodyfikowana poprzez dodanie bądź odjęcie jakiegoś elementu. Hipoteza określa zależności między zmiennymi.
Hipotezy muszą:
kali73