„Nie ma dzieci są ludzie” J.K.
RADA PEDAGOGICZNA SZKOLENIOWA „Korczakowskie idee wychowawcze”
1.Biografia Janusza Korczaka
2. Twórczość
3. Idee wychowawcze
4.Sprawozdanie z Konferencji „Korczakowskie idee wychowawcze”
W 2012 roku obchodzona jest 70 rocznica śmierci Janusza Korczaka i setna rocznica założenia przez niego Domu Sierot przy ulicy Krochmalnej w Warszawie. Dlatego bieżący rok ustanowiono - decyzją Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej - Rokiem Janusza Korczaka. Inicjatywę w tej sprawie zgłosił Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak, a jego wniosek poparła sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu, ministerstwa a także liczne organizacje pozarządowe.
1.Janusz Korczak- lekarz, pisarz, pedagog, moralista i działacz społeczny, pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej. W latach 1989-1905 studiował medycynę w Warszawie, w 1907 r w Berlinie, a w 1909 r w Paryżu. Należał do kręgu podstawowej inteligencji warszawskiej przełomu XIX i XX wieku. Współpracował między innymi z redakcjami „Głosu”, „Przeglądu Społecznego” i „Czytelni dla Wszystkich”. W 1912 roku przyczynił się do otwarcia Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie, którego dyrektorem pozostał do śmierci. Od 1919 r współpracował z Marią Falską w powołaniu do życia zakładu wychowawczego Nasz Dom dla dzieci polskich. W 1926 r założył pierwsze i jedyne w swoim rodzaju czasopismo dla dzieci i młodzieży „Mały Przegląd”, które redagował wraz z dziećmi. Ukazywało się ono do 1939 r., przy czym od 1930 r. Funkcję redaktora naczelnego przejął jego przyjaciel i sekretarz Igor Newerly. W czasach międzywojennych Korczak rozpoczął współpracę z Polskim Radiem. Pracował tam pod pseudonimem Stary Doktor i dzięki tej pracy stał się w Polsce osobą bardzo znaną. W chwili wybuchu drugiej wojny światowej Janusz Korczak rozpoczął pracę sanitariusza wojskowego. Włączył się także do cywilnej obrony Warszawy, opatrywał rannych i przygarniał do Domu Sierot zagubione dzieci. Nie ominęło go aresztowanie i uwięzienie, ale dzięki byłym wychowankom, którzy uzbierali potrzebne pieniądze został uwolniony. Kiedy hitlerowcy utworzyli w Warszawie getto, Korczak nie zdecydował się na opuszczenie "swoich" dzieci i przebywał w getcie prawie dwa lata. Rozpoczął pisanie pamiętnika, a ostatni wpis nosi datę 4 sierpnia 1942 roku. Gdy Niemcy zaczęli wywozić dzieci do obozu zagłady, Janusz Korczak pojechał razem z nimi i razem z nimi zginął tragiczną śmiercią
2.Oryginalna twórczość literacka Korczaka dla dzieci i o dzieciach łączy humanitaryzm i głęboką znajomość psychiki dziecięcej z liryzmem, humorem i fantazją. Obejmuje ona 2 okresy historyczno-literackie: Młodą Polskę i dwudziestolecie międzywojenne. Do najbardziej znanych utworów należą adresowane do dzieci powieści „kolonijne” Mośki, Joski i Srule (1910), Jóźki, Jaśki i Franki (1911); dylogia o Królu Maciusiu Król Maciuś I (1923, zekranizowana w 1958), Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923); Bankructwo małego Dżeka (1924), Kiedy znów będę mały (1925).
3.Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka:
· dziecku należy się szacunek, powinno być traktowane, jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki własnej aktywności
· wychowanie powinno być traktowane, jako proces oparty na partnerstwie
· dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki
· całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka
· powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o dziecku
· wszelkie techniki zastosowane w działaniach pedagogicznych powinny wynikać z założeń danego systemu opiekuńczo - wychowawczego
W czasach, w których żył i działał Janusz Korczak, wyraźnie zaznaczał się nurt tak zwanego Nowego Wychowania. Jego wpływ jest także widoczny w dziełach Korczaka. Trzy główne przesłania Nowego Wychowania to:
· treści ogólne, które powinny być przedstawiane wszystkim członkom społeczeństwa, zarówno rodzicom, jak i dzieciom
· treści pedagogiczne, które powinny być umiejętnie wykorzystane podczas kształcenia kadry pedagogicznej
· treści szczegółowe, które powinny służyć pomocą zwłaszcza wychowawcom pracującym w instytucjach opiekuńczo wychowawczych
Janusz Korczak uważany jest za człowieka, który jako jeden z pierwszych zapoczątkował walkę o prawa dziecka. Bardzo często podkreślał fakt, że dziecko, żyjąc w świecie dorosłych, jest od nich uzależnione, a tym samym wskazywał, że pozycja dziecka jest nieporównywalnie gorsza od pozycji dorosłego. W związku z tym wskazywał potrzebę uznania dziecka za w pełni wartościowego człowieka już od momentu narodzin. W przedstawionej przez Korczaka koncepcji systemu wychowawczego mamy do czynienia nie tylko z prezentacją technik i środków stosowanych w działaniach pedagogicznych, ale także dużo cennych porad wskazujących, jak mądrze i skutecznie opiekować się dzieckiem i jak obdarzać go rozumną miłością. Porady Janusza Korczaka nie mają w sobie nadmiaru dydaktyzmu. Jego dzieła są dobrym poradnikiem nie tylko dla rodziców, ale także dla wychowawców, nauczycieli i opiekunów. Do najbardziej znanych i podkreślanych poglądów Janusz Korczaka można zaliczyć:
· potrzeba indywidualnego podejścia wychowawcy do każdego dziecka
· zauważenie i podkreślanie wyjątkowej roli dziecka w życiu społecznym
· akcentowanie i przestrzeganie praw dziecka
Korczak nieustannie podkreślał fakt, że dziecko w żadnym momencie swojego życia nie może być przedmiotem manipulacji świata dorosłych. Stary Doktor był także człowiekiem ceniącym podstawowe ludzkie wartości: sprawiedliwość, szacunek, godność, piękno, prawdę i miłość do bliźniego. Z tych wartości wyrasta jego stosunek do dziecka i dlatego tak często apelował do wychowawców, aby zatroszczyli się o podstawowe prawa dziecka. Do tych praw zaliczał:
· prawo do miłości
· prawo do bycia szanowanym
· prawo do posiadania własnych tajemnic
· prawo do samostanowienia o sobie
· prawo do własności
· prawo do rozwoju
· prawo do zabawy
· prawo do pracy
· prawo do sprawiedliwości
Bardzo ważną postulowaną przez Korczaka ideą pedagogiczną jest partnerstwo w relacjach pomiędzy wychowawcą a wychowankiem. Partnerstwo to powinno opierać się wzajemnym zaufaniu. Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale także wychowawca powinien posiadać zaufanie do dziecka, do jego umiejętności i rozsądku. Interpersonalne relacje pomiędzy wychowawcą a wychowankiem powinny opierać się na pełnym porozumieniu obu stron, na wspólnym działaniu i na wspólnym podejmowaniu decyzji ważnych dla obu stron. Dlatego postulaty Korczaka dotyczące podmiotowości dziecka i poszanowania jego prawa do godności, szacunku i własnego rozwoju nie tracą nic na wartości. Wprawdzie już od wielu lat wychowanie zmienia się na korzyść dzieci, które coraz rzadziej są poddawane "wychowawczej tresurze" i coraz rzadziej uczestniczą w bezmyślnych działaniach pedagogicznych. Jednak często dzieje się tak, że po upadku przestarzałych metod wychowania brakuje nowych propozycji, które mogłyby zastąpić stary system wychowawczy. Dlatego wciąż aktualna wydaje się być teza Korczaka mówiąca o konieczności pokazywania dzieciom tego, że mają prawo do sprzeciwu wobec dorosłych, którzy wykazują przejawy dominacji nad dzieckiem.
Ważnym postulatem wysuwanym przez Korczaka jest przestrzeganie zasad etyki dnia codziennego. Korczak domagał się tego, aby obie strony procesu wychowawczego nie stawiały sobie zbyt radykalnych celów. Chciał, aby te cele były realistyczne i tym samym możliwe do spełnienia. W dziełach Korczaka przewija się przestroga, aby wychowawcy i pedagodzy nie trwali w przekonaniu, że jakiś naukowy i społecznie zaakceptowany system wychowawczy jest systemem słusznym, gdyż jego skuteczność może być jedynie pozorna. Jako jeden z pierwszych zauważył, że w ogólnie przyjętym systemie wychowawczym jest zazwyczaj tak, że dziecko staje się przedmiotem oddziaływań pedagoga. A powinno być podmiotem. Korczak apelował o to, aby wychowawca odnosił pojęcie wolności nie tylko do siebie, ale również o to, aby akceptował prawo do wolności także i swoich wychowanków. W takim podejściu do procesu wychowawczego przewija się zasada solidarności w toku całej szkolnej edukacji. Stary Doktor twierdził, że osoby zajmujące się pozyskiwaniem i zatrudnianiem kadr pedagogicznych powinny zwracać baczną uwagę na kandydatów na przyszłych wychowawców. Ma to być gwarancją tego, że do pracy z dziećmi nie będą zatrudniane osoby, które nie mają odpowiednich kwalifikacji i odpowiedniego podejścia do najmłodszych członków społeczeństwa.
Poglądy Janusza Korczaka już na stałe wpisały się w polską pedagogikę. W 1946 roku powstał Komitet Korczakowski, a setna rocznica urodzin Starego Doktora została zapisana przez UNESCO do kalendarza pamiętnych dat.
4. W ramach obchodów Roku Korczakowskiego 30. III. 2012r w siedzibie Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjnych odbyła się Konferencja „Korczakowskie idee wychowawcze”.
Konferencję rozpoczął wykład mgr Moniki Pawluczuk -, współpracownika Akademii Pedagogiki Specjalnej i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nauczycielki w Szkole Podstawowej Przymierza Rodzin w Warszawie.
· Sieroctwo – korczakowskie dzieci nie miały rodziców, obecnie dużo dzieci wychowuje się w rodzinach niepełnych. Tylko pod opieką jednego z rodziców
· Ubóstwo i samotność – w naszych czasach jest ono inne niż to, o którym pisał Korczak. Nasza rzeczywistość cierpi na „ubóstwo duszy”. W czasie, który natura przeznaczyła na stały i bezpośredni kontakt z matką dzieci często przebywają pod opieką niań lub w żłobkach.
· Odpowiedzialność za siebie i innych – w korczakowskim Domu Sierot dzieci miały jasno określone obowiązki, podejmowały własne decyzje, opiekowały się młodszymi. Czy w naszych przedszkolach dzieci mają obowiązki?. Dlaczego robimy wszystko za dzieci, wyręczamy je, nie pozwalamy na samodzielność?
· Swobodna zabawa – podstawą rozwoju poznawczego i emocjonalnego wg pedagogiki Korczaka jest zabawa dowolna z rówieśnikami, kłótnie i godzenie się, samodzielne odkrywanie świata wg własnego pomysłu, własnych zasad i w tempie określonym przez dzieci. Obecnie dzieci mają telewizję, komputery, kolorowe sale zabaw z animatorami, zajęcia dodatkowe i zupełny brak możliwości na swobodną zabawę z kolegami.
· Wolność – Dom Sierot był małym państewkiem, zapewniającym wolność swoim wychowankom. Działał w nim sąd sprawowany przez dzieci, który stosował kary adekwatne do winy – darowane i często wybaczane na skutek skruchy i łez winowajcy. Ile wolności mają nasze dzieci? Czy pozwalamy im popełniać błędy i ponosić konsekwencje, podejmować samodzielne decyzje?
Następnie głos zabrała mgr Małgorzata Narożnik, doradca metodyczny m. st. Warszawy w zakresie wychowania przedszkolnego. Przedstawiła wykład „Prawa dziecka w przedszkolu”
Katalog praw dziecka w przedszkolu
· Prawo do zabawy
-mogę bawić się zabawkami, które lubię
-mogę bawić się w ogrodzie
-mogę bawić się w zabawy wg własnego pomysłu
· Prawo do odpoczynku
-jeśli jestem zmęczony, mogę położyć się i odpocząć
-gdy źle się czuję, nie muszę uczestniczyć w zajęciach
· Prawo do poszanowania moich potrzeb
-jeśli potrzebuję pomocy, bo nie jestem samodzielny, mogę ją otrzymać
-gdy nie potrafię czegoś wykonać, mogę liczyć na pomoc dorosłych
· Prawo do nienaruszalności cielesnej
-nie wolno mnie szarpać, bić, popychać
-należy życzliwie mnie traktować nawet, gdy zachowuję się w sposób
nieakceptowany przez innych
· Prawo do poszanowania mojej własności
-mogę mieć swoje skarby i bawić się nimi w czasie zabaw dowolnych
· Prawo do podejmowania decyzji
-mogę swobodnie wyrażać swoje emocje i uczucia
-mogę bawić się z kim chcę
· Prawo do tajemnicy
-mogę mieć swoje tajemnice rodzinne
-mogę być smutny lub radosny bez ujawniania przyczyny
· Prawo do swojej religii
Katalog czynności nauczyciela, umożliwiających realizację praw dzieci w przedszkolu
· Prawo do ochrony przed przemocą fizyczną i psychiczną
-uczenie dzieci radzenia sobie z emocjami i właściwego reagowania na przejawy emocji innych, kontrolowania zachowań
-umożliwianie dokonywania wyborów
-uczenie zasad postępowania warunkującego bezpieczeństwo
· Prawo do wychowania w rodzinie
-tworzenie sytuacji do pełnienia przez dziecko różnych ról w układach interpersonalnych ze zwróceniem uwagi na rolę dziecka w rodzinie
-tworzenie okazji do kontaktów dziecka z rodzicami na terenie placówki, integracja rodzin.
-tworzenie w każdej grupie wiekowej kącika lalek do zabaw w dom, inicjowanie zabaw dramowych dotyczących ról w rodzinie.
· Prawo do swobody myśli, sumienia, wyznania oraz wyrażania swoich poglądów
-umożliwianie dzieciom ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć
-organizowanie działań pozwalających na poznawanie wielowymiarowości człowieka
· Prawo do wypoczynku i czasu wolnego
- stwarzanie warunków do wypoczynku
-pozostawianie czasu na działania własne dzieci, dowolną zabawę bez ingerencji
· Prawo do nauki
-zagwarantowanie dziecku czasu na rozwój
-indywidualizacja oddziaływań edukacyjnych
-akceptowanie prób samodzielnego odkrywania
· Prawo do własnej tożsamości
-pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego ja
-wspieranie działań twórczych
-organizowanie sytuacji pozwalających dziecku na poznawanie własnych możliwości i możliwości innych ludzi
Wykład – Usłysz – Zobacz – Powiedz (procedury postępowania w przypadku dziecka krzywdzonego) - mgr Beata Ciejka, pedagog, psychoterapeuta w Centrum Pomocy Dzieciom "Mazowiecka" Fundacja Dzieci Niczyje, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w dzielnicy Warszawa Białołęka.
· Krzywdzenie fizyczne –umyślne zadawanie dziecku urazów cielesnych jako forma dyscyplinowania
· Rozpoznawanie krzywdzenia:
-rozbieżność obrazu klinicznego dziecka a wywiadem z matką
-ślady na ciele
-zachowanie dziecka: niepokój, zalękniecie, wycofanie
-słabszy rozwój psychofizyczny
· Krzywdzenie psychiczne dziecka – konsekwentne działanie osoby dorosłej zaburzające prawidłowe funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie, godzące w jego rozwój
· Zaniedbywanie dziecka: niedożywienie, brak higieny, brak opieki lekarskiej, brak szczepień, brak kontroli i opieki
Na zakończenie konferencji nauczycielki z Przedszkola nr 163 przedstawiły prezentację zakresie realizacji zadań dotyczących obchodów Roku Korczakowskiego
kordistoska