Tryby i koniugacje.doc

(181 KB) Pobierz

W łacinie wyróżnia się trzy tryby czasownika:

1. Oznajmujący (Indicativus) - oznajmia o danej czynności

2. Rozkazujący (Imperativus) - wyraża nakaz wykonania danej czynności

3. Warunkowy (Coniunctivus/Subiunctivus) - wyraża czynność jako możliwość lub stosunek emocjonalny (np. wątpliwość, pragnienie). Zwykle pojawia się w zdaniach podrzędnych, w zdaniach głównych wyraża prośbę, naleganie lub zaproszenie

Informacje dotyczące czasownika sum, esse, fui - być można znaleźć tutaj.

Tryb oznajmujący (Indicativus)

Tryb oznajmujący (Indicativus, od indicere - oznajmiać) oznajmia fakt (lub rzecz uważaną za fakt). Tryb oznajmujący łączy się ze stroną czynną i bierną.

Tryb oznajmujący, strona czynna:

1. Tryb oznajmujący czasu teraźniejszego strony czynnej - Indicativus praesentis activi

	Os.	I kon.	II kon.	III kon.	IV kon.
Sing.	1.	am-o kocham	vidĕ-o widzę	leg-o czytam	audĭ-o słyszę
	2.	ama-s kochasz	vide-s widzisz	leg-i-s czytasz	audi-s słyszysz
	3.	ama-t kocha	vide-t widzi	leg-i-t czyta	audi-t słyszy
Plur.	1.	amā-mus kochamy	vidē-mus widzimy	leg-ĭ-mus czytamy	audī-mus słyszymy
	2.	amā-tis kochacie	vidē-tis widzicie	leg-ĭ-tis czytacie	audī-tis słyszycie
	3.	ama-nt kochają	vide-nt widzą	leg-u-nt czytają	audĭ-u-nt słyszą

3. Tryb oznajmujący czasu przeszłego niedokonanego strony czynnej - Indicativus imperfecti activi

	Os.	I kon.	II kon.	III kon.	IV kon.
Sing.	1.	amā-ba-m kochałem	vidē-ba-m widziałem	leg-ē-ba-m czytałem	audi-ē-ba-m słyszałem
	2.	amā-ba-s kochałeś	vidē-ba-s widziałeś	leg-ē-ba-s czytałeś	audi-ē-ba-s słuchałeś
	3.	amā-ba-t kochał	vidē-ba-t widział	leg-ē-ba-t czytał	audi-ē-ba-t słuchał
Plur.	1.	ama-bā-mus kochaliśmy	vide-bā-mus widzieliśmy	leg-e-bā-mus czytaliśmy	audi-e-bā-mus słuchaliśmy
	2.	ama-bā-tis kochaliście	vide-bā-tis widzieliście	leg-e-bā-tis czytaliście	audi-e-bā-tis słuchaliście
	3.	amā-ba-nt kochali	vidē-ba-nt widzieli	leg-ē-ba-nt czytali	audi-ē-ba-nt słuchali

5. Tryb oznajmujący czasu przyszłego I strony czynnej - Indicativus futuri I (primi) activi

	Os.	I kon.	II kon.	III kon.	IV kon.
Sing.	1.	amā-b-o pokocham	vidē-b-o zobaczę	leg-a-m przeczytam	audĭ-a-m usłyszę
	2.	amā-b-i-s pokochasz	vidē-b-i-s zobaczysz	leg-e-s przeczytasz	audĭ-e-s usłyszysz
	3.	amā-b-i-t pokocha	vidē-b-i-t zobaczy	leg-e-t przeczyta	audĭ-e-t usłyszy
Plur.	1.	ama-b-ĭ-mus pokochamy	vide-b-ĭ-mus zobaczymy	leg-ē-mus przeczytamy	audi-ē-mus usłyszymy
	2.	ama-b-ĭ-tis pokochacie	vide-b-ĭ-tis zobaczycie	leg-ē-tis przeczytacie	audi-ē-tis usłyszycie
	3.	amā-b-u-nt pokochają	vidē-b-u-nt zobaczą	leg-e-nt przeczytają	audĭ-e-nt usłyszą

6.
W łacinie nie ma rozróżnienia na czas przyszły dokonany i niedokonany, zatem: amabis - pokochasz lub będziesz kochał, audiam - usłyszę lub będę słuchać, itd.

7. Tryb oznajmujący czasu przeszłego dokonanego strony czynnej - Indicativus perfecti activi

	Os.	I kon.	II kon.	III kon.	IV kon.
Sing.	1.	amav-i pokochałem	vid-i zobaczyłem	leg-i przeczytałem	audiv-i usłyszałem
	2.	amav-isti pokochałeś	vid-isti zobaczyłeś	leg-isti przeczytałeś	audiv-isti usłyszałeś
	3.	amav-it pokochał	vid-it zobaczył	leg-it przeczytał	audiv-it usłyszał
Plur.	1.	amav-ĭmus pokochaliśmy	vid-ĭmus zobaczyliśmy	leg-ĭmus przeczytaliśmy	audiv-ĭmus usłyszeliśmy
	2.	amav-istis pokochaliście	vid-istis zobaczyliście	leg-istis przeczytaliście	audiv-istis usłyszeliście
	3.	amav-ērunt pokochali	vid-ērunt zobaczyli	leg-ērunt przeczytali	audiv-ērunt usłyszeli

Z tematu perfecti czasownika (znajdowanego w drugiej formie podstawowej po odcięciu końcówki -i) tworzy się trzy czasy w stronie czynnej: przeszły dokonany (perfectum), zaprzeszły (plusquamperfectum) oraz przyszły II (futurum II - futurum secundum). Czasy te tworzy się w jednakowy sposób dla czasowników wszystkich koniugacji, dodając do tematu perfecti odpowiednie zakończenia:

5. Tryb oznajmujący czasu przeszłego dokonanego strony czynnej - Indicativus perfecti activi:
końcówki: -i,- isti, -it, -ĭmus, -istis, -ērunt
wyraża czynność przeszłą dokonaną
Veni, vidi, vici. - Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.

6. Tryb oznajmujący czasu zaprzeszłego strony czynnej - Indicativus plusquamperfecti activi:
końcówki: -ĕram, -ĕras, -ĕrat, erāmus, -erātis, -ĕrant
wyraża czynność przeszłą, poprzedzającą inną czynność przeszłą
Dixi, quod audiveram. - Powiedziałem, co (wcześniej) usłyszałem.

7. Tryb oznajmujący czasu przyszłego II strony czynnej - Indicativus futuri II activi:
końcówki: -ĕro, -ĕris, -ĕrit, -erĭmus, -erĭtis, -ĕrint
wyraża czynność przyszłą, poprzedzającą inną czynność przyszłą
Ut audiveris, ita te audient. - Jak wysłuchasz, tak ciebie będą słuchać.

Tryb oznajmujący, strona bierna:

1. Tryb oznajmujący czasu teraźniejszego strony biernej - Indicativus praesentis passivi

	Os.	I kon.	II kon.	III kon.	IV kon.
Sing.	1.	salut-or jestem pozdrawiany	vidĕ-or jestem widziany	duc-or jestem prowadzony	audĭ-or jestem słuchany
	2.	salutā-ris jesteś pozdrawiany	vidē-ris jesteś widziany	duc-ĕ-ris jesteś prowadzony	audī-ris jesteś słuchany
	3.	salutā-tur jest pozdrawiany	vidē-tur jest widziany	duc-ĭ-tur jest prowadzony	audī-tur jest słuchany
Plur.	1.	salutā-mur jesteśmy pozdrawiani	vidē-mur jesteśmy widziani	duc-ĭ-mur jesteśmy prowadzeni	audī-mur jesteśmy słuchani
	2.	saluta-mĭni jesteście pozdrawiani	vide-mĭni ...

Plik z chomika:

kondziu-r

Tryby i koniugacje.doc

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: