Definicja prawa- nie ma jednorodnej definicji prawa, gdyż np. sędziowie maja intuicyjne podejście do prawa. Dlatego orzecznictwa są różne.
Doktryna - poglądy ,założenia z określonej dziedziny myślicieli.
EGIPT- cywilizacja, III tysiąclecie przed narodzinami Chrystusa.
Tamte czasy były w pewien sposób specyficzne, dlatego ze dzisiejsi myśliciele chcą jakby ożywić tamtych, ożywić tamte poglądy to co wtedy wyznawano. Mianowicie:
czas w którym żyjemy jest najdoskonalszy ze wszystkich, więc wszelka zmiana jest zmianą na gorsze czyli złe.
świat jest jednością tzn. świat jest jednorodną materią -MONIZM, nie ma podziału na ducha i ciało.
W Egipcie mamy do czynienia z takim pojęciem jak PANETEIZM, co oznacza ze wszystko jest w Bogu, czyli Bóg jest więcej niż Kosmos Świata. Czyli tym samym nie ma wielobóstwa.
Boska istota składa się z 3 części:
1 część intelektualna- Neczru- Serce Ptaha,
2 części pośredniczącej- Haiku- Język Ptaha,
3 część wykonawcza- Natchu- Członki Ptaka.
Ta wizja istoty boskiej wpływa na podział w życiu społecznym państwa. Odpowiednikiem części umysłu / energii człowieka/ jest : dusza-Bar, członków- dusza- Ka,
Odpowiednikiem części intelektualnej jest Król – Faraon,
Odpowiednikiem części pośredniczącej są urzędnicy,
Odpowiednikiem części wykonawczej jest lud.
Społeczeństwo stanowi jedność, współdziałają razem, każdy wykonuje swoje zadanie.
Rolą społeczeństwa jest utrzymać stan taki jaki jest, nie wolno dopuścić do zmiany bo ona prowadzi do zniszczenia czyli REGES.
Stan równowagi ujmowany jest terminem MAAT czyli ład ,zasada, sprawiedliwość, prawo, słuszność.
Stan jaki jest ,jest stanem najlepszym ze wszystkich.
Egipcjanie uważają, że czas płynie, że na początku był Chaos-zwany Nu i z tego nieładu wyłania się Ptah, który tworzy plan uporządkowania i to on tworzy wszystko i to od tego właśnie momentu tworzy się HISTORIA. I w tym to momencie tworzy się MAAT czyli 4 etapy ,a po nim nastąpi 5 – zlikwidowanie Maat.
Każdy człowiek w społeczeństwie miał jakieś zadania do wykonania, ale bez przesady bo wtedy narusza się MAAT. Czyli nie wolno leniuchować ani być nadgorliwym.
Egipcjanie uważają że , życie powinno być przyjemne, dobre po to by istniał MAAT.
Historia Egiptu ma 3000 lat, były momenty rozpadu, bo źle się łączyli ze sobą, np. matka z synem itd. Ale zawsze udawało im się zjednać.
ROLA FARAONA- jest on Bogiem, tym co bezpośrednio wie jaka jest rola Ptaka. To na Faraonie ciąży odpowiedzialność za pomyślność całego społeczeństwa. To znaczy, że jeśli są klęski, plagi, Nil nie wylewa, to jest to jego wina, czyli tym samy robi się REGES czyli trzeba go zmienić gdyż nie spełnia wymagań. Bo skoro on jest istotą boską to jest odpowiedzialny za wszystko. Faraon by funkcjonować musi mieć urzędników by wykonywali jego rozkazy.
Urzędnicy są ważni, bo Egipt to gospodarka CENTRALNIE STEROWANA.
Kapłani nie odgrywają żadnej ważnej, istotnej roli, są zwykłymi urzędnikami, gdyż jedynym KAPŁANEJ jest FARAON.
Kapłan to część klasy urzędniczej, by móc być urzędnikiem trzeba było się nauczyć pisać znaki. Urzędnikiem zostawało Się za zasługi tj. za ciężka pracę, a nie za pochodzenie. Z tego względu to rodziny zapożyczały się, żyły biednie by tylko wykształcić swoje dzieci. Tak więc jeśli ktoś się starał, uczył, pracował ciężko mógł zajść wysoko, wiele osiągnąć.
Egipcjanie na grobach swoich mieli napisy takie oto: uczyłem się , pracowałem… Nie znajdziemy tam napisu że pochodzę z takiej a to takiej rodziny.
W Egipcie nie było niewolnictwa, ktoś kto pracował dostawał za to płacę. Nie była to jednak zapłata w postaci waluty, ale płacono towarem. Jeśli nie pracował to nie płacono mu, tak samo jeśli nie zapłacono mu to nie pracował.
HEBRAJCZYCY- ŻYDZI
Myśl polityczna hebrajska ksztaltuje się między 1) tradycją, a 2)wzorcami napotkanymi przez wędrówki.
tradycja- tzw. Demokracja pustynna czyli wszyscy mają równy głos, ale wszyscy mamy tu na myśli mężczyźni czyli ojciec rodu. Przykazanie 9 – nie pożądaj żony bliźniego swego,10- ani żadnej rzeczy jego, kiedyś to było jako jedno przykazanie, potem zostało rozdzielone, tak więc żona była częścią majątku rodziny.
Chrześcijaństwo wprowadza dopiero równouprawnienie. Czyli tu elitaryzm dotyczy głównie rodziny. Ta demokracja pustynna rozwija się i jest to Szafe, czyli co jakiś czas trzeba rozwiązywać problemy, władza to była władza autorytetu. Żydzi widzą że ich organizacja się ………wiec chcą zmiany, ….monarchia.
TEOKRACJA- Królem Izraela jest Jahwe to on bezpośrednio rządzi, bo to on Mojżesz zawarł umowę z Bogiem. Znamieniem teokracji jest Arka Noego-przymierze.
Idea TEOKRATYCZNA a MONARCHIA :
Następują spięcia, bo jedni chcą Boga a drudzy monarchii. Przewagę ma jednak monarchia i pierwszym królem Izraela jest SAUL. Punkt kulminacyjny monarchia osiągnie u Salomona a moment przełomowy u Dawida w trakcie poznawczym ….jest nazywany rosą……………
Lecz nie są mu przypisywane cechy boskie.
Spór między teokracją a monarchia pojawia się w XVI wieku.
GRECJA
Początki myśli politycznej to Homer i Heliod.
Homer- prawdopodobnie nie istniały: Iliada i Odysea. Obie opisują przeszłość, jak funkcjonuje państwo i społeczeństwo.
Idee monarchii – jedyny sposób funkcjonowania to powinien rządzić jeden którego wybrał Dzeus.
Zasady THEMISTES to zasady dobrego rządzenia. Zakłada ze mamy trzy grupy ludzi:
władcy,
arystokracja,
lud.
Homer podkreśla ze jedynym szlachetnym jest władca i arystokracja.
Lud u niego pojawia się w epitetach, opisuje go wręcz brzydko. Lecz lud nie jest bierny, odgrywa istotna rolę. Rozbieżność jak jest a jak by chciał by było. Bunt ludu opisuje ze to kreatura ale ma swoje miejsce w społeczeństwie.
Idea demokracji plemiennej w Iliadzie, lecz dąży się do jej likwidacji.
U Homera nakładają się dwa obrazy, obraz monarchii mykeńskiej a obraz tego co funkcjonuje w jego czasach.
Monarchia Agamemnona jest magiczna: od zachowania się monarchy zależy pomyślność ludu, jak dobrze funkcjonuje to lud tez dobrze funkcjonuje i bogowie są przychylni, są zbiory. Zaś chory król to chore społeczeństwo. Władza musi być zdrowa. Idea władzy magicznej – Agamemnon jest jedyny, ale nei ma on władzy nad innymi władcami. Jest to element arystokratyczny. Grecja wiec jest zbudowana o system oligarchiczny arystokracji.
Tę przemianą widać w Odysei bo mianem króla mianuje się arystokrację, ród królewski ma pochodzenie boskie. Ten świecki przełom prowadzi do mysli zamachu na państwo, jest ono świeckie.
HEZJOD – dzieło „ Prace i Dnie”, widać tu obraz społeczeństwa gdyż Hezjod skupiał się na ludziach, dla nie go najważniejszy jest ROLNIK, pogardza rzemieślnikami. To co uszlachetnia to praca ale na roli. I część HEZJODA spór ojcowizny miedzy nim a bratem, ojcowizna trafia do brata i to go denerwuje, uważa ze jest to niesprawiedliwe.
Tu pojawia się pojęcie sprawiedliwości. Świat w którym żyje Hezjod to świat kolonizacji, handlu. Hezjod tego nie lubi, bo to świat rozpadów wspólnot, świat indywidualizacji, świat rozpadu struktur arystokratycznych. Pojawiają się pożeracze podatków.
HOMER- Themistes- reguły rządzenia/ rozstrzygnięcia/, dla Homera te zasady są dobre bo dane przez Boga.
Hezjod dostrzega rozbieżność między rozbieżnościami.
DIKE- sprawiedliwe rozstrzygnięcie . Część orzeczeń wydawana przez królów są niezgodne, ze wśród ludzi dominuje prawo pięści-siła.
Hezjod potępia i pierwszy raz mamy myśl, że to co odróżnia społeczność zwierzęca od ludzkiej to istnienie prawa. I tak np. ptaki pożerają się bo nie ma między nimi prawa.
Złoty wiek opisuje i ukazuje róznicę między ludźmi i zwierzetami
Jednym z podstawowych cech prawa jest zakaz kanibalizmu.
Wegetarianizm= Bogowie.
SOFIZM –nurt filozoficzny
PROTAGORAS z Abwery, V wiek przed narodzinami Chrystusa. Abdera miasto greckie, gdzie mieszkali ociężali umysłowo ludzie .
Protagoras zdobył sławę w 451r. bo poznał Peryklesa i był nadwornym intelektualistą.
Protagoras napisał pismo „O Bogach” ,o Bogach mogę powiedzieć tyle ze nie wiem czy istnieją, czy nie istnieją. Pogląd ten nazywa się AGNOCYSTYZM- niepoznawalności.
Protagoras został oskarżony o bezbożność, skazany ucieka z Aten do Sycylii, statek tonie a on wiadomo umiera. Na rynek kazano znieść jego pisma i spalili je.
Jego najważniejsze dzieła to „ O Bogu”, „Antylogie”, „o pochodzeniu życia społecznego”,„ o państwie”, „sztuka erystyczna”.
Przewrót Sofistów- myśl grecka do czasów sofickich- skupienie na badaniu kosmosu, poszukuje się tego co pierwsze, co jest źródłem bytu. Jak funkcjonuje świat.
W Grecji nie ma podziału jak rozpatrują o kosmosie i państwie. Sofiści uważali ze nie jest ważne jak kosmos funkcjonuje ale jak człowiek.
Przewrót antropologiczny dla sofistów –ważne to jak funkcjonuje państwo.
Rozdzielenie tego co fizyczne/Kosmos/ a tego co państwowe/ludzie/.
Sofiści w swym zewnętrznym działaniu skupiają się na nauczaniu ale za pieniądze. Grecy wkurzali się na nich za to. Pierwszym nauczycielem takim był Protagoras. Sofiści uczą jak masz się zachowywać w domu, aby Ci się dobrze powodziło i jak w państwie aby dobrze działać dla jego dobra. Protagoras uczy jak innych przekonać do swoich racji „ Antylogie”, ”sztuka erystyki”.
Protagoras związany jest z eleatami- szkoła, która mówi ze wszystko jest STAŁE, lecz dzieje się coś dziwnego bo Protagorasa zafascynował HERAKLIT ;-), a wiadomo u Heraklita jest tak ze wszystko płynie, przemija, nic nie jest stałe, …nie wchodzić dwa razy do tej samej rzeki…Tak więc znajdujemy dwa przeciwstawne sądy.
Tak wiec nauczanie powinno polegać na tym aby opanować sposób argumentacji pozwalający na uczynienie poglądu słabszego poglądem silniejszym.
Każde słowo można tak obrócić aby obrócić je na swoją korzyść, rację. Zarzucona Protagorasowi relatywizm moralny- to znaczy ze uczy oszukiwać w sposób moralny. Ale Protagoras nie chce tego, on tylko uczy techniki. W jego opinii każdy z nas ma, nosi w sobie zdolność rozróżniania dobra i zła. Każdy posiada CNOTE- ARETE.
Według Protagorasa cnota -arete jest nauczana, tzn. gdy widzimy ze ktoś jest garbaty to nie powiemy mu żeby się wyprostował, bo nie jest w stanie tak. Zaś gdy widzimy ze ktoś robi źle, to możemy nauczyc go aby czynił dobrze.
Na początku był chaos i z niego bogowie utworzyli świat i został on zaludniony, gdyż Dzeus ulepił z ognia i ziemi człowieka. Człowiek jest ułomny bo nie umie przetrwać, bo nie ma pazurów itd. Nad ludźmi ulitował się Prometeusz bo wykradł Atenie rozum i ogień. To dzieki rozumowi nauczyli się mówić, domy budować, ubrania robić itd.tworzyć początki cywilizacji, ale nie byli w stanie tworzyć trwałych związków bo ludzie lubią się krzywdzić. I to by doprowadziło do wymarcia gatunku ludzkiego i aby tak się nie stało to Dzeus dał ludziom :
AIDOS- wstyd ]
DIKE- sprawiedliwość ] są to predyspozycje do wstydu i sprawiedliwości. Dopiero podczas nauczania do tego dochodzi, Aidos i Dike wyrażają się w sprawiedliwości, rozsądku i pobożności. To oto Dzeus daje ludziom za pośrednictwem Heliosa i kaze przekazac wszystkim bo wszyscy jesteśmy jednakowi. Dzięki Aidos-(wstyd) i Dike-( sprawiedliwość) ludzie mogą ograniczyć zło a to doprowadza do łączenia się tj. POLIS-Państwo.
Polis to umowa(konwencja)- Nomos.
Polis to nie twór ludzki Dzięki temu rodzi się fizis a nomos. Konwencja jest podstawą funkcjonowania a nie fizys(natura).
Podstawowe zadanie panstwa to : wymuszanie na ludziach aby się nie krzywdzili. Wszystkie elementy państwa są podstawą umowy, wszystko jest względne.
SOFISCI relatywiści I pokolenie
SOFIŚCI naturaliści II pokolenie
SOFIŚCI politycy III pokolenie
Idea względności relatywizmu brała się z tego jak postrzegamy coś, wniosek: człowiek jest miarą wszechrzeczy istniejących ze istnieją i nieistniejących ze nie istnieją. Człowiek to każda poszczególna jednostka, każdy jest miarą wszechrzeczy.
Po to by zobiektywizować to jak postrzegamy musi istnieć państwo i te nasze postrzeżenia są weryfikowane przez państwo. Państwo decyduje o losie człowieka( to rozwinie się w czasach nowożytnych).
Pojawiają się nam twórcy SOFIŚCI :
Gorgiasz z Leontinoj – grecki filozof, retor, jeden z najwybitniejszych mówców Starożytnej Grecji, żył w V, IV w przed Chrystusem w Atenach potem ucieka i umiera w 375r. , zwany Logos Dyndali (Dedal słowa). Jest retorem, uczy wyrażać swoje poglądy.
Poglądy Gorgiasza z Leontinoj możemy podzielić na trzy okresy pierwszy to:
filozofia przyrody – Dzieło o optyce, postrzeganie-czyli przyczyna wrażeń zmysłowych jest to ze od przedmiotów odrywają się cząsteczki i odbijają w naszym umyśle,
w drugim okresie łączy się z filozofią eleatów i powstaje praca „O niebycie” czyli „ O Naturze” :
a) Nie ma nic- skoro wśród filozofów przyrody są podzielone zdania na temat bytu, czym jest i jaki jest to oznacza ze go nie ma.
b) Gdyby nawet coś było to byłoby to nie poznawalne- wg . ówczesnych myślicieli myśl o bycie była sprowadzona do tego ze można było uznać ze myśl i byt to to samo. Gorgiasz mówi zaś ze można pomyśleć sobie latającego człowieka choć taki nie istnieje. I tak myśl zostaje oddzielona od bytu i przestaje być wiarygodnym źródłem poznania.
c) Gdyby było poznawalne to i tak wiedzy o tym nie udałoby się przekazać- Swoje odczucia zmysłowe takie jak kolor, zapach czy barwę możemy przekazać innemu za pomocą słów, które te odczucia symbolizują. Lecz nie mamy żadnej gwarancji, że drugi rozumie nasze sformułowania tak, jak my. Nie wiemy też czy te same bodźce powodują u niego takie same uczucia.
Wobec takich racji Gorgiasz neguje zarówno prawdę absolutną (ἀλήθεια aletheia) jako niepoznawalną, jak i prawdę subiektywną (δόξα doksa) jako nie mającą sensu.
Chodzi o to ze jest rozłam między rozumem(eleaci), a tym co widzimy (doksa) –zmysły postrzegania.
Zenon z Elei udowodnił ze pogląd odmienny jest absurdem. Przykład Achilles i żółw-wyścigi. Chodzi o to ze Achilles nigdy nie dogoni żółwia, bo musi zawsze dojść do miejsca żółwia, a tamten idzie dalej. Kolejny przykład : strzała i łuk, ruch nie istnieje, ruch jest złudzeniem. Do XVII w nie było nikogo kto by wykazał ze się myli, potem dopiero doszli do nieprawidłowości .
w trzecim okresie Gorgiasz miał jakby całkiem zerwać z filozofią i poświęcić się retoryce w aspekcie teoretycznym jak i praktycznym. Jego nowatorską działalność na tym polu docenił PLATON i nazywa go DEDAL LOGOS. Jest to najciekawszy jego okres (3) bo przedmiotem zainteresowania stał się człowiek (charakterystyczna dla sofistyki),oraz jego zdolności do komunikowania się i współdziałania z innymi ludźmi.
Gorgiasz przyjął ze percepcja (zmysł wzrok i sluch) ludzka jest dwojakiego rodzaju: mniemanie i wiedza. W opinii Gorgiasza [nie jak eleaci- mniemanie = wprowadzenie w błąd, fałszujące rzeczywistość spostrzeżenia zmysłowe ,wiedze =oderwanie od doświadczenia] mniemanie to międzyludzka komunikacja werbalna(językiem ,słownie),wiedza wynika z doświadczenia zmysłowego wspartego przez rozum.Modyfikuje swoje wcześniejsze stanowisko i mówi ze byt jest, ze można przekazać o nim informacje. Dlatego człowiek powinien dążyć do poznania obiektywnej prawdy poprzez obserwację, współuczestnictwo bo tylko w taki sposób zdobyta wiedza dawała podstawę do właściwego postępowania.
Gorgiasz uważał ze retoryka odgrywa istotną rolę w relacjach międzyludzkich i trzeba uważać jak go używać.
Logos wg. Gorgiasza ma szczególne znaczenie na płaszczyźnie etyczno-politycznej, może być wykorzystana w niegodziwy sposób. Stad Ci którzy posługują się językiem, czyli demagodzy, nauczyciele, osoby sprawujące władzę i rozstrzygające spory winni cechować się posiadaniem CNOTY =ARETE czyli zdolnością do zdobywania wiedzy i rozpatrywania na tej podstawie co dobre a co złe. Gorgiasz uważa ze inna jest Cnota męska a inna kobiety i inne dziecka, inna niewolnika, starca. Zatem zadaniem nauczyciela retora nie jest przekazanie technik, ale kształtowanie umysłów i moralności aby każdy z adeptów był w stanie samodzielnie określić co jest dobre a co złe, co właściwe a co nie w danych okolicznościach. Techniki czyniły człowieka silnym a na silnych ciążyła odpowiedzialność za sprawy publiczne. Mówił ze każdy może być silny i mieć cnotę, bo wszyscy jesteśmy do siebie podobni na poziomie biologicznym.
Gorgiasz uznawał prawo stanowione przez wspólnotę polityczną.
Gorgiasz, utwory :Pochwała Heleny. G.zastanawia się skąd bierze się niesława Heleny.
I stwierdza ze winna jest potęga słowa. Czemu ona była przyczyną tego zamieszania.
I wychodzi z założenia ze to pokłosie….. Czyli o naszym postanowieniu decydują rzeczy, które nazywa „mniemaniem”. Uznaje ze mniemanie to cała wiedza która pochodzi ze słów, zaś wiedzę uzyskujemy z postrzeżenia zmysłowego , czyli rzeczy mają obiektywna naturę.
By posiąść prawde nie możemy opierać się tylko na słowach,
Stawia postulat dobrego obywatela, a dobry obywatel to ten co sam bada rzeczywistość nie przestaje na opiniach innych.
G. jest zwolennikiem demokracji, ale uważa ze ludzie są leniwi. Ale skoro są leniwi to zauważa niezwykłą rolę retoryki, po wypoć. Na agorze stwierdza że można sterować zachowaniami ludzkimi.
Obronę sofistyki podejmuje w OBRONIE Palamedesa, Palamedes bohater wojny trojańskiej, oskarżony o zdradę, bezpodstawnie go oskarżyli. Post. sądowe się odbyło. G.broni palemenidesa. Broni, przestrzega sędziów przed mniemaniem, ze muszą poznać prawdę, ze jeśli chcesz być świadkiem to musisz sam być świadkiem, uczestnikiem w wydarzeniu. I tylko wtedy można się zbliżyć do prawdy , sprawiedliwy- zgodny z naturą rzeczywistości tj. obiektywnymi zjawiskami.
W Obr.palamenid. pojawia się obrona sofistyki, obrona polega tez na tym ze ludzie którzy uczą się retoryki to oni są przygotowani i można ucznia tylko doszlifowac. Nie ma jednej definiowalnej cnoty. G. uważa ze każde okoliczności wymagają odmiennego zachowania.
Kaidom moment okoliczności, które są tu i teraz, są nie powtarzalne. Inna cnotę ma kobieta która jest matką ,inny rolnik ma cnotę [mądrość].
W prawie karnym jest badanie czynów jak wynikły w danych okolicznościach. Kairom- tj. okazjonalizm. Czyli nie nastąpiło zagrozenie danego czynu, wykroczenia.[np. przechodzenie w nocy na czerwonym mimo ze nic nie jedzie]..
W obronie Parmenidesa to celem nauczenia retoryki jest to aby ten co jest silniejszy[ intelekt] nie fizycznie, miał przewage nad słabszym. A ta siła intelek. Bierze się z technik przemowy. G. interesuje się sposobem funkcjon. Obywatela w państwie. Państwo jest tworem konwencji a nie tworem naturalnym. Człowiek natury jest to istota która kieruje się popędami, strachem przed śmiercia. Ale przejscie do stan państwowego= społecznego [ grupa w państwie] powoduje ze my nie możemy kierowac się popędami, i stan społeczny powoduje ze te popędy są czymś negatywnym i zaczyna dominować cnota = mądrość = wiedza.
chomixus