Akapit.doc

AKAPIT
Akapit najczęściej definiowany jest dwuznacznie:

1.    aspekt treściowy (jako całość treściowa tj. jedna myśl kompozycyjnie scalona, wyodrębniona w całym tekście np.:1 wątek, jakaś jednostka)

2.    aspekt formalny (wcięcie, poziom szkoły średniej)

Akapit ma ułatwiać odbiorcy zorientowanie się w strukturze tekstu (jego odbiór); oddzielić tezę, myśli, argumenty, wnioski i zakończenie.

Rozprawka i streszczenie to gatunki typowo szkolne.

O ROZPRAWCE
Początki rozprawki sięgają do eseju. Logiczność wywodu powinna być taka jak w eseju. Sama nazwa pochodzi z łaciny i oznacza utrwalone w piśmie rozważanie jakiegoś problemu. Układ rozprawki może być różny w zależności od metody:

1.    metoda indukcyjna; od szczegółu do ogółu: postaw zagadnienie, argumenty, przygotowanie tezy, teza, wnioski i zakończenie

2.    metoda dedukcyjna; od ogólnego stwierdzenia do szczegółów: postawienie zagadnienia, teza, argumenty, zakończenie.

Rozprawka sprawia w napisaniu dwa problemy:

1.    wykonawczy: dobór środków językowych i ukształtowanie poetyckie, tak by rozprawka była rozprawką

2.    orientacyjny (problemowy): znalezienie samego materiału źródłowego, by powstała rozprawka.

Dobry temat rozprawki powinien mieć w sobie cień wątpliwości, pytanie.
Wprowadzenie argumentów opiera się na selekcji. Do tezy dobiera się odpowiedni materiał pozwalający wyciągnąć trafne wnioski.
Język rozprawki cechuje rzeczowość, logiczność, konsekwencja w przedstawianiu treści i systematyczność. Niezbędna jest jednoznaczność terminów. Charakterystyczna jest duża liczba zdań złożonych podrzędnie (wiele zdań rozwiniętych) oraz cytaty (powinny być argumentami). Mogą pojawiać się także zdania pytające oraz zwroty uwidaczniające spójność wypowiedzi (np.: natomiast, bowiem, w przeciwieństwie do) + zwroty porządkujące argumentowanie (np.: po pierwsze, kolejny argument, wydaje mi się, jestem przekonana/y). Nie powinno być równoważników zdań, zdań wykrzyknikowych oraz urwanych.
Słownictwo: często używane są pojęcia abstrakcyjne, terminy i słownictwo specjalistyczne (częsty styl literacki) + wyrazy modalne tj. potwierdzające bądź nie stanowisko w hipotezie.
Jest 5 faz pracy nad rozprawką (wg Waldemara Rajcy) i dwa typy tematów rozprawek:

1.    tematy lekturowe

2.    rzeczywistość pozaliteracka.

Rozwiązaniem dylematu jest połączenie tych dwóch typów tematu.
Rozprawka uzasadniająca: postawiony jest dość jednoznaczny sąd, należy dostarczyć argumentów na potwierdzenie tezy.
Rozprawka oceniająca: piszący przyjmuje postawę badacza; całkowita swoboda co do oceny.
Rozprawka rozstrzygająca: piszącemu przypada rola rozstrzygnięcia problemu, dobre są tematy antynomiczne, które piszącego stawiają przed wyborem.

O STRESZCZENIU
Streszczenie jest niewątpliwie formą przetwarzania informacji. Dobrze by było, gdyby przekształcenie to odbywało się z zachowaniem zasadniczej myśli przy jednoczesnym zmniejszeniu objętości tekstu.
Tekst wyjściowy (poddawany streszczeniu) jest oryginalny.
Plan (punktowy) jest także formą streszczenia. Selekcja dokonuje się na podstawie ocen ważności. Streszczać można wszystko oprócz poezji.