Pstre łupki w potoku uhryńskim.pdf

Pstre ³upki w potoku uhryñskim

5488

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat nowos¹decki

gmina £abowa

miejscowoœæ £abowa

Rejon geograiczny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Beskidy Zachodnie

Beskid S¹decki

Jednostka geologiczna:

Zewnêtrzne Karpaty liszowe

p³aszczowina magurska

4492

Potok Uhryñski jest malowniczo wij¹cym siê ciekiem

powierzchniowym, bior¹cym swój pocz¹tek na wysokoœci

978 m.n.p.m, na sk³onie Góry Hola (Doucha). Potok ten

po³o¿ony jest w paœmie Jaworzyny Krynickiej, jednym z

dwóch pasm górskich buduj¹cych Beskid S¹decki. Obiekt

znajduje siê w obrêbie Popradzkiego Parku Krajobrazowego,

nieopodal trasy Nowy S¹cz-Krynica. Powsta³ wskutek erozji

wód sp³ywaj¹cych z pasma Jaworzyny do zlewni rzeki Kamie-

nicy Nawojowskiej i w naturalny sposób ods³oni³ buduj¹ce

pod³o¿e skalne formacje geologiczne: formacjê belowesk¹

i ³upki z £abowej. D³ugoœæ ods³oniêcia przekracza 300 m, a

wysokoœæ skarp waha siê od 0,5 m do oko³o 15m.

Na podstawie znalezionych mikroskamienia³oœci (g³ównie

otwornic) wiek tych osadów okreœlono na trzeciorzêd, a

dok³adniej na jego starsz¹ czêœæ – paleogen (23-65 mln

lat temu). W wy¿szej czêœci ods³oniêcia zobaczyæ mo¿na

formacjê belowesk¹. Stanowi¹ j¹ cienkie i bardzo cienkie

(rzêdu milimetrów b¹dŸ centymetrów) warstwy mu³owców,

poprzedzielane nieco grubszymi (centymetrowymi) war-

stwami piaskowców. Piaskowce po nasi¹kniêciu wod¹ maj¹

barwy niebieskawe. Na stropowych powierzchniach warstw

piaskowca zauwa¿yæ mo¿na charakterystyczne zag³êbienia,

opisywane jako œlady ryb p³ywaj¹cych nad nie skonsolido-

wanym (nie stwardnia³ym) osadem. Z kolei na sp¹gowych

powierzchniach warstw obserwowaæ mo¿na hieroglify

(odlewy form powsta³ych na skutek erozji dna morskiego).

W piaskowcach wystêpuj¹ liczne spêkania wype³nione kal-

cytem, zwane strza³k¹ kalcytow¹.

Gruboœæ poszczególnych warstewek jest niewielka

(rzêdu centymetrów) i dlatego ten rodzaj osadów nazywa-

my liszem drobnorytmicznym. Tworzy³ siê on w wyniku

dzia³alnoœci pr¹dów zawiesinowych w zbiornikach morskich.

Pr¹dy nios¹ce materia³ okruchowy o ró¿nej wielkoœci i lito-

logii usypywa³y u podnó¿a podmorskiego sk³onu kontynentu

(b¹dŸ wyspy) sto¿ek nap³ywowy. Proces ten trwa³ wiele

milionów lat, a osady podlega³y póŸniejszym procesom i

przekszta³ceniom geologicznym (w tym równie¿ ruchom

górotwórczym). W efekcie w skarpach widzimy liczne

zafa³dowania w postaci niesymetrycznych wygiêæ warstw i

zmienne k¹ty zapadania (od 55 do 90°).

Id¹c w dó³ koryta potoku Uhryñskiego, ogl¹damy kolejn¹

formacjê skaln¹ - ³upki pstre, tworz¹ce charakterystyczny

ró¿nobarwny „pasiak”. Pstre kolory: zielono - be¿owo

-wiœniowe tworz¹ malownicze dno koryta potoku. Pstre

³upki to osad pelagiczny z czêœciow¹ redepozycj¹ materia³u

pochodz¹cego z p³ytszych stref. Kontrastuj¹ca roœlinnoœæ

znajduj¹ca siê w s¹siedztwie dodaje uroku temu miejscu.

Ods³oniêcie to zosta³o uznane za stratotypowe (wzorcowe)

dla ni¿szej czêœci paleogenu magurskiego, scharakteryzowano

tu geotop zespo³u otwornic Glomospira . Do proponowanego

obiektu nale¿y dotrzeæ zbaczaj¹c z g³ównej drogi prowadz¹cej

z £abowej do Uhrynia na wysokoœci znaku informacyjnego

z napisem „Uhryñ” w kierunku po³udniowo-wschodnim, w

drogê kamienist¹, o nieutwardzonej nawierzchni. Po przejœciu

oko³o 300m, œcie¿kê przecina koryto potoku i skrêcaj¹c na

pó³noc dochodzi do pierwszych ods³oniêæ.

Do zwiedzania malowniczego koryta potoku Uhryñskiego

nale¿y zabraæ kalosze, gdy¿ niektóre fragmenty œcie¿ki

biegn¹cej wzd³u¿ potoku s¹ niedostêpne. Znacz¹cym atu-

tem tego miejsca jest istniej¹ca tu œcie¿ka geologiczna, na

której znajduje siê 11 przystanków wyposa¿onych w tablice

informacyjne.

Gmina £abowa, oprócz wspomnianej œcie¿ki geologicz-

nej proponuje zwiedzenie równie¿ innych, interesuj¹cych

£abowa

œcie¿ek przyrodniczych (œcie¿ka przyrodniczo-poznawcza

„Jod³a - królowa naszych lasów”, œcie¿ka rowerowa, œcie¿ka

konna). Miejsce to posiada wysokie walory krajobrazowe.

Na skraju wsi znajduje siê cmentarz ¿ydowski i greckoka-

tolicka cerkiew w £abowej. W odcinku Ÿród³owym potoku

zosta³ utworzony jeden z najpiêkniejszych rezerwatów

przyrody o¿ywionej – Uhryñ, w którym ochronie podlegaj¹

drzewostany bukowo-jod³owe.

W odleg³oœci 1 km znajduje siê bardzo dobrze zagospo-

darowane pole biwakowe z parkingiem i grilem.

elements can be observed: longitudinal and transversal faults,

anticlines and synclines, fold axes undulations, various bedding

types, submarine slides and trace fossils. Moreover, the links

between geological structure and the relief can be observed.

The exposed strata were accepted as a stratotype for the

lower part of Paleogene succession of the Magura Unit and

as a geotope of the Glomospira foraminiferal assemblage. The

site belongs to the Poprad River Landscape Park.

The site is accessible from the £abów-Uhrynia road, from

which the visitor should turn right at the road sign “Uhryñ”.

The country road heads southeast and after about 300 me-

ters the streambed appears. Here the visitor should turn to

the north and the irst exposure will appear nearby.

At the site the thematic geological trail has been pre-

pared with 11 stops. The touristic infrastructure of the area

is suficient for a full-day trip. The site reveals high scenic,

scientiic and educational values.

The Variegated Shales from the Uhryñ Stream

The scenic fragment of the Uhryñ Stream valley enables

to recognize over 300-meters-long stratotype succession of

the S¹cz Sub-unit (Paleogene) of the Magura nappe. The suc-

cession includes the Bela Ves Beds and the Variegated Shales,

which compose a picturesque pattern. Various structural

Wybrana literatura: 333, 431, 449

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:

A. Kiciñska-Œwiderska (2005)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: