KadulskiDariusz_Poglady_Durkheima_na_religie.pdf
(
43 KB
)
Pobierz
Durkheim
Dariusz Kadulski
Poglądy Émile Durkheima na religię
Francuski filozof, socjolog i pedagog Émile Durkheim (1858-1917) jest
reprezentantem socjologizmu – czyli socjologicznego sposobu wyjaśniania
zjawisk Ŝycia społecznego. „Fundamentalnym załoŜeniem przedstawionej
przez Durkheima teorii religii jest twierdzenie, iŜ jest ona zjawiskiem
społecznym stanowiącym integralny system całościowego systemu
społecznego i jako taka musi być badana za pomocą metod badawczych
stosowanych do badania całości społeczeństwa.”
1
Zatem przedmiotem badania
będzie fakt społeczny, a ten Durkheim definiuje jako „wszelki sposób
postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę
zewnętrznego przymusu; (...) taki, który jest w danym społeczeństwie
powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezaleŜną od jego
jednostkowych manifestacji."
2
Podstawowymi cechami faktów społecznych są
zatem: powszechność, zewnętrzność wobec jednostki i przymusowość.
powstają one wyłącznie w zbiorowościach i nie dają się tłumaczyć
indywidualnymi cechami jednostek. Powinny być badane z zewnątrz,
obiektywnie i bez stosowania introspekcji – czyli jak rzeczy.
W swojej teorii Durkheim zwraca uwagę na to, Ŝe do potrzeb kaŜdego
społeczeństwa naleŜy potrzeba zapewnienia wewnętrznej harmonii oraz
adaptacja do otoczenia. By owa więź mogła zaistnieć i się utrzymać konieczne
jest powstanie między jednostkami silnych więzi, które polaczą je we
wspólnotę myśli, uczuć i czynów.
Durkheim zwracał uwagę tez na dualizm ludzkiej natury. Postrzegał
człowieka jako swoistą unię sfery zmysłów, rozumu i instynktów z
przeciwstawną sferą moralności i altruizmu. Widział w człowieku i
1
J. Swolkień, Ł. Trzciński: „Wprowadzenie do etnologii religii”, część I,
Uniwersytet Jagielloński instytut Religioznawstwa Skrypty Uczelniane nr 563,
Kraków 1987, s. 40.
2
E. Durkheim: „Zasady metody socjologicznej”, Warszawa 2000, s. 41.
społeczeństwie walkę tego, co zwierzęce z ty, co społeczne. „Aby człowiek
mógł wejść w sferę społeczną, musi pokonać w sobie swą zwierzęcą naturę.
Jest to moŜliwe dzięki istnieniu religii, która spełnia role pomostu łączącego te
dwa odrębne światy”.
3
wszelkie wierzenia pokazują człowieka rozdartego na
ciało i duszę, a Ŝycie człowieka przebiega drogą świecką -
profane
, będącą
domena ciała i zmysłów oraz drogą świętą –
sacre
, która jest domeną duszy i
wykracza poza doświadczenia zmysłowe. Religia pozwala człowiekowi
pokonać własny egoizm i wznieść się do dzielenia doświadczenia z innymi
ludźmi. Dzieje się tak na skutek – choćby na skutek dostrzegania, Ŝe ta
kondycja dotyczy takŜe innych ludzi. W ten sposób religia stwarza człowieka
jako istotę społeczną.
Człowiek jest zdolny podporządkowywać się nakazom wtedy, gdy
pochodzą one od istoty wyŜszej. Dla kaŜdej jednostki taką ‘istotą” jest
społeczeństwo. To w nim powstają fakty społeczne, które wobec jednostki są
zewnętrzne, które jednostkę dyscyplinują i determinują. Jednostka staje wobec
nich bezbronna i nie moŜe stawić im oporu bez konsekwencji. Społeczeństwo
to najbliŜsza człowiekowi „istota” wyŜsza od niego samego i doświadczalna
empirycznie. „Wszystko, co posiada cechy obowiązku, nakazu, przymusu (a
takŜe według Durkheima religia), musi pochodzić od społeczeństwa.”
4
Źródłem religii jest zbiorowa dusza społeczeństwa, a ona sama jest najbardziej
elementarnym zjawiskiem społecznym i pierwszym etapem cywilizacji
ludzkości. Nawet idea Boga nie jest, zdaniem Durkheima, w religii elementem
koniecznym – co wydają się potwierdzać współczesne zjawiska związane z
religijnością. W bóstwie dostrzegał Durkheim przekształcone i przedstawione
symbolicznie społeczeństwo. Religia w takim świetle wydaje się być raczej
środkiem społeczeństwa – istniejącego jako zewnętrzna wobec jednostki i w
pewnym sensie inteligentna siła – do podporządkowywania sobie jednostek,
sprawowania nad nimi władzy i tworzenia z nich istot społecznych.
Przyglądając się teorii Durkheima trudno jest oprzeć się wraŜeniu, Ŝe religia
3
J. Swolkień, Ł. Trzciński, dz. cyt., s. 42.
4
TamŜe.
2
często jest najskuteczniejszym i najłatwiejszym środkiem, który ma
spowodować, by jednostki zinternalizowały normy, które narzuca
społeczeństwo.
Zjawiska religijne francuski socjolog podzielił na kategorię wierzeń i
kategorię obrzędów. Wierzenia to „wyobraŜenia wyraŜające naturę rzeczy
świętych oraz stosunki, jakie istnieją pomiędzy nimi bądź między nimi a
rzeczami świeckimi”.
5
Do rzeczy świętych mogą naleŜeć byty osobowe, takie
jak duchy, bogowie, ale takŜe przedmioty materialne, słowa i gesty. Ich
wyobraŜenia zostały stworzone przez społeczeństwo, są chronione i izolowane
przez zakazy. Obrzędy są zaś zasadami postępowania człowieka wobec rzeczy
świętych. Zespół wierzeń i odpowiadających im obrzędów tworzy system
religijny. I w ten sposób dochodzimy do definicji religii stworzonej przez
Durkheima. „Religia jest systemem wierzeń i praktyk odnoszących się do
rzeczy świętych, tzn. wydzielonych i zakazanych – wierzeń i praktyk, które
wszystkich wierzących i praktykujących łączą w jedną wspólnotę moralną
zwaną Kościołem.”
6
Oczywiście „w swych komnk
5
E. Durkheim: „Próba określenia zjawisk religijnych’ [w:] J. Szacki:
„Durkheim”, Warszawa 1964, s. 210; [za:] J. Swolkień, Ł. Trzciński, dz. cyt.,
s. 44.
6
E. Durkheim: „Les formes elementaires de la vie religieus”, Paris 1925, s.
66 [za:] J. Swolkień, Ł. Trzciński, dz. cyt., s. 42.
3
Plik z chomika:
obserwator223
Inne pliki z tego folderu:
Św. Cyprian, biskup Kartagiński - O Jedności Kościoła Katolickiego.doc
(175 KB)
Euzebiusz z Cezarei - O męczennikach palestyńskich.pdf
(481 KB)
Prokopiusz z Cezarei - Historia sekretna.pdf
(588 KB)
Sozomen Hermiasz - Historia Kościoła.pdf
(3142 KB)
Tertulian - Przeciw Marcjanowi.pdf
(1987 KB)
Inne foldery tego chomika:
Holocaust i II wojna światowa
Literatura Popularna
Nauka
Pedagogika
Poradniki i Przepisy
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin