Nie zdejmę krzyża.doc

Wstęp

Zwykle tak bywa, że na początku pisanego artykułu czy też wygłaszanego wykładu, autor-prelegent stara się ukazać doniosłość i aktualność przedkładanego przez siebie zagadnienia. Myślę, że w przypadku niniejszego przedłożenia dotyczącego krzyża i symboli religijnych jesteśmy zwolnieni z uzasadnienia aktualności tego tematu w obliczu wydarzeń, które w ostatnich latach, miesiącach i tygodniach  mają miejsce w Europie i w Polsce.

Chrześcijaństwo od samego początku  było związane z krzyżem.  Niosło narodom świata prawdę, że Chrystus przez śmierć na krzyżu dokonał zbawienia człowieka i świata. Stąd też od zarania chrześcijaństwa krzyż stał się znakiem świętym i jakby wizytówką Kościoła. Stał się przedmiotem czci i kultu i był brany w obronę przed wrogami, którzy chcąc niszczyć chrześcijaństwo uderzali zawsze w krzyż, podejmowali walkę z krzyżem. Walka z krzyżem i o krzyż ma swoją długą i dramatyczną historię. Dramatycznie wyglądają także jej ostatnie stronice zapisane   wydarzeniami po drugiej wojnie światowej, w Polsce, Europie i świecie. Starsze pokolenie Polaków pamięta z autopsji  tę walkę  poczynając od usuwania krzyży ze szpitali, szkół i innych budynków użyteczności publicznych - w okresie stalinowskim, poprzez walkę o krzyż na Żwirowisku w Oświęcimiu aż do ostatniego sporu o krzyż w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu na Placu przed Pałacem Prezydenckim. 

Problematykę  krzyża i innych symboli religijnych, ich znaczenia i obrony, przedłożymy w czterech częściach. W pierwszej przypomnimy  czym jest krzyż jako znak, czym są  inne znaki symbole religijne  w naszej kulturze. W drugiej - zarysujemy historię krzyża w czasach pogańskich, w religiach i kulturach niechrześcijańskich oraz ukażemy w zarysie chrześcijańską teologię krzyża i historię jego kultu.  W trzeciej - przypomnimy historię walki z krzyżem i o krzyż w latach powojennych w naszym kraju, zaś - w czwartej - spróbujemy podać racje, dla których winniśmy bronić krzyża i innych symboli religijnych w przestrzeni życia publicznego. 

1.Z  ogólnej teorii znaków i symboli

Gdy mowa o krzyżu, słyszymy najczęściej powiedzenie, że krzyż jest najważniejszym, najświętszym znakiem religijnym w chrześcijaństwie.  Stąd też w refleksji nad krzyżem należy najpierw zastanowić się czym jest w ogóle znak i jaką pełni rolę w życiu i w kulturze.

Św. Tomasz z Akwinu definiuje znak następująco: "Signum est per quo aliquis devenit in cognitionem alterius", czyli:  "Znak jest tym, dzięki czemu dochodzi się do poznania czegoś innego"[1]. W nowszych podręcznikach wprowadzających w arkana filozofii i logiki, np. u prof. Antoniego Stępnia, z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,  znajdujemy dwie zbliżone do siebie definicje znaku. Pierwsza brzmi: "Słowo <znak> oznacza wszelki przedmiot, który w jakikolwiek sposób odnosi świadomość jego użytkownika - a więc tego, który traktuje ów przedmiot jako znak właśnie - do czegoś zewnętrznego względem tego przedmiotu"[2]; oraz druga definicja o brzmieniu: "Znak to twór dwuwarstwowy (dwustronny), złożony z nosiciela znaczenia i znaczenia"[3].  Przytoczone definicje uświadamiają nam, że  znak jest zawsze czymś co odnosi nas  do czegoś innego, drugiego, czego właśnie jest znakiem.    Jest więc środkiem - "medium" w docieraniu, udostępnianiu, przywoływaniu czegoś drugiego. W strukturze znaku występują dwa elementy: jakiś przedmiot materialny, dostrzegalny dla zmysłów - nosiciel znaczenia (sensu) oraz przedmiot inny, oznaczony przez ten zmysłowy znak. Do tego dochodzi jeszcze człowiek, który posługuje się tym znakiem, poznając za jego pośrednictwem coś drugiego. Np. płacz człowieka jest czymś materialnym zmysłowo dostrzegalnym, wskazującym nam na coś drugiego - na jakieś cierpienie lub radość kogoś, kto płacze. Wiemy dobrze, że każdy sakrament jest znakiem. Gdy chrzcimy dziecko, widzimy kapłana polewającego główkę dziecka wodą, słyszymy słowa, które towarzyszą temu polewaniu. Jest to więc czynność widzialna i słyszalna, podczas której działa ktoś inny, działa niewidzialny Bóg, który w sposób niewidzialny obmywa człowieka chrzczonego z grzechu pierworodnego, czyni go dzieckiem Bożym i członkiem Kościoła. Znak zwiastuje nam coś innego, drugiego, często coś ważniejszego.

Za scholastykami znaki dzielimy na instrumentalne (signum quod) i formalne (signum quo).  Znaki instrumentalne, przedmiotowe to te, które prowadzą nas do poznania przedmiotu oznaczonego, czyli czegoś drugiego, zaś znaki formalne, to znaki językowe, przez które od razu poznajemy znaczone desygnaty. Pierwsze są nieprzeźroczyste, gdyż najpierw poznajemy  sam znak, a następnie poprzez niego coś drugiego. Drugie - formalne są przeźroczyste, gdzie nie zatrzymujemy się na samym znaku ale od razu w nim, czy lepiej powiedzieć, poprzez niego, poznajemy  rzecz oznaczoną. Znaki formalne to przede wszystkim znaki językowe, pojęcia. Mogą być one akustyczne (mówione) albo graficzne (pisane).

Znaki przedmiotowe, instrumentalne mogą być naturalne i umowne. Znaki naturalne bywają często częścią tego zjawiska, na które wskazują, np. dym jako znak ognia czy też uśmiech jako znak radości, płacz jako znak smutku itd. W odróżnieniu od znaków naturalnych, znaki umowne nie łączą się z naturą desygnatu, na który wskazują, ale  są wynikiem jakiejś umowy, konwencji, np. sygnały kolejowe, kolor czarny jako znak żałoby, barwy sztandaru jako znak jakiegoś państwa.  Znaki umowne bywają czasem nazywane symbolami. 

Wymieńmy jeszcze główne funkcje znaków. Wymienia się ich cztery: funkcja przedstawiania, komunikowania, wyrażania (ekspresyjna)  i oddziaływania (impresywna). Każdy znak - jak już powiedzieliśmy - przedstawia nam, wskazuje nam na coś drugiego. Każdy znak przekazuje nam jakąś informację, informację od nadawcy dla odbiorcy. Poprzez znak nadawca nie tylko przekazuje informację ale wyraża także swój stan, swoje stany uczuciowe.  I wreszcie  poprzez znak nadawca zmierza do wywołania u odbiorcy określonego skutku[4]. 

Po tym przypomnieniu, postawmy pytanie,  jakim znakiem jest krzyż, jakimi znakami są inne symbole religijne, takie jak np. medaliki, obrazy, figurki świętych, rzeźby, chorągwie kościelne, pomniki itd. Krzyż jest znakiem przedmiotowym, materialnym,  jest czymś, co nas najpierw zatrzymuje na sobie samym (poznajemy go z czego jest wykonany, jaki ma rozmiar), ale równocześnie każdy krzyż jako znak  wskazuje na coś, co jest poza nim.  Każdy krzyż odsyła nas do tego Krzyża, na którym Jezus Chrystus oddał życie za ludzi. Jest znakiem tamtego Krzyża. Krzyży na świecie jest ogromna, wprost nieprzeliczalna ilość. Krzyż na którym umarł Jezus jest tylko jeden, ale każdy krzyż jako znak tamtego jedynego Krzyża,  odsyła nas właśnie do tamtego jedynego Krzyża z Kalwarii. Każdy krzyż jest przedmiotem materialnym, wykonanym z jakiegoś rodzaju materii: papieru, drzewa, kamienia, metalu (żelaza, brązu, srebra, złota),  tworzywa sztucznego, czy jeszcze z jakiegoś  innego materiału. I każdy  ma odniesienie do tego jednego krzyża z Kalwarii, na którym umarł Jezus Chrystus. Można powiedzieć, że każdy krzyż w jakiś sposób przypomina i duchowo uobecnia Krzyż, na którym umarł Chrystus. "Dla katolika - pisze ks. prof. Czesław Bartnik - krzyż nie jest tylko jakimś przedmiotem sakralnym czy znakiem graficznym, lecz jest rodzajem misteryjnego uobecnienia Krzyża Jezusa Chrystusa, na którym dokonało się odkupienie i zbawienie ludzkości" [5] . 

Podobnie ma się rzecz z innymi symbolami religijnymi. Różnego rodzaju medaliki, obrazy, figury, rzeźby, bywają wykonane z różnego rodzaju materii i  odsyłają nas do tych postaci i do tych zdarzeń, które przedstawiają, których są znakami.    Z tego też tytułu zachowują szczególną wartość i cieszą się religijnym szacunkiem, są otaczane czcią. Stąd w naszej religii czcimy nie tylko krzyż, ale także inne znaki i symbole religijne, czcimy np. obrazy i figurki Matki Bożej i innych świętych. Nasza cześć, którą oddajemy krzyżowi lub też innym przedmiotom - symbolom religijnym nie odnosi się  w pierwszym rzędzie do tej oto materii, z którego jest wykonany ten znak sakralny, ale odnosi się w pierwszej mierze do osoby lub rzeczywistości, którą ten znak przedstawia, której  jest znakiem. 

Po tym przypomnieniu, możemy przejść do bardziej szczegółowej refleksji nad historycznym i teologicznym wymiarem i znaczeniem  krzyża. 

2.  Krzyż - zarys jego historii, teologii i kultu

W niniejszej części spojrzymy na krzyż w czasach pogańskich i w religiach niechrześcijańskich, ukażemy jego pozycję w chrześcijaństwie i naszkicujemy historię jego kultu.

  a)      Krzyż  w czasach pogańskich i w religiach niechrześcijańskich

W czasach przedchrześcijańskich krzyż był narzędziem służącym do wykonywania kary śmierci w formie uznawanej przez prawo rzymskie za najcięższą, a przez Pismo św. za najbardziej hańbiącą[6].  Na szubienicy krzyża wykonywano wyroki śmierci na przestępcach i zbrodniarzach. Stąd też krzyż, jako narzędzie śmierci był narzędziem hańby i przedmiotem pogardy. Krzyżową karę śmierci stosowali i wykonywali Persowie, Egipcjanie, Fenicjanie. W wyniku wypraw wojennych Aleksandra Wielkiego stosowanie krzyża jako narzędzia kary upowszechniło się  w kręgu kultury greckiej. Po zdobyciu  Jerozolimy przez Rzymian w 63 roku przed Chrystusem karę krzyża stosowano dość często na terenie całej Palestyny. Karano nią za najgorsze przestępstwa, do których oprócz pospolitych zbrodni zaliczano także działalność  skierowaną przeciwko imperium[7].

Krzyż - narzędzie śmierci, znak hańby i wzgardy zmienił dla wielu swoje znaczenie z chwilą, gdy zawisł na nim Jezus z Nazaretu, wcielony Syn Boży. Jezus przyjął wyrok śmierci krzyżowej dobrowolnie. Umarł na krzyżu nie za swoje winy, gdyż takich nie posiadał. Oddał życie za ludzi, przyjął karę śmierci za nas. Przelał krew na odpuszczenie grzechów wszystkich ludzi. Stąd też krzyż  z narzędzia zbrodni - dla wierzących w Chrystusa - stał się  ołtarzem zbawczego cierpienia, ołtarzem złożenia Bogu przebłagalnej ofiary za grzechy ludzi. Stał się znakiem największej miłości Boga do ludzi, znakiem zbawienia, tronem królewskim Zbawiciela, godłem chrześcijańskim, symbolem cierpienia i wewnętrznego oddania się Bogu, przedmiotem miłości, czci i uwielbienia.

Nieco inne znaczenie miał krzyż w religiach niechrześcijańskich, starożytnych i nowszych. W starożytnym Egipcie krzyż hieroglificzny z uchwytem uważano za  symbol życia. Na starożytnym Bliskim Wschodzie krzyż symbolizował  centrum świata oraz panującą nad nim siłę słońca. Np. w Asyrii stanowił symbol słońca oraz życia i był noszony przez władców.  W grecko rzymskiej kulturze krzyż był symbolem wszechświata, a według Platona stanowił jego podstawę. W Indiach był  symbolem szczęścia, dobrobytu, płodności, opieki i długiego życia. W Chinach był także  znakiem dobrobytu, pomyślności, szczęścia i długowieczności. W Japonii symbolizował wyobrażał tarczę słoneczną a w Babilonii  i Mezopotamii symbolizował słońce.

W Ameryce prekolumbijskiej krzyż był symbolem deszczu. U Germanów zaś czteroramienny krzyż wpisany w koło wskazywał na słońce i światło, był symbolem cyklu rocznego w przyrodzie.

Krzyż został odrzucony w Judaizmie.  Wyznawcy tej religii uważali, że przekonanie o Bogu ukrzyżowanym podważa wiarę w transcendentnego i wszechmogącego Boga Jahwe. Stąd też dla Żydów krzyż jest symbolem antysemityzmu i antyjudaizmu. Trzeba to odważnie powiedzieć, że tam gdzie Żydzi  mają wpływ na życie publiczne, tam  ma miejsce walka z krzyżem. Wielu z nich uważa nas za antysemitów, chociaż my się nimi nie czujemy i gdy nas o to oskarżają, czujemy się skrzywdzeni.

Także Islam zaprzecza historycznej śmierci krzyżowej Chrystusa, a niektóre jego odłamy przyjmują na siebie misję łamania krzyży. Dzisiejszy ruch New Age neguje sens  i odkupieńcze znaczenie krzyża, uznając, że Jezus Chrystus  nie jest Bogiem, a jedynie wybranym przez Boga człowiekiem z pozornym ciałem niepodlegającym cierpieniu. Świadkowie Jehowy twierdzą, że Jezus umarł na palu męki, a nie na krzyżu, stąd kult krzyża uważają za bałwochwalstwo niezgodne z wolą Jehowy i z Biblią [8].

b)  Krzyż w chrześcijaństwie

Jak już nadmieniono, osobliwe znaczenie krzyża przyjęło chrześcijaństwo. Uczniowie Chrystusa przyjęli, że przez śmierć krzyżową Chrystus pojednał ludzi z Bogiem i między sobą. Dzieło zbawcze krzyża jednoczy ludzi z Bogiem i między sobą. Wyrażają to wizualnie pionowa i pozioma belka krzyża. Dzięki krzyżowi grzeszni ludzie uzyskali prawo do bycia z Bogiem w wieczności. Dzięki zbawczej śmierci na krzyżu zostały uchylone wyroki, jakie ludzie wydali na siebie przez swoje grzechy. Z tego powodu krzyż Chrystusa stał się świętym znakiem w chrześcijaństwie, przedmiotem szczególnej czci i uwielbienia. Krzyż Chrystusa powędrował z pierwszymi uczniami Chrystusa w świat. Ponieśli go uczniowie wraz z prawdą Ewangelii, jako istotny element prawdy o zbawieniu świata.

Pierwszą teologię krzyża sformułował św. Paweł Apostoł, wielki konwertyta, który z żarliwego judaizmu przeszedł na jeszcze bardziej żarliwe chrześcijaństwo.  Przypomnijmy niektóre Pawłowe teksty o krzyżu: "Razem z Chrystusem zostałem przybity do krzyża" (Ga 2,19); "Co do mnie, nie daj Boże, bym się miał chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego Jezusa Chrystusa" (Ga 6,14); "Nauka bowiem krzyża głupstwem jest dla tych, co idą na zatracenie, mocą Boża zaś dla nas, którzy dostępujemy zbawienia(...) My głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest zgorszeniem dla Żydów, a głupstwem dla pogan, dla tych zaś, którzy są powołani tak spośród Żydów i jak i spośród Greków (jest) Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą" (1v Kor 1.17-18.23-24).

Krzyż jest naszą chwałą, jest mową Boga do człowieka o miłości  nieskończonej. Jezus sam powiedział: "Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich" (J 15,13).

Zbawczy krzyż Chrystusa i prawda o nim rozeszła się ze wzgórza Golgoty. Dotarła przed tysiącem lat i do naszej Ojczyzny. Lud Polski związał swoje dzieje z krzyżem. Oddawał cześć krzyżowi nie tylko w świątyniach, nie tylko w domach prywatnych, w rodzinach, ale także w miejscach publicznych.

            c) Z historii kultu krzyża

Krzyż stał się przedmiotem szczególnej czci  w liturgii Kościoła. Był  zawsze  umieszczany  w miejscu, gdzie sprawowana była Eucharystia. W czasie uroczystej celebry, połączonej z okadzaniem ołtarza,  celebrans zatrzymuje się przed krzyżem i składa mu hołd przez okadzanie. Szczególny hołd krzyżowi składa Kościół w Wielki Piątek, podczas liturgii męki i śmierci Jezusa Chrystusa. Istotną częścią tej liturgii jest adoracja krzyża. Kapłan odsłaniając krzyż trzykrotnie śpiewa przed ludem słowa: "Oto drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata".  Lud odpowiada: "Pójdźmy z pokłonem". Adorujemy wtedy krzyż w milczeniu, na kolanach. Podchodzimy także, by go ze czcią ucałować.    Podczas adoracji krzyża śpiewamy pieśni: "Krzyżu święty nade wszystko, drzewo przenajszlachetniejsze"; "Krzyżu Chrystusa, bądźże pochwalony, na wieczne czasy bądźże pozdrowiony"; "W krzyżu cierpienie, w krzyżu zbawienie, w krzyżu miłości otucha"; "Zbawienie przyszło przez krzyż, ogromna to tajemnica"., "Zwyciężymy Chryste przez twój krzyż".

Jak już zostało wspomniane, krzyż w chrześcijaństwie szybko wykroczył poza świątynie. Powędrował w przestrzeń różnych sektorów życia publicznego. Był umieszczany na wieżach kościołów, stawiano go na grobach w okresie pokoju i wojny, stawiano przy drogach,  wieszano  na ścianach mieszkań i sal, pomieszczeń użyteczności publicznej: w salach szkolnych, szpitalnych, w sądowych, w pomieszczeniach biurowych, w halach fabrycznych, zawieszano na szyi, jednym słowem - umieszczano go w niemalże wszystkich sektorach życia prywatnego i publicznego, wszędzie tam, gdzie przebywał człowiek, przyznający się do Chrystusa.  

Krzyż Chrystusa znalazł szczególną cześć w naszym Narodzie. Szybko się znalazł w pałacach królewskich, w domach rycerskich, dworach szlacheckich i chatach wieśniaczych.  Krzyż znalazł szczególne miejsce w teologii, kulcie i duchowości chrześcijańskiej. W ciągu wieków powstało wiele bractw, stowarzyszeń i instytutów życia konsekrowanego pod wezwaniem Krzyża Chrystusa. Krzyż znalazł także poczesne miejsce w ikonografii i w literaturze[9].

Krzyż towarzyszył naszym bohaterom narodowym, żołnierzowi polskiemu  w walce o wolność waszą i naszą.  Gdy niedawno minęła 90 rocznica Bitwy Warszawskiej, nie sposób nie wspomnieć jej bohatera ks. Ignacego Skorupkę. Kiedy bolszewicy stanęli u wrót stolicy, ks. Ignacy poprosił ówczesnego metropolitę warszawskiego ks. kard. Aleksandra Kakowskiego o zgodę na wstąpienie do wojska. Kardynał zapisał w swoich pamiętnikach: "Zgadzam się, rzekłem (do Skorupki), ale pamiętaj, abyś ciągle przebywał z żołnierzami w pochodzie, w okopach, a w ataku nie pozostawał w tyle, ale szedł w pierwszym rzędzie".  Za zgodą biskupa polowego WP - ks. Stanisława Galla, ks. Skorupka jako kapelan trafił do 236. Ochotniczego Pułku Piechoty, gdzie służył w 2. Batalionie Legii Akademickiej, którą tworzyli studenci i uczniowie stolicy. Wraz z nimi wyruszył 13 sierpnia 1920 roku na front po odbytej poprzedniego wieczoru spowiedzi w kościele Ojców Kapucynów.  W mglisty poranek 14 sierpnia ks. Ignacy zebrał grupę chłopców i poprowadził ich przeciw bolszewikom. Szedł na czele grupy ze stułą na szyi i z krzyżem w ręku. Żołnierze porwani przykładem kapelana przestali się cofać i uderzyli na wroga. Kontrnatarcie zakończyło się sukcesem. I kiedy z krzyżem w ręku i pieśnią "Serdeczna Matko" na ustach prowadził  w bój młodzież szkolną, padł rażony w głowę barbarzyńskim pociskiem. Stało się to pod Ossowem w okolicach Radzymina o świcie 14 sierpnia 1920 roku[10].  Pozostał w naszej pamięci jako kapłan - bohater z krzyżem w ręku. 

Można powiedzieć, że przez całe wieki krzyż Chrystusa był mocą dla Jego uczniów i doznawał od nich ogromnej czci, a był zwalczany: wykopywany i ściągany tylko przez wrogów Chrystusa i Kościoła. W Polsce ściągali krzyże zaborcy, ściągano je w czasach stalinowskich, ściągano je wiele razy w powojennej historii, ściągano je zazwyczaj rękami wyrobników, tchórzów, karierowiczów.  Przypomnijmy parę epizodów z owej,  powojennej batalii o krzyże.

3. Z powojennej walki z krzyżem  i o krzyże w Polsce

"Ideologia antykrzyżowa - pisał ostatnio ks. prof. Czesław Bartnik - jest jednym z głównych nurtów ideologii liberalnej. Jeszcze w drugiej połowie w. XX zaczęło się masowe usuwanie krzyży, nawet z wież kościelnych, we Francji - oczywiście w imię świeckości państwa, czyli ateistycznego jego charakteru"[11].

W Polsce komuniści już pod koniec lat czterdziestych zaczęli usuwać krzyże  z przestrzeni publicznej[12]. Krzyże powróciły do niektórych budynków użyteczności publicznej po "odwilży" - w 1957 roku, gdy Władysław Gomułka, chcąc zyskać społeczne poparcie, udawał, że nie będzie prowadził walki z Kościołem.  Jednak już rok później podjęto akcję antykrzyżową. Spośród wielu operacji usuwania krzyży i ich obrony w okresie powojennym wspomnijmy trzy najważniejsze: Nową Hutę, Włoszczową i Oświęcim.

- Najgłośniejsza w PRL była walka o krzyż w Nowej Hucie. Po usilnych staraniach, w wyniku chwilowej odwilży,   w listopadzie 1956 roku uzyskano pozwolenie na budowę kościoła dla osiemdziesięciotysięcznego miasta Nowa Huta. Uroczyste poświęcenie krzyża na placu, gdzie miał stanąć kościół,  miało miejsce 17 marca 1957 r.  Jednakże wkrótce cofnięto poprzednią decyzję i zażądano usunięcia krzyża. Finał batalii o krzyż z udziałem Milicji Obywatelskiej rozegrał się w końcowych dniach kwietnia 1960 roku. Ostatecznie na tym miejscu, gdzie stał krzyż, wybudowano szkołę, ale w innym miejscu, za usilnym staraniem kard. Karola Wojtyły, wzniesiono kościół - Arkę Pana. W listopadzie 2007 roku odsłonięto pomnik Krzyża Nowohuckiego.

- Druga, bardzo głośna, walka o krzyże w powojennej Polsce miała miejsce w Zespole Szkół Zawodowych we Włoszczowej. Kiedy latem 1984 roku krzyże zostały usunięte ze szkoły, z początkiem roku szkolnego uczniowie upomnieli się o nie. W przeprowadzonym referendum 95 % uczniów opowiedziało się za przywróceniem krzyży. 30 listopada miało miejsce uroczyste poświęcenie krzyży, Nazajutrz, przy zdecydowanym sprzeciwie dyrektora, krzyże powieszono w salach szkolnych. Wkrótce je jednak zdjęto. Nastąpiła fala protestów. Uczniowie koczowali w szkole. Kapłani odprawiali im Msze św. Po tygodniowym proteście, gdy dyrektor zaostrzył rygory, 16 grudnia bp Mieczysław Jaworski i ks. Kazimierz Biernacki uroczyście, przy biciu dzwonów, przeprowadzili protestujących uczniów ze szkoły do pobliskiego kościoła. W ten sposób strajk się zakończył. Z dokumentów rządowych wynika, ze młodzież pozostawiła w szkole 20 krzyży, które zdjęto ze ścian 19 grudnia. 

-  Trzecia, poważna akcja antykrzyżowa  miała miejsce  pod koniec maja 1999 roku w Oświęcimiu. Po zaaresztowaniu Kazimierza Świtonia, z nocy z 27 na 28 maja na Żwirowisko oświęcimskie przyjechało dwustu żołnierzy z Dadwiślańskich Jednostek. Pod osłoną nocy usunięto ze Żwirowiska krzyże i przywieziono je do klasztoru OO Franciszkanów w niedalekiej wsi Harmęże. Zaraz po akcji wojska, Światowy Kongres Żydów wyraził uznanie władzom polskim za usunięcie krzyży z oświęcimskiego Żwirowiska i oświadczył, że wznawia z polskim rządem dialog na temat spornych problemów polsko-żydowskich. Wielu Polaków było oburzonych, gdyż wiedzieli, że w Oświęcimiu ginęli nie tylko Żydzi, ale także Polacy i inni chrześcijanie.

Te wszystkie zajścia z krzyżem przeżywał mocno wraz narodem i Kościołem kard. Karol Wojtyła, a potem Jan Paweł II. Nie mógł pominąć tego tematu w czasie swoich pielgrzymek do Ojczyzny.  Podjął go najwyraźniej w homilii 6 czerwca w Zakopanem,  w czasie  szóstej pielgrzymi do Ojczyny w 1997 roku. Powiedział wtedy takie słowa: "<Będą patrzeć na Tego, którego przebili> (por. J 19,37) - te słowa kierują nasz wzrok ku Krzyżowi świętemu, ku drzewu krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata. <Nauka bowiem krzyża - jak pisze św.  Paweł - która jest głupstwem dla świata, dla nas jest mocą Bożą> (por. 1 Kor 1,18). Rozumieli to dobrze mieszkańcy Podhala. I kiedy kończył się wiek XIX, a rozpoczynał współczesny, ojcowie wasi na szczycie Giewontu ustawili krzyż. Ten krzyż tam stoi i trwa. Jest niemym, ale wymownym świadkiem naszych czasów. Rzecz można, iż ten jubileuszowy krzyż patrzy w stronę Zakopanego i Krakowa, i dalej: w kierunku Warszawy i Gdańska. Ogarnia całą naszą ziemię od Tatr  po Bałtyk. Chcieli wasi ojcowie, aby Chrystusowy krzyż królował w sposób szczególny na Giewoncie I tak się też stało. Wasze miasto rozłożyło się u stóp krzyża, żyje i rozwija w jego zasięgu. I Zakopane, i Podhale. Mówią o tym również przydrożne kapliczki pięknie rzeźbione, z troską pielęgnowane. Chrystus towarzyszy wam w codziennej pracy i na szlakach górskich wędrówek. Mówią o tym kościoły waszego miasta, te stare, zabytkowe, kryjące w sobie całą tajemnicę ludzkiej wiary i pobożność, a także te nowe, niedawno powstałe dzięki waszej ofiarności, jak chociażby parafialny kościół Świętego Krzyża.

Umiłowani bracia i siostry, nie wstydźcie się krzyża. Starajcie się na co dzień podejmować krzyż i odpowiadać na miłość Chrystusa. Brońcie krzyża, nie pozwólcie, aby Imię Boże było obrażane w waszych sercach, w życiu społecznym czy rodzinnym. Dziękujemy Bożej Opatrzności za to, że krzyż powrócił do szkół, urzędów publicznych, szpitali. Niech on tam pozostanie!. Niech przypomina o naszej chrześcijańskiej godności i narodowej tożsamości, o tym, kim jesteśmy i dokąd zmierzamy, i gdzie są nasze korzenie. Niech przypomina nam o miłości Boga do człowieka, która w krzyżu znalazła swój najgłębszy wyraz" [13]. Słowa te dla tak wielu rodaków stały się otuchą i wezwaniem do obrony krzyża i szerzenia jego kultu.

W końcowej części naszego przedłożenia  wskażmy dlaczego Kościół broni obecności krzyża i innych symboli religijnych w przestrzeni publicznej.

4. Motywy obrony krzyża i innych symboli religijnych w przestrzeni publicznej

Najpierw chciejmy zauważyć, że posiadamy w Polsce prawne, konstytucyjne zabezpieczenie  obecności krzyża i innych znaków i symboli religijnych w życiu publicznym. Najmocniejsze zabezpieczenie obecności tych symboli i znaków zawarte jest w Konstytucji RP z roku 1997 w artykułach ...